Ο Deltah είναι ένας από τους πιο ταλαντούχους και πιο πολυσχιδείς καλλιτέχνες στη σύγχρονη underground σκηνή, πρωτοπορώντας είτε σόλο είτε ως μέλος των Right Clique, των RK9 και των Slum Dank στο ραπ της Ελλάδας. Στις 2 Απρίλη κυκλοφόρησε ο νέος του δίσκος με τίτλο «Thorax» και με αυτή την αφορμή κάναμε μια ενδιαφέρουσα συζήτηση εφ’ όλης της ύλης.
— Ορέστη, μόλις κυκλοφόρησε η τρίτη επίσημη σόλο δουλειά σου – συμπεριλαμβανομένου και του beat tape «Big Zip». Πες μας δυο λόγια για αυτή την κυκλοφορία, μια ματιά πίσω από τις κουρτίνες της δημιουργίας της.
Το «Thorax» ξεκίνησε ως σχέδιο για ένα solo EP με περίπου 6 κομμάτια, το οποίο τελικά έγινε άλμπουμ των 10 tracks γιατί, έχοντας να βγάλω μια ολοκληρωμένη σόλο δουλειά από το 2019, μου φάνηκε «λίγο» ένα EP. Τα περισσότερα κομμάτια έχουν γραφτεί τον τελευταίο χρόνο και όλα έχουν ηχογραφηθεί στο Black Spot Studio. Την ηχογράφηση, τη μείξη και το mastering τα έχει επιμεληθεί ο Tokesick των Λόγος Τιμής. Τα beats είναι τα περισσότερα δικά μου, με εξαίρεση το «Salaxi» που είναι της Karina, το «Ela Ti Egine» του Primal, και τα «Xreno» και «Dagka» που είναι του Just Knite. Στο «Piato» η μελωδία είναι σύνθεση του Freddo Negasso. Το artwork ανέλαβε εξ ολοκλήρου ο Seek.
— Πάρα το γεγονός πως είσαι πολυπράγμων ως καλλιτέχνης, συμμετέχοντας σε διάφορα γκρουπ, οι συμμετοχές στο «Thorax» περιορίστηκαν στο κομμάτι της παραγωγής. Τι ήθελες να εκφράσεις με αυτή την επιλογή;
Γενικά ήθελα να το χτίσω κάπως σαν sequel του «Anthrax», το οποίο επίσης δεν είχε συμμετοχές στο ραπ κομμάτι, αλλά αυτήν τη φορά ήθελα να το κάνω κυρίως με δικά μου beats, μιας και στο «Anthrax» ήταν όλα από άλλους beatmakers (Diemti, BBDNK, Yonassis). Αυτό γιατί πρώτον μέχρι σχετικά πρόσφατα πάταγα σπάνια σε δικά μου beats, και δεύτερον γιατί με ενδιαφέρει να μπορώ να «κουβαλήσω» όλο το μουσικό κομμάτι όσον αφορά ένα ραπ project, από τα beats μέχρι και το rap.
«Αν είσαι κάποιος σαν κι εμένα, που ακούω αγγλόφωνο ή γενικά ξενόγλωσσο ραπ, μπορείς να βρεις κυριολεκτικά οτιδήποτε και να καλύψεις οποιοδήποτε γούστο, στο ελληνικό ραπ είναι περιορισμένη η γκάμα γιατί είναι και πολύ λιγότεροι όσοι μιλάνε και καταλαβαίνουν αυτήν τη γλώσσα».
