«Πραίτορες, βράχοι πάνω μου σωρό / μα ’γω θ’ αναστηθώ»
[Μ. Ρασούλης]
Η σχέση του Νίκου Παπάζογλου (20 Μαρτίου 1948 – 17 Απριλίου 2011) με το ροκ είναι μέσες-άκρες γνωστή σε πολύ κόσμο. Υπό την έννοια πως στα χρόνια της μεγάλης δόξας του τραγουδιστή και τραγουδοποιού, στις δεκαετίες του ’80 και του ’90, η εικόνα του, το image του, ήταν στενά συνδεμένο με το ροκ – έτσι όπως εκείνο (το ροκ) αναγνωριζόταν στην Ελλάδα, μέσα από το ντύσιμο με τζιν, το μακρύ μαλλί, τη χρήση αξεσουάρ, που συνδέονταν με μιαν ελευθεριότητα κ.λπ.
Υπάρχει λοιπόν από την μια μεριά η εμμονή στην «εικόνα» και στα εξωτερικά χαρακτηριστικά του στυλ, που σημειολογικά, στο μυαλό πολλών συνιστούν «το ροκ» και από την άλλη μια τραγουδοποιία ευρύτερης δυναμικής, που περνούσε και από το λαϊκό τραγούδι, με την ίδια ένταση, και που επιχειρούσε να παρέμβει δραστικά στο επίπεδο της φόρμας –στη γραμμή επικοινωνίας Δύσης-Ανατολής– με πολλά και θαυμαστά (ορισμένες φορές) αποτελέσματα.
Ο Παπάζογλου εννοούμε δεν ήταν απλώς ένας ρόκερ, που κατανάλωνε «εικόνα», εμφανιζόμενος ως δέσμιός της, όπως συνέβαινε με άλλους όνομα-και-μη-χωριό εγχώριους ροκ πάτρωνες, αλλά ένας δημιουργός, που είχε βαθιά και καλλιεργημένη άποψη για εκείνα τα στοιχεία (εσωτερικά και εξωτερικά) της ροκ τραγουδοποιίας, που θα μπορούσε να ενδιαφέρουν βαθιά όχι μόνο τον ίδιο, μα και τους Έλληνες γενικότερα.
Ο Παπάζογλου εννοούμε δεν ήταν απλώς ένας ρόκερ, που κατανάλωνε «εικόνα», εμφανιζόμενος ως δέσμιός της, όπως συνέβαινε με άλλους όνομα-και-μη-χωριό εγχώριους ροκ πάτρωνες, αλλά ένας δημιουργός, που είχε βαθιά και καλλιεργημένη άποψη για εκείνα τα στοιχεία (εσωτερικά και εξωτερικά) της ροκ τραγουδοποιίας, που θα μπορούσε να ενδιαφέρουν βαθιά όχι μόνο τον ίδιο, μα και τους Έλληνες γενικότερα.
Αν και νωρίς στα σέβεντις ο Νίκος Παπάζογλου θα επιχειρούσε μέσα από τον αγγλικό στίχο, κατ’ αρχάς, να προσεγγίσει και να προσδιορίσει αυτή τη σχέση –τη σχέση ανάμεσα στο ροκ και τα ακούσματα από την Ανατολή–, ήταν στα χρόνια του ’80 πια, όταν η ελληνική γλώσσα θα του αποκαλύψει άλλες δυνατότητες έκφρασης, τις οποίες και θα καταγράψει βασικά στα άλμπουμ «Χαράτσι» και «Μέσω Νεφών», ορίζοντας εν πολλοίς έναν τρόπο, που εξακολουθεί, δεκαετίες μετά, να παραμένει αξεπέραστος.
Έχει νόημα να δούμε πώς αντιμετώπιζε το ροκ ο Νίκος Παπάζογλου ήδη από το ξεκίνημά του, στα χρόνια του ’60. Τι στοιχεία δανειζόταν από το πνεύμα της αντικουλτούρας στην Αμερική, όταν το ροκ στην Ελλάδα ήταν συνυφασμένο με την δεξιά, τη συντήρηση, το στρατό, τη χούντα, την «υψηλή κοινωνία», τις χοροεσπερίδες στις λέσχες αξιωματικών, με το πατρονάρισμά του από το ραδιόφωνο παραγωγών, που αργότερα θα πολιτεύονταν με την ακροδεξιά κ.λπ.
