ΠΡΙΝ ΛΙΓΕΣ ΜΕΡΕΣ (22 Φεβρουαρίου) έγινε γνωστός ο θάνατος του αμερικανού ποιητή, λογοτέχνη, ζωγράφου, κοινωνικού ακτιβιστή και άλλα πολλά Lawrence Ferlinghetti. Ο Ferlinghetti είχε γεννηθεί τον Μάρτιο του 1919, στην Yonkers της Νέας Υόρκης και πέθανε στο Σαν Φρανσίσκο (στην πόλη που ήταν ορμητήριό του από το 1951), σχεδόν 102 χρόνια αργότερα!
Δύο βασικές χρονολογίες για τον Ferlinghetti είναι το 1953 και το 1955. Την πρώτη ανοίγει το βιβλιοπωλείο City Lights, στην North Beach, μαζί με τον φίλο του Peter Martin (η ονομασία ήταν επηρεασμένη από την ταινία Τα Φώτα της Πόλης του Τσάρλι Τσάπλιν), ενώ την δεύτερη, μόνος του πια, ιδρύει και τις εκδόσεις City Lights, κατορθώνοντας να δημιουργήσει τεράστια αίσθηση μέσα από τις The Pocket Poets Series, εκδίδοντας με τη σειρά (τα πρώτα τέσσερα βιβλία) το δικό του ποιητικό Pictures of the Gone World (1955), το Thirty Spanish Poems of Love and Exile (με μεταφρασμένα ισπανικά ποιήματα από τον Kenneth Rexroth), το Poems of Humor and Protest του Kenneth Patchen και –τέταρτο στη σειρά– το Howl and Other Poems (1956) του Allen Ginsberg, το γνωστό τοις πάσι «Ουρλιαχτό», βιβλίο με το οποίο θα μετασχηματιζόταν για πάντα ο ποιητικός χάρτης στην Αμερική (και όχι μόνο), δίνοντας σχήμα σ' εκείνο που θα ονομαζόταν αργότερα beat generation.
Θα πρέπει να τονίσουμε από την αρχή πως ο Lawrence Ferlinghetti υπήρξε από τους πρώτους που συνέδεσαν την τζαζ με την ποίηση. Το "Autobiography" για παράδειγμα από τη συλλογή A Coney Island of the Mind [New Direction, 1958], ίσως είναι το πρώτο ποίημα στην ιστορία που γράφτηκε με στόχο να διαβαστεί, ενώ την ίδια ώρα θα το συνόδευε, έστω και στα κενά ανάμεσα στις στροφές του, τζαζ μουσική. Συνέβη, στο άλμπουμ "Poetry Readings in The Cellar with The Cellar Jazz Quintet" [Fantasy, 1957], εκεί όπου ο Lawrence Ferlinghetti μαζί με τον Kenneth Rexroth διάβασαν ποιήματά τους υπό τους ήχους ενός πλήρους τζαζ κουιντέτου. Τα ποιήματα του Ferlinghetti ήταν τα "Autobiography", "The statue of St. Francis" και "Junkman's Obbligato".
Θα πρέπει να τονίσουμε από την αρχή πως ο Lawrence Ferlinghetti υπήρξε από τους πρώτους που συνέδεσαν την τζαζ με την ποίηση. Το "Autobiography" από τη συλλογή A Coney Island of the Mind, ίσως είναι το πρώτο ποίημα στην ιστορία που γράφτηκε με στόχο να διαβαστεί, ενώ την ίδια ώρα θα το συνόδευε, έστω και στα κενά ανάμεσα στις στροφές του, τζαζ μουσική.
Στον τόμο Ποιήματα, που κυκλοφόρησε το 2008, μαζί με το περιοδικό Νέα Συντέλεια, ο Αντρέας Παγουλάτος επισημαίνει την επίδραση της τζαζ στο έργο τού Lawrence Ferlinghetti «σε μια σειρά από επτά ποιήματα, που δημοσιεύτηκαν στην τόσο δημοφιλή δεύτερη ποιητική του συλλογή Το Λούνα Παρκ του Μυαλού (A Coney Island of the Mind) με τον κοινό τίτλο Προφορικά Μηνύματα (Oral Messages), με τη νευρική σύνταξη, τις κοφτές φράσεις, την προφορικότητα και την αυτοσχεδιαστική τους ευλυγισία».
