ΑΝ ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ γενικώς συνιστούν την καλύτερη παρέα για το καλοκαίρι, τα αστυνομικά είναι η αναγκαία και απαραίτητη συνθήκη του. Από τα πιο κλασικά αναγνώσματα, που μετατρέπουν την εξιχνίαση του φόνου σε κίνητρο για περαιτέρω φιλοσοφικές ενατενίσεις γύρω από τα όρια του θανάτου και της ζωής έως τα whodunnit αναγνώσματα, το νουάρ διαθέτει ως είδος μεγάλη ποικιλία και διαφορετικότητα.
Ευχάριστη είναι, για παράδειγμα, η έκπληξη της έκδοσης των κλασικών αστυνομικών βιβλίων σε νέα σειρά από τις εκδόσεις Διόπτρα με τον τίτλο «Crime Moments»· εκτός από την προσεγμένη μετάφραση, τις εντυπώσεις κλέβουν τα άκρως καλαίσθητα εξώφυλλα και ο άψογος τυποτεχνικός σχεδιασμός που φέρουν την υπογραφή του Γιάννη Καρλόπουλου, υπεύθυνου και για τη σειρά των βιβλίων του Καζαντζάκη. Χαρακτηριστική είναι η έκδοση του κλασικού αριστουργήματος του Έντγκαρ Άλαν Πόε «Οι φόνοι της οδού Μοργκ» σε μετάφραση Βιολέττας Ζεύκη. Δυο γυναίκες, μητέρα και κόρη, βρίσκονται δολοφονημένες σε ένα κτίριο της οδού Μοργκ στο Παρίσι, και το κλειδωμένο δωμάτιό τους προσθέτει άλλο ένα αίνιγμα στην ούτως ή άλλως πολύπλοκη υπόθεση.
Οι απαντήσεις στα έργα του Πόε δεν είναι ποτέ μονοσήμαντες, αν και ο εξαιρετικός πρόλογος του Φιλήμονα Πατσάκη, υπεύθυνου σχεδιασμού των εκδόσεων Διόπτρα, μας προσφέρει σαφείς εξηγήσεις όσον αφορά το βαθύτερο νόημα των κειμένων του σπουδαίου Αμερικανού συγγραφέα.
Πώς ο δολοφόνος κατάφερε να εισχωρήσει στο δωμάτιο και πού οφείλεται η πρωτοφανής αγριότητα του εγκλήματος; Οι απαντήσεις στα έργα του Πόε δεν είναι ποτέ μονοσήμαντες, αν και ο εξαιρετικός πρόλογος του Φιλήμονα Πατσάκη, υπεύθυνου σχεδιασμού των εκδόσεων Διόπτρα, μας προσφέρει σαφείς εξηγήσεις όσον αφορά το βαθύτερο νόημα των κειμένων του σπουδαίου Αμερικανού συγγραφέα.
Έντγκαρ Άλαν Πόε, Οι φόνοι της οδού Μοργκ, Μτφρ.: Βιολέττα Ζεύκη, Εκδόσεις Διόπτρα
Το σημαντικό είναι ότι, εκτός από το κυρίως κείμενο του Πόε, στον τόμο περιλαμβάνονται το «Μυστήριο της Μαρί Ροζέ», το «Κλεμμένο Γράμμα», ένα εκτενές κείμενο που έγραψε ο Σαρλ Μποντλέρ το 1856 για τη ζωή και το έργο του συγγραφέα, το οποίο συνιστούσε απαραίτητο συμπλήρωμα των έργων του, καθώς και ένα μικρό κείμενο του Φιόντορ Ντοστογιέφσκι, του 1861, που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Χρόνος». Πρόκειται για μια πλήρη έκδοση που καθιστά σαφή τη σπουδαιότητα ενός τέτοιου εγχειρήματος αλλά και του ονόματος του Πόε.