Σε μια παλιά συνέντευξή του στο περιοδικό «Ήχος & Hi-Fi» (τεύχος 166, Ιανουάριος 1987) ο Νίκος Παπάζογλου θυμόταν σχετικά με το ξεκίνημα των ροκ χρόνων του:
«Το πρώτο πράγμα που με συγκλόνισε ήταν η απεργία του 15% (σ.σ. η απεργία των εκπαιδευτικών στις αρχές του 1963 και οι φοιτητικοί αγώνες του 15% για την παιδεία, στο τέλος του ’62 και τις αρχές του ’63), που ήτανε το σημαντικό γεγονός της νεολαίας – όπως συνέβαινε και στον υπόλοιπο κόσμο, όπου τα παιδιά είπαν δεν πάτε στο διάολο κι εσείς και ο ψυχρός πόλεμος. Άσχετα με το τι φαινόταν σαν αίτημα, το κύριο αίτημα του 15% ήταν βασικά η ελευθερία της έκφρασης. Από εκείνη την περίοδο ξεκίνησαν πολλά πράγματα, όπως το τραγούδι διαμαρτυρίας. Αυτό ήταν που με συγκινούσε στο ροκ εν ρολ. Ο Πρίσλεϊ δεν μου έλεγε τίποτα, παρότι ο νέος αυτός ήχος ήταν κάτι το συγκλονιστικό. Αυτό που με τράβηξε σαν περιεχόμενο ήταν το τραγούδι της περιόδου του πολέμου της Παλαιστίνης (σ.σ. ο Πόλεμος των Έξι Ημερών τον Ιούνιο του ’67) και του Βιετνάμ. Έχω συνδυάσει, δεν ξέρω πώς, τα γεγονότα της Λωρίδας της Γάζας (σ.σ. το 1967) με το “Eve of destruction” (σ.σ. το θρυλικό αντιπολεμικό / κοινωνικοπολιτικό τραγούδι τού P.F. Sloan που είχε πει ο Barry McGuire το 1965). Νιώθοντας λοιπόν κι εγώ αυτή την κραυγή διαμαρτυρίας, που έβραζε μέσα μου, άρχισα να ασχολούμαι με την κιθάρα και μαζί με διάφορους φίλους από το σχολείο αρχίζουμε να φτιάχνουμε συγκροτήματα, στα οποία παίζουμε τραγούδια σε αυτό το πνεύμα. Με τον Νέστορα Δάνα είχαμε φτιάξει ένα που πήγαινε αρκετά καλά κι έτσι σε μια περίοδο που ο Πασχάλης των Olympians θα πήγαινε στο στρατό με φώναξαν εμένα στη θέση του. Τότε πρωτοδούλεψα επαγγελματικά, πράγμα που αποδείχτηκε πολύ χρήσιμο».
Το πρώτο συγκρότημα στο οποίο διακρίθηκε ο Νίκος Παπάζογλου σαν κιθαρίστας και τραγουδιστής ήταν οι Ronnie and Those, οι οποίοι σχηματίστηκαν στη Θεσσαλονίκη περί τα μέσα του 1965. Μέλη τους ήταν ο κιθαρίστας Νέστωρ Δάνας βεβαίως, ο οργανίστας Γιώργος Πεντζίκης και ο κιθαρίστας Μπάμπης Λασκαράκης (μεταξύ άλλων).
