ΙΧΝΗΛΑΤΩΝΤΑΣ ΤΗ ΖΩΗ ΕΚΤΟΣ ΑΘΗΝΑΣ, σε αυτήν τη στήλη προσπαθούμε να προβάλουμε ουσιαστικά έναν διαφορετικό τρόπο ζωής. Όταν όμως η συζήτηση φτάνει ειδικά σε ορεινά, απομονωμένα χωριά, βρισκόμαστε αντιμέτωποι με τη σκληρή πραγματικότητα. Μπορούμε να αντιστρέψουμε τις συνέπειες κεντρικών πολιτικών και οικονομικών επιλογών δεκαετιών, που οδηγούν με μαθηματική ακρίβεια στην ερημοποίηση της συντριπτικής πλειοψηφίας τους; Με δεδομένη την απουσία πολιτικής για την περιφερειακή ανάπτυξη στην Ελλάδα, καθώς και την απουσία της έννοιας της αποκέντρωσης από τον δημόσιο λόγο, αυτό φαίνεται εξαιρετικά δύσκολο.
Υπάρχουν όμως και κάποιοι που δεν μένουν στις διαπιστώσεις, παίρνουν την κατάσταση στα χέρια τους, συνασπίζονται και προσπαθούν να διαμορφώσουν το μέλλον των τόπων τους. Πριν από λίγους μήνες μιλήσαμε για το εγχείρημα της Vamvakou Revival, το οποίο αφορούσε μια ομάδα κατοίκων που αναβίωσε τη Βαμβακού Λακωνίας, ένα πανέμορφο ορεινό χωριό σκαρφαλωμένο στον Πάρνωνα. Σήμερα μεταφερόμαστε περίπου 400 χλμ. μακριά, στην Καλοσκοπή Φωκίδας, ένα άλλο ορεινό χωριό. Μια ομάδα κατοίκων εμπνεύστηκε από τη Βαμβακού και επιδιώκει να αναζωογονήσει τον τόπο, με άξονα την «αξιοβίωτη ολοκληρωμένη ανάπτυξη».
Τον χειμώνα νομίζει κανείς ότι βρίσκεται σε αλπικό τοπίο, ενώ το καλοκαίρι η Καλοσκοπή χαρίζει απλόχερα τη δροσιά του καθαρού αέρα, σαν ένα δροσερό κλιματιστικό της φύσης!
Όπως φαίνεται και από την παρακάτω συζήτηση με τον Παναγιώτη Δημόπουλο, μηχανολόγο-μηχανικό και γραμματέα Δ.Ε. της Kaloskopi Restart, η ομάδα έχει ήδη επιτύχει πολλά, δίνοντας με το παράδειγμά της έναν ακόμη λόγο για να αισιοδοξούμε – συγκρατημένα.
— Πείτε μας δυο λόγια για το χωριό.
Η Καλοσκοπή βρίσκεται στον νομό Φωκίδας, στο βουνό της Γκιώνα και σε υψόμετρο 1.100 μέτρων. Η ονομασία Καλοσκοπή έχει να κάνει με την καλή σκοπιά, την καλή θέα του χωριού. Χάρη σ' αυτήν τη μοναδική θέα το χωριό αναφέρεται συχνά και ως το «μπαλκόνι της Γκιώνας» ή η «ομορφιά της Ρούμελης». Ακούει και στο όνομα «Κουκουβίστα» ή αλλιώς «η θέα του κούκου», που είναι η παλαιότερη ονομασία του. Γεωγραφικά τοποθετείται στη νοτιοανατολική απόληξη της οροσειράς της Πίνδου και αποτελεί ιδανικό προορισμό για μικρές εξορμήσεις από την Αθήνα, καθώς απέχει μόλις 2 ώρες και 30 λεπτά από αυτήν. Άλλες κοντινές πόλεις είναι η Γραβιά, η Άμφισσα και η Λαμία.