Μια άλλη, άκρως σημαντική έκδοση κλασικού νουάρ είναι αυτή του κορυφαίου έργου του Ντέρεκ Ρέιμοντ, «Ήμουν η Ντόρα Σουάρεζ», σε μετάφραση Όλγας Καρυώτη από τις εκδόσεις Έρμα. Πρόκειται για ένα χαρακτηριστικό δείγμα γραφής του λεγόμενου «νονού» του σύγχρονου βρετανικού νουάρ, όπως έχουν επανειλημμένως αποκαλέσει τον Ρόμπι Κουκ, ο οποίος έγραφε με το ψευδώνυμο Ντέρεκ Ρέιμοντ.
Ντέρεκ Ρέιμοντ, Ήμουν η Ντόρα Σουάρεζ, Μτφρ.: Όλγα Καρυώτη, Εκδόσεις Έρμα
Παρότι γόνος αστικής οικογένειας, ο γεννημένος το 1931 στο Λονδίνο αντικομφορμιστής συγγραφέας άφησε τις σπουδές του στο Κολέγιο του Ίτον για να εργαστεί ως διοργανωτής παράνομων παιχνιδιών, δόλωμα για τη μαφία, παράνομος διακινητής έργων τέχνης, σεναριογράφος πορνογραφικών ταινιών και οδηγός ταξί!
Τα άψογα, όμως, όσον αφορά την πλοκή και τον εσωτερικό και κοινωνικό προβληματισμό βιβλία του απέσπασαν θερμές κριτικές και τον καθιέρωσαν, μέσα από τη σειρά «Factory Novels», ως τον πιο χαρακτηριστικό και σκοτεινό συγγραφέα της σύγχρονης Βρετανίας. Άλλωστε, τα απεχθή και άγρια εγκλήματα που περιγράφονται στα βιβλία του, όπως στο «Ήμουν η Ντόρα Σουάρεζ», αντικατοπτρίζουν τις κοινωνικές ακρότητες της θατσερικής περιόδου, στην οποία αντιτάχθηκε έντονα ο Ρέιμοντ.
Ένας συγγραφέας που σίγουρα δεν φοβήθηκε να μιλήσει για την αγριότητα των εγκλημάτων, εμπλέκοντας κοινωνικοπολιτικά δεδομένα σε αυτά, είναι ο ιδιαίτερα αγαπητός στο ελληνικό κοινό Καρίλ Φερέ, ο οποίος έχει γράψει για τα εγκλήματα και τα βασανιστήρια στις χώρες της Λατινικής Αμερικής, ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια των δικτατορικών καθεστώτων, αλλά και για τις τραγικές ιστορίες που κρύβονται πίσω από τα ακραία πολιτικά γεγονότα στις χώρες της Αφρικής.
Καρίλ Φερέ, Ζουλού, Μτφρ.: Αργυρώ Μακάρωφ, Εκδόσεις Άγρα
Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το βραβευμένο με το Μεγάλο Βραβείο Αστυνομικής Λογοτεχνίας στη Γαλλία «Ζουλού», που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Άγρα σε ωραία μετάφραση Αργυρώς Μακάρωφ. Πρόκειται τις περιπέτειες του Άλι Νιούμαν, επικεφαλής της εγκληματολογικής αστυνομίας στο Κέιπ Τάουν, της πόλης-βιτρίνας της Νότιας Αφρικής. Ανάμεσα στα μεγάλα προβλήματα της βίας και του AIDS ο Νιούμαν έχει να αντιμετωπίσει και την εξιχνίαση της άγριας δολοφονίας μιας γυναίκας στον Βοτανικό Κήπο του Κίρστενμπος, αιτία της οποίας είναι ένα ναρκωτικό άγνωστης σύνθεσης.
Όλα δείχνουν ότι η υπόθεση δεν είναι μονοσήμαντη, αφού εμπλέκονται σε αυτήν σημαίνοντα πρόσωπα και καταστάσεις. Η εξιχνίαση του εγκλήματος δίνει, επίσης, την αφορμή στον ιδιαίτερα εξοικειωμένο με την πολιτική κατάσταση της Νότιας Αφρικής Καρίλ Φερέ, ο οποίος φροντίζει πάντα να μεταβαίνει στις χώρες τις οποίες περιγράφει στα βιβλία του, να μιλήσει αναλυτικά για την υφιστάμενη κατάσταση, το απαρτχάιντ και τα αδιέξοδα της πολύπαθης ηπείρου. Το βιβλίο γυρίστηκε σε ταινία από τον Ζερόμ Σαλ με πρωταγωνιστές τον Ορλάντο Μπλουμ και τον Φόρεστ Γουίτακερ.