Οι Ronnie and Those μπορεί να μην πρόλαβαν να ηχογραφήσουν άφησαν όμως όνομα, που πέρασε τα σύνορα της πόλης. Έτσι στο περιοδικό «Μοντέρνοι Ρυθμοί» έχουμε μία από τις πρώτες αναφορές στο όνομα του Νίκου Παπάζογλου, όταν στο τεύχος #63 της 7ης Σεπτ. 1966 ο Λευτέρης Κογκαλίδης γράφει:
«Ένας θαυμάσιος τραγουδιστής ξεφύτρωσε απ’ το γνωστό στους μουσικούς κύκλους της μακεδονικής πρωτεύουσας συγκρότημα Ρόννι εντ Δόουζ. Λέγεται Νίκος Παπάζογλου και γράφει μόνος του τραγούδια σε στυλ Ντύλαν».
Στις αρχές του ’67 ο Παπάζογλου κάνει το πρώτο μεγάλο βήμα της διαδρομής του, παίρνοντας τη θέση του στρατευμένου Πασχάλη στους Olympians. Η επιτυχία τους στο κέντρο Χαβάη κρατάει μέχρι το φθινόπωρο του 1967, όταν ο Παπάζογλου συνδέει το όνομά του με την πιο ροκ περίοδο του γκρουπ τραγουδώντας ανάμεσα σε άλλα το “Paperback writer” των Beatles, το “Mercy mercy”, που είχε πει πρώτος ο Dοn Covay και στη συνέχεια οι Rolling Stones, το “Summer in the city” των Lovin’ Spoonful κ.λπ.
OLYMPIANS & ΝΙΚΟΣ ΠΑΠΑΖΟΓΛΟΥ - Paperback writer
Συνέχεια με τους Olympians δεν θα υπάρξει κι έτσι περί τον Οκτώβρη του ’67 ο Νίκος Παπάζογλου θα μπει σ’ ένα από τα καλύτερα συγκροτήματα που εμφανίστηκαν ποτέ στη Θεσσαλονίκη (έτσι λένε οι φήμες δηλαδή) τους Blow Up (προφανώς όνομα δανεισμένο από την ταινία του Μικελάντζελο Αντονιόνι). Διαβάζουμε στο περιοδικό «Μοντέρνοι Ρυθμοί» (τεύχος #91, της 25 Οκτ. 1967):
«Μπλόου απ ονομάζεται το νέο συγκρότημα που εδημιούργησαν τρία παλαιά μέλη των Ολύμπιανς και που εμφανίζεται με μεγάλη επιτυχία στο αγαπημένο κέντρο της θεσσαλονικιώτικης νεολαίας Χαβάη. Οι Μπλόου απ αποτελούνται από τους εξής: Νίκος Παπάζογλου. Είναι 19 ετών και παλαιότερα τραγουδούσε με τους Ολύμπιανς. Του αρέσουν πολύ ο Μπομπ Ντύλαν και οι Μπητλς. Στις ελεύθερες ώρες του ασχολείται πολύ με την φολκ μιούζικ(…)».
Φαίνεται λοιπόν πως το folk και ο Dylan ήταν οι μόνιμες αγάπες του Νίκου Παπάζογλου εκείνα τα χρόνια, παρότι οι Blow Up (που έζησαν δυο μήνες με την σύνθεση Νίκος Παπάζογλου, Σαράντης Κασσάρας, Ρούλης Πυρίλης, Κώστας Βλασιάδης, Γιώργος Κολώνης, Βασίλης Παπαβασιλείου) ήταν χωμένοι στη soul και το rhythm n’ blues, προσφέροντας στο κοινό της Χαβάης δυναμικές βραδιές.
Ο Παπάζογλου προσανατολισμένος φυσικά και προς το ροκ φτάνει, στις αρχές του ’68, να τραγουδήσει ακόμη και με τους M.G.C. στην Αθήνα, στο κλαμπ Λεωνίδας, ενώ εκείνο που διαδίδεται γενικώς πως υπήρξε μέλος των Fratelli δεν είναι και τόσο σωστό. Απλώς είχε συνεργαστεί κάποιες λίγες φορές μαζί τους. Όπως σημείωνε και ο αείμνηστος δημοσιογράφος και μάνατζερ Τάσος Ψαλτάκης στο περιοδικό «Μουσική» (τεύχος #81, Αύγουστος 1984):
«Στους Fratelli έπαιζαν τότε ο Θόδωρος Παπαντίνας κιθάρα, ο Γιάννης Καντζός κιθάρα, ο Στέλιος Φωτιάδης μπάσο, ο Γιώργος Πεντζίκης όργανο, ο Λεωνίδας Σταματιάδης τύμπανα, ενώ ο Μίμης Αντωνόπουλος τραγουδούσε. Ένα φεγγάρι τραγούδησε και ο Νίκος Παπάζογλου...».