Ακούγοντας, τώρα, την ηχογράφηση μπορεί να διαπιστώσεις, περαιτέρω, και αυτήν την κάπως «χύμα» κατάσταση ενός κλαμπ, αλλά αυτό δεν ήταν εκ των προτέρων κακό, απεναντίας! Κάτι η δύναμη τού live (στο Cellar του Σαν Φρανσίσκο), κάτι η ορχήστρα, υπό τη διεύθυνση του τενορίστα Bruce Lippincott, η οποία στο "Autobiography"παίζει μόνον όταν σωπαίνει ο ποιητής (όπως αναφέραμε πιο πάνω), κάτι ο ίδιος ο Ferlinghetti με τον εντελώς εξωστρεφή τρόπο που απαγγέλει, όλα συνηγορούν προς την άποψη πως η βραδιά είχε διοργανωθεί για θαμώνες που... δεν είχαν αναγκαστικά την καλύτερη σχέση με το βιβλίο και οι οποίοι σ' ένα café, με ποτό, τσιγάρο, παρέα και κάποια μουσική συνοδεία, θα μπορούσε να δεχθούν με μεγαλύτερη άνεση τον ποιητικό λόγο. Και αυτό ήταν θεμιτό.
Ένα άλλο άλμπουμ εκείνης της εποχής, που είχε ιδιαίτερο νόημα, σαν κάτι διαφορετικό, ήταν το "Jazz Canto Vol. 1" [World Pacific Records, 1958].
Εδώ δεν έχουμε τζαζ και ποίηση, με παρόντα τον ποιητή, αλλά συγκροτήματα που παίζουν τζαζ και με τραγουδιστές ή απαγγελτές (ανάμεσά τους οι Hoagy Carmicheal και John Carradine) που απαγγέλουν (κάπως θεατράλε τις πιο πολλές φορές) ή ραπάρουν (σπανιότερα).
Τα ποιήματα που ακούγονται ανήκουν στους Walt Whitman, William Carlos Williams, Philip Whalen, Langston Hughes, Dylan Thomas και Lawrence Lipton, με συνοδεία από τα Jazz Canto Ensemble, Ralph Penna Quintet, Chico Hamilton Quintet και Bob Dorough Quintet.
Το ωραιότερο όλων των tracks να είναι το "Dog" του Ferlinghetti από τον βοκαλίστα, τραγουδιστή και πιανίστα Bob Dorough (σημαντικότατη προσωπικότητα, που την τίμησε έως και ο Miles Davis, στο ιστορικό άλμπουμ του "Sorcerer"). Λέμε για ένα πρόωρο ραπάρισμα, που ταυτίζεται με την street ατμόσφαιρα του λόγου (ένα σκυλί που τρέχει ελεύθερο και ο τρόπος που... βλέπει τον κόσμο).
Μιαν εικόνα τής ποίησης τού Lawrence Ferlinghetti είναι διατυπωμένη στο Αμέρικους / Βιβλίο 1 [Οδός Πανός, 2008] (εισαγωγή, μετάφραση, σημειώσεις Ειρήνη Α. Βρης):
«Η ποίηση του Ferlinghetti είναι απλή και κατανοητή και απηχεί την αντίληψή του ότι ο ποιητής δεν πρέπει να περιορίζεται στα όρια της ενδοσκόπησης, αλλά να ανοιχτεί προς τις εικόνες της ίδιας της ζωής, της κοινωνίας και των ανθρώπων, που συνεχώς εξελίσσονται. Παρ' ότι o Ferlinghetti ανήκει στη γενιά των μπιτ, στην πορεία διαφοροποιήθηκε. Η ποίησή του έγινε πιο οικουμενική, πιο ανθρωπιστική. Επηρεασμένος ιδεολογικά από τον βουδισμό και τον αναρχοκομμουνισμό, είναι άνθρωπος της δράσης, έντονα πολιτικοποιημένος και ειρηνιστής, "ένα ατίθασο ερωτικό πνεύμα, αφοσιωμένο στην ομορφιά και την αλήθεια"».
Όμως για τους ποιητικούς στόχους, τόσο τους δικούς του, όσο και της γενιάς του, της beat generation, είχε γράψει ο ίδιος ο Ferlinghetti από νωρίς, στο περιοδικό Chicago Review (Vol. 12, No. 1, Spring, 1958), στο άρθρο του Note on Poetry in San Francisco. Διαβάζουμε από την ελληνική μετάφρασή του (Ρούμπη Θεοφανοπούλου) στο βιβλίο Ποιήματα [Πρόσπερος, 1989]:
«Η ποίηση που προτείνουμε μπορεί να ονομαστεί ποίηση του δρόμου. Γιατί θέλει να βγάλει τον ποιητή έξω από τον πολύπλοκο ναό που έκτισε στο όνομα της αισθητικής και που μέσα του έχει μείνει κλεισμένος, πολλά χρόνια, ομφαλοσκοπούμενος. Θέλει να ξαναφέρει την ποίηση στο δρόμο, εκεί όπου ήταν κάποτε, έξω από τις τάξεις, έξω από τα πανεπιστήμια και, αν είναι δυνατόν, έξω από την τυπωμένη σελίδα. Ο τυπωμένος λόγος έχει καταντήσει την ποίηση πολύ σιωπηλή. Όμως η ποίηση που προτείνουμε είναι η προφορική ποίηση, που επαναλαμβάνεται σαν μήνυμα. Άλλοτε διαβάζεται με συνοδεία τζαζ και άλλοτε όχι... Σημασία έχει ότι η ποίηση αυτή χρησιμοποιεί τα μάτια και τα αυτιά μας, όπως δεν τα είχε χρησιμοποιήσει εδώ και πολλά χρόνια».
