Η ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΗ ΑΠΟΞΕΝΩΣΗ – η διαδικασία κατά την οποία τα μέλη μιας οικογένειας γίνονται ξένοι ο ένας για τον άλλο, κάτι σαν αντεστραμμένη οικειότητα– εξακολουθεί να είναι κάπως ταμπού. Αλλά σε ορισμένους κύκλους αυτό αλλάζει. Τα τελευταία χρόνια oι υποστηρικτές των αποξενωμένων οικογενειών έχουν ξεκινήσει μια συντονισμένη προσπάθεια να τις κανονικοποιήσουν. Η απαλλαγή από το στίγμα, υποστηρίζουν, θα επιτρέψει σε περισσότερους ανθρώπους να απαλλαγούν από τις ανθυγιεινές οικογενειακές σχέσεις χωρίς να ντρέπονται. Υπάρχουν σχετικά λίγα στοιχεία για το θέμα, αλλά ορισμένοι ψυχολόγοι αναφέρουν ότι βάσει ανεπίσημων δεδομένων όλο και περισσότεροι νέοι άνθρωποι κόβουν την επαφή με τους γονείς τους. Άλλοι πιστεύουν ότι απλώς υπάρχει πλέον περισσότερη διαφάνεια. Η συνιδρύτρια του Family Support Resources, μιας ομάδας για άτομα που αντιμετωπίζουν το φαινόμενο της αποξένωσης και άλλα οικογενειακά ζητήματα, Yasmin Kerkez, λέει ότι η κατάσταση έχει πάρει εκρηκτικές διαστάσεις. Αρκετές οργανώσεις ευαισθητοποιούνται πια και οργανώνουν συναντήσεις ή εκδηλώσεις για την παροχή υποστήριξης σε άτομα αποξενωμένα από τις οικογένειές τους. Η Becca Bland, η οποία ίδρυσε μια σχετική μη κερδοσκοπική ομάδα, τη Stand Alone, λέει ότι η κοινωνία επιμένει μεν ότι «είναι καλό για τους ανθρώπους να έχουν πάση θυσία οικογένεια», αλλά στην πραγματικότητα «μπορεί να είναι πολύ πιο υγιές να οργανώνουν τη ζωή τους εκτός των οικογενειακών σχέσεων και να βρίσκουν μια νέα μορφή οικογένειας στους φίλους τους ή στους συνομηλίκους τους».
Όσοι έχουν κόψει τους οικογενειακούς δεσμούς συναντιούνται συχνά σε διαδικτυακά φόρουμ, όπου μοιράζονται ένα νέο λεξιλόγιο και νέους κανόνες που αφορούν την αποξένωση. Τα μέλη αποκαλούν την αποκοπή από τους συγγενείς τους «καμία επαφή». Μια γυναίκα που δεν έχει πια σχέσεις με τους γονείς της λέει: «Δεν μπορώ να περιγράψω πόσο υπέροχα ένιωσα την πρώτη φορά που απέφυγα τη Ημέρα των Ευχαριστιών. Έχω χρόνια να ακούσω για οικογενειακά δράματα».
Το πεδίο της οικογενειακής αποξένωσης δεν έχει μελετηθεί ακόμα επαρκώς. Το «Εγχειρίδιο οικογενειακής θεραπείας», ένα από τα βασικά εργαλεία των ψυχολόγων, δεν περιέχει κάποιο εμπεριστατωμένο σχετικό λήμμα. Η Kristina Scharp, διευθύντρια του Εργαστηρίου Οικογενειακής Επικοινωνίας και Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο Rutgers και στo Michigan State, ορίζει την αποξένωση ως μια «σκόπιμη απομάκρυνση» που συμβαίνει μεταξύ δύο, τουλάχιστον, μελών της οικογένειας «εξαιτίας μιας αρνητικής σχέσης ή επειδή την αντιλαμβανόμαστε ως τέτοια». Μερικές φορές οφείλεται στη συσσώρευση παραπόνων. Άλλες φορές σε έναν καβγά, για παράδειγμα όταν ένας γονιός απορρίπτει ένα ΛΟΑΤΚΙ+ παιδί μετά το coming out του. Σύμφωνα με μια έρευνα που διεξήγαγε το 2019 ο κοινωνιολόγος Karl Pillemer για λογαριασμό του Πανεπιστημίου Cornell, σήμερα το 27% των Αμερικανών είναι αποξενωμένο από κάποιον συγγενή.