Βασικά εκείνη την εποχή ο Νίκος Παπάζογλου ήταν τραγουδιστής στα κλαμπ, κάτι που έσπασε, σαν κατάσταση, όταν δημιουργήθηκαν οι Μακεδονομάχοι. Θυμόταν ο Τάσος Ψαλτάκης (πάντα από τη «Μουσική»):
«Από τους Fratelli, που διέλυσαν το καλοκαίρι του 1969, έγιναν τον Οκτώβριο του 1971 οι Μακεδονομάχοι, στους οποίους έπαιζαν ο Θόδωρος Παπαντίνας, ο Γιάννης Καντζός, ο Λεωνίδας Σταματιάδης, ο Μάκης Γιαπράκας μπάσο, ενώ τραγουδούσε μαζί τους για περίοδο τεσσάρων μηνών ο Νίκος Παπάζογλου. Οι Μακεδονομάχοι έπαιξαν στο χορό των εγκαινίων της Λέσχης Αξιωματικών Κιλκίς, σαν κλου της βραδιάς, με πολύ καλή αμοιβή για την εποχή (20 χιλιάδες δραχμές) και με ονόματα πριν απ’ αυτούς, όπως ο Μητροπάνος κ.ά. Έκαναν μάλιστα προκλητική εμφάνιση (φιλιά στόμα με στόμα στο πάλκο, γεννητικά όργανα απ’ έξω...), που τους στοίχισε, τρεις μέρες μετά, την οριστική διάλυσή τους από την Εθνική Ασφάλεια... Θυμάμαι, είχε έρθει στο υπόγειο κλαμπ Χαβάη ο Μπουζιάνης (σ.σ. αστυνόμος) με άλλους τρεις της Ασφαλείας λέγοντας: “Μακεδονομάχοι, μαζέψτε τα κλαπατσίμπανα και δρόμο... Όπου παίζετε γίνεται γιάφκα αναρχοκομμουνιστών και χαπάκηδων. Γι’ αυτό τέρμα... Ένας-ένας μπορείτε να παίξετε σε άλλα γκρουπ, αλλά όλοι μαζί ποτέ...”. Ο Παπαντίνας που είχε αντιρρήσεις πήρε τη “δόση” του όλο το απόγευμα στην Ασφάλεια...».
Να συμπληρώσουμε μόνο πως τόσο οι Fratelli, όσο και οι Μακεδονομάχοι (που έπαιζαν rock και hard rock βασικά) δεν άφησαν κάτι ηχογραφημένο.
Δεν συνέβη όμως το ίδιο και με τον Ζηλωτή, το επόμενο συγκρότημα της εποχής στο οποίο υπήρξε μέλος ο Νίκος Παπάζογλου. Θυμόταν ο ίδιος (πάντα από τον «Ήχο»):
«Στην περίοδο ’70-’71 άρχισα να ασχολούμαι με το στούντιο (ναι, από τότε το έχω ξεκινήσει). Λίγο αργότερα φτιάχνουμε και το τελευταίο συγκρότημα εκείνης της εποχής, μιας και πιστεύαμε πως είχαμε ακόμη πολλά να προσφέρουμε. Το όνομα ήταν Ζηλωτής και οι άλλοι μουσικοί ήταν ο Σαράντης Κασσάρας, ο Μπάμπης Λασκαράκης και ο Γιώργος Στάντζος (σ.σ. και ο ντράμερ Ρούλης Πυρίλης). Εκείνη την εποχή είχαν γνωρίσει μεγάλη επιτυχία στο εξωτερικό οι Aphrodite’s Child και όλα τα ελληνικά συγκροτήματα τους ζηλεύαμε. Πήγαινες στο Παρίσι και νόμιζες ότι βρισκόσουν στην Πλάκα. Εμείς πηγαίναμε στη Γερμανία, στο Άαχεν, όπου και γνωριστήκαμε με διάφορα συγκροτήματα, όπως οι Rufus Zuphall, οι CAN και σε μια βομβαρδισμένη φάμπρικα φτιάξαμε έξι αριστουργηματικά τραγούδια, τα οποία όμως τα ηχογραφήσαμε σε demo στην Ιταλία (σ.σ. με παραγωγό τον Νίκο Παπαθανασίου, αδελφό του Βαγγέλη Παπαθανασίου). Δεν ενδιαφέρθηκε κανένας και έτσι το όλο θέμα έληξε».