— Περάσαμε τα προηγούμενα χρόνια μια περίοδο κυκλοφοριών με έντονη παρουσία συμμετεχόντων, ιδιαίτερα ερμηνευτικά, κάτι που έχει αρχίσει να φθίνει ακόμα και στη mainstream σφαίρα. Πώς το αποτιμάς αυτό; Δίνει στον δίσκο την προσωπική χροιά που έλειπε;
Ως ακροατής μπορώ να πω ότι σίγουρα με έχουν ξενερώσει κάποιες κυκλοφορίες λόγω των πολλών συμμετοχών, με χρυσό παράδειγμα το τελευταίο άλμπουμ του Busta Rhymes, που ενώ τον θεωρώ από τους καλύτερους στο άθλημα και είναι ένας φοβερός MC, είχε πολλά features χωρίς λόγο, εκ των οποίων πολλά μου φάνηκαν βεβιασμένα ή απλά μέτρια. Ανέκαθεν μου άρεσαν τα project που έχουν συνοχή, γι’ αυτό και στο ραπ τείνω περισσότερο προς συνεργατικά projects που έχουν δικιά τους ταυτότητα, όπως π.χ. το Right Clique ή το «CSH» EP που βγάλαμε πέρυσι με τους Κάπα Ξήγα, τα οποία έχουν το καθένα ξεχωριστό ύφος και διάθεση αλλά ακολουθούν την ίδια αρχή.
— Στη μουσική σου έχεις βρει τη χρυσή τομή μεταξύ περιεχομένου, ουσίας και αυτού που στο rap community αποκαλούμε «μπάρες» ή punchlines παλαιότερα, κοινώς ατάκες. Τι θα έλεγες πως λείπει αυτήν τη στιγμή περισσότερο από το ραπ; Υπάρχει κάτι που ζητάς ως ακροατής και δυσκολεύεσαι να το βρεις;
Αν είσαι κάποιος σαν κι εμένα, που ακούω αγγλόφωνο ή γενικά ξενόγλωσσο ραπ, μπορείς να βρεις κυριολεκτικά οτιδήποτε και να καλύψεις οποιοδήποτε γούστο, στο ελληνικό ραπ είναι περιορισμένη η γκάμα γιατί είναι και πολύ λιγότεροι όσοι μιλάνε και καταλαβαίνουν αυτήν τη γλώσσα. Για μένα σίγουρα λείπει η έμφαση στις μπάρες και γενικότερα στο στιχουργικό κομμάτι, αν και θεωρώ πως τα τελευταία χρόνια υπάρχει μια βελτίωση, ειδικά από νεότερους mcs. Σίγουρα στο κοντινό μέλλον πιστεύω ότι θα έχουμε περισσότερους αξιόλογους rappers στο κομμάτι του punchline, είναι κάτι που το βλέπω να κερδίζει έδαφος σιγά-σιγά. Όσον αφορά τον ήχο, νομίζω το drill είναι υπερβολικά κορεσμένο, σε βαθμό που ακούγονται σχεδόν όλα ίδια μεταξύ τους, και λογικό γιατί είναι περιοριστικό στη φόρμα του, ειδικά αν είναι το κλασικό UK type drill. Παρ’ όλα αυτά, βλέπεις όλο και περισσότερους να το διευρύνουν θεματολογικά και μουσικά, γιατί καταλαβαίνουν ότι το ραπ πρέπει να έχει προσωπικότητα, αλλιώς δεν είναι πια ενδιαφέρον.
Deltah - Η πόλη ιδρώνει (prod. Druma Loop)
— Κινείσαι σε αυτό που οριοθετούμε ως underground για αρκετά χρόνια τώρα. Θεωρείς πως πλέον βρίσκεται σε καλύτερο σημείο απ' ό,τι όταν ξεκινούσες και, αν ναι, πού πιστεύεις πως οφείλεται αυτό;
Σίγουρα. Βοήθησε πάρα πολύ το internet και στο να διαδοθεί η μουσική μέσω των social media και του streaming, αλλά και στο να γίνει η ραπ το πιο δημοφιλές είδος αυτήν τη στιγμή, όποτε πήρε κι ένα μεγάλο boost αυτό που λέμε underground σκηνή. Υπάρχει αρκετός παραπάνω κόσμος που ενδιαφέρεται για το είδος, είτε ασχολούνται είτε όχι, και παραπάνω μαγαζιά πρόθυμα να φιλοξενήσουν lives, σε αντίθεση με παλιότερα που ήταν όλες οι επιλογές πολύ λιγότερες. Είναι και περισσότεροι οι ακροατές που είτε έχουν βαρεθεί το mainstream και θέλουν να ψαχτούν είτε είναι πιο ανοιχτοί σε καινούργια ακούσματα, οπότε υπάρχει πιο εύκολη πρόσβαση για αυτούς πλέον.
