Όιγκεν Ρούγκε: Αποχρώσεις ζωής στην πρώην Ανατολική Γερμανία

Όιγκεν Ρούγκε «Τις μέρες που λιγόστευε το φως» Facebook Twitter
Το «Τις μέρες που λιγόστευε το φως» καλύπτει το διάστημα 1952-2001 και ξεδιπλώνεται αποσπασματικά κι ανάκατα, μέσα από τις αφηγήσεις διαφόρων μελών της «υποδειγματικής σοσιαλιστικής οικογένειας» του Όιγκεν Ρούγκε.
0

Η ΠΡΩΤΗ ΛΕΞΗ που σκέφτεται κανείς για την πρώην Ανατολική Γερμανία είναι η λέξη Στάζι. Κι όμως, στο βραβευμένο και πολυδιαβασμένο μυθιστόρημα του Όιγκεν Ρούγκε «Τις μέρες που λιγόστευε το φως» (μετ. Τ. Βότσος, Κλειδάριθμος, 2013) μολονότι η Λαϊκή Δημοκρατία της Γερμανίας παίζει πρωταγωνιστικό ρόλο, η περιβόητη μυστική της αστυνομία ζήτημα ν’ αναφέρεται μια φορά.

«Και στο δικό μου μυαλό Στάζι και Ανατολική Γερμανία μαζί πάνε», δήλωνε ο Γερμανός συγγραφέας το 2013, σε συνέντευξή μας στην Αθήνα, όταν είχε έρθει, καλεσμένος του Ινστιτούτου Γκαίτε, να παρουσιάσει το βιβλίο του. «Συνδέω μάλιστα τη Στάζι με την ελληνική λέξη “στάση”, γιατί και η Στάζι στο ίδιο παρέπεμπε, στην ακινησία, στην άρνηση της προόδου. Η ΛΓΔ, από την κορυφή ως τα νύχια, ήταν μια χώρα ακινησίας και στάσιμων υδάτων. Φυσικά υπήρχε και καταστολή. Δεν θέλησα όμως να κάνω πολιτικές αναλύσεις στο βιβλίο. Αποχρώσεις ήθελα να δείξω. Ίσως έτσι εξηγείται γιατί το μίσησαν τόσο οι παλιοί σταλινικοί κομμουνιστές όσο και οι ακροδεξιοί».

Με γλώσσα λιτή και στρωτή, χωρίς ιδιαίτερα νοσταλγική διάθεση ούτε ιδιαίτερα αυστηρή ματιά και μ’ ένα μοντάζ που θα ζήλευε το κινηματογραφικό σινάφι, ο Ρούγκε αφηγείται εδώ την ιστορία μιας υποδειγματικής σοσιαλιστικής οικογένειας -της δικής του οικογένειας.

Με γλώσσα λιτή και στρωτή, χωρίς ιδιαίτερα νοσταλγική διάθεση ούτε ιδιαίτερα αυστηρή ματιά, και μ’ ένα μοντάζ που θα ζήλευε το κινηματογραφικό σινάφι, ο Ρούγκε αφηγείται εδώ την ιστορία μιας υποδειγματικής σοσιαλιστικής οικογένειας – της δικής του οικογένειας.

Γιος μιας Ρωσίδας κι ενός διαπρεπούς ιστορικού με θητεία σε γκουλάγκ της Σιβηρίας, ο ίδιος είχε ν’ αντλήσει υλικό και  από τις περιπέτειες των παππούδων του, εξόριστων κομμουνιστών στο Μεξικό κι από τους θεμελιωτές της πρώην Ανατολικής Γερμανίας. Η δική του φυγή στη Δύση το 1988 αποδείχτηκε μάλλον γόνιμη. Άφησε πίσω του τα μαθηματικά που είχε σπουδάσει κι άρχισε να γράφει θέατρο για το ραδιόφωνο. Αυτό, το πρώτο του μυθιστόρημα, το δημοσίευσε ενώ πλησίαζε τα εξήντα.