Δυστυχώς, αυτά τα τραγούδια εξακολουθούν, 50 χρόνια μετά, να μην είναι διαθέσιμα σε μια εμπορική κυκλοφορία – κάτι που κάποια στιγμή πρέπει να συμβεί, καθότι το υλικό είναι εξαιρετικό, και ικανό να εμπλουτίσει, την ιστορία του ελληνικού ροκ της εποχής, με κάτι αληθινά σημαντικό. Ανάμεσα στα κομμάτια εκείνης της εποχής και το «Χτες βράδυ» (με αγγλικό στίχο βεβαίως), που το μάθαμε από το «Χαράτσι», το 1984.
Νίκος Παπάζογλου - Χτες Βράδυ | Official Audio Release (HQ)
Η προσπάθεια με τον Ζηλωτή μπορεί να έληξε άδοξα, όμως ο Νίκος Παπάζογλου δεν θα σταματήσει να μετέχει σε σχήματα, καθώς το καλοκαίρι του ’72 θα βρεθεί να τραγουδάει στους εφήμερους Pendulum (με Αντώνη Βαρσαμούδη κιθάρα, Χρήστο Κίλια ντραμς, Γιώργο Στάντζο μπάσο κ.ά.), οι οποίοι εμφανίζονταν σε παραλίες της Μακεδονίας, ενώ το τέλος της χρονιάς θα τον εύρισκε ξανά στην Θεσσαλονίκη, να δουλεύει σε κλαμπ. Από μια καταχώρηση στο περιοδικό «Επίκαιρα» (τεύχος #227, 8-14 Δεκ. 1972) διαβάζουμε τη Σαμάνθα να λέει:
«Αν σας τραβάει το ίδιο η μουσική ποπ και το μπουζούκι πιο κατάλληλη εκλογή από το Δάφνις και Χλόη, στην οδό Αγίας Σοφίας, δεν νομίζω ότι υπάρχει. Σε μια επίσκεψη-αστραπή στη Θεσσαλονίκη χάρηκα από κοντά το νέο πρόγραμμα του καταστήματος, για το οποίο ξανάγραψα πρόσφατα. Συνδυάζει την προσφορά στον πελάτη μοντέρνων ρυθμών, απαλής μελωδίας και ελληνικών τραγουδιών σε στυλ ποπ, που αποδίδει ένας νεαρός τραγουδιστής, ο Νίκος Παπάζογλου, καθώς επίσης και λαϊκών επιτυχιών από το συγκρότημα του βιρτουόζου του μπουζουκιού Γιώργου Χριστοδούλου. Το ουίσκι στοιχίζει 70 δραχμές, όπως και οι ξηροί καρποί».