— Ποιο θα λέγατε πως είναι το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του;
Δύσκολο να διαλέξει κανείς μόνο ένα. Αρχικά τα άφθονα τρεχούμενα νερά και οι πηγές που συναντάμε εντός χωριού και γύρω από αυτό, οι οποίες υδροδοτούν ταυτόχρονα και άλλα χωριά σε χαμηλότερα υψόμετρα. Επίσης το άπλετο πράσινο, καθώς βρίσκεται στο μέσο πυκνού δάσους από έλατα, ενώ στη νότια πλευρά του βρίσκεται το δάσος της πλαγιάς της Λυρίτσας, με τα πλατάνια, τις καρυδιές, τις βελανιδιές, τις κερασιές και τις μηλιές. Τον χειμώνα νομίζει κανείς ότι βρίσκεται σε αλπικό τοπίο, ενώ το καλοκαίρι η Καλοσκοπή χαρίζει απλόχερα τη δροσιά του καθαρού αέρα, σαν ένα δροσερό κλιματιστικό της φύσης. Καθώς έχουν διαφοροποιηθεί οι κλιματικές συνθήκες τα τελευταία χρόνια και τα καλοκαίρια μας είναι πιο θερμά, μπορεί κανείς να κάνει μπάνιο σε ένα από τα πολλά ποτάμια της περιοχής, παραπόταμους του Μόρνου, ενώ τις άλλες εποχές πρέπει να είσαι πολύ τολμηρός για να το κάνεις.
— Πώς προέκυψε η ανάγκη για «restart» του χωριού και ποια ήταν η αφορμή;
Η ανάγκη προέκυψε αρχικά από το γεγονός ότι ο δήμος μας δεν έχει την οικονομική ευχέρεια να υποστηρίξει όπως θα ήθελε όλα τα χωριά, ενώ ο πολιτιστικός σύλλογος του χωριού μας δεν δύναται, βάσει καταστατικού, να αντλήσει χρηματοδοτικά κονδύλια για έργα υποδομής, διατηρώντας μια πιο παραδοσιακή και συντηρητική φιλοσοφία για την αναβίωση του χωριού.
Η ιδέα μας βασίζεται σε μια πετυχημένη προσπάθεια που έγινε στη Βαμβακού του νομού Λακωνίας. Εκεί, μέσω της Κοινωνικής Συνεταιριστικής Επιχείρησης (ΚοινΣΕπ) συλλογικής και κοινωνικής ωφέλειας που συστάθηκε από μια μικρή ομάδα νεαρών ατόμων, η οικονομική στήριξη των εντός και εκτός κατοίκων αλλά και χορηγών αξιοποιήθηκε επιτρέποντας σε μεγάλο αριθμό κατοίκων που είχαν εγκαταλείψει το χωριό να επιστρέψουν μόνιμα και να δραστηριοποιηθούν όλοι μαζί. Με τις νέες τους ιδέες κατάφεραν σήμερα να έχει γίνει ένα χωριό πρωτίστως ζωντανό και κατ’ επέκταση παράδειγμα προς μίμηση.
To Kaloskopi Restart απαρτίζεται από νέους, δυναμικούς ανθρώπους από το χωριό μας αλλά και φίλους δραστήριους εκτός χωριού, που το αγάπησαν και έγιναν κομμάτι του και επιδιώκουν την ανάπτυξή του. Κύριος στόχος της ομάδας μας είναι η πλήρης αναζωογόνηση της Καλοσκοπής αλλά και της ευρύτερης περιοχής. Όραμά μας είναι η δημιουργία ενός χωριού «πρότυπου», βασισμένου στην «αξιοβίωτη ολοκληρωμένη ανάπτυξη», με πρωτεύοντα στόχο την επιστροφή μόνιμων κατοίκων αλλά και τη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης όσων διαμένουν μόνιμα, ακόμα και τον χειμώνα. Βασικό κίνητρο για τα παραπάνω θα αποτελέσει η δημιουργία ευκαιριών απασχόλησης και η εξασφάλιση σύγχρονων συνθηκών διαβίωσης για τους μόνιμους κατοίκους. Αυτήν τη στιγμή το χωριό έχει περίπου 20 μόνιμους κατοίκους.
