Η Ξένια Κούρτογλου γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Αθήνα. Ξεκίνησε την καριέρα της στην έρευνα αγοράς το 1985, όταν ακόμη ήταν φοιτήτρια και η κόρη της τριών χρόνων.
Το 1988 ίδρυσε τη Focus Bari, τη μεγαλύτερη ελληνική εταιρεία ερευνών καταναλωτή με διεθνή αναγνώριση, ενώ δίδαξε για πολλά χρόνια στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.
Τελευταία δημιουργική της κίνηση, ένα βιβλίο απροσδόκητο, που μόλις κυκλοφόρησε: «Η καλύτερη ευκαιρία είναι... ΤΩΡΑ!».
Συναντηθήκαμε ένα ηλιόλουστο και δροσερό απόγευμα στα γραφεία της εταιρείας στο κέντρο της Αθήνας. Στη συνέντευξή μας αναπτύξαμε πολλά από τα θέματα με τα οποία καταπιάνεται το βιβλίο, αλλά μιλήσαμε και για τον Τύπο, τον σεξισμό και τις επιθέσεις που έχει δεχτεί κατά καιρούς η ίδια.
Οικογένεια, επαγγελματική απασχόληση, ψυχαγωγία, χρήματα, αυτοπεποίθηση, φιλία, ανθρώπινες σχέσεις, εμπόδια και ευκαιρίες αναδεικνύονται στις σελίδες του βιβλίου μέσω βιωματικών παραδειγμάτων και καταλήγουν σε ένα βασικό συμπέρασμα: «Βρες τον χρόνο για να το ζήσεις, κάθε μέρα είναι μια μικρή ζωή».
Ο Έλληνας, πρώτα απ' όλα, τοποθετεί την εξουσία και τα κέντρα λήψης αποφάσεων μακριά από αυτόν, με αποτέλεσμα να αποδίδει όσα του συμβαίνουν σε αυτά. Επίσης, έχει τη γυναίκα σε χαμηλό επίπεδο και δεν προνοεί ούτε προγραμματίζει μακροπρόθεσμα.
— Ποιο θα είναι το μέλλον του Τύπου; Είναι το Διαδίκτυο μονόδρομος για όσους θέλουν να επιβιώσουν;
Το Διαδίκτυο είναι ένας τόπος συνάντησης και ένα ακόμα «σημείο επαφής» για να επικοινωνήσει ένας τίτλος με το αναγνωστικό του κοινό.
Και επειδή η διάδοσή του είναι πλέον καθολική στις νεαρές ηλικίες, αλλά και στις μεγαλύτερες, είναι επιτακτική η κατάλληλη παρουσία κάθε τίτλου σ' αυτόν το χώρο, γιατί με αυτό τον τρόπο δίνει ακόμα μια ευκαιρία στο αναγνωστικό του κοινό να απολαύσει το περιεχόμενό του.
Και βέβαια, όλα τα χαρακτηριστικά που έχει στο DNA του κάθε τίτλος θα μεταφέρονται σε όλες τις μορφές: χάρτινη, online, app κ.λπ.
— «Ποιο τέλος των εφημερίδων; Το χαρτί είναι ακόμα ισχυρό» δήλωσε πριν από λίγες μέρες ο 37χρονος εκδότης των «New York Times» Άρθουρ Γκρεγκ Σουλτσμπέργκερ. Συμφωνείτε;
Από τη δεκαετία του '90 υπάρχει μια φθίνουσα πορεία του χαρτιού λόγω των αυξημένων ρυθμών της καθημερινότητας.
Στην πρώτη έρευνα που κάναμε διαπιστώσαμε ότι οι αναγνώστες της κυριακάτικης εφημερίδας αφιέρωναν περίπου τέσσερις ώρες και περίπου μισή για την ημερήσια έκδοση.
Μερικά χρόνια αργότερα φτάσαμε στο πεντάλεπτο αλλά και στο μηδέν, εξαιτίας των κινητών, ενώ για την Κυριακή παρατηρήθηκε σημαντική μείωση του χρόνου και αύξηση του όγκου.