Δύο σημαντικά tips της πορείας του Lawrence Ferlinghetti στα σίξτις, πέραν των εκδόσεων των έργων του προφανώς, είναι η παρουσία του στην περίφημη International Poetry Incarnation του Λονδίνου, στις 11 Ιουνίου 1965, μαζί με τους Allen Ginsberg, Adrian Mitchell, Alexander Trocchi, Pete Brown (ο στιχουργός του συγκροτήματος Cream), Anselm Hollo, Daniel Richter (που εκπροσωπούσε την Ελλάδα, αφού εκείνη την εποχή ο αμερικανός ποιητής, εκδότης κ.λπ. ζούσε στη χώρα μας, τυπώνοντας το «ελληνικό» underground περιοδικό Residu), Andrei Voznesensky, William S. Burroughs, Gregory Corso κ.ά.
Η μάζωξη εκείνη θεωρείται ως μία από τις μεγάλες πρώιμες εκδηλώσεις τής αντικουλτούρας, όπως και ληξιαρχική πράξη «γέννησης» του λονδρέζικου underground.
Και καθώς η ποπ, δηλαδή το ροκ, μετασχηματιζόταν με γοργούς ρυθμούς, συντονισμένο με τις νέες κοινωνικοπολιτικές απαιτήσεις, που πήγαζαν από το αντιπολεμικό κίνημα, σε συνδυασμό με την ψυχεδελική εμπειρία, την απόρριψη των δομών τής αστικής κοινωνίας (κοινοβιακός τρόπος ζωής), την επαφή με τον ανατολίτικο μυστικισμό, μα ακόμη και με τον πολιτικό ακτιβισμό σε πολλές των περιπτώσεων, ο Lawrence Ferlinghetti ήταν από τους πρώτους που θα συμμετάσχουν στα σχετικά events, διαβάζοντας ποιήματά του ή παρουσιάζοντας άλλους ποιητές (όπως τον Σοβιετικό Andrei Voznesensky).
Να αναφέρουμε την παρουσία τού Ferlinghetti στο ιστορικό live των Jefferson Airplane στο Fillmore Auditorium του Σαν Φρανσίσκο, την 7η Απριλίου 1966, και ακόμη τη συνεισφορά του στο περίφημο Human Be-In της 14ης Ιανουαρίου 1967, στο Golden Gate Park του Σαν Φρανσίσκο, μαζί με τους Timothy Leary, Allen Ginsberg, Jerry Rubin, Alan Watts κ.ά., συν τα συγκροτήματα Jefferson Airplane, The Grateful Dead, Big Brother and the Holding Company, Quicksilver Messenger Service και Blue Cheer, που μετατόπιζε το κίνημα των hippies ή μάλλον το συνέδεε (για τον πολύ κόσμο) και με τον πολιτικό ριζοσπαστισμό.
Αξίζει να προσθέσουμε, επίσης, πως το 1968, η Joan Baez στο άλμπουμ της "Baptism" [Vanguard] απαγγέλει Jacques Prévert ("Song in the blood") σε μετάφραση (από τα γαλλικά στα αγγλικά) του Lawrence Ferlinghetti, ενώ για να κλείσουμε έτσι συνοπτικά την επαφή τού σημαντικού αμερικανού ποιητή με το ροκ να αναφέρουμε και την συμμετοχή του στο περίφημο The Last Waltz των Band, στο Winterland Ballroom του Σαν Φρανσίσκο, την 25η Νοεμβρίου 1976 (και ταινία από τον Martin Scorsese δύο χρόνια αργότερα), εκεί όπου απαγγέλθηκε το "Last prayer"...
