«Περί Φιλίας» του Α. Νεχαμά: Ένα δοκίμιο για μια εμπειρία που μας μεταμορφώνει

«Περί Φιλίας» του Α. Νεχαμά: Ένα δοκίμιο για μια εμπειρία που μας μεταμορφώνει Facebook Twitter
Αυτό που μας λέει ο Νεχαμάς είναι ότι κάθε μοναδική φιλία έχει τη δυνατότητα να μας προσθέσει κάτι, να «συνεισφέρει ένα στοιχείο ατομικότητας». © The Trustees of Princeton University
0



O ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΝΕΧΑΜΑΣ, ελληνικής καταγωγής Αμερικανός στοχαστής, δεν μας παραδίδει απλώς έναν ύμνο στη φιλία ή μια φιλοσοφική πραγματεία γι' αυτήν. Στήνει λεπταίσθητες συνομιλίες με ορισμένους από τους ήρωές του, τον Αριστοτέλη, τον Μονταίνιο ή τον Νίτσε, για να πάει όμως μακρύτερα από το «σχόλιο» σε έργα της σκέψης ή στιγμιότυπα της τέχνης.

Το δοκίμιό του ψάχνει τα ίχνη της φιλίας σε κείμενα, ταινίες ή μυθιστορήματα, για να εκφράσει μια κατάφαση: ο Νεχαμάς δεξιώνεται τη φιλία σαν μια εμπειρία που μεταμορφώνει τους φίλους, είτε προς το καλύτερο είτε και προς το χειρότερο.

Η φιλία εδώ δεν είναι ηθική αρετή όσο μια κατά βάση αισθητική αξία με αμφίβολη έκβαση. Μπορεί, δηλαδή, να εμπλουτίσει ή να μαραζώσει μια ζωή, να την κάνει πιο ανοιχτή σε πλούσια ερεθίσματα ή να τη βυθίσει σε εμμονές. Μόνη βεβαιότητα είναι πως η φιλία διαμορφώνει όσους πιάνονται στα δίχτυα της. Εκεί που αποκτά βαρύτητα για τη ζωή σου, υπερβαίνει το «όφελος» που τυχόν προσκομίζεις ή τις ηδονές που ίσως αντλείς.

Η φιλία είναι, με άλλα λόγια, εμπειρία πιο περίπλοκη από τη συνηθισμένη της ηθική εξιδανίκευση ή τη μετατροπή της σε στυλοβάτη των υποθετικά «υγιών» ανθρώπινων σχέσεων. Αυτό που μας λέει ο Νεχαμάς είναι ότι κάθε μοναδική φιλία έχει τη δυνατότητα να μας προσθέσει κάτι, να «συνεισφέρει ένα στοιχείο ατομικότητας».

Ο φίλος έτσι με δημιουργεί με τον τρόπο του κι εγώ με τη σειρά μου τον πλάθω. Γι' αυτό, άλλωστε, το «περιεχόμενο» μιας φιλίας δεν μετράει τόσο, όσο η ίδια της η ύπαρξη και η ανθοφορία της. Αυτό που κάνουν οι φίλοι μαζί είναι λιγότερο σημαντικό από το γεγονός ότι το κάνουν μαζί και ο χρόνος που περνούν δεν είναι σκοτωμένος χρόνος.

Ο Νεχαμάς γράφει με παραδείγματα και πολλές πολιτισμικές αναφορές. Από τον Δον Κιχώτη κάνει ένα άλμα στη Θέλμα και Λουίζ και από το Art της Γιασμίνα Ρεζά σε μια φράση του Καντ. Σε όλες τις σύντομες στάσεις της, όμως, η γραφή του θέλει να απαντήσει στο ερώτημα «γιατί αγαπάμε τους φίλους μας», ενώ την ίδια στιγμή διαπιστώνει την αδυναμία για «πλήρη εξήγηση» του μυστηρίου αυτού.

Στην προοπτική αυτού του βιβλίου οι άνθρωποι ως φίλοι δεν είναι σύνολα από ιδιότητες που αλληλοσυμπληρώνονται, ούτε όντα που αποζητούν ολοκλήρωση ή έξοδο από τη μοναχικότητα. Όλες αυτές οι γνωστές ηθικές και ψυχολογικές προσεγγίσεις στη φιλία δεν ικανοποιούν τον ανήσυχο στοχαστή που ψάχνει τη φιλία «πέραν του καλού και του κακού».

Η φιλία είναι, εν τέλει, αυτοσκοπός και όχι μέσο ή εργαλείο. Βρίσκεται μακριά από τα tips κοινωνικότητας και ευεξίας που την έχουν μετασκευάσει κι αυτήν σε διάκοσμο μιας καθωσπρέπει προσωπικότητας.