Πάντως, η γνώμη μου είναι ότι ο σεβασμός του χαρτιού των εφημερίδων και η αίσθηση της πολυτέλειας του καλού περιοδικού δεν έχουν ακόμη αντικατασταθεί.
— Μπορεί η διαφήμιση να επηρεάσει την ποιότητα;
Εξαρτάται από τον τρόπο που επιλέγεις να πουλήσεις το προϊόν σου. Αν προτιμάς να πουλάς με το κιλό, τότε σίγουρα ναι. Αν όμως έχεις αναπτύξει σχέσεις κύρους με το κοινό σου, δεν θα αντιμετωπίσεις πρόβλημα.
Υπάρχουν ραδιόφωνα που με μικρότερη ακροαματικότητα έχουν περισσότερα έσοδα, επειδή έχουν επενδύσει σε μια δική τους φιλοσοφία και ένα στοχευμένο κοινό.
— Πώς έχουν επιδράσει τα social media στον χώρο των ΜΜΕ;
Είναι ένας νέος τρόπος σύνδεσης, κάτι που έχουμε ανάγκη όλοι οι άνθρωποι.
Αυτό που χρειάζεται, όμως, είναι προσοχή να μη γίνουν εθισμός, μονομανία και απομόνωση από τον «φυσικό» κόσμο σε σχέση με τον online.
— Πολλές φορές έχετε βρεθεί στο στόχαστρο της κριτικής. Τι απαντάτε στις επιθέσεις που δέχεστε;
Κάποτε είχα βρεθεί σε ένα συνέδριο στο Παρίσι και ο πρώτος ομιλητής ήταν από το BBC. Τον θυμάμαι να δηλώνει πως το μοτίβο είναι γνωστό: όταν τα νούμερά μας πέφτουν, φταίει η έρευνα μέτρησης. Αντίθετα, όταν ανεβαίνουν, φυσικά έχουμε κάνει καλή δουλειά.
Τους καταλαβαίνω, λοιπόν, απόλυτα. Η έρευνα του ραδιοφώνου, που είναι η μόνη θεσμοθετημένη στην Ελλάδα, γίνεται με επιστημονικό σύμβουλο, τη συμμετοχή των ίδιων των ραδιοφώνων και τις διαφημιστικές εταιρείες.
Αυτό που με λυπεί είναι όταν κάποιος είναι μέλος αυτού του οργανισμού και βγαίνει και λέει διάφορα ή όταν παλαιότερα υπήρχε εκδότης που ένα περιοδικό του πήγαινε καλά και ήταν ευχαριστημένος, ενώ, επειδή το άλλο δεν πήγαινε, μας έλεγε δεν είναι καλή η έρευνα.
Πάντως, πιστεύω ότι οι επιθέσεις αυτές οφείλονται κυρίως στην άγνοια των προδιαγραφών. Είναι σαν να εκφέρω άποψη και να γνωμοδοτώ στον γιατρό για την εγχείρηση που έκανε.
Ρωτάνε γιατί δεν ηχογραφούνται οι συνεντεύξεις. Εμείς παρακαλάμε να συμβεί αυτό. Θα ήταν και για εμάς ένα καλό αρχειακό δεδομένο σε σχέση με όσους αμφισβητούν την αξιοπιστία των μετρήσεων.
Επίσης, η συνέντευξη διαρκεί 12 λεπτά γιατί πρέπει οι ερωτήσεις να συμπεριλαμβάνουν όλους τους σταθμούς. Δηλαδή θα έπρεπε να ρωτήσουμε μόνο για πέντε και θα κλείσουμε το ερωτηματολόγιο; Αστεία πράγματα. Απλώς, μας αρέσει να βλέπουμε παντού σκάνδαλα.