cover
ΚΑΝΤΕ ΚΛΙΚ ΕΔΩ ΓΙΑ ΝΑ ΤΟ ΑΓΟΡΑΣΕΤΕ: Όιγκεν Ρούγκε, Τις μέρες που λιγόστευε το φως, Μτφρ: Τ. Βότσος, εκδόσεις Κλειδάριθμος 

Το «Τις μέρες που λιγόστευε το φως» καλύπτει το διάστημα 1952-2001 και ξεδιπλώνεται αποσπασματικά κι ανάκατα, μέσα από τις αφηγήσεις διαφόρων μελών αυτής της «υποδειγματικής σοσιαλιστικής οικογένειας», κάποια συγκεκριμένη χρονιά, σε μια συγκεκριμένη φάση της ζωής τους ο καθένας. Η μόνη ημέρα που δίνεται από την οπτική γωνία όλων των ηρώων είναι η 2/10/89, η μέρα που έπεσε το Τείχος.

Στις σελίδες του βιβλίου συνυπάρχουν δαφνοστεφανωμένοι αξιωματούχοι του Κόμματος που κατάντησαν ανδρείκελα, χειραφετημένες κουμμουνίστριες που στάθηκαν ως τα γεράματα ακλόνητες, σαν βράχοι, σιωπηλοί διανοούμενοι οχυρωμένοι πίσω από το έργο τους, έφηβοι του ΄80 που πλήττουν θανάσιμα, έφηβοι του 2000, στη Δύση πια, που άγονται και φέρονται χωρίς έρμα.

Πολυφωνικό και πολυπρισματικό, μ’ εναλλαγές καταστάσεων και διλημμάτων, με υπόκωφο χιούμορ και απανωτές συναισθηματικές εντάσεις, το μυθιστόρημα του Ρούγκε μιλά για τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, τις σταλινικές δίκες, τα κυνηγητά και τις εξορίες των κομμουνιστών, την καθημερινότητα του «υπαρκτού», την παντοδυναμία του Κόμματος και το θαμπωμένο σοσιαλιστικό άστρο, αλλά  και για οικουμενικά ζητήματα, όπως η ανάγκη για πίστη, η πολιτική ανυπακοή, το χάσμα των γενεών, το ένστικτο της επιβίωσης. Κυρίως, όμως, ξεχειλίζει από τα μικρά κι ανθρώπινα που διαδραματίζονται στη σκιά της πολιτικής και της Ιστορίας, αυτά που μοιραζόμαστε ενώ σβήνουν όσα κάποτε μας είχαν θαμπώσει: οι γονείς, οι έρωτές μας, οι ιδεολογίες.

Βραβευμένο με το Γερμανικό Βραβείο Λογοτεχνίας του 2011 και πολυμεταφρασμένο, το «Τις μέρες που λιγόστευε το φως» διαβάστηκε διαφορετικά από χώρα σε χώρα.

«Σ’ εκείνες του πρώην ανατολικού μπλοκ», έλεγε ο Ρούγκε, «υπήρξαν αρκετοί που δήλωσαν ευγνώμονες, επειδή είδαν κάποιον να παίρνει στα σοβαρά τις ζωές τους. Παρ’ όλο που το βιβλίο μου αφηγείται μια ιστορία παρακμής, δεν παύει να μιλάει και για το πόσο όμορφη ήταν η ζωή στη ΛΔΓ. Ακόμα και σε συνθήκες δικτατορίας, είχε μια ποιότητα. Οι Ανατολικογερμανοί, έχοντας σχηματίσει μέσα από την τηλεόραση μια συγκεκριμένη εικόνα για τη ζωή στη Δύση, εκλάμβαναν τις δικές τους ζωές ως δεύτερης κατηγορίας. Πίστευαν πως η ζωή είναι αλλού. Αλλά δεν ήταν».