— Ως μέλος των Right Clique το περασμένο διάστημα κάνατε δύο μαζικές εμφανίσεις, μια στο Ίλιον Plus και μια παρέα με τον Pink Siifu. Θα έλεγες πως η αυξανόμενη κινητικότητα στα underground events είναι αποτέλεσμα μαρασμού του ήχου του mainstream, αποστροφής στο ραπ fast food από τον κόσμο ή οφείλεται σε κάτι άλλο;
Πιστεύω ότι όλα τα παραπάνω έπαιξαν τον ρόλο τους, συν το ότι είναι πολύ πιο εύκολο να ανακαλύψεις καινούργια μουσική γενικότερα στις μέρες μας. Δυστυχώς το τωρινό mainstream, πλην ελάχιστων εξαιρέσεων, ακολουθεί τις ίδιες φόρμες, ανάλογα με το τι πουλάει περισσότερο την εκάστοτε εποχή. Λίγοι διαμορφώνουν ένα προσωπικό ύφος και ακόμα λιγότεροι τολμούν να δώσουν χέρι με πιο niche ακροατήρια. Πάντα ήμουν της άποψης ότι πρέπει να κάνω αυτό που αρέσει πρώτα σε εμένα και σίγουρα θα βρεθεί κάποιος ακροατής που ψάχνει κάτι αντίστοιχο. Το ραπ ανέκαθεν είχε κάτι για κάθε περίσταση, είναι ευέλικτο μέσο έκφρασης και αυτό τραβάει πολύ κόσμο που ψάχνει κάτι καινούργιο να ακούσει. Το Right Clique πήγε πολύ καλά γιατί πιστεύω καλύπτει όλα τα κενά, έχει τίγκα punchlines, καλή διάθεση, καθόλου σοβαροφάνεια και πρωτότυπο concept.
— Δεδομένου πως είσαι ένα άτομο που έρχεται από την επαρχία, συγκεκριμένα από νησί, την Κρήτη, ποιες δυσκολίες είχε να αντιμετωπίσει παλιότερα ένα παιδί που άκουγε ραπ στο πλαίσιο της κοινωνικοποίησης αλλά και της ενεργού ενασχόλησης με αυτό και πόσα από αυτά τα αρνητικά επιβιώνουν μέχρι σήμερα;
Έτυχε η πρώτη μου επαφή με το ραπ να είναι σε πολύ μικρή ηλικία, γύρω στα 6-7, και μέχρι να πάω Γυμνάσιο πρέπει να ήξερα το πολύ 3-4 άτομα που άκουγαν ραπ στο Ηράκλειο. Σίγουρα τότε ήταν πολύ διαφορετικά τα πράγματα, αν άκουγες ραπ και γενικά φαινόσουνα χιπχοπάς ήσουν λίγο-πολύ εξωγήινος, ειδικά στην Κρήτη που είναι πιο συντηρητική κοινωνία. Για τον περισσότερο κόσμο το ραπ ήταν στην καλύτερη αδιάφορο και στη χειρότερη το θεωρούσαν καραγκιοζιλίκι, και αυτό σίγουρα δυσκόλευε τον καθένα που ήθελε να ασχοληθεί με το ραπ, γιατί όταν δεν έχεις έναν κύκλο που να σε στηρίζει σε αυτό που θες να κάνεις και κάποιες στοιχειώδεις υποδομές δύσκολα θα βρεις την αυτοπεποίθηση να βγάλεις προς τα έξω την τέχνη σου. Γνωρίζω αρκετό κόσμο από την Κρήτη που ενώ τους άρεσε και ήταν καλοί σε αυτό, είτε ήταν ραπ είτε ήταν beatmaking, τα παράτησαν κάποια στιγμή εντελώς, είτε γιατί δεν είχαν καθόλου υποστήριξη από το περιβάλλον τους είτε γιατί δεν είχαν τα μέσα να το κάνουν έστω ως χόμπι.
