ΑΚΟΥΜΕ ΟΛΟ ΚΑΙ ΠΙΟ ΣΥΧΝΑ να γίνεται λόγος για μια «επιδημία μοναξιάς» που μαστίζει τις δυτικές κοινωνίες. Η φράση φέρνει στο νου έναν κόσμο γεμάτο ερημίτες χωρίς φίλους που δεν έχουν κανέναν να καλέσουν στο πάρτι γενεθλίων τους. Αλλά σύμφωνα με δύο νέες αμερικανικές έρευνες, η σύγχρονη μοναξιά είναι πιο σύνθετη από κάτι τέτοιο. Σύμφωνα με αυτές, ένας μέσος Αμερικανός, όπως φαίνεται, στέλνει μηνύματα σε ένα σωρό κόσμο λέγοντας επιτακτικά «πρέπει να βρεθούμε!» πριν δει TikTok ή Netflix μόνος του στον καναπέ και μετά λιποθυμήσει. Δηλαδή, οι άνθρωποι έχουν φίλους. Απλά δεν τους βλέπουν ποτέ πραγματικά.
Για τις ανάγκες μια μελέτης που δημοσιεύθηκε τον Ιούλιο, η επικεφαλής Νάταλι Πένινγκτον, καθηγήτρια επικοινωνίας στο Colorado State University, και οι συν-συγγραφείς της πραγματοποίησαν έρευνα σε σχεδόν 6.000 Αμερικανούς ενήλικες σχετικά με τις φιλίες τους. Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι οι Αμερικανοί ανέφεραν ότι έχουν κατά μέσο όρο περίπου τέσσερις ή πέντε φίλους, αριθμός παρόμοιος με προηγούμενες εκτιμήσεις. Ελάχιστοι ερωτηθέντες – λιγότερο από το 4% – ανέφεραν ότι δεν έχουν καθόλου φίλους.
Αν και οι περισσότεροι από τους ερωτηθέντες ήταν ικανοποιημένοι με τον αριθμό των φίλων που είχαν, πάνω από το 40 τοις εκατό δήλωσαν πως νοιώθουν ότι δεν ήταν τόσο κοντά συναισθηματικά με τους φίλους τους όσο θα ήθελαν να είναι, και ένα αντίστοιχο ποσοστό ευχόταν να είχαν περισσότερο χρόνο για να περνούν μαζί τους. Ο κόσμος νοιώθει «αυτή τη μεγάλη λαχτάρα», όπως το θέτει η Pennington, «μια αγωνία να επικοινωνήσουν και να συνδεθούν, να βρουν χρόνο για τη φιλία».
Επειδή η σύγχρονη φιλία απαιτεί τόσο πολύ ενεργό προγραμματισμό μεμονωμένων ραντεβού, τίθεται και ένα ταξικό ζήτημα: οι πιο προνομιούχοι άνθρωποι είναι πλέον σε θέση να συντηρούν πιο αποτελεσματικά τις φιλίες τους.
Η έρευνα της Πένινγκτον ταιριάζει με παλαιότερα ευρήματα σύμφωνα με τα οποία οι Αμερικανοί περνούν πλέον λιγότερες από τρεις ώρες την εβδομάδα με φίλους, σε σύγκριση με περισσότερες από έξι ώρες πριν από μια δεκαετία. Αντιθέτως, περνάμε όλο και περισσότερο χρόνο μόνοι μας. Στις μέρες μας, «ο αριθμός των ανθρώπων με τους οποίους μπορούμε να αναπτύξουμε κάποιου είδους σχέση φαίνεται απεριόριστος, αλλά οι ευκαιρίες να αναπτύξουμε βαθιές, ουσιαστικές, ακόμη και υπερβατικές σχέσεις είναι πολύ πιο δύσκολες», λέει ο Ντάνιελ Κοξ, διευθυντής του Κέντρου Έρευνας για την Αμερικανική Ζωή στο Ινστιτούτο American Enterprise.
Αυτή η δυσκολία προκύπτει, εν μέρει, από την έλλειψη ελεύθερου χρόνου. Το 2021, οι μεγαλύτεροι Millennials – από 35 έως 44 ετών, μια δημογραφική ομάδα που είναι πιθανότερο να έχει μικρά παιδιά – είχαν 16 λεπτά λιγότερα ελεύθερου χρόνου κάθε μέρα από ό,τι είχαν οι ενήλικες της ίδια ηλικιακής ομάδας το 2003, σύμφωνα με το Bloomberg. Τα λεπτά ανακατανέμονται στον ύπνο, την εργασία και τη φροντίδα των παιδιών. Ένα άλλο μεγάλο εμπόδιο είναι ο χρόνος και ο κόπος που απαιτείται για να προγραμματιστεί μια συγκέντρωση. Τις τελευταίες δεκαετίες, η συμμετοχή σε ομάδες που επιτρέπουν στους φίλους να συναντιούνται εύκολα – όπως τα διάφορα σωματεία, οι σύλλογοι και οι θρησκευτικές κοινότητες – έχει μειωθεί σημαντικά.