Η γενιά των γονιών του Ρούγκε εμφανίζεται ν’ απολαμβάνει πολύ το σεξ. Τυχαίο; Καθόλου, σύμφωνα με τον ίδιο. «Η καλή σεξουαλική ζωή της μεταπολεμικής γενιάς αντανακλά την επιθυμία των ανθρώπων να διασκεδάσουν κάπως, να ζήσουν όσα στερήθηκαν στα νιάτα τους. Η πληθωρική προσφορά πορνογραφίας στην εποχή μας δεν μας βοηθά ν’ ανακαλύψουμε το βαθύτερο εγώ μας, την αληθινή μας προσωπικότητα. Στην πρώην Ανατολική Γερμανία δύο πράγματα έπρεπε να ξέρει κανείς: πώς να επισκευάζει μόνος το αυτοκίνητό του και πώς να φαντασιώνεται τον ερωτικό του κόσμο χωρίς βοήθεια. Υπήρχε η αίσθηση πως το να κάνεις σεξ ήταν αντιεξουσιαστικό. Κάτι ανάλογο όμως δεν συνέβαινε και στη Δύση το ΄68;».

Η πιο ευάλωτη γενιά φαίνεται πως είναι η νεώτερη, η γενιά του Μάρκους, του γιου του μυθιστορηματικού alter ego του Ρούγκε. Από τα παιδιά που ενηλικιώθηκαν όταν όλα γύρω τους κατέρρεαν, «κάποια άρπαξαν τις ευκαιρίες που τους δόθηκαν, αλλά τα περισσότερα δεν ήξεραν προς τα πού να προσανατολιστούν. Ο ρόλος της οικογένειας εδώ είναι καθοριστικός. Στη δική μου οικογένεια επικοινωνούσαμε μεταξύ μας. Από μικρός συνειδητοποίησα ότι κάθε ιδεολογία κρύβει κάτι αναληθές μέσα της. Παντού υπάρχουν ιδεολογίες. Στη Δύση, όμως, δεν είναι τοιχοκολλημένες, γι’ αυτό και υπάρχουν άνθρωποι που νομίζουν πως ούτε καν υφίστανται. Ενώ στην πρώην Ανατολική Γερμανία, όπου οι ιδεολογίες ήταν παρούσες παντού, εφόσον σου έκοβε, έβρισκες τρόπο να μένεις μακριά τους».

ΑΓΟΡΑΣΤΕ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΕΔΩ

Βιβλίο
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Βιογραφίες: Aπό τον Γκαρσία Μάρκες στην Άγκελα Μέρκελ

Βιβλίο / Πώς οι βιογραφίες, ένα όχι και τόσο δημοφιλές είδος στη χώρα μας, κατάφεραν να κερδίσουν έδαφος

Η απόλυτη επικράτηση των βιογραφιών στη φετινή εκδοτική σοδειά φαίνεται από την πληθώρα των τίτλων και το εύρος των αφηγήσεων που κινούνται μεταξύ του autofiction και των βιωματικών «ιστορημάτων».
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
ΕΠΕΞ Λευτέρης Αναγνώστου, ένας μεταφραστής

Λοξή Ματιά / Λευτέρης Αναγνώστου (1941-2024): Ένας ορατός και συγχρόνως αόρατος πνευματικός μεσολαβητής

Ο Λευτέρης Αναγνώστου, που έτυχε να πεθάνει την ίδια μέρα με τον Θανάση Βαλτινό, ήταν μεταφραστής δύσκολων και σημαντικών κειμένων από τη γερμανική και αυστριακή παράδοση.
ΝΙΚΟΛΑΣ ΣΕΒΑΣΤΑΚΗΣ
Κυκλοφόρησε η πιο διεξοδική μελέτη της δεκαετίας 1910-1920, μια τρίτομη επανεκτίμηση της «μεγαλοϊδεατικής» πολιτικής του Βενιζέλου