— Ποιοι είναι οι στόχοι σας και ποιες οι μέθοδοι που έχετε αναπτύξει για να τους επιτύχετε; Τι έργα έχετε κάνει ήδη και τι άλλα ετοιμάζετε;
Στόχος μας είναι η βιώσιμη ανάπτυξη του χωριού. Η ΚοινΣΕπ αποτελεί ένα εργαλείο προς την κατεύθυνση αυτή. Η ομάδα μας συγκεντρώνει ιδέες, τις αναλύει και προσπαθεί να βοηθήσει με οποιονδήποτε τρόπο στην υλοποίηση των επόμενων ενεργειών που θεωρεί απαραίτητες για την αξιοβίωτη ανάπτυξη του χωριού. Οι ενέργειες αυτές μπορούν να υλοποιηθούν είτε με ιδιωτική πρωτοβουλία, είτε μέσω αναπτυξιακών προγραμμάτων και χρηματοδοτήσεων. Οι δράσεις αυτές θεωρούμε ότι είναι απόλυτα απαραίτητες για να πετύχουμε τον στόχο της αναβίωσης του χωριού μας. Έχουμε ήδη ξεκινήσει να υλοποιούμε πολλές από αυτές μέσω χρηματοδοτικών προγραμμάτων, μεγάλων δωρητών και με κεφάλαια δικά μας, των μελών της ΚοινΣΕπ.
Στη σύντομη πορεία μας, έχουμε καταφέρει να υλοποιήσουμε μερικά μικρά αλλά σημαντικά έργα, όπως η εκ νέου χάραξη και διάνοιξη του μονοπατιού «Κακοτράχη-Κεφαλόβρυσο» με σήμανση καθ' όλο το μήκος του, όπου τοποθετήθηκαν αιώρες, μικρά γεφυράκια, κούνιες και παγκάκια για να ξαποστάσεις.
Έναν μόλις χρόνο από την ίδρυση του Kaloskopi Restart, καταφέραμε ξεπερνώντας πολλές δυσκολίες να φέρουμε εις πέρας έναν πολύ σημαντικό στόχο για το χωριό μας: Τη δημιουργία ενός παραδοσιακού καφενείου-παντοπωλείου που λέγεται «Η Πυραμίδα», με σκοπό τα έσοδα από τη λειτουργία του να επιστρέφουν στο χωριό μέσω έργων υποδομής, όπως η αγορά υλικού οδοστρωσίας ψυχρής ασφάλτου για την εξομάλυνση κάποιων σημείων του δρόμου που είχαν υποστεί φθορές από τον παγετό, καθώς και η φωταγώγηση της κύριας πηγής υδροδότησης του χωριού.
Παράλληλα, συντάξαμε αφιλοκερδώς μια τεχνική μελέτη και καταφέραμε ως ομάδα να εντάξουμε 80.000 ευρώ από το τεχνικό πρόγραμμα της Περιφέρειας Στερεάς Ελλάδας με σκοπό τη δημιουργία ενός πολυχώρου που θα στεγάσει μία αίθουσα παρουσιάσεων (εκθέσεις βιβλίων, εκδηλώσεις κ.λπ.), τρεις θέσεις τηλεργασίας με γρήγορο ίντερνετ για όποιον επιθυμεί να εργαστεί εξ αποστάσεως με φόντο τα έλατα και, το σημαντικότερο όλων, ένα κοινοτικό ιατρείο με σύγχρονα μηχανήματα τηλεϊατρικής! Έτσι, θα δημιουργηθεί μια αίσθηση ασφάλειας στους κατοίκους του χωριού και της ευρύτερης περιοχής όσον αφορά την ιατρική παρακολούθηση και την ιατροφαρμακευτική περίθαλψη. Αναμένουμε τις ενέργειες του δήμου Δελφών προς υλοποίηση του έργου από κοινού με την Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας και ευελπιστούμε να έχει ολοκληρωθεί ως τα τέλη του 2025.
— Τι ανταπόκριση έχετε από τους μόνιμους κατοίκους και τους Καλοσκοπίτες που μένουν εκτός χωριού;
Θα μπορούσα να πω πως ο «καθρέφτης» της μικρής κοινωνίας του χωριού μας είναι οι λιγοστοί χώροι συνεύρεσης που διαθέτει και η ανταπόκριση που έχουν από τους κατοίκους. Εμείς αφιερώνουμε τον περισσότερο χρόνο της καλοκαιρινής άδειάς μας στο παντοπωλείο-καφενείο «Η Πυραμίδα» και μπορώ να πω με σιγουριά ότι υπάρχει στήριξη τόσο από τους μόνιμους κατοίκους όσο και από τους επισκέπτες. Σίγουρα θα μπορούσαν περισσότεροι να υποστηρίξουν την προσπάθεια αυτή, δεδομένου ότι δημιουργήθηκε για καλό σκοπό, όμως όλοι μας βρισκόμαστε σε έναν τόπο που τον γνωρίζουμε καλά και πάντοτε συναντάμε ανθρώπους με αρνητική διάθεση και ψυχολογία. Γι' αυτό πρέπει να έχουμε γερό στομάχι, να πίνουμε το τσιπουράκι μας κάτω από τα αιωνόβια πλατάνια και να φροντίζουμε να μένουμε μακριά από τη μιζέρια. Με την ευχή το χωριό μας να είναι επισκέψιμο καθ' όλη τη διάρκεια του χειμώνα και να αποτελεί συνάμα ένα σημείο συνάντησης των μόνιμων κατοίκων αλλά και των Καλοσκοπιτών εκτός χωριού, ενώσαμε τις δυνάμεις μας για καλό σκοπό. Στα θετικά κρατάμε τη θέληση που υπάρχει για εθελοντισμό και προσφορά από τους υποστηρικτές του Kaloskopi Restart, που είναι αρκετοί και η στήριξή τους είναι σημαντική, προσπαθώντας παράλληλα να συντονιστούμε για να υλοποιούμε κάθε δράση και στόχο που θέτουμε.