Στο τέλος ο Νεχαμάς προσεγγίζει την οικεία σε αυτόν κατάφαση σε μια τέχνη του βίου όπου ακόμα και η ασημαντολογία μιας κουβέντας για ασήμαντα πράγματα, ακόμα και το «χάσιμο χρόνου» με τον φίλο δεν είναι ποτέ απώλεια αλλά πλούτος. Το λέει εξαιρετικά και εδώ νομίζω πως ο συγγραφέας θυμίζει περισσότερο τον Κωστή Παπαγιώργη, παρά τον πανεπιστημιακό των Ηνωμένων Πολιτειών:

Όπως η αλχημεία, έτσι και η φιλία συχνά δεν παράγει τίποτε παρά απορρίμματα· ωστόσο, σε αντίθεση με αυτήν, μερικές φορές φτάνει στον χρυσό.

Η φιλία σώζει, αλλά εντός της μπορεί να φιλοξενείται και η ασωτία. Κάπως έτσι ο Νεχαμάς μας παραδίδει ένα ανοιχτό μάθημα για τη φιλία, δίχως να διαστρέφει τον τόνο του για να τον προσαρμόσει στο ακαδημαϊκό ύφος.

ΑΓΟΡΑΣΤΕ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΕΔΩ

Βιβλίο
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

«Μην πεις λέξη»: Ένα καταιγιστικό βιβλίο για την άλλη «ματωμένη» Κυριακή

Βιβλίο / «Μην πεις λέξη»: Ένα καταιγιστικό βιβλίο για την άλλη «ματωμένη» Κυριακή

Το πολυβραβευμένο βιβλίο του Patrick Radden Keefe που έγινε μίνι σειρά στο Disney+, εκτός από τη συγκλονιστική ιστορία της Jean McConville που απήχθη και δολοφονήθηκε από τον IRA, φέρνει και ένα παράδειγμα έντασης γραφής και έρευνας που δεν το συναντούμε συχνά.
ΣΤΕΦΑΝΟΣ ΚΑΒΑΛΛΙΕΡΑΚΗΣ
 Δημήτρης Χατζής  (Νίκος Γουλανδρής «491 δελτία για τον Δημήτρη Χατζή»)

Το πίσω ράφι / «Αν δεν γυρίσω, σα συγγραφέας είμαι χαμένος»: Ο Δημήτρης Χατζής μέσα από 491 δελτία

Στο βιβλίο του Νίκου Γουλανδρή, μέσα από έγγραφα, φωτογραφίες και επιστολές καταγράφεται ο κόσμος που θέλησε ν’ αλλάξει ο Χατζής, ως πολίτης, ως πεζογράφος, ως ιδεολόγος.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Διαβάζοντας για την Αμερική του Τραμπ

Βιβλίο / Διαβάζοντας για την Αμερική του Τραμπ

Μόλις μία εβδομάδα μετά τις αμερικανικές εκλογές, βιβλία δυστοπικού περιεχομένου και πολιτικής θεωρίας εκτοξεύτηκαν στις πρώτες θέσεις των παγκόσμιων πωλήσεων, αποδεικνύοντας ότι η ανάγνωση παραμένει το ένα και μοναδικό όπλο.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Η βίβλος του cult ελληνικού σινεμά

Οθόνες / Η βίβλος του cult ελληνικού σινεμά μόλις κυκλοφόρησε

Τα κείμενα του Φώντα Τρούσα για τις «βαθιά υποτιμημένες ταινίες που απελευθέρωσαν τη ματιά του θεατή από την οικογενειακή τηλεοπτική εικόνα, απενοχοποιώντας περαιτέρω το γυμνό» και για τον underground και τον πειραματικό ελληνικό κινηματογράφο κυκλοφορούν σε ένα μοναδικό, κυριολεκτικά, βιβλίο, από τα LiFO Books.
M. HULOT
Κανείς δεν ήξερε ότι ήταν μαύρη: Η εξωπραγματική ιστορία της επιμελήτριας του JP Morgan

Βιβλίο / Κανείς δεν ήξερε ότι ήταν μαύρη: Η εξωπραγματική ιστορία της επιμελήτριας του JP Morgan

Υπεύθυνη για τα πιο πολύτιμα αποκτήματα της ιδιωτικής συλλογής του διάσημου τραπεζίτη, η απέριττα κομψή βιβλιοθηκάριος Μπελ ντα Κόστα Γκριν ήταν μαύρη αλλά εμφανιζόταν ως λευκή στον αφρό της υψηλής κοινωνίας μέχρι και τον θάνατό της το 1950.
THE LIFO TEAM
Leslie Absher: «Κόρη κατασκόπου, queer κορίτσι» 