Βιβλίο / Κυκλοφόρησε η πιο διεξοδική μελέτη της δεκαετίας 1910-1920, μια τρίτομη επανεκτίμηση της «μεγαλοϊδεατικής» πολιτικής του Βενιζέλου

Ο Ιωάννης Στεφανίδης, καθηγητής Διπλωματικής Ιστορίας στη Νομική του ΑΠΘ και επιμελητής του τρίτομου έργου του ιστορικού Νίκου Πετσάλη-Διομήδη, εξηγεί γιατί πρόκειται για ένα κορυφαίο σύγγραμμα για την εποχή που καθόρισε την πορεία του έθνους.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Μανώλης Ανδριωτάκης: «Δεν φοβάμαι τις μηχανές, τους ανθρώπους φοβάμαι»

Βιβλίο / Μανώλης Ανδριωτάκης: «Δεν φοβάμαι τις μηχανές, τους ανθρώπους φοβάμαι»

Με αφορμή το τελευταίο του μυθιστόρημα «Ο θάνατος του συγγραφέα» ο δημοσιογράφος μιλά για την τεχνητή νοημοσύνη, την εικονική πραγματικότητα και την υπαρξιακή διάσταση της τεχνολογίας.
ΕΙΡΗΝΗ ΓΙΑΝΝΑΚΗ
Άλαν Χόλινγκερστ: «Η γραμμή της ομορφιάς»

Το πίσω ράφι / Η γραμμή της ομορφιάς: Η κορυφαία «γκέι λογοτεχνία» του Άλαν Χόλινγκχερστ

Ο Χόλινγκχερστ τοποθέτησε το βραβευμένο με Booker μυθιστόρημά του στα θατσερικά '80s και κατάφερε μια ολοζώντανη και μαεστρική ανασύσταση μιας αδίστακτης δεκαετίας.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Η συγγραφέας που έδωσε στον Στάινμπεκ το υλικό για «Τα σταφύλια της οργής» καταδικάζοντας το δικό της βιβλίο στην αφάνεια

Βιβλίο / Η συγγραφέας που έδωσε στον Στάινμπεκ το υλικό για «Τα σταφύλια της οργής» καταδικάζοντας το δικό της βιβλίο στην αφάνεια

Η Σανόρα Μπαρμπ είχε περάσει πολύ καιρό στους καταυλισμούς των προσφύγων από την Οκλαχόμα που είχαν πληγεί από την Μεγάλη Ύφεση και την ξηρασία, προκειμένου να γράψει το μυθιστόρημά της. Έκανε όμως το λάθος να δείξει την έρευνά της στον διάσημο συγγραφέα, ο οποίος την πρόλαβε.
THE LIFO TEAM
Μαρξ - Βάγκνερ - Νίτσε: Oι σπουδαιότερες μορφές του 19ου αιώνα

Βιβλίο / Μαρξ - Βάγκνερ - Νίτσε: Oι παρεξηγημένοι του 19ου αιώνα

Το βιβλίο του Γερμανού θεωρητικού και πανεπιστημιακού Χέρφριντ Μίνκλερ αναλαμβάνει να επαναπροσδιορίσει το έργο τους, που άλλαξε τα δεδομένα του αστικού κόσμου από τον 19ο αιώνα μέχρι σήμερα.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Νίκος Ψιλάκης: Mια ζωή αφιερωμένη στην καταγραφή της κρητικής παράδοσης και κουζίνας

Βιβλίο / Νίκος Ψιλάκης: Mια ζωή αφιερωμένη στην καταγραφή της κρητικής παράδοσης και κουζίνας

Ο Νίκος Ψιλάκης ερευνά και μελετά την κρητική παράδοση εδώ και τέσσερις δεκαετίες. Τα βιβλία του είναι μνημειώδεις εκδόσεις για το φαγητό, τις λαϊκές τελετουργίες και τα μοναστήρια της Κρήτης που διασώζουν και προωθούν τον ελληνικό πολιτισμό.
M. HULOT
«Δυστυχώς ήταν νυμφομανής»: Ανασκευάζοντας τα στερεότυπα για τις γυναίκες της αρχαίας Ρώμης