Εκείνα τα χρόνια (1973-74) ηχογραφούνται, τελικά, και τα πρώτα επίσημα τραγούδια τού Νίκου Παπάζογλου, τα οποία αποδίδει ο Πασχάλης. Είναι τα «Ανία», «Είναι αργά», που ακούγονται στο LP «Φίλοι και Αδελφοί» [Philips, 1973], καθώς και η «Γαλάζια θάλασσα» από το LP «Το Τραγούδι μου» [Philips, 1974]. Πάλι ο λόγος στον Νίκο Παπάζογλου:
«Τον καιρό που παίζαμε στα διάφορα κλαμπ εγώ έτρεχα στα παραδίπλα μαγαζιά και έβλεπα τους λαϊκούς μουσικούς και τον τρόπο που συνεννοούνταν μεταξύ τους, και άρχισα να μελετάω και τη λαϊκή μουσική και να γίνεται αυτή η μίξη μέσα μου. Μετά την αποτυχία λοιπόν του Ζηλωτή κλείστηκα στον εαυτό μου και ξαναβγήκα το ’76, όταν με έβγαλε στην κυριολεξία ο Σαββόπουλος ζητώντας μου να συμμετάσχω στους Αχαρνής. Γνωρίζομαι τότε με τον Μπουλά, το Ρασούλη, τον Ξυδάκη και άλλους και βγάζουμε την Εκδίκηση της Γυφτιάς».
Το ημερολόγιο έγραφε πια… 1978.
Η «Γυφτιά» και «Τα Δήθεν», των Νίκου Ξυδάκη-Μανώλη Ρασούλη, όταν πρωτοκυκλοφορούν, την διετία 1978-79, περνάνε κάπως στο ντούκου. Κάπως λέμε... Δεν ακούγονταν στο ραδιόφωνο, ενώ δεν υποστηρίζονταν ιδιαίτερα και σε συναυλίες, αφού το κοινό είναι ακόμη αδιαμόρφωτο και οι χώροι λίγοι (κάτι αμφιθέατρα σχολών κι αυτά με το ζόρι). Ό,τι έκανε η δισκογραφία λοιπόν – πράγματα μάλλον περιορισμένα, για τα μέτρα της εποχής...
Ο Παπάζογλου δεν δίνει ακόμη επαγγελματικά live –ουσιαστικά τον ξέρουν λίγοι–, ενώ το νεολαϊκό και το νεορεμπέτικο δεν έχουν δημιουργήσει ακόμη κατάσταση. Μέχρι και τον Σεπτέμβριο του 1982 –δηλαδή τρία-τέσσερα χρόνια μετά από την κυκλοφορία εκείνων των δίσκων–, η φωτιά δεν έχει ανάψει ακόμη, κάτι που φαίνεται ότι γίνεται με μιας, με αφορμή τις συναυλίες «Ανατολικά της Αθήνας» (Λυκαβηττός, 2-3 Σεπτεμβρίου 1982), τις οποίες οργανώνει το περιοδικό «Ντέφι» (με τον βιολιστή Γιώργο Κόρο, τον μπουζουξή Θανάση Πολυκανδριώτη κ.ά. στην ορχήστρα).
Το ένα από εκείνα τα live μαγνητοσκοπείται, μεταδίδεται από την ΕΡΤ και ουσιαστικά μετατρέπει, εν μία νυκτί, σε «ήρωα», τον Νίκο Παπάζογλου. Τότε ο πολύς κόσμος μαθαίνει το «Μη μ’ αποκαλείς τεμπέλη», το «Κανείς εδώ δεν τραγουδά» και το «Τρελλή κι αδέσποτη», τραγούδια που θα ακούγονταν πλέον σε κάθε ρεμπετάδικο, σε κάθε λαϊκή ταβέρνα οπουδήποτε στη χώρα.
Όταν δε, την επόμενη χρονιά (1983) η Γλυκερία, που είχε εμφανισθεί κι εκείνη στο Λυκαβηττό, στα live «Ανατολικά της Αθήνας», θα έλεγε το «Κανείς εδώ δεν τραγουδά» στο άλμπουμ «Με Τη Γλυκερία Στην Όμορφη Νύχτα / Ζωντανή Ηχογράφηση» [Lyra], το τραγούδι των Νίκου Παπάζογλου-Τάκη Σιμώτα θα συναγωνιζόταν σε δημοφιλία τον... Εθνικό Ύμνο.