Η νομοθεσία της δεκαετίας του ’70 βοήθησε τους ανθρώπους να ξεφύγουν από δύσκολους γάμους, αλλά το διαζύγιο μπορεί να προκαλέσει βεντέτες, να σχηματίσει νέες συμμαχίες και «να κάνει το παιδί να αισθάνεται περισσότερο ότι οι γονείς είναι άτομα, με ξεχωριστά περιουσιακά στοιχεία και ξεχωριστές υποχρεώσεις, παρά μέλη της ίδιας οικογένειας».
Όταν η Βρετανή δημοσιογράφος Bland αποξενώθηκε το 2010 από την οικογένειά της, διαπίστωσε ότι οι κοινωνικές συναναστροφές της έγιναν προβληματικές. Άρχισε να λέει στο περιβάλλον της ότι οι γονείς της ζούσαν πλέον στην Αυστραλία. Όσες φορές ήταν ειλικρινής όσον αφορά την πραγματική σχέση που είχε με τους γονείς της, οι άνθρωποι την «κοιτούσαν φοβισμένα». «Ίσως επειδή ενσαρκώνω τον φόβο όλων των γονιών ότι και τα δικά τους παιδιά μπορεί να σταματήσουν να συγχωρούν και να ξεπερνούν καταστάσεις». Όπως διαπίστωσε, όσοι δεν έχουν αποξενωθεί συνήθως υποθέτουν ότι αυτή η κατάσταση κάποια στιγμή θα λήξει. «Νομίζουν ότι υπάρχει πάντα περιθώριο συμφιλίωσης, αλλά αυτό είναι πολύ ιδεαλιστικό. Βασίζεται στον μύθο ότι όλες οι οικογένειες αγαπιούνται πραγματικά μεταξύ τους».
Το 2012, η Bland έγραψε ένα σχετικό άρθρο στην «Guardian», ελπίζοντας να ενθαρρύνει κι άλλους να κάνουν τις ίδιες επιλογές αν χρειαστεί. «Δεν έφυγα σε μικρότερη ηλικία από φόβο μήπως με κατακρίνουν». Μετά τη δημοσίευση του άρθρου τής μίλησαν δεκάδες άνθρωποι που είχαν επίσης κόψει δεσμούς με τις οικογένειές τους. «Συνειδητοποίησα ότι όλοι ένιωθαν πραγματικά μόνοι», λέει. Αμέσως μετά ίδρυσε το Stand Alone, οργανώνοντας ομάδες υποστήριξης, διεξάγοντας έρευνες και προσφέροντας πρακτικές συμβουλές σε άτομα που έχουν απομακρυνθεί από το οικογενειακό περιβάλλον. Όπως εξηγεί, οι νέοι που έχουν χάσει την επαφή με τους γονείς τους «δεν μπορούσαν να πάρουν φοιτητικό δάνειο ή δεν είχαν εγγυητή να συνυπογράψει ένα μισθωτήριο». Η οργάνωση διεξήγαγε μια επιτυχημένη εκστρατεία στο Ηνωμένο Βασίλειο για να διευκολύνει τους φοιτητές με αντίστοιχο θέμα να λάβουν οικονομική βοήθεια. Παρόμοιες ομάδες έχουν δημιουργηθεί και στις ΗΠΑ. Η οργάνωση Together Estranged, που ιδρύθηκε το 2020 από την επιχειρηματία Seth Forbes, συγκροτεί μηνιαίες εξ αποστάσεως ομάδες υποστήριξης και κάνει ειδικές συνεδρίες πριν και μετά τις γιορτές. Το Family Support Resources, που ιδρύθηκε από την Kerkez και τον σύζυγό της το 2019, διοργανώνει μια ετήσια συνάντηση που λέγεται «Moving beyond family struggles» και προσφέρει οδηγούς και ατομικό coaching.
Η Scharp λέει: «Μας έχει επιβληθεί με ασφυκτικό τρόπο μια κουλτούρα που έχει εμμονή με τη βιολογία. Μας λένε πράγματα όπως “το αίμα νερό δεν γίνεται” και “η οικογένεια είναι για πάντα”. Έτσι, αν η οικογένειά σου είναι ευτυχισμένη, είναι πραγματικά δύσκολο να φανταστείς τι σημαίνει αποξένωση». Κι όταν οι άνθρωποι ακούνε για διαλυμένες οικογένειες, σκέφτονται: «Όλες οι οικογένειες τσακώνονται, αλλά συγχωρούν ο ένας τον άλλον». Ωστόσο, όποτε η Scharp γνωρίζει κάποιον ή κάποια που έχει αφήσει την οικογένειά του/της δεν λέει «λυπάμαι πολύ». Αντ’ αυτού, ρωτάει: «Πώς αισθάνεσαι γι’ αυτό;».