Παλιά δεν είχες και πολύ κόσμο να σου δώσει feedback για να σε βοηθήσει να βελτιωθείς, ενώ σήμερα θεωρώ πως είναι πολύ πιο εύκολο. Φυσικά και το να κλείσεις κάποιο live είναι πολύ πιο εύκολο τώρα, τότε τα περισσότερα μαγαζιά δεν ήταν τόσο πρόθυμα και τα πιο πολλά liveάδικα προτιμούσαν rock ή metal acts. Ένα αρνητικό που πιστεύω πως επιβιώνει είναι τα στερεότυπα, πολλοί ακούνε ότι κάνεις ραπ και φαντάζονται μια καρικατούρα, και δεν θεωρώ ότι φταίει η τραπ για αυτό, που όλοι βιάζονται να τη δείξουν με το δάχτυλο θεωρώντας ότι διαφθείρει τους νέους. Μεγάλωσα σε ένα από τα πιο διεφθαρμένα κράτη της Ευρώπης σε όλους τους τομείς του, δεν περίμενα μια μουσική που ήρθε το 2012 στην Ελλάδα για να με διαφθείρει. Κανείς δεν πυροβόλησε, δεν έκλεψε, δεν πούλησε ναρκωτικά επειδή του το είπε ένα τραγούδι ή ένα άλμπουμ, εκτός αν τελικά αποφασίσουμε ότι όντως ο «Φύλακας στη σίκαλη» όπλισε το χέρι του τύπου που έφαγε τον John Lennon. Προφανώς και είναι μουσική για διασκέδαση, όπως κάποιος θα πάει στα μπουζούκια και θα διασκεδάσει χωρίς απαραίτητα να είναι καψούρης ή αλκοολικός.
ΚΞ x DELTAH x Γ Ε Ν Ι Α Ο Ν E Ι Ρ Ω Ν - ΠΙΣΤΗ
— Ασχολείσαι παράλληλα και με την παραγωγή. Πώς βλέπεις τη σκηνή του beatmaking πλέον στην Ελλάδα; Αν και ομολογουμένως μαζικότερη, υπάρχει καινοτομία;
Εννοείται πως υπάρχει πολύ παραπάνω καινοτομία απ’ ό,τι παλιότερα. Εκτός από τον αριθμό των beatmakers, έχει ανέβει και η εκτίμηση του μέσου ακροατή στη μουσική παραγωγή και αυτό έχει βοηθήσει στο να τσουλήσουν projects που βασίζονται σε κάποιον beatmaker, αλλά και να κάνουν crossover οι ραπ παραγωγοί σε άλλα είδη, κάτι που παλιότερα ήταν σπάνιο. Πολλοί πάνε προς πιο ηλεκτρονικές μουσικές, όπως techno, dnb κ.λπ. Υπάρχει βέβαια και το ανάποδο, παραγωγοί και μουσικοί από άλλα είδη να περνάνε στο ραπ. Όλα αυτά θεωρώ ότι φέρνουν καινοτομία στον ήχο και υπάρχει πολύς κόσμος με όρεξη να κάνει πιο περίεργα beats, συν ότι πολύς παραπάνω κόσμος ψάχνει instrumentals για να γράψει ή για να ακούσει. Βρίσκεις πολύ πιο εύκολα κάποιον να συνεργαστείτε ή να του πουλήσεις beats γιατί είναι πιο πολλοί αυτοί που σέβονται τη δουλειά του beatmaker και δίνουν ένα ποσό ή ένα ποσοστό από τα royalties. Παλιότερα με το ζόρι να βρεις κάποιον να θέλει απλά να πατήσει το beat σου. Θεωρώ επίσης ότι οι beatmakers γενικότερα έχουν μια παραπάνω περιέργεια και θα δεσμευτούν πιο δύσκολα σε μια συγκεκριμένη φόρμα απ’ ό,τι κάποιος που ραπάρει, κι αυτό αναπόφευκτα φέρνει καινοτομία.