Νίκος Παπάζογλου στον Λυκαβηττό - 1982
Εκείνη την εποχή και βλέποντας, προφανώς, και το γκελ, που είχε στον κόσμο, ο Νίκος Παπάζογλου βάζει μπροστά το σχέδιο μιας ροκολαϊκής ορχήστρας, ενός ακόμη συγκροτήματος αν θέλετε, το οποίο θα αποκαλούσε Ταχεία Θεσσαλονίκης – μιας μπάντας που θα έδινε άλλον αέρα στα τραγούδια από τη «Γυφτιά» και τα «Δήθεν», προβάροντας και το πιο καινούριο υλικό, ταυτόχρονα, που θα ακουγόταν στο «Χαράτσι», το 1984.
Εκείνη την περίοδο από την Ταχεία Θεσσαλονίκης είχαν περάσει διάφοροι μουσικοί, όπως οι Χρήστος Κίλιας και Νίκος Καπηλίδης ντραμς, ο Γιώργος Πεντζίκης πλήκτρα, συνθεσάιζερ, οι Αντώνης Βαρσαμούδης, Δημήτρης Αραμπατζής και Δημήτρης Σταρόβας κιθάρες, οι Νίκος Βαρδής και Μανώλης Σιδερίδης μπάσο, οι Βαγγέλης Λιόλιος, Παναγιώτης Αποστολίδης και Σπύρος Καντιώτης μπουζούκι, οι Στέλιος Γκέτης και Κώστας Παγωνίδης κρουστά κ.ά.
Πολλοί απ’ αυτούς τους μουσικούς είχαν εξίσου ροκ και λαϊκές εμπειρίες, κάτι που τους βοηθούσε πολύ να αντιληφθούν τον νέο ήχο, που ήθελε να προσδώσει στα τραγούδια του ο Παπάζογλου, ανακατεύοντας ροκ και λαϊκά όργανα, και παίρνοντας από τους μουσικούς του τα ίδια, στιβαρά, vibes. Όπως έλεγε και ο ίδιος σε μία άλλη συνέντευξή του στην «Μουσική» (τεύχος #89, Απρίλης 1985):
«Στο ελληνικό τραγούδι εμείς είμαστε μάλλον αλεξιπτωτιστές, γιατί άλλα πράγματα μας συγκίνησαν και μας ζέσταναν όταν πρωτοπιάσαμε το όργανο. Δεν είμαστε μια ροκ μπάντα, που κάνει τραγούδια με ελληνικούς στίχους και χρησιμοποιεί τον ηλεκτρισμό σαν επίφαση, αλλά ούτε και μια λαϊκή ορχήστρα σκυλάδικου, που χρησιμοποιεί φανκ-τζαζ στοιχεία πάλι σαν επίφαση – και αυτό φαίνεται ξεκάθαρα. Αυτά που κάνει ο καθένας μας πιστεύουμε ότι είναι τέλεια βιωμένα και χωνεμένα και συντελούν σε κάτι το οποίο είναι αυθεντικό. Αλλιώς δεν θα το κάναμε καθόλου. Δεν είμαστε στη μέση του “γίγνεσθαι” του ελληνικού τραγουδιού, δεν ξέρουμε από τάσεις ή τασούλες και τι συζητιέται γενικά σαν κουτσομπολιό.(...) Εμείς έχουμε παίξει χιλιάδες είδη μέχρι να φτιάξουμε την τεχνική μας. Η τεχνική η δική μου π.χ. δεν έρχεται από τον Καζαντζίδη, ούτε από κανέναν άλλο, είναι κάτι που το έφτιαξα εγώ τραγουδώντας τα πάντα. Το ίδιο ισχύει και με τους άλλους από το συγκρότημα βέβαια.(...)».
Υπερτονίζοντας την αξία της προσωπικής εμπειρίας πάνω στο πάλκο, και κάτω από τελείως διαφορετικές, κάθε φορά, συνθήκες (ροκ, λαϊκές και ανάμεικτες), ο Νίκος Παπάζογλου επιχειρεί να μεταφέρει, σε βινύλιο και συναυλίες, έναν ήχο που είχε βιώσει στα λαϊκά μαγαζιά «βήτα κατηγορίας», υπερτονίζοντας τα rock passages και διατηρώντας σε ρόλο lead το μπουζούκι και το βιολί.