Βιβλίο / Κόρη κατασκόπου, queer κορίτσι, συγγραφέας

Η Αμερικανίδα δημοσιογράφος Leslie Absher μάς ξεναγεί στο «Σπίτι με τα μυστικά», εκθέτοντας ταυτόχρονα την προσωπική της πορεία προς την απελευθέρωση, την «ελληνική» της εμπειρία και τις εντυπώσεις της από τις προεδρικές εκλογές στις ΗΠΑ. 
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
«Πολυτεχνείο - Ένα παραμύθι που δεν λέει παραμύθια»

Βιβλίο / Το Πολυτεχνείο έγινε κόμικ: Μια νέα έκδοση για μια μονίμως επίκαιρη εξέγερση

Παραμονές της φετινής επετείου της εξέγερσης του Πολυτεχνείου, οι εκδόσεις Red ‘n’ Noir κυκλοφόρησαν ένα έξοχο κόμικ αφιερωμένο σε αυτή, που το υπογράφουν ο συγγραφέας Γιώργος Κτενάς και ο σκιτσογράφος John Antono.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Γιατί δεν θα ξεχάσουμε ποτέ τον Μάλκολμ Λόουρι και το «Κάτω από το ηφαίστειο»

Βιβλίο / Το μεγαλόπνοο «Κάτω από το ηφαίστειο» του Μάλκολμ Λόουρι, μια προφητεία για την αποσύνθεση του κόσμου

Οι αναλογίες μεταξύ του μυθιστορηματικού βίου του Βρετανού συγγραφέα και του κορυφαίου έργου του είναι παραπάνω από δραματικές, όπως και αυτές μεταξύ της υπαρξιακής πτώσης του και του σημερινού, αδιέξοδου κόσμου.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Ψέμα μέχρι αποδείξεως του εναντίου

Βιβλίο / Ψέμα μέχρι αποδείξεως του εναντίου

Στο νέο του βιβλίο, «Ψέματα που μας έμαθαν για αλήθειες», το οποίο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Διόπτρα, ο Νικόλας Σμυρνάκης καταρρίπτει 23 μύθους που μας καταπιέζουν, βοηθώντας μας να ζήσουμε ουσιαστικότερα.
ΜΑΡΙΑ ΔΡΟΥΚΟΠΟΥΛΟΥ
Βασίλης Σωτηρόπουλος: «Έχουν γίνει μεγάλα βήματα στη νομοθεσία για τα ΛΟΑΤΚΙ+ δικαιώματα, υπάρχουν όμως ακόμα σημαντικά κενά»

Βιβλίο / Βασίλης Σωτηρόπουλος: «Έχουν γίνει μεγάλα βήματα στη νομοθεσία για τα ΛΟΑΤΚΙ+ δικαιώματα, υπάρχουν όμως ακόμα σημαντικά κενά»

Μια διαφωτιστική συζήτηση με τον γνωστό δικηγόρο παρ’ Αρείω Πάγω και συγγραφέα με αφορμή την έκδοση του βιβλίου του ΛΟΑΤΚΙ + Δικαιώματα & Ελευθερίες (εκδ. Σάκκουλα), ένα μνημειώδες όσο και πολύτιμο βοήθημα για κάθε ενδιαφερόμενο άτομο.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Βασιλική Πέτσα: «Αυτό που μας πάει μπροστά δεν είναι η πρόοδος αλλά η αγάπη»

Βιβλίο / Η Βασιλική Πέτσα έγραψε ένα μεστό μυθιστόρημα με αφορμή μια ποδοσφαιρική τραγωδία

Η ακαδημαϊκός άφησε για λίγο το βλέμμα του κριτή και υιοθέτησε αυτό του συγγραφέα, καταλήγοντας να γράψει μια ιστορία για το συλλογικό τραύμα που έρχεται να προστεθεί στις ατομικές τραγωδίες και για τη σημασία της φιλικής αγάπης.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Μιχάλης Γκανάς: Ο ποιητής της συλλογικής μας μνήμης

Απώλειες / Μιχάλης Γκανάς (1944-2024): Ο ποιητής της συλλογικής μας μνήμης

«Ό,τι με βασανίζει κατά βάθος είναι η οριστική απώλεια ανθρώπων, τόπων και τρόπων και το ανέφικτο της επιστροφής». Ο σημαντικός Έλληνας ποιητής έφυγε σήμερα από τη ζωή σε ηλικία 80 ετών.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
«Queer»: Το μυθιστόρημα της στέρησης που πόνεσε τον Μπάροουζ

Βιβλίο / «Queer»: Το μυθιστόρημα της στέρησης που πόνεσε τον Μπάροουζ

Μια αναδρομή στην έξοχη, προκλητική όσο και «προφητική» νουβέλα του Ουίλιαμ Μπάροουζ στην οποία βασίστηκε η πολυαναμενόμενη ταινία του Λούκα Γκουαντανίνο που βγαίνει σύντομα στις κινηματογραφικές αίθουσες.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