— Στην Ελλάδα του σήμερα είτε ως ράπερ, είτε ως beatmaker, είτε ασκώντας τα αμφότερα ταυτοχρόνως, είναι εφικτό, θα έλεγες, να συντηρηθείς κάνοντας αυτό που αγαπάς ή είσαι καταδικασμένος να ασχολείσαι με αυτό ως side hustle; Θα έπρεπε η μουσική και η ενασχόληση με την τέχνη ευρύτερα να αντιμετωπίζεται καθολικά ως εργασία και, αν ναι, γιατί πιστεύεις ότι δεν γίνεται;
Κοίταξε, αν κάνω ραπ όπως το θέλω εγώ, πολύ δύσκολα, και σίγουρα προϋποθέτει να επενδύσω πολύ χρόνο και χρήμα. Αυτό κυρίως γιατί το streaming δεν πληρώνει, εκτός αν μιλάμε για πολύ μεγάλα νούμερα, και γιατί ό,τι μπορεί να σου αποφέρει έσοδα έχει κι αυτό ένα κόστος που θα πρέπει να καλύψεις από την τσέπη σου, αν θες, για παράδειγμα, να κυκλοφορήσεις κάποιο merch ή να γυρίσεις ένα βίντεο κλιπ. Συν ότι η μουσική είναι ένας χώρος με πολύ ανταγωνισμό, και όπως σε όλες τις αγορές έχουν διαμορφωθεί μονοπώλια και ολιγαρχίες με τόσους πόρους, που γίνεται δύσκολο να βρεις το κοινό σου από το μηδέν αν δεν έχεις ένα συμβόλαιο που αυτόματα σου ανοίγει όλες τις πόρτες. Παρ’ όλα αυτά, υπάρχουν αρκετοί rappers και beatmakers που καταφέρνουν να ζήσουν από αυτό αξιοπρεπώς, αλλά αυτό εξαρτάται πιο πολύ από το work ethic παρά από το ταλέντο. Ο λόγος που η τέχνη δεν αντιμετωπίζεται ως εργασία είναι επειδή για πάρα πολλά χρόνια μάς πλασάρεται ως κάτι δεδομένο, κι αυτό γιατί υπάρχει για τους μεσάζοντες και όποιον διαμορφώνει την αγορά πολύ κέρδος στο να σου παρέχουν παραπάνω τέχνη απ’ όση μπορείς να καταναλώσεις, άσχετα με την ποιότητα. Το ότι η τέχνη έπαψε από ένα σημείο και μετά να είναι προνόμιο των πλουσίων δεν σημαίνει ότι σταμάτησε και οποιαδήποτε εκμετάλλευσή της.
— Ολοκληρώνοντας, υπάρχουν κάποια σχέδια για το μέλλον; Κάποιο live παρουσίασης, κάποια κυκλοφορία ίσως ακόμη;
Το μέλλον θα έχει περισσότερες solo δουλειές, κάποια πολύ δυνατά features και κάποια ενδιαφέροντα collabs. Για lives και merch θα γίνουν ανακοινώσεις στα social media εν καιρώ. Επίσης στις 26 Απριλίου κυκλοφορεί νέο Right Clique single με τίτλο «Η ΜΥΓΑ» σε παραγωγή του Snarez. Stay tuned!