Βιβλίο / «Δυστυχώς ήταν νυμφομανής»: Ανασκευάζοντας τα στερεότυπα για τις γυναίκες της αρχαίας Ρώμης

Ένα νέο βιβλίο επιχειρεί να καταρρίψει τους μισογυνιστικούς μύθους για τις αυτοκρατορικές γυναίκες της Ρώμης, οι οποίες απεικονίζονται μονίμως ως στρίγγλες, ραδιούργες σκύλες ή λάγνες λύκαινες.
THE LIFO TEAM
Γιώργος Συμπάρδης: «Ήθελα οι ήρωές μου να εξαφανίζονται, όπως οι άνθρωποι στη ζωή μας»

Βιβλίο / Γιώργος Συμπάρδης: «Ήθελα οι ήρωές μου να εξαφανίζονται, όπως οι άνθρωποι στη ζωή μας»

Σε όλα τα έργα του πρωταγωνιστούν οι γυναίκες και μια υπόγεια Αθήνα, ενώ ο ίδιος δεν κρίνει τους ήρωές του παρά το αφήνει σε εμάς: Μια κουβέντα με τον χαμηλόφωνο συγγραφέα του «Άχρηστου Δημήτρη» και της «Πλατείας Κλαυθμώνος».
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ρίτα Κολαΐτη: «Με θυμώνει που δεν βλέπεις σχεδόν κανέναν να διαβάζει ένα βιβλίο στο μετρό»   

Βιβλίο / Ρίτα Κολαΐτη: «Με θυμώνει που σχεδόν κανείς δεν διαβάζει βιβλίο στο μετρό»   

Η πολυβραβευμένη μεταφράστρια μιλά για την προσωπική της διαδρομή στον χώρο της λογοτεχνίας, για το στοίχημα της καλής μετάφρασης και εξηγεί τι σημαίνει να δουλεύεις πάνω σε κορυφαία έργα του Φλομπέρ, του Καμί, του Μαρκήσιου ντε Σαντ και της Ανί Ερνό. 
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
«Ρουφιανεύοντας τον εαυτό μου»: Τα απομνημονεύματα του Αλ Πατσίνο

Βιβλίο / «Ρουφιανεύοντας τον εαυτό μου»: Τα απομνημονεύματα του Αλ Πατσίνο

Ο 84χρονος ηθοποιός κοιτάζει προς τα πίσω και βλέπει τα δύσκολα παιδικά χρόνια, την καταθλιπτική μητέρα του, τον Τσέχoφ, τις σχέσεις που δεν έφτασαν ποτέ στον γάμο, τις έντονες αναταράξεις μιας πολυκύμαντης διαδρομής.
THE LIFO TEAM
Πέτρος Τατσόπουλος: «Η οργή σε κάποιες περιπτώσεις επιβάλλεται γιατί είναι απελευθερωτική»

Πέτρος Τατσόπουλος / «Δεν τα έχω με τους πιστούς αλλά με τους απατεώνες ρασοφόρους»

Μια χειμαρρώδης συνέντευξη με τον γνωστό συγγραφέα, δημοσιογράφο, παρουσιαστή και πρώην βουλευτή Πέτρο Τατσόπουλο, με αφορμή το τελευταίο του βιβλίο «Το παιδί του διαβόλου - Μια αληθινή ιστορία», όπου εστιάζει στη μεγάλη δύναμη της Εκκλησίας στην Ελλάδα, στη διαπλοκή της με την πολιτεία και στις σκοταδιστικές απόψεις που κατά κανόνα πρεσβεύει καθώς και στην ιδιαίτερα επικερδή «μπίζνα» που έχει στηθεί γύρω από ιερά λείψανα, ιερά κειμήλια, «άγιους» γέροντες και «θαύματα» για κάθε χρήση.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