Στα μέσα του '60, για πρώτη μάλλον φορά στην Ελλάδα γραφόταν κάπου το επώνυμο «Φερλινγκέτι» – και ήταν σ' ένα κείμενο του Δημήτρη Πουλικάκου (Beats), για το περιοδικό Κριτήριο, τεύχος 1 (Δεκέμβριος, 1965). Γράφει κάπου ο Πουλικάκος:
«Κυκλοφορούν παντού (οι beats). Στο Greenwich Village, στην 5η Λεωφόρο, στο Los Angeles, στα παρισινά καφέ. Κοιμούνται με τους clochards, στις όχθες του Σηκουάνα, συναντιούνται στη Ρώμη, στο Saint-Germain, στο Piccadilly, στου Παπασπύρου. Κάνουν ό,τι θέλουν στο μέτρο που τους επιτρέπουν τα οικονομικά τους. Δουλεύουν όσο το δυνατό λιγότερο μπορούν. Κυττάνε να βρίσκονται σε ζεστά κλίματα με εύκολο τρόπο ζωής. Μεταναστεύουν, σχεδόν οριστικά, σε ξένες χώρες. Στην Γαλλία, στην Ταγγέρη, στο Μαρόκο, στην Ελλάδα (Ύδρα, Κρήτη), στο Λονδίνo».
Φυσικά και ο Lawrence Ferlinghetti ταξίδευε τότε, αλλά εν αντιθέσει με πολλούς του σιναφιού του, που επισκέπτονταν εκείνη την περίοδο την Ελλάδα, αυτός θα ερχόταν προς τα μέρη μας πολλά χρόνια αργότερα.
Πότε δημοσιεύτηκε, για πρώτη φορά, ποίημα του Ferlinghetti στην Ελλάδα;
Το πιο παλιό που γνωρίζουμε προέρχεται από τον Φεβρουάριο του 1971. Λέμε για το «Αυτός» ("He"), από τη συλλογή του Starting from San Francisco [New Directions, 1961] σε μετάφραση Ιουλίας Ραλλίδη, δημοσιευμένο στο περιοδικό Διάλογος, που τύπωνε τότε η Αμερικανική Πρεσβεία στην Αθήνα.
Το ποίημα εντασσόταν σ' ένα γενικότερο αφιέρωμα τού περιοδικού που είχε τίτλο «Μεταπολεμική ποίηση: οράματα και επανεκτιμήσεις» και που ήταν γραμμένο από τον αμερικανό κριτικό κ.λπ. Richard Kostelanetz. Διαβάζουμε κάπου:
«Η σημασία του κινήματος των Μπητ στην πρόσφατη ιστορία της λογοτεχνίας βρίσκεται στην συντονισμένη επίθεση εναντίον της κατεστημένης ποίησης μετά τον Έλιοτ, και όχι στον θόρυβο που προκάλεσε η δράση μερικών μελών της. Οι λογοτέχνες που διεκδίκησαν την "ζωτικότητα" σαν την κυριότερη αρετή στην Τέχνη, κτύπησαν μοιραία την "Τέχνη της παρακμής, που ήταν ικανοποιημένη με την μετριότητα και την ανικανότητά της", όπως πολλοί πίστευαν. Ο Άλλεν Γκίνσμπεργκ, ο Λώρενς Φερλινγκέτι και οι οπαδοί τους προσβάλλουν περίπου κάθε τι, που εθεωρείτο ιερό στην ποίηση».
Στις 20 Απριλίου 1972 o Νάνος Βαλαωρίτης, με τον ποιητή και εκδότη Ντίνο Σιώτη οργανώνουν μια αντιχουντική βραδιά στο Σαν Φρανσίσκο, στο Fugazi Hall, με την ενεργή συμμετοχή τού Lawrence Ferlinghetti, ο οποίος υπό τύπον ποιήματος απευθύνει 40 ερωτήσεις στη χούντα των Αθηνών! Το ποιητικό κείμενο "Forty odd questions for the Greek regime & one cry for freedom" υπάρχει στο Los Angeles Free Press (Volume 9, issue 409-Part Two, 19 May 1972) και το μεταφέρουμε εδώ αμετάφραστο (είναι εύκολο να μεταφραστεί, αλλά νόημα έχει και το πρωτότυπο κείμενο).
Can you tell me the way to the American Express?
Can you show me the way to a real Greek tavema filled with picturesque dancing descendants of the first democracy on earth?
Where do we catch the boat for Plato's Republic?
Is it true your great Greek tragedies and tragi-comedies are now being performed daily in police stations?
Where is Katsimbalis Where Zorba Who stole Euripides?
Is it true the Victory of Samotmvturds April Nineteenth?
Why did you steal the Elgin Marbles?
Have you ever looked into Chapman's Homer?
What have you done with my island?
Are you a bunch of smart guys putting us on or imbeciles who really mean it?
What have you done with the young poets in small boats and the old poets on bicycles?
How are things in the torture chambers of Bouboulina Street?
Did you know Jacqueline Onassis once was married to a democrat you would have liked to torture?
Why is there not room in Greece for the grave of one more free man?