Ένα πλήθος βιβλίων και εφαρμογών έχουν κάνει την εμφάνισή τους με στόχο να βοηθήσουν τους ανθρώπους να φροντίσουν τις φιλίες τους, αλλά όλα αυτά τα εργαλεία έχουν τον ίδιο περιορισμό: Τοποθετούν το βάρος σε κάθε άτομο να ξεκινήσει το ίδιο και να διατηρήσει την επαφή – να στέλνει μηνύματα, να συγχρονίζει τα προγράμματά του και να βρίσκει το ιδανικό μέρος για ένα brunch που θα εξυπηρετεί τα γούστα αλλά και τις πιθανές τροφικές αλλεργίες όλων. Δεν υπάρχει πλέον περίπτωση απλά να εμφανιστεί κανείς μια Κυριακή και να βρείτε τους φίλους του στο ίδιο μέρος. Στις μέρες μας, «έχουμε πολλούς φίλους που τείνουν να μοιράζονται μια κοινή ιστορία μαζί μας, αλλά όχι μεταξύ τους», λέει η Άνα Γκόλντφραμπ, συγγραφέας του βιβλίου Modern Friendship. Έχετε λόγου χάρη έναν φίλο ή φίλη που γνωρίζετε από τη δουλειά και έναν άλλο που γνωρίζετε από μια προηγούμενη δουλειά ή από κάπου αλλού, αλλά εκείνοι δεν γνωρίζονται μεταξύ τους. Για να τους δεις και τους δύο θα χρειάζονταν δύο ξεχωριστά ραντεβού, την στιγμή που δεν είσαι σίγουρος/η ότι έχεις χρόνο ούτε καν για το ένα.
Επειδή η σύγχρονη φιλία απαιτεί τόσο πολύ ενεργό προγραμματισμό μεμονωμένων ραντεβού, τίθεται και ένα ταξικό ζήτημα: οι πιο προνομιούχοι άνθρωποι είναι πλέον σε θέση να συντηρούν πιο αποτελεσματικά τις φιλίες τους. Μια έρευνα σε 6.500 Αμερικανούς ενήλικες που δημοσιεύθηκε τον περασμένο μήνα διαπίστωνε ότι οι Αμερικανοί με πανεπιστημιακή μόρφωση ήταν πιο πιθανό από εκείνους με πτυχίο λυκείου να φιλοξενούν φίλους και γείτονες στο σπίτι τους τουλάχιστον μία φορά το μήνα. Και το να ελπίζει κανείς ότι απλώς θα συναντήσει φίλους στη γειτονιά μοιάζει πλέον εξαιρετικά σπάνιο: Μόνο το ένα τέταρτο των Αμερικανών δηλώνουν ότι οι περισσότεροι ή όλοι οι στενοί τους φίλοι ζουν στη γειτονιά τους ή σε κοντινή απόσταση.
Ίσως η διατήρηση των φιλικών σχέσεων σ’ αυτόν τον τόσο ατομικοποιημένο καινούριο κόσμο απαιτεί μια κάποια μείωση των προσδοκιών. Για τους γονείς με μικρά παιδιά, ένα εβδομαδιαίο brunch με φίλους μοιάζει αδύνατο. Αντ' αυτού, η Γκόλντφαρμπ προτείνει να έρθουμε πιο κοντά με τους φίλους μας, δείχνοντας περισσότερο ενδιαφέρον για τα δικά τους ενδιαφέροντα και ζητώντας την παρέα τους για μικρά, συγκεκριμένα χρονικά διαστήματα. Αν είστε φίλοι με έναν νέο γονέα, δηλαδή, μην τον προσκαλέσετε σε ένα μπαρ 30 λεπτά μακριά από το σπίτι του. Ρωτήστε αν μπορείτε να τον επισκεφτείτε και να συζητήσετε για 20 λεπτά. «Έχουμε ανάγκη να μας βλέπουν οι φίλοι μας», λέει. «Χρειαζόμαστε να λαμβάνουν υπόψη οι φίλοι μας όλους μας τους ρόλους και τις υποχρεώσεις».
Με στοιχεία από The Atlantic