Σε αντίστοιχο μήκος κύματος, στον βαθμό που εναρμονίζονται με τις επιταγές του γαλλικού νουάρ, τα βιβλία του Ζαν-Κριστόφ Γκρανζέ δεν φοβούνται να περιγράψουν εγκλήματα πρωτοφανούς αγριότητας και να επεκταθούν στις πιο απομακρυσμένες περιοχές του πλανήτη. Αυτήν τη φορά η απολαυστική και άκρως χορταστική «Μαύρη Γραμμή» (μτφρ. Τίνα Πλυτά) του μας μεταφέρει στη Νοτιοανατολική Ασία, συγκεκριμένα στη Μαλαισία, όπου βλέπουμε να συλλαμβάνεται ως κατεξοχήν ύποπτος για μια σειρά από εγκλήματα ένας πρώην πρωταθλητής της ελεύθερης κατάδυσης με το όνομα Ζακ Ρεβερντί.
Από την άλλη πλευρά του πλανήτη, στο κέντρο του Παρισιού, ο δημοσιογράφος Μαρκ Ντιπεϊρά, με έντονο ενδιαφέρον για τους σίριαλ κίλερ (κυρίως ύστερα από την απώλεια τόσο της φίλης του και ενός παιδικού του φίλου), αποφασίζει να τον προσεγγίσει, στέλνοντάς του ένα γράμμα και προσποιούμενος τη θαυμάστρια. Έτσι ξεκινά μια παράδοξη σχέση δι’ αλληλογραφίας μεταξύ του φερόμενου ως δολοφόνου και του δημοσιογράφου, η οποία καταλήγει σε ένα νοερό τρίγωνο, όταν στην υπόθεση μπαίνει η φοιτήτρια Ψυχολογίας και μοντέλο Κάντζιζα.
Από το Παρίσι και τη Μαλαισία έως την Κουάλα Λουμπούρ και την Πνομ Πενχ, είναι πολλά και διαφορετικά τα μέρη αλλά και οι ψυχολογικές διακυμάνσεις και οι αλλαγές στην πλοκή του Γκρανζέ, ενός συγγραφέα του οποίου τα συναρπαστικά βιβλία κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Καλέντη και έχουν μεταφερθεί με επιτυχία σε τηλεόραση και κινηματογράφο.
Έντονα πολιτικό είναι και το άκρως πρωτότυπο νουάρ του Φρεντερίκ Πολάν που εμπνέεται από τα γεγονότα στη Γένοβα το 2001, στα οποία ήταν παρών ο Γάλλος δημοσιογράφος και συγγραφέας. Οι αναμνήσεις του αυτές οδήγησαν σε ένα δυναμικό ανάγνωσμα που παντρεύει το σύγχρονο νουάρ με κρίσιμα πολιτικά συμβάντα που σχετίζονταν με την τότε διαταγή του Μπερλουσκόνι «να παταχθούν οι αριστεριστές και οι κομμουνιστές», μια κίνηση που οδήγησε στην καταδίκη του από το Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων το 2015.
Το βιβλίο με τον χαρακτηριστικό τίτλο «Η νύχτα που έπεσε στις ψυχές μας» (μτφρ. Μαριάννα Μαντά) τιμήθηκε πέρσι με το βραβείο Mystère de la critique και προκάλεσε πολλές συζητήσεις για τη σχέση αστυνομικών και πρακτόρων των μυστικών υπηρεσιών όχι μόνο της ιταλικής αλλά και της γαλλικής κυβέρνησης με τις βίαιες παρεκτροπές στη Γένοβα.