Who moved the Trojan Horse to Athens?
Will Aphrodite ever find her arms?
Where is the light of Greece, the violet light of Attica?
Why can't we just sail away to the Isles of Greece and forget everything?
Why is the Police Mentality the same all over the world?
Is it true you have a getaway stash in American Express Travellers Cheques?
Why did the King cut out so fast, with his suitcases, his little dogs, and his great mother?
Why isn't the Constitution printed on a rope?
Have you seen Ulysses' dog lately with all his eyes on you?
Why can't I drink retzina lately without getting more thirsty?
Can you tell me where to catch the boat for Beddoes' Island?
Why hasn't the Oracle of Delphi spoken out lately?
How come more American poets don't attack you?
Why won't you just Go Away if we ignore you?
Where is the light of Greece, the violet light of Attica?
Is it true you'll screw anything that moves even on Sunday?
Why isn't your Constitution printed on money?
Who will rescue the phoenix from the fascist soldiers that spring out of its flames on every matchbox signpost and mailbox?
Can you still hear the cocks of Athens crow from the Acropolis?
Do you know what they're crying?
Where is the light of Greece, the violet light of Attica?
Can you still read Greek?
Does "Z-Z-Z-Z-Z-Z" mean the sound of sleep to you?
Does "Z-Z-Z-Z-" make you think we're sleeping?
Does Zee still mean Life in your language?
Does Zei still mean "He lives'"in your language?
Do you think Elefteria means Leftover Freedom?
Have you forgotten the word for Liberty?
Can your tongue still pronounce it?
we still can still announce it
And flower-power
to the People too —
Elefteria agapi mou
Ποιήματα του Lawrence Ferlinghetti θα αρχίσει να δημοσιεύονται όλο και πιο συχνά στη χώρα μας σε ανθολογίες (δες στο τέλος) και περιοδικά (Οδός Πανός, Η Λέξη, Το Δέντρο κ.ά.), από τα τέλη της δεκαετίας του '70 και ιδίως στα χρόνια του '80, όμως τα πρώτα καθαρά δικά του βιβλία, που τυπώθηκαν ποτέ στην Ελλάδα, ήταν το Ποιήματα [Νεφέλη, 1982], σε μεταφράσεις Κώστα Γιαννουλόπουλου και Φώτη Αθέρα, όπως κι ένας μικρός τόμος, χωρίς τίτλο, στις εκδόσεις Άρδην (1982), το νούμερο 1 της σειράς, σε μεταφράσεις Γιώργου Μπλάνα. Και τα δύο βιβλία περιέχουν υλικό από διαφορετικές συλλογές του ποιητή – πρόκειται για ανθολογίες δηλαδή.
Το 1985 κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Αίολος ένα πολύ χρήσιμο βιβλίο τού Lawrence Ferlinghetti, το Εφτά Μέρες στην Ελεύθερη Νικαράγουα (μετάφραση Εύη Παπά) ή Seven Days in Nicaragua Libre [City Lights Books, 1984] όπως ήταν το πρωτότυπο. Το βιβλίο ήταν σύγχρονο, δεν ήταν ανθολογία με ποιήματα, ήταν πεζό... ρεπορταζιακό και σχετιζόταν μ' ένα ταξίδι τού αμερικανού ποιητή στη βασανισμένη χώρα της Κεντρικής Αμερικής, που εκείνη την εποχή προσπαθούσε να σταθεί στα πόδια της, υπό το επαναστατικό κίνημα των Sandinistas, μετά την πολυετή δικτατορική και αιματηρή διακυβέρνηση τής οικογένειας Somoza.
Αξίζει να διαβάσετε τι λέει εδώ ο Ferlinghetti, πώς τοποθετείται απέναντι στο κίνημα, απέναντι στην επανάσταση γενικότερα, στην έννοια της ελευθερίας και της προσδοκίας μιας νέας κοινωνίας:
«Πήγα στη Νικαράγουα την τελευταία βδομάδα του Γενάρη 1984, για να δώσω στον ποιητή και υπουργό Πολιτισμού πατέρα Ερνέστο Κάρντεναλ ένα σπόρο από το λουλούδι που φυτρώνει στον τάφο τού Μπόρις Πάστερνακ. Ήταν κάτι που μου είχε δώσει ο ρώσος ποιητής Αντρέι Βοζνεζένσκι, στη διάρκεια μιας ποιητικής ανάγνωσης ενάντια στον πόλεμο, οργανωμένης στο Παρίσι από την ΟΥΝΕΣΚΟ.