— Από την ενασχόλησή σας με τις έρευνες, αν σας ζητούσα να μου πείτε τα χαρακτηριστικά των Ελλήνων, τι θα μου απαντούσατε;
Τι ωραία ερώτηση! Ο Έλληνας, πρώτα απ' όλα, τοποθετεί την εξουσία και τα κέντρα λήψης αποφάσεων μακριά από αυτόν, με αποτέλεσμα να αποδίδει όσα του συμβαίνουν σε αυτά.
Επίσης, έχει τη γυναίκα σε χαμηλό επίπεδο και δεν προνοεί ούτε προγραμματίζει μακροπρόθεσμα. Διακρίνεται για την έλλειψη ατομικής ευθύνης. Δεν θέλει να πληρώνει ΙΚΑ και φόρους, αλλά σύνταξη θέλει να πάρει.
Όλο αυτό, βέβαια, έχει αναπτυχθεί εξαιτίας λανθασμένων στερεοτυπικών αντιλήψεων που του δίνουν το μήνυμα ότι δεν υπάρχει λόγος να πληρώνεις. Για πολλά χρόνια πουλούσαν τα αρνητικά παραδείγματα.
Ευτυχώς, κατά τη διάρκεια της κρίσης αρχίσαμε να στρέφουμε το ενδιαφέρον μας στα καλά πρότυπα δημιουργίας.
— Σε τι περιβάλλον μεγαλώσατε και ποια ήταν τα βασικά ερεθίσματα που είχατε από την παιδική σας ηλικία;
Μεγάλωσα σε μια μεγαλοαστική οικογένεια, με αυστηρές αρχές αλλά και πολύ σημαντικές αξίες, όπως η εντιμότητα, η εργατικότητα, η πρόοδος, η εξέλιξη, η μόρφωση και η κοινωνικότητα.
Παράλληλα, θυμάμαι ότι στην οικογένειά μου επικρατούσαν και κάποια ιδιαίτερα παραδοσιακά πρότυπα για τον ρόλο του άντρα και της γυναίκας. Η νοοτροπία ήταν πως «το αγόρι το σπουδάζουμε και το κορίτσι το παντρεύουμε».
— Έχετε δηλώσει ότι είχατε έναν αυστηρό πατέρα. Πώς επηρεάζουν οι γονείς την πορεία της ζωής μας;
Πιστεύω πως οι γονείς και γενικά το πρώτο, άμεσο οικογενειακό περιβάλλον παίζουν καθοριστικό ρόλο στο πώς διαμορφώνεται το βασικό σύστημα πεποιθήσεων που αποκτάμε όλοι μας, ειδικά τα πρώτα χρόνια της ζωής μας, έως τα πέντε μας περίπου.
Είναι ο τρόπος που θεμελιώνουμε τις πρώτες μας καταγραφές, που ουσιαστικά δημιουργούμε τον δικό μας «κόσμο».
— Κάποτε είπατε ότι τα παιδιά μας δεν μας ανήκουν. Διακρίνεται η ελληνική οικογένεια από παθογένεια;
Πιστεύω απόλυτα πως τα παιδιά μας δεν μας ανήκουν. Γινόμαστε γονείς, είναι μέσα στον προορισμό μας για να διαιωνίσουμε το είδος αλλά και γιατί έτσι επιτάσσουν τα κοινωνικά πρότυπα.
Από κει και πέρα, τα πλάσματα που δημιουργούμε χρειάζονται την πρακτική βοήθεια και κυρίως την αγάπη μας για να μεγαλώσουν όμορφα και να αναπτυχθούν, όμως είναι και αυτά μοναδικές, ξεχωριστές οντότητες, με τα δικά τους χαρακτηριστικά, ταλέντα, ικανότητες και χαρίσματα.
Αυτό που διακρίνω συχνά είναι πως υπάρχουν γονείς που αντιμετωπίζουν τα παιδιά τους ως προέκταση της δικής τους ύπαρξης και εικόνας, που προσπαθούν να στρέψουν τα παιδιά τους σε επιλογές που θα έκαναν οι ίδιοι ή δεν κατάφεραν να ακολουθήσουν, που επιβάλουν στα παιδιά τους αυτό που εκείνοι θεωρούν πως είναι για το καλό τους, μέσα από τα δικά τους φίλτρα.