— Ποια είναι η μεγαλύτερη δυσκολία που αντιμετωπίζετε στο εγχείρημά σας;
Η απουσία νέων ανθρώπων φυσικά, είμαι κατηγορηματικός σε αυτό. Είναι ένα μεγάλο στοίχημα για εμάς, προσπαθούμε να δώσουμε κίνητρο σε νέους ανθρώπους να έρθουν στο χωριό και να απασχοληθούν αρχικά παράλληλα με την κύρια εργασία τους και φυσικά είναι ευχής έργον να καταφέρουμε να υπάρχουν θέσεις εργασίας για μόνιμη απασχόληση. Είναι πολλοί αυτοί που σκέφτονται την αποκέντρωση, απλά πρέπει να γίνει το πρώτο βήμα. Κάθε αρχή και δύσκολη δηλαδή, σαν να κόβεις το τσιγάρο. Έτσι κι εμείς προσπαθούμε να κόψουμε τα μεγάλα αστικά κέντρα και να μονιμοποιηθούμε στον ορεινό μας παράδεισο.
Επίσης, ένα σημαντικό ζήτημα που απασχολούσε την ομάδα μας και φυσικά όλους τους ανθρώπους στο χωριό ήταν το κεντρικό κοινοτικό κατάστημα. Ευχή όλων ήταν να δημιουργηθεί ένας χώρος άρτιος αισθητικά και λειτουργικά, ώστε να αναβιώσει η κεντρική αγορά του χωριού. Μέσα από χρονοβόρες και συντονισμένες ενέργειες της ομάδας του Kaloskopi Restart, ένας συγχωριανός μας, νέος άνθρωπος, πήρε τη μεγάλη και συνάμα όμορφη απόφαση να δραστηριοποιηθεί επαγγελματικά στο χωριό και ανέλαβε την επαναλειτουργία του κοινοτικού καταστήματος από τον Αύγουστο του 2023. Πλέον η κεντρική αγορά του χωριού σφύζει από ζωή τα περισσότερα Σαββατοκύριακα του χειμώνα, ο στόχος της αναβίωσης της συγκεκριμένης γειτονιάς επετεύχθη και είμαστε αισιόδοξοι ότι θα έχουμε παρόμοια αποτελέσματα και σε άλλα σημεία του χωριού.
— Δώστε μας μια λίστα με δραστηριότητες και αξιοθέατα στο χωριό και στη γύρω περιοχή.
Οι δραστηριότητες που μπορεί να κάνει ο επισκέπτης είναι πάρα πολλές. Πεζοπορία στα αμέτρητα μονοπάτια, ορειβασία, αναρρίχηση, trail running, ποδηλασία βουνού καθώς και διαδρομές με 4×4. Πέριξ του χωριού υπάρχουν υπέροχα σημεία για ελεύθερη κατασκήνωση με τρεχούμενο νερό, σημεία ιδανικά για συλλογή μανιταριών και βοτάνων. Τον χειμώνα μπορεί να επιλέξει ορειβατικό σκι και βόλτες με snowmobiles στις πανέμορφες διαδρομές της Γκιώνας και της Οίτης, καθώς και σκι στο Χιονοδρομικό Κέντρο Παρνασσού που απέχει μόλις 45 λεπτά. Η Καλοσκοπή διαθέτει ένα υπέροχο γήπεδο μπάσκετ που ανακαινίστηκε πρόσφατα, τραπέζι πινγκ-πονγκ στην πλατεία, ένα θεματικό μονοπάτι δίπλα στο ποτάμι και σύντομα ένα γήπεδο ποδοσφαίρου 5×5 με φυσικό χόρτο.