Όταν παρουσίασα στον Κάρντεναλ το σπόρο, σ' ένα υπαίθριο αμφιθέατρο στη Μανάγκουα, ένιωσα ότι δεν υπήρχε κανένας λόγος να υποδείξω σ' αυτόν ή στο ακροατήριο ότι ο σπόρος ήταν ένα σύμβολο, όχι μόνο της δύναμης που έχει η ποίηση να καταργεί τα σύνορα του κόσμου που χωρίζουν τους λαούς, αλλά κι ένα σύμβολο από τον τάφο αυτού του μεγάλου ρώσου συγγραφέα, που έζησε στην πιο καταπιεστική περίοδο της σοβιετικής ζωής (της αντίστασης στο σταλινισμό). Το θέατρο βρισκόταν στην πλατεία τού Πέντρο Χοακίν Καμόρο, που δολοφονήθηκε προς το τέλος της δικτατορίας τού Σομόζα. Η αγανάκτηση που προκάλεσε, στην ουσία βοήθησε το πιο γρήγορο τέλος της δικτατορίας.
Πήγα, επίσης, στη Νικαράγουα για να μοιράσω τα πρώτα αντίτυπα μιας ποιητικής ανθολογίας με το όνομα Βολκάν, που εκδίδει το βιβλιοπωλείο-εκδοτικός οίκος Σίτι Λάιτς, το οποίο αναφέρεται στην ποίηση της Κεντρικής Αμερικής, κι ακόμα για να δω ο ίδιος την επανάσταση των Σαντινίστας.
Σαν ένας τουρίστας της επανάστασης, με ιδέες ελευθεριακού πολίτη, είχα την ελπίδα να γνωρίσω τουλάχιστον τα υποθετικά όρια αυτού, που ένας αναρχικός ναύτης τού Συνδικάτου των Ναυτικών, στο Σαν Φρανσίσκο, είχε αποκαλέσει "τουριστικές εκδρομές Ποτέμκιν".
Ήρθα στη Νικαράγουα πιστεύοντας ότι αυτό που συνέβαινε εδώ δεν ήταν στην πραγματικότητα μια επανάσταση, τουλάχιστον με την έννοια του ιδεώδους που ονειρεύονται πολλοί θεωρητικοί επαναστάτες και ειδικά οι αναρχικοί. Αυτό που συμβαίνει εδώ είναι περισσότερο η ανατροπή ενός τυράννου, του Σομόζα, που υποστήριζαν οι ΗΠΑ και μια προσπάθεια ανατροπής του οικονομικού τυραννικού συστήματος της αποικιοκρατίας, μέσα απ' το οποίο η Λατινική Αμερική χρησιμεύει για χρόνια σαν αγορά φτηνού εργατικού δυναμικού για τις βορειοαμερικάνικες και πολυεθνικές εταιρείες.
Δεν πρόκειται για μια επανάσταση τόσο, όσο για μια αντι-αποικιοκρατική κρίση σε μια φτωχή χώρα με πληθυσμό όσο στην περιοχή του Σαν Φρανσίσκο (ερημωμένη απ' τον πόλεμο που χρηματοδότησαν οι ΗΠΑ), με απελπιστικά περιορισμένες πηγές ανεφοδιασμού, που προσπαθεί να στήσει κάποιου είδους "δημοκρατική κυβέρνηση" μέσα στα δόντια των ΗΠΑ – που η πολιτική τους στοχεύει φανερά στο να αναγκάσει τη Νικαράγουα να προσχωρήσει στο σοβιετικό στρατόπεδο κι έτσι να τους δώσει τη δικαιολογία να επέμβουν για να "ελέγξουν" την κατάσταση.
Μπροστά σ' όλα αυτά, το κράτος που έφτιαχναν οι Σαντινίστας είχε σοβιετικού τύπου κυβερνητική εξουσία;
Σαν ένας ελευθεριακός πολίτης, με αναρχικές συμπάθειες, ενδιαφερόμουν να ανακαλύψω πόση ακριβώς "εξουσία" είναι απολύτως αναγκαία για να μετατραπεί μια αποικιοκρατούμενη χώρα σε ελεύθερη κοινωνία. Υπήρχε έστω και μια πιθανότητα για κάτι τέτοιο, χωρίς να χαθεί η ελευθερία, την οποία πάντα ισχυρίζονται ότι επιζητούν οι επαναστάτες; Απάντηση σ' αυτή την ερώτηση δίνει η ιστορία των επαναστάσεων.
Η Νικαράγουα είναι τώρα ο τόπος που εστιάζουν τα πάθη της Αριστεράς, πενήντα χρόνια αργότερα από τότε που τέτοια πάθη και ελπίδες είχαν συγκεντρωθεί στην Δημοκρατική Ισπανία και διαψεύστηκαν, είκοσι πέντε χρόνια αργότερα από τότε που οι ίδιες ελπίδες είχαν συγκεντρωθεί στην Κούβα.
