ΣΤΑ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑ, ΟΠΩΣ ΚΑΙ ΣΤΑ ΑΕΡΟΔΡΟΜΙΑ, λίγη σημασία έχει αν είναι μέρα ή νύχτα. Ειδικά αν βρίσκεσαι για μέρες απορροφημένος στο κλινικό τους περιβάλλον, ως πρώτου βαθμού συνοδός βαριά ασθενούς που φεύγει από μέρα σε μέρα ή από ώρα σε ώρα. Η πτήση όμως διαρκώς αναβάλλεται και ο χρόνος σέρνεται βασανιστικά εντός σου ενώ τριγύρω μοιάζουν να επικρατούν συνθήκες απόλυτης και αποπνικτικής άπνοιας που διαταράσσονται μόνο από τις επισκέψεις των οικείων και τους ελέγχους του προσωπικού. Η υφή, η οσμή, η ουσία η ίδια του νοσοκομείου τρυπώνουν στο δέρμα και δεν φεύγουν με τίποτα.
Αναζητώντας αναλγητικούς περισπασμούς –δεν είναι για όλους τα τηλεπαιχνίδια και οι σειρές στην τηλεόραση του θαλάμου, υπερυψωμένη σα να μεταδίδει τηλεπαιχνίδια και σειρές από μια άνωθεν συχνότητα–, βγαίνεις στον περίβολο και καταλήγεις υπνωτικά στο κυλικείο, χώρο καταφυγής και τροφοδοσίας. Καφές, νερό, τοστ, τα απαραίτητα για τη συντήρηση του συνοδού.
Δεκατρείς μέρες, διαμορφωμένες απολύτως από τις πολύωρες βάρδιες στον θάλαμο - προθάλαμο όπου η μητέρα μου κειτόταν μεταξύ τελειωτικής φθοράς (νου και σώματος) και αιώνιας αφθαρσίας, σε συνδυασμό με το βάρος της περίστασης, είναι αρκετές για να σου προκαλέσουν βαρύ ιδρυματισμό. Η ζωή –επαγγελματική, κοινωνική, προσωπική– εκτός του νοσοκομείου βαθμιαία μοιάζει να υποχωρεί και να χάνεται και να μην έχει σημασία. Εδώ μέσα είναι η αλήθεια, εδώ είναι ο πόνος, εδώ το καθήκον, εδώ και η γαλήνη της εξορίας.
Έτσι κι αλλιώς, όλα είναι προκαθορισμένα και μάταια εν προκειμένω. Ο «μακρύς αποχαιρετισμός» (χαρακτηρισμός που επιχειρεί να εξευμενίσει την απόκοσμη αγριότητα της γεροντικής άνοιας) έχει ξεκινήσει πριν από χρόνια, σε μια άλλη ζωή. Το ολοκληρωτικό καθεστώς της πιο στραγγαλιστικής νόσου έχει θριαμβεύσει προ πολλού, απλά τώρα σου επιτρέπει ένα ύστατο, αλλά όχι λιγότερο οδυνηρό, αποχαιρετιστήριο τελετουργικό, αφού σε έχει καταντήσει να εύχεσαι όχι τη σωτηρία, αλλά τη «λύτρωση».
Σου επιτρέπει ακόμα και μια κρυφή ελπίδα ότι μπορεί να συμβεί κάτι μαγικό και εξαισίως μεταφυσικό, ότι μπορεί να εμφανιστεί ως έκλαμψη κάποια από εκείνες τις στιγμές όπου πραγματώνονται από το πουθενά οι υποσχέσεις της κινηματογραφικής μυθοπλασίας. Ότι η μάνα σου θα ανακτήσει ξαφνικά τις αισθήσεις της και θα σε αναγνωρίσει, σε ένα ύστατο, αστραφτερό σκίρτημα διαύγειας.
Σου επιτρέπει ακόμα και μια κρυφή ελπίδα ότι μπορεί να συμβεί κάτι μαγικό και εξαισίως μεταφυσικό, ότι μπορεί να εμφανιστεί ως έκλαμψη κάποια από εκείνες τις στιγμές όπου πραγματώνονται από το πουθενά οι υποσχέσεις της κινηματογραφικής μυθοπλασίας. Ότι η μάνα σου θα ανακτήσει ξαφνικά τις αισθήσεις της και θα σε αναγνωρίσει, σε ένα ύστατο, αστραφτερό σκίρτημα διαύγειας.
Καμία καταληκτική διαύγεια όμως –ή μήπως υπήρξε σ' έναν βλεφαροσπασμό που ήταν ίσως πιο σημαδιακός από τους άλλους;–, μόνο καταληκτική αγωνία. Μετά από λίγες μέρες παύεις να είσαι ανόητος και υπαρξιακός και επιτηδευμένα σκυθρωπός, και ασχολείσαι μόνο με το πώς θα πείσεις με τον πιο φυσικό τρόπο το προσωπικό να της χορηγεί όλο και περισσότερους ορούς με παυσίπονα.
Λέμε για το μυαλό (που ατροφεί και παραδίδεται στον τρόμο), για την ψυχή (που είναι σαν φωτογραφία από παλιές, ευτυχισμένες στιγμές), και ξεχνάμε ίσως την καρδιά. Η καρδιά της αντέχει ενώ όλα τα άλλα όργανα έχουν καταρρεύσει. Φοβερό πράγμα. Μέχρι που αντιλαμβάνεται κι αυτή ότι δεν μπορεί να συνεχίσει μόνη και εγκαταλείπει. Μοιάζει να μην αναπνέει ή μου φαίνεται; Μα πριν από λίγο που τσέκαρα, ανέπνεε – βαριά ίσως, αλλά σταθερά και μονότονα, όπως τόσες μέρες.
Τρέχω στη γραμματεία ζητώντας να έρθει γρήγορα κάποια νοσηλεύτρια να τσεκάρει κι εκείνη, βέβαιος ότι θα με βγάλει άσχετο, που είναι και ο φυσικός μου ρόλος σε πάσης φύσεως ζητήματα οργανικής λειτουργίας. Όχι σ’ αυτή την περίπτωση όμως. Φαινόταν να έχει εκπνεύσει επειδή είχε εκπνεύσει. Με τα μάτια κλειστά, ευτυχώς. Ξεκουράστηκε οριστικά.
«Καθίστε κι εσείς» λέει ο σχετικά κοντοκουρεμένος και σχετικά νεαρός παπάς σ’ εμάς, τα μεσόκοπα παιδιά της, που στέκονται όρθια κι αμήχανα με σταυρωμένα τα χέρια πλάι στο φέρετρο, πριν ξεκινήσει την εξόδιο ακολουθία. «Μόνο οι ζωντανοί παρεξηγούν». Του έριξα ένα πλάγιο επιδοκιμαστικό βλέμμα, δείχνοντας ότι εκτίμησα το πνεύμα του, ασχέτως αν ήταν μια ατάκα –ένα πετυχημένο punchline στο τέλος μιας κωμικής ρουτίνας– που μάλλον χρησιμοποιούσε τακτικά ως μοχλό αποφόρτισης.
Ναι, μόνο οι ζωντανοί παρεξηγούν αλλά μόνο οι νεκροί στοιχειώνουν. Ακόμα και τώρα, που ξεκίνησε το μετά (που πλέον είναι για πάντα), τώρα που συμφωνούμε όλοι ότι αναπαύθηκε, τα ερωτήματα κι οι ενοχές δεν σβήνουν. Μου λείπει άραγε όπως θα ήθελε να της λείπω;