Πιστεύω πως όσοι γίνονται γονείς χρειάζεται να διευρύνουν την οπτική τους, με ψυχραιμία και διαύγεια να αναγνωρίσουν τη μοναδικότητα των παιδιών τους και να τους δίνουν «ρίζες» αλλά και «φτερά».
Με άλλα λόγια, να τους περάσουν αρχές και αξίες μέσα από το δικό τους παράδειγμα, έτσι ώστε να έχουν γερά θεμέλια, αλλά να έχουν και την ανιδιοτέλεια να τα ενθαρρύνουν να ακολουθήσουν τον δικό τους δρόμο, με σεβασμό και διακριτικότητα.
— Πώς τα εμπόδια μετατρέπονται σε ευκαιρίες;
Κοιτώντας τη δική μου ζωή, κάποια στιγμή συνειδητοποίησα πως πίσω από κάθε δυσκολία και πρόκληση, όσο οδυνηρή και να ήταν, κρυβόταν πάντα μια ευκαιρία για μένα που με βοήθησε και με βοηθά να εξελίσσομαι, να αναπτύσσω ικανότητες και χαρακτηριστικά που δεν είχα πριν κι έτσι τελικά να βαδίσω προς μια καλύτερη εκδοχή του εαυτού μου.
— Οι νίκες ή οι ήττες είναι πιο σημαντικές στη ζωή μας;
Καταρχάς, εμένα οι όροι «νίκη - ήττα» δεν με εκφράζουν απόλυτα γιατί παραπέμπουν σ' ένα παιχνίδι μάχης και ανταγωνισμού όπου κάποιος θα κερδίσει και κάποιος θα χάσει. Προτιμώ πιο πολύ την έννοια της «επιτυχίας - αποτυχίας», ειδικά όσον αφορά το ταξίδι μας με τον εαυτό μας.
Από κει και πέρα, είναι και οι δύο έννοιες σημαντικές: οι νίκες γιατί με αυτές κατακτάμε κάτι που ονειρευτήκαμε και οι ήττες γιατί πάντα κρύβουν μέσα τους πολύτιμα μαθήματα. Αν το δούμε έτσι, είμαστε πάντα κερδισμένοι.
— Είναι η δημιουργία η μόνη αντίσταση σήμερα;
Για μένα, η δημιουργία και η προσφορά είναι πάντα ο μονόδρομος.
Μέσα από τη δημιουργία και την προσφορά έχουμε την ευκαιρία να εξελιχθούμε, αλλιώς, αν κοιτάξουμε δέκα χρόνια πίσω και διαπιστώσουμε πως ό,τι κάναμε τότε, κάνουμε και τώρα, όπως σκεφτόμασταν τότε, σκεφτόμαστε και τώρα, είναι σαν να μας έχει δοθεί το πολυτιμότερο αγαθό, ο χρόνος της ζωής μας, κι εμείς το έχουμε απαξιώσει.
— Θυμάμαι να έχετε αναφερθεί στις σεξιστικές συμπεριφορές που υφίστανται οι γυναίκες. Αυτές τις μέρες συζητείται πάρα πολύ το θέμα της σεξουαλικής παρενόχλησης. Ποια είναι η γνώμη σας; Έχετε δεχτεί εσείς παρενόχληση στα τόσα χρόνια της καριέρας σας;
Με τάσεις μείωσης, θέλω να πιστεύω, υπάρχει μια έμφυτη ροπή στους ανδροκρατούμενους χώρους να βλέπουν τη γυναίκα σεξιστικά, κυρίως γιατί με αυτόν τον τρόπο προσπαθούν να μειώσουν τις επαγγελματικές της ικανότητες. Ειδικά αν μια γυναίκα είναι εμφανίσιμη, η τάση αυτή γίνεται μεγαλύτερη.