Ο καθένας φαντάζεται το ιδεώδες του σαν την τέλεια κοινωνία, και απογοητεύεται ή προσγειώνεται. Το απόλυτο είναι ακατόρθωτο.
Στην ιστορία των επαναστάσεων η παράγραφος των ατομικών πολιτικών δικαιωμάτων και ιδιαίτερα της ελευθερίας του λόγου και του Τύπου, υπήρξε ο άξονας πάνω στον οποίο, σε τελική ανάλυση, όλα στηρίχτηκαν ή όλα γκρεμίστηκαν. Έτσι έγινε στην Κούβα, με αποτέλεσμα τη δυσαρέσκεια πολλών αρχικών υποστηρικτών της, έτσι θα είναι και στη Νικαράγουα, που οι αρχηγοί της προσπαθούν, απ' ό,τι φαίνεται, θαρραλέα, να αποφύγουν τα λάθη που έκανε η Κούβα.
Πόσο ελεύθερη αποδεικνύεται η "ελεύθερη" Νικαράγουα;».
Κι άλλα βιβλία του Lawrence Ferlinghetti θα βρεθούν στις προθήκες των βιβλιοπωλείων (δείτε την ελληνική βιβλιογραφία στο τέλος του κειμένου μας), ενώ ο αμερικανός ποιητής θα μας επισκεφθεί κιόλας, για πρώτη φορά, το Μάρτιο του 2001, με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης (21 Μαρτίου).
Η διοργάνωση, την οποίαν είχαν αναλάβει το Υπουργείο Πολιτισμού, το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου, το Ευρωπαϊκό Πολιτιστικό Κέντρο Δελφών, η UNESCO και η Εταιρεία Συγγραφέων, είχε ξεκινήσει από το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, θα συνεχιζόταν στους Δελφούς και θα κατέληγε στην Ολυμπία.
Οι προσκεκλημένοι ήταν πάρα πολλοί, αφού συμμετείχαν 112 Έλληνες ποιητές και 39 απ' όλον τον κόσμο. Ανάμεσά τους ο Νιγηριανός Wole Soyinka (Βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας 1986), ο Andrei Voznesensky, ο Nicanor Parra από την Χιλή (αγαπημένος ποιητής του Ferlinghetti, καθώς είχε κυκλοφορήσει τόμο του στις The Pocket Poets Series, το 1960), ο ιταλός Lucio Mariani και βεβαίως ο Lawrence Ferlinghetti, ο οποίος είχε απαγγείλει κι ένα ποίημα ειδικό για την περίσταση, το Oracle at Delphi.
Με αυτό το ποίημα, που είναι μεταφρασμένο από την Άμι Μιμς (σε επιμέλεια Δανάης Στρατηγοπούλου) και που προέρχεται από το περιοδικό Οδός Πανός (τεύχος #135, Ιανουάριος-Μάρτιος 2007), θα ολοκληρώσουμε τούτη την αναφορά μας στον πολύ σημαντικό ποιητή και άλλα τινά Lawrence Ferlinghetti, που δεν χάθηκε ποτέ από 'κείνα που συνέβαιναν – καθώς δήλωνε πάντα παρών, με το έργο και τις απόψεις του (για όλα τα μεγάλα κοινωνικά και πολιτικά θέματα), τα τελευταία 70 χρόνια!