Στην ευρύτερη περιοχή και σε απόσταση 10 χλμ. βρίσκεται η κοσμοπολίτικη Παύλιανη που προσφέρει πολλές επιλογές, καθώς και τα γειτονικά μας χωριά, ο Πανουργιάς, τα Πυρά, η Στρώμη, το Μαυρολιθάρι, η Μουσουνίτσα και ο Αθανάσιος Διάκος. Κάθε ένα από αυτά έχει ιδιαίτερη ομορφιά και υπάρχουν διαφορετικοί λόγοι για να τα επισκεφθεί κανείς.
— Αγαπημένη ασχολία το καλοκαίρι και τον χειμώνα;
Αρκετοί μόνιμοι και μη μόνιμοι κάτοικοι προετοιμάζουν τα περιβόλια τους την άνοιξη, φυτεύοντας διάφορα είδη που ευδοκιμούν στον τόπο μας. Το καλοκαίρι τα συντηρούν και απολαμβάνουν οι ίδιοι τους καρπούς αλλά και απλόχερα μοιράζουν σε άλλους που δεν είχαν την ευχέρεια να ασχοληθούν. Οι καλοκαιρινοί μήνες γεμίζουν με εκδηλώσεις και δραστηριότητες για μικρά παιδιά από την ομάδα μας, όπως δημιουργικά εργαστήρια, κυνήγι χαμένου θησαυρού και διάφορα άλλα διαδραστικά παιχνίδια με φόντο το πράσινο, δίνοντας παράλληλα την ευκαιρία για το ετήσιο αντάμωμα των περισσοτέρων Κουκουβιστιανών.
Ο χειμώνας είναι αγαπημένη περίοδος για εμάς. Πεζοπορία στα μονοπάτια της Γκιώνας, μέσα σε φυσικές περιοχές Natura, και το σημαντικότερο όλων, η επαφή με τη φύση. Υπάρχουν άγρια άλογα στην περιοχή και όταν τα συναντήσει κανείς πέριξ του χωριού, έχει γεμίσει ταυτόχρονα και τις μπαταρίες του. Όλες οι εποχές είναι μοναδικές στον τόπο μας, αρκεί να έχεις καλή παρέα. Η ομάδα μας το έχει καταφέρει αυτό, το χωριό είναι η βάση μας για να περάσουμε ένα γεμάτο τριήμερο και τις ημέρες της άδειάς μας από τη δουλειά. Δουλειά είναι κι αυτό που κάνουμε όταν είμαστε στο χωριό, αλλά δεν μας κουράζει, το αντίθετο, θα έλεγα. Αυτό το πετύχαμε γιατί έχουμε βάλει κομμάτι από εμάς στο εγχείρημά μας και το πιστεύουμε απόλυτα.
— Θα μπορούσε να έρθει κάποιος από μια μεγάλη πόλη να μείνει εκεί μόνιμα; Πώς θα τον συμβουλεύατε να ξεκινήσει πρακτικά;
Εννοείται πως θα μπορούσε κάποιος να μείνει μόνιμα! Ήδη υπάρχουν κάποιοι συγχωριανοί που εργάζονται εξ αποστάσεως ή το κάνουν συνδυαστικά με τη δουλειά τους μοιράζοντας τις μέρες, είναι μια αρχή. Με την προϋπόθεση ότι εμείς ως ομάδα εθελοντών, με τη στήριξη όλων αυτών που πιστεύουν στην προσπάθεια που κάνουμε, θα ολοκληρώσουμε, σύμφωνα με το πρόγραμμα που αναφέραμε πιο πάνω, τις απαραίτητες υποδομές μόνιμης διαμονής. Υπάρχουν αρκετά προγράμματα επιχειρηματικότητας για νέους ανθρώπους, εναρμονισμένα με την καθημερινότητα στη φύση, ενώ οι προοπτικές που δίνει ο τόπος είναι πολλές. Μπορεί να συνδυαστεί με επιτυχία, όπως έχουμε δει μέσα από αρκετά παραδείγματα ήδη. Όπως και να έχει, η ομάδα μας είναι εδώ για να αγκαλιάσει και να στηρίξει όποιον πάρει την απόφαση.