Από συνεντεύξεις με πολλά άτομα που έχουν ελάχιστη ή καμία επαφή με μέλη της οικογένειάς τους προκύπτει ένα ευρύ φάσμα αιτιών που οδήγησαν σε αυτή την κατάσταση. Μια γυναίκα, προτού κόψει οριστικά τους δεσμούς με ολόκληρη την ευρύτερη οικογένειά της, είχε περάσει μεγάλο διάστημα προσπαθώντας να συμφιλιωθεί με τη σεξουαλική κακοποίηση που υπέστη από τον πατέρα της. Μερικοί άνθρωποι ένιωθαν ότι οι γονείς τους τούς παραμελούσαν ή ότι δεν τους καταλάβαιναν, ή πίστευαν ότι ένα αδελφάκι ήταν πάντα το αγαπημένο της οικογένειας. Αρκετοί περιγράφουν ένα μέλος της οικογένειας ως «κλασικό ναρκισσιστή» ή «τοξικό».
Κάποιοι ένιωσαν σαν να έφυγε ένα βάρος όταν έκοψαν τις επαφές. Μια γυναίκα απομακρύνθηκε από τους γονείς της επειδή ο πατέρας της ήταν χρήστης ουσιών. Ένιωσε σαν να πάτησε pause σε μια κασέτα που άκουγε ξανά και ξανά, από παιδί. «Τα πνίγεις όλα αυτά. Έτσι καταφέρνεις να μάθεις ποια είσαι». Μια άλλη γυναίκα είχε διακόψει με τη μητέρα και τον αδελφό της εν μέρει επειδή ένιωθε ότι δεν μπορούσε να είναι ο εαυτός της μαζί τους. Λέει χαρακτηριστικά: «Αισθανόμουν ότι δεν με άκουγαν, ότι δεν με έβλεπαν. Τώρα η ζωή είναι πολύ πιο εύκολη». Αλλά από την άλλη, για πολλούς ανθρώπους η ελευθερία συνοδεύεται από ενοχές: «Υπάρχουν ακόμα μέρες που αμφιβάλλω για τον εαυτό μου. Κι αν τα φαντάστηκα όλα αυτά; Ή μήπως απλώς κατάλαβα λάθος; Ή μήπως έχουν καλές προθέσεις;».
Ορισμένοι νέοι που έχουν αποξενωθεί από την οικογένειά τους εκφράζουν στο TikTok την αγωνία και τη θλίψη τους, αλλά πολλοί ομολογούν πόσο ωφελήθηκε η ψυχική τους υγεία. Περιγράφουν ότι έχουν λιγότερο άγχος και περισσότερο αυτοσεβασμό, μάλιστα κάποιοι δίνουν συμβουλές για το πώς να ξεκόψεις από τους γονείς σου. Στα φόρουμ κάποιοι δημοσιεύουν μακροσκελείς περιγραφές οικογενειακών εμπλοκών και ζητούν συμβουλές ή απλώς ξεσπούν. Μια φοιτήτρια που έχει αποξενωθεί από τους γονείς και τον αδελφό της λέει ότι τα φόρουμ τη βοήθησαν πολύ να μην αισθάνεται μόνη. Βρήκε εκεί πρακτικές συμβουλές για το πώς να αλλάξει τις πιστωτικές της κάρτες και να υποβάλει αίτηση για οικονομική βοήθεια. Συνέταξε τη διαθήκη της, μετακόμισε και ζήτησε από τους φίλους της να μην πουν στους γονείς της πού βρίσκεται. Εξηγεί ότι διαβάζοντας ιστορίες για ανθρώπους που είχαν επιλέξει να απομακρυνθούν από τους δικούς τους βρήκε τη δύναμη να το κάνει κι αυτή.