Ως εκ τούτου, το βιβλίο μπλέκει φανταστικά πρόσωπα με πραγματικές καταστάσεις, προσπαθώντας να ρίξει φως στους κεντρικούς υπεύθυνους, καταδεικνύοντας ότι τίποτε απ’ όσα βλέπει η κεντρική πρωταγωνίστρια Ζενοβεφά Ζικέλ δεν είναι αυτό που φαίνεται και θέτοντας ερωτήματα που σχετίζονται με αντίστοιχα δικά μας πολιτικά συμβάντα.
Ένα από τα ωραιότερα και πλέον αντιπροσωπευτικά μεσογειακά νουάρ είναι οι «Τρεις κηδείες για τον Ελάδιο Μονρόι» του Αλέξις Ραβέλο (μτφρ. Αγαθή Δημητρούκα) από τις εκδόσεις Τόπος.
Το 2004, όταν η Ισπανία μαστίζεται από διάφορα σκάνδαλα, ο Ελάδιο Μονρόι, συνταξιούχος του Ναυτικού, ο οποίος συμπληρώνει το πενιχρό του εισόδημα με διάφορες ημι-παράνομες περιστασιακές ασχολίες στην πόλη Λας Πάλμας των Κανάριων Νήσων, αποφασίζει να αναλάβει, για χάρη της πρώην συζύγου του, μια δύσκολη αποστολή εκβιασμού. Το μέσο εκβιασμού είναι το απαγορευμένο βίντεο που δείχνει την ίδια και τον πολιτικό, δεύτερο σύζυγό της σε ερωτικό τρίο.
Και είναι αυτή η ιστορία που θα μπλέξει τον Ελάδιο Μονρόι σε απρόβλεπτες περιπέτειες, θέτοντας σε κίνδυνο τη ζωή του και δίνοντας την ευκαιρία στον αναγνώστη να χαρεί ένα καλοδουλεμένο hard boiled αστυνομικό, εντρυφώντας σε διάφορες άγνωστες λεπτομέρειες της ισπανικής κοινωνίας. Πρόκειται, μάλιστα, για το πρώτο από τα έξι μυθιστορήματα που έχει γράψει ο Αλέξις Ραβέλο με ήρωα τον Ελάδιο Μονρόι και αναδεικνύεται σε ιδανική παρέα, σε ωραία, μάλιστα, μετάφραση.
Αλλά επειδή αστυνομικό χωρίς την υπογραφή του Τζο Νέσμπο δεν νοείται, κυκλοφόρησε, πάντα από τις εκδόσεις Μεταίχμιο, σε μετάφραση Κρυστάλλης Γλυνιαδάκη, η «Ματωμένη Σελήνη».
Πρόκειται για άλλη μία περιπέτεια του Χάρι Χόλε, συγκεκριμένα για τη 13η, που φαίνεται και η πλέον καίρια, αφού ο λαβωμένος για τα καλά από τα απανωτά χτυπήματα της μοίρας Χάρι επιστρέφει στην πατρίδα του, το Όσλο, από το Λος Άντζελες, με σκοπό να σώσει την ηλικιωμένη φίλη του, τη Λουσίλ, η οποία προσπαθεί να ξεφύγει από ένα καρτέλ ναρκωτικών στο οποίο οφείλει 1.000.000 δολάρια. Επιπλέον, δεν μπορεί να αγνοήσει το γεγονός ότι δυο κορίτσια βρίσκονται δολοφονημένα και, φυσικά, ξέρει πως μόνο αυτός μπορεί να αναλάβει την υπόθεση, όταν όλοι οι αρχηγοί της αστυνομίας αρνούνται. Μόνο που ο μοναδικός ύποπτος, ένας μεγαλομεσίτης, αποφασίζει, για να γλιτώσει από τις κατηγορίες, να τον προσλάβει έναντι μιας τεράστιας αμοιβής.