Δημιουργεί έτσι έναν «δικό του» ήχο, τον οποίον ορίζει τεχνικά ο ίδιος, μέσω του στούντιο Αγροτικόν, ο οποίος (ήχος) ακούγεται δυνατός, ζωντανός και ατόφιος, σε αψεγάδιαστες παραγωγές, μέσα από τα άλμπουμ «Χαράτσι» (άνοιξη 1984) και «Μέσω Νεφών» (φθινόπωρο, 1986), αμφότερα στην Lyra.
Εκεί ουσιαστικά, σ’ αυτούς τους δύο δίσκους, καταγράφεται κι ένα αισθητικό όριο, όσον αφορά στις δυνατότητες του λαϊκού τραγουδιού να συνομιλήσει με το ροκ, υπό όρους ισοτιμίας, μιας και οτιδήποτε άλλο πιο μετά (είτε εκπεφρασμένο από τον ίδιο τον Παπάζογλου είτε από τους πολύφερνους επιγόνους του) θα ακουγόταν ως «μία από τα ίδια».
Μάλιστα, και βλέποντας ο ίδιος το γενικότερο τέλμα, που αρχίζει να εξελίσσεται σε ανούσια μανιέρα, από ροκάδες, λαϊκούς και «έντεχνους», ο Παπάζογλου αποφασίζει προς τα τέλη της δεκαετίας να αφήσει κατά μέρος τα rock vibes, στρίβοντας απότομα προς το «πιο αμιγές λαϊκό», μέσω του LP «Σύνεργα» [Lyra, 1990] και σχηματίζοντας μια νέα μπάντα, την Λοξή Φάλαγγα, με την οποία και θα συμπορευόταν, κατ’ ουσίαν, έως το τέλος της ζωής του.
Εντάξει, για τις ανάγκες των live, που είναι συνεχή, σε ηπειρωτική και νησιώτικη χώρα, ιδίως κατά τους καλοκαιρινούς μήνες, τα ηλεκτρικά όργανα δεν θα μπορούσε να απουσιάζουν –το απαιτούσαν εξάλλου και κάποια ιστορικά τραγούδια από τα δύο πρώτα LP, που δεν γινόταν να απουσιάζουν από τις σχετικές track lists–, όμως τον Παπάζογλου φαινόταν πως τον απασχολούσε περισσότερο το λαϊκό και το παραδοσιακό τραγούδι (αιγαιοπελαγίτικο ή άλλο), παρά το ροκ, που το αντιμετώπιζε πλέον μάλλον στωικά και συγκαταβατικά.
Σωκράτης Μάλαμας, Κώστας Μπραβάκης, Δημήτρης Μυστακίδης, Μπάμπης Παπαδόπουλος κιθάρες, Μανώλης Πάππος, Παναγιώτης Κουτσούρας μπουζούκι, Νίκος Οικονομίδης βιολί, Αλέξανδρος Μπουλγουρτζής κρουστά, Μιχάλης Καπηλίδης, Κώστας Παγωνίδης ντραμς είναι μερικοί μόνον από τους μουσικούς της Λοξής Φάλαγγας από το 1990 και μετά – της τελευταίας μπάντας του Νίκου Παπάζογλου, με την οποία θα αλώνιζε την ελληνική περιφέρεια, δημιουργώντας, όπου και να βρισκόταν, μοναδικές συνθήκες μέθεξης.
Εξάλλου τα λαϊκά, καλοκαιρινά, πανηγύρια είχε ως πρότυπό του, από ένα σημείο και μετά, ο αείμνηστος Παπάζογλου και την χαμένη αίγλη εκείνων επιχειρούσε να αναζωογονήσει μέσα από τις αμέτρητες παρουσίες του, σε τόπους και χώρους τους οποίους, συχνά, έστηνε ο ίδιος εκ του μηδενός, με πολλή προσωπική εργασία. Μιας και, όπως όλοι γνωρίζουν, τα χέρια του δεν τον προδίδανε εύκολα...
Στη ρωγμή του χρόνου - Νίκος Παπάζογλου