Στο Μαντείο των Δελφών
Μέγα Μαντείον, γιατί με περιεργάζεσαι;
μήπως είμαι ένα αίνιγμα για σένα, μήπως σου προκαλώ απελπισία;
Εγώ «Αμέρικος», ο Αμερικάνος,
φτιαγμένος προ πολλού από το σκοτάδι μέσα στη μητέρα μου,
το σκοτάδι της αρχαίας Ευρώπης –
Γιατί με περιεργάζεσαι τώρα
στο λυκόφως του πολιτισμού μας –
Γιατί με περιεργάζεσαι
σαν να 'μουνα η ίδια η Αμερική
η καινούργια Αυτοκρατορία
πιο τεράστια από όποια άλλη στις αρχαίες εποχές,
με τις ηλεκτρονικές εθνικές οδούς της
να κουβαλάν τη συνεταιρική της «μονο-κουλτούρα»
ολόγυρα σε όλη την υφήλιο
Με τα Αγγλικά, τα Λατινικά των ημερών μας
Μέγα Μαντείον, εσύ που κοιμάσαι ανά τους αιώνες,
Επιτέλους ξύπνα πια
Και πες μας πώς να σωθούμε απ' τον εαυτό μας
και πώς να επιζήσουμε των δικών μας κυβερνητών
που θα 'θελαν να κάνουν την δημοκρατία μας πλουτοκρατία
στο Μεγάλο Χάσμα
μεταξύ πλούσιων και φτωχών,
εκεί όπου ο Ουόλτ Ουίτμαν άκουγε την Αμερική να τραγουδάει
Ω, ατελείωτα σιωπηλή Σίβυλλα,
εσύ των φτερωτών ονείρων,
Μίλα καθαρά μεσ' απ' τον δικό σου ναό του φωτός
καθώς οι σοβαροί αστερισμοί
με τα Ελληνικά ονόματα
μας κοιτάζουν ακόμα από ψηλά,
καθώς ένας φάρος κουνάει το μεγάφωνό του
παν' από τη θάλασσα
Μίλα καθαρά και λάμψε πάνω μας
το θαλάσσιο φως της Ελλάδας
το διαμαντένιο φως της Ελλάδας
Μακροθωρούσα Σίβυλλα, παντοτινά κρυμμένη,
Επιτέλους βγες από την σπηλιά σου
Να μας μιλήσεις με την φωνή του ποιητή,
φωνή σε τέταρτο ενικό πρόσωπο
φωνή ανεξιχνίαστου μέλλοντος
φωνή λαού ανάκατη
με άγριο και συνάμα μαλακό γέλιο –
Και να μας δώσεις νέα όνειρα να ονειρευτούμε,
Να μας δώσεις νέους μύθους για να ζήσουμε πια μ' αυτούς!
Lawrence Ferlinghetti: Oracle at Delphi
Μια ελληνική βιβλιογραφία του Lawrence Ferlinghetti
1. Ποιήματα [Νεφέλη, 1982] μτφ. Κώστας Γιαννουλόπουλος, Φώτης Αθέρας
2. Φερλινγκεττι [Άρδην, 1982] μτφ. Γιώργος Μπλάνας
3. Εφτά Μέρες στην Ελεύθερη Νικαράγουα [Αίολος, 1985] μτφ. Εύη Παπά
4. Λαϊκά Μανιφέστα [Ελεύθερος Τύπος, 1988] μτφ. Γιώργος Μπλάνας
5. Ποιήματα [Πρόσπερος, 1989] μτφ. Ρούμπη Θεοφανοπούλου
6. Έρωτας τις Μέρες της Οργής [Απόπειρα, 1991] μτφ. Βερονίκη Δαλακούρα
7. Αυτά Είναι τα Ποτάμια μου: Νέα Ποιήματα και Επιλογή από το Λούνα Παρκ του Νου [Καστανιώτης, 1995] μτφ. Χρήστος Τσιάμης
8. Εικόνες του Φευγάτου Κόσμου [Εκδόσεις Της Λίμνης, 1995] μτφ. Γιάννης Λειβαδάς
9. Αμέρικους / Βιβλίο 1 [Οδός Πανός, 2008] μτφ. Ειρήνη Α. Βρης
10. Ποιήματα [Άγκυρα – Έκδοση του περιοδικού Συντέλεια, 2008] μτφ. Νάνος Βαλαωρίτης, Αντρέας Παγουλάτος, Ελισάβετ Αρσενίου,
Κώστας Σταθόπουλος, Ανδρέας Φλουράκης
11. Τι Είναι Ποίηση; [Bibliotheque, 2019] μτφ. Χρίστος Αγγελακόπουλος
12. 100 Χρόνια Ποίηση [24 Γράμματα, 2019] μτφ. Ρούμπη Θεοφανοπούλου
Και μερικές ανθολογίες-ευρύτερες εκδόσεις, στις οποίες περιέχονται ποιήματα του Lawrence Ferlinghetti
1. Μεταπολεμική Αμερικάνικη Ποίηση [ΑΣΕ Α.Ε., 1979] μτφ. Αλέξης Τραϊανός
2. Η Σκηνή Μπητ [Ερατώ, 1987] μτφ. Βαγγέλης Κατσάνης, Γιώργος Μαυρογιάννης, Μιχάλης Μεϊμάρης
3. Ανθολογία Μπιτ Ποίησης [Ροές, 2003] μτφ. Γιάννης Λειβαδάς
4. Ανθολογία Αμερικανικής Ποίησης του Εικοστού Αιώνα [Ηριδανός, 2007] μτφ. Γιάννης Λειβαδάς
5. Ποιητές του Κόσμου [Ομάδα Νεανικής Πολυέκφρασης Αρκαδίας "Έλευσις", 2007] μτφ. Γιάννης Λειβαδάς
6. Τα οράματα μιας απίθανης γενιάς / Στοιχεία για την beat generation [Κέδρος, 2010] μτφ. Γιάννης Λειβαδάς