Η σεξουαλική παρενόχληση, στον βαθμό που συμβαίνει, δεν διαφέρει από τις άλλες μορφές bullying που δυστυχώς συναντάμε στα εργασιακά περιβάλλοντα.
Και, όπως είναι γνωστό, το bullying ασκείται από χαμηλής συνειδητότητας ανθρώπους που συγκυριακά βρίσκονται σε θέσεις ισχύος και απευθύνεται προς τους αδύναμους κρίκους που συνήθως είναι γυναίκες και νέοι.
Αυτά τα διαπιστώσαμε και στη μόνη έρευνα που έχει γίνει στην Ελλάδα σχετικά με το bullying στους εργασιακούς χώρους, όπου είχα την ευκαιρία να εργαστώ προσωπικά μέσα από μια συνεργασία της Focus Bari, της KPMG και του Οικονομικού Πανεπιστημίου.
Προσωπικά, έχω δεχτεί τέτοιου είδους συμπεριφορές, ειδικά τα πρώτα χρόνια της σταδιοδρομίας μου, αλλά και αργότερα.
Αρχικά με ενοχλούσε πάρα πολύ γιατί καταλάβαινα πως αυτό γινόταν με κύριο σκοπό να μειωθεί η επαγγελματική μου εικόνα, οι ικανότητες και το έργο μου.
Αργότερα, άρχισα να μη δίνω σημασία, καταλαβαίνοντας πως το βασικό πρόβλημα το έχει το άλλο άτομο και όχι εγώ.
Σεξιστική, επίσης, θεωρώ τη δυστυχώς ακόμα επικρατούσα άποψη πως «μια γυναίκα καριέρας δεν κάνει για σπίτι και οικογένεια». Αυτό είναι κάτι που με έχει πονέσει πάρα πολύ, περισσότερο και από τη σεξουαλική παρενόχληση και τα υπονοούμενα.
Και με αυτή την ευκαιρία θα ήθελα να σας πω πως είμαι και πάρα πολύ καλή νοικοκυρά, μαγειρεύω πολύ ωραία, κάθε χρόνο φτιάχνω στο σπίτι τα γλυκά για τα Χριστούγεννα, πλέκω και χαρίζω πλεκτά στους φίλους μου και άλλα πολλά «νοικοκυρίστικα» που κανείς δεν το περιμένει.
— Μια επιτυχημένη καριέρα οφείλεται στο άτομο ή στις ομάδες;
Οι ομάδες αποτελούνται από άτομα, όμως η ατομική καριέρα οφείλεται κατά κύριο λόγο στο άτομο και στο πώς θα διαδράσει με το οικοσύστημα στο οποίο βρίσκεται.
Σίγουρα, βέβαια, η επιτυχία μιας επιχείρησης οφείλεται στην ηγετική της ομάδα και στο πώς αυτή η ομάδα εμπνέει το σύνολο του ανθρώπινου δυναμικού της, που κατά τη γνώμη μου αποτελεί και το πιο πολύτιμο κεφάλαιο για οποιονδήποτε οργανισμό.
— Θεωρείται ότι στην εποχή μας οι άνθρωποι έχουν ανάγκη να ακούσουν ή να μιλήσουν περισσότερο;
Πιστεύω πώς η μεγαλύτερη ανάγκη είναι να αναπτύξουμε όλοι οι άνθρωποι ενσυναίσθηση απέναντι στον εαυτό μας και τους άλλους, έτσι ώστε να μπορούμε να συνδεόμαστε υγιώς. Για να γίνει αυτό, ασφαλώς και χρειάζεται να ακούμε περισσότερο απ' ό,τι τώρα.
— Σε έναν κόσμο όπου οι άνθρωποι αποξενώνονται όλο και περισσότερο, τι είναι αυτό που μπορεί ακόμα να τους ενώσει;
Η συνειδητοποίηση πως όταν το σύνολο πάει καλά, θα πάει και το άτομο καλά. Θα μας ενώσει η στιγμή που θα λειτουργούμε με το «εμείς» τουλάχιστον ταυτόχρονα και παράλληλα με το «εγώ».