Το δίλημμα πλέον για τον Χόλε είναι τεράστιο: να δεχθεί την πρόταση και παίρνοντας το πόσο να γλιτώσει την ηλικιωμένη φίλη του, που πλέον έχει πέσει και θύμα απαγωγής, ή να προχωρήσει στην εξιχνίαση του εγκλήματος; Άλλη μια δύσκολη περιπέτεια-εξίσωση για τον πιο ευφυή και πολυδιάστατο ήρωα του σύγχρονου νουάρ, με φανατικούς αναγνώστες (και) στη χώρα μας.
Οι εκδόσεις Κλειδάριθμος δίνουν ιδιαίτερη βαρύτητα στο νουάρ και η απόδειξη είναι η μετάφραση βιβλίων κορυφαίων συγγραφέων διαφορετικών παραδόσεων και χωρών. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση του πιο δημοφιλούς, για την ώρα, συγγραφέα νουάρ στην Ισπανία, του Χουάν Γκομέζ-Χουράδο, που καθιέρωσε πρώτος στην Ισπανία γυναίκα στον ρόλο της πρωταγωνίστριας, δημιουργώντας έκτοτε σχολή. Πρόκειται για την ατρόμητη Αντόνια Σκοτ και όσοι έχουν διαβάσει την «Κόκκινη Βασίλισσα» θα ξέρουν ότι, εκτός από ευφυής και ικανή να φέρει εις πέρας ό,τι της ανατίθεται, υποφέρει από τα προσωπικά της σκοτάδια και αδιέξοδα.
Στη «Μαύρη Λύκαινα», το δεύτερο βιβλίο της τριλογίας του Γκομέζ-Χουράδο (μτφρ. Αγγελική Βασιλάκου), παρακολουθούμε την εξιχνίαση ενός εγκλήματος με θύμα έναν μαφιόζο που η έγκυος γυναίκα του γλιτώνει αλλά καταδιώκεται από τη ρωσική μαφία και από μια δολοφόνο που είναι γνωστή με το ψευδώνυμο «Μαύρη Λύκαινα». Η Σκοτ αναλαμβάνει δράση και καλείται όχι μόνο να εξιχνιάσει το έγκλημα αλλά να δει την πιθανή σύνδεση με ένα κοντέινερ γεμάτο πτώματα που καταφθάνει από την Αγία Πετρούπολη. Η καταιγιστική πλοκή έκανε την πλατφόρμα Amazon Prime να ενδιαφερθεί για τη μεταφορά όλης της τριλογίας σε σειρά.
Ένα άκρως πρωτότυπο αστυνομικό, βγαλμένο από το κλίμα των ημερών με άξονα τις θεωρίες του χάους, το χάκινγκ και τα μαθηματικά είναι ο «Παράγων Λαγός» του Φινλανδού Άντι Τουομάινεν (μτφρ. Riikka Pulkkinen - Μαρία Μαρτζούκου, Ψυχογιός).
Για πρώτη φορά ο μαθηματικός Χένρι Κόσκινεν, ο οποίος ξέρει να υπολογίζει τα πάντα με απόλυτη ακρίβεια, χάνει τον έλεγχο όταν μένει χωρίς δουλειά του και κληρονομεί ένα Πάρκο Περιπέτειας από τον αδελφό του, μαζί με τους παράξενους υπαλλήλους του, φορτωμένο μάλιστα με τεράστια χρέη. Το χειρότερο είναι ότι για να τα καλύψει ο αδελφός του είχε καταφύγει σε επικίνδυνους τοκογλύφους και καταχθόνιους τύπους που τώρα απειλούν τον Χένρι.
Μέσα σε όλα αυτά προκύπτει και ο έρωτας για να αποδείξει στον άτυχο πρωταγωνιστή ότι στη ζωή τίποτα δεν κινείται βάσει υπολογισμών. Ένα καλοστημένο θρίλερ με σουρεαλιστικό χιούμορ που αντισταθμίζει τα δυσάρεστα γεγονότα, με απανωτά απρόοπτα να μετατρέπουν τον «Λαγό» σε μια πολύ χαριτωμένη περίπτωση - κατάφαση στη ζωή.