Όπως γνωρίζει όποιος έχει συμμετάσχει στα φόρουμ, μία ανάρτηση και μόνο ίσως ενθαρρύνει κάποιον. Όταν δεν έχεις πουθενά αλλού να στραφείς, αυτό είναι χρήσιμο, ίσως και σωτήριο. Όμως, όσοι ποστάρουν σε αυτά τα μέρη δεν είναι πάντα αμερόληπτοι. Κάποιοι πασχίζουν να κρατήσουν μακριά τους γονείς από αυτά τα φόρουμ, έτσι μερικές φορές η προσέγγισή τους «καίει» τις πολύπλοκες σχέσεις.
Δημοφιλείς είναι οι μελέτες της ψυχολόγου Sherrie Campbell, η οποία έχει γράψει πολλά σχετικά βιβλία. Ισχυρίζεται ότι το ιατρείο της είναι «γεμάτο από υγιείς ανθρώπους που προσπαθούν να βρουν τρόπο να αντιμετωπίσουν τους τοξικούς ανθρώπους στη ζωή τους». Άρχισε να γράφει για την αποξένωση αφού διέκοψε, στα σαράντα της, τις σχέσεις με τη δική της οικογένεια, επειδή τη θεωρούσε τοξική, και πλέον προσφέρει στους αναγνώστες συμβουλές για το πώς να κάνουν το ίδιο. Δεν βλέπει πολλές συμφιλιώσεις. «Οι περισσότεροι άνθρωποι που έρχονται σ’ εμένα είναι πια απελπισμένοι και ανήμποροι να αλλάξουν τη σχέση με την οικογένειά τους». Ισχυρίζεται πως το να είσαι τοξικός δεν είναι το ίδιο με το να έχεις ελαττώματα: «Ως γονέας έχω ελαττώματα. Αλλά ο τοξικός άνθρωπος είναι ένας πολύ κακός άνθρωπος με καλές στιγμές. Δεν είναι καλός, με κακές στιγμές». Αλλά πού είναι το όριο; Σύμφωνα με την Campbell, οι τοξικοί γονείς, για να δικαιολογήσουν τη συμπεριφορά τους, χρησιμοποιούν συχνά τη φράση «επειδή είμαι ο πατέρας/η μητέρα σου». Αλλά αυτό το λένε κι άλλοι γονείς, κουρασμένοι, απογοητευμένοι, εξαντλημένοι.
Στις ομάδες υποστήριξης μπορεί να υπάρχουν κι άλλες διαβαθμίσεις. Ένας μεσήλικας άνδρας από το Λονδίνο, ο οποίος αποξενώθηκε από την οικογένειά του λόγω μιας «διακοπής της επικοινωνίας», λέει ότι βρίσκει τις συνεδρίες του Stand Alone χρήσιμες, αλλά θα ήθελε να προσφέρουν περισσότερη βοήθεια σε ανθρώπους που δεν αισθάνονται σίγουροι για τις επιλογές τους. «Υπάρχουν άνθρωποι που έχουν κόψει δεσμούς, αλλά είναι πραγματικά ευτυχισμένοι. Αλλά υπάρχει και μια ενδιάμεση κατηγορία αποξενωμένων ανθρώπων που είτε δεν θέλουν να είναι αποξενωμένοι είτε δεν ξέρουν αν το θέλουν». Ο ίδιος θεωρεί ότι ανήκει στην τελευταία κατηγορία. «Δεν υπάρχει απαραίτητα κάποιος καλός λόγος που σε οδηγεί στην αποξένωση, μάλλον οφείλεται σε πολλές παρεξηγήσεις που συσσωρεύονται σταδιακά και κάποια στιγμή απλώς η αποξένωση είναι μονόδρομος».
Το θέμα με το οικογενειακό δράμα των άλλων είναι ότι στην πραγματικότητα δεν μας αφορά. Παρ’ όλα αυτά, όλοι έχουμε άποψη. Όταν πρόκειται για παιδιά που πλέον είναι ενήλικες και αφότου απομακρύνθηκαν από τους γονείς τους βρήκαν κάποια ηρεμία, τα πράγματα είναι πιο βατά, αλλά όταν πρόκειται π.χ. για μια μητέρα που έχει να μάθει νέα για την κόρη της πάνω από δέκα χρόνια, που δεν ξέρει ούτε πού βρίσκεται ούτε τι κάνει, δεν μπορείς παρά να τη συμπονέσεις.