— Πώς κατακτά κάποιος το δικαίωμα να είναι αυτό που θέλει;
Καταρχάς, χρειάζεται να ξέρει ξεκάθαρα και με σιγουριά τι θέλει να είναι, διότι πολύ συχνά, ως coach/mentor, διαπιστώνω πως υπάρχει έλλειψη στόχων και προσανατολισμού στους ανθρώπους.
Αφού καλυφθεί αυτή η ανάγκη, ο άνθρωπος καλείται να δημιουργήσει ένα πλάνο δράσης με βήματα που θα τον οδηγήσουν εκεί όπου θέλει ξεπερνώντας τα εμπόδια, αρκεί να λειτουργεί με σεβασμό προς τους άλλους και όχι σε βάρος τους.
— Γράφετε στο βιβλίο ότι «δεν έλκουμε αυτό που θέλουμε, έλκουμε αυτό που είμαστε». Θα θέλατε να μου το σχολιάσετε;
Πρόκειται ξεκάθαρα για τον συμπαντικό νόμο της έλξης, δηλαδή αυτό που εμείς εκπέμπουμε, αυτό προσελκύουμε.
Στις περισσότερες περιπτώσεις, βέβαια, βλέπουμε στους άλλους χαρακτηριστικά που δεν μας αρέσουν, όμως για να τα βλέπουμε στους άλλους σημαίνει πως τα έχουμε κι εμείς, είτε σε μεγαλύτερο βαθμό είτε σε λανθάνουσα κατάσταση.
— Τι είναι ευτυχία για εσάς;
Η ευτυχία για μένα είναι συνώνυμη με την πρόοδο και την εξέλιξη. Και το χαρακτηριστικό της γνώρισμα είναι να μπορώ να προσφέρω και να περνάω τη μέρα μου με ένα θετικό ισοζύγιο θετικών συναισθημάτων προς τα αρνητικά.
Όταν έρχεται το τέλος της μέρας, να μπορώ να κάνω τον απολογισμό μου και να λέω: «Σήμερα τι βήματα έκανα για να πλησιάσω αυτά που ονειρεύομαι; Πόσο καλύτερα λειτούργησα σε σχέση με αυτό που θέλω να είμαι; Τι πρόσφερα στους σημαντικούς για μένα ανθρώπους, την κόρη μου, τους συνεργάτες μου ή τους αγαπημένους μου φίλους;».
Κι αν διαπιστώσω πως μπορεί να έβλαψα κάποιον άνθρωπο, αμέσως να οργανώνω την επόμενη μέρα ώστε να διορθώσω το λάθος.
— Τι σας δίνει ελπίδα σήμερα;
Η συνεχής δημιουργία και η συνεχής μάθηση.
Αυτό τον καιρό παρακολουθώ ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον μεταπτυχιακό στην Προσωποκεντρική Συμβουλευτική και Ψυχοθεραπεία και είναι πραγματικά ένας στόχος ζωής που ως νεαρή εργαζόμενη single μαμά δεν κατάφερα να κάνω, αφού πήρα το πτυχίο μου.
Ακόμα, μου δίνουν ελπίδα άνθρωποι-πρότυπα, άνθρωποι που έχουν αντιμετωπίσει πολύ μεγαλύτερες δυσκολίες από αυτές που αντιμετωπίζει η κοινωνία και η χώρα μας σήμερα και τα κατάφεραν.
Σκεφτείτε πόσοι άνθρωποι πέρασαν πολέμους, κακουχίες, μάχες, έδωσαν τη ζωή τους για να είμαστε εμείς σήμερα εδώ, άνθρωποι που έχτισαν τα πάντα από την αρχή πάνω σε καμένη γη. Αυτό και μόνο αρκεί για να πάρουμε ελπίδα και να χτίσουμε κουράγιο.
Το βιβλίο της Ξένιας Κούρτογλου «Η καλύτερη ευκαιρία είναι... Τώρα» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Διόπτρα.