Σε έναν άλλο κόσμο, αυτό της αυταπάτης και της βιτρίνας, κινείται η Ινές, μια μεγαλοαστή κυρία, η οποία δεν θέλει με τίποτα να παραδεχθεί ότι ο γάμος της διαλύεται και ο άνδρας της την απατά.
Κρυμμένη πίσω από μια επίφαση ευτυχίας, θα κάνει τα πάντα για να κρατήσει τον άνδρα της και την εικόνα της υποτιθέμενα τέλειας ζωής της. Με ανατρεπτικό χιούμορ και τη μαύρη ειρωνεία που διακρίνει τους Αργεντινούς συγγραφείς, η Κλαούδια Πινιέρο στήνει ένα πανούργο κοινωνικό και ψυχολογικό θρίλερ για μια γυναίκα που μπορεί να φτάσει στα άκρα προκειμένου να κρατήσει ζωντανή την ψεύτικη συνθήκη της στημένης ζωής της.
Αντίστοιχα ειρωνικός και ο τίτλος, «Δικιά σου για πάντα», που συνάδει με το ανατρεπτικό κλίμα των εκδόσεων Carnivora, οι οποίες αυτοσυστήνονται ως «σαρκοβόρες εκδόσεις για μαύρους καιρούς» με μια σειρά από άκρως πρωτότυπα βιβλία με έμφαση στο λατινοαμερικανικό και ισπανικό νουάρ και άκρως καλαίσθητα εξώφυλλα από την designer Μυρτώ Στείρου. Τα περισσότερα φέρουν τη μεταφραστική υπογραφή της Ασπασίας Καμπύλη, που από μόνη τους εγγυάται το αποτέλεσμα, όπως και οι τίτλοι που έχει εκδώσει μέχρι τώρα ο οίκος.
Μεγάλη είναι η απώλεια του μετρ του νουάρ Φίλιπ Κερ, ο οποίος έφυγε πρόωρα από τη ζωή, έχοντας προλάβει να αφήσει πίσω του πλούσιο συγγραφικό έργο. Ο γεννημένος στο Εδιμβούργο συγγραφέας ήταν βαθύς γνώστης της εποχής του Μεσοπολέμου και της γερμανικής ιστορίας και κουλτούρας, απόδειξη ο κεντρικός ντετέκτιβ των βιβλίων του, ο Βερολινέζος Μπέρνι Γκούντερ. Ο Κερ είναι αυτός που καθιέρωσε τον όρο «βερολινέζικο νουάρ», ο οποίος περιγράφει τόσο την περίφημη «Τριλογία του Βερολίνου» όσο και τα βιβλία που προηγήθηκαν ή ακολούθησαν και έχουν την ίδια θεματική.
Σε αυτήν τη γραμμή κινείται και «Το ένα από το άλλο» (μτφρ. Γιώργος Μαραγκός) που χρονικά ακολουθεί την Τριλογία και εστιάζει στη μεταπολεμική συνθήκη. Στο Μόναχο του 1949 δεν μπορεί παρά να επικρατεί το απόλυτο χάος, καθώς οι ηττημένοι του πολέμου προσπαθούν να κρύψουν το ναζιστικό παρελθόν τους, έχοντας πλέον εξοικειωθεί με το έγκλημα και τη βία. Μέσα σε όλα που έχει να αντιμετωπίσει ο Μπέρνι Γκούντερ ξεχωρίζει η υπόθεση της ανεύρεσης ενός σαδιστή πρώην διοικητή στρατοπέδου συγκέντρωσης τον οποίον αναζητά η γυναίκα του όχι γιατί επιθυμεί να τον βρει ζωντανό αλλά γιατί θέλει να είναι σίγουρη ότι είναι νεκρός. Κατά την έρευνά του ο επιθεωρητής έρχεται αντιμέτωπος με μια σειρά από υπόπτους αλλά και με ανθρώπους που δεν μπορούν παρά να θέλουν το κακό του. Ένα ακόμα συναρπαστικό αφήγημα του Κερ για μία από τις πιο μελανές περιόδους της ευρωπαϊκής ιστορίας.