Ο Joshua Coleman, κλινικός ψυχολόγος και συγγραφέας του βιβλίου «Rules of estrangement: Why adult children cut ties and how to heal the conflict», ήταν χρόνια αποξενωμένος από την κόρη του, λόγω του δεύτερου γάμου του και των παιδιών που απέκτησε στη συνέχεια. Περιγράφει την εμπειρία ως «εφιαλτική». «Έπιασα τον εαυτό μου να επαναλαμβάνει καθημερινά κάθε λάθος που είχα κάνει ως γονιός. Ήταν τρομακτικό, μου προκαλούσε ενοχές και ντροπή». Πλέον έχει συμφιλιωθεί με την κόρη του και βοηθάει γονείς που τους έχουν απορρίψει τα παιδιά τους. Λέει ότι είναι κυρίως συντετριμμένοι: «Κάθε μέρα έχω να κάνω με γονείς, κυρίως με μητέρες, που απλώς κλαίνε με λυγμούς όσο μιλάμε. Το μέγεθος της θλίψης που νιώθει ο γονέας είναι πραγματικά δύσκολο να περιγραφεί». Κάποιοι αναλαμβάνουν την ευθύνη για ό,τι συνέβη, αλλά «κάποιοι είναι, ειλικρινά, μπερδεμένοι». Η Bland του Stand Alone προσφέρει βιντεοσκοπημένα μαθήματα για γονείς που έχουν αποξενωθεί από τα παιδιά τους.
Ο Coleman πιστεύει ότι η αποξένωση συμβαίνει όλο και πιο συχνά, εν μέρει λόγω «των μεταβαλλόμενων αντιλήψεων για το τι συνιστά επιβλαβή και κακοποιητική συμπεριφορά ή αμέλεια». Σύμφωνα με τον ψυχολόγο Nick Haslam, ο ορισμός του τραύματος έχει διευρυνθεί τις τελευταίες τρεις δεκαετίες και περιλαμβάνει εμπειρίες που κάποτε θεωρούνταν συνηθισμένες. «Πλέον είναι πολύ λιγότερες οι προϋποθέσεις για να χαρακτηριστεί κάτι ως τραύμα», γράφει ο Coleman. Έχει δει περιπτώσεις που το παιδί έχει κόψει από τους γονείς επειδή αυτοί λένε αρνητικά πράγματα για τη σεξουαλικότητά του ή για τον ερωτικό του σύντροφο, ή επειδή αρνούνται να σεβαστούν τα όριά του. Ολοένα περισσότεροι πελάτες του αναφέρουν τις πολιτικές διαφορές ως λόγο αποξένωσης. Στο βιβλίο «Κανόνες αποξένωσης», ο Coleman αφιερώνει ένα κεφάλαιο στην επικράτηση της ψυχοθεραπείας και καταλήγει στο συμπέρασμα ότι «οι απόψεις των θεραπευτών συχνά αντανακλούν άκριτα τις προκαταλήψεις, τις τάσεις και τις μόδες της σύγχρονης κουλτούρας». Με άλλα λόγια, στο πλαίσιο μιας κουλτούρας που δίνει προτεραιότητα στην ανεξαρτησία ένας θεραπευτής μπορεί να προτείνει την καθαρή ρήξη. «Σήμερα, περισσότερο από κάθε άλλη φορά στην ιστορία του έθνους μας, τα παιδιά θέτουν τους όρους της οικογενειακής ζωής», γράφει.
Το φαινόμενο μπορεί επίσης να σχετίζεται με ευρύτερες αλλαγές στον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε την οικογένεια. Η Bland έχει παρατηρήσει ένα χάσμα γενεών. Οι μεγαλύτεροι σε ηλικία άνθρωποι έχουν συχνά μια αίσθηση καθήκοντος όσον αφορά την οικογένεια και αυτό σημαίνει ότι «δεν θα τη διαλύσουν, ακόμα και αν τη θεωρούν πολύ δυσλειτουργική». Οι γονείς της γενιάς αυτής λένε ότι ανέχονταν χειρότερες συμπεριφορές από τους δικούς τους γονείς. Αλλά οι νεότερες γενιές «αισθάνονται ότι χρειάζονται υγιείς σχέσεις παρά μια οποιαδήποτε σχέση». Δεν βλέπουν τις οικογενειακές σχέσεις ως υποχρεωτικές. Σύμφωνα με τον Coleman, το διαζύγιο παίζει επίσης συχνά ρόλο. Η νομοθεσία της δεκαετίας του ’70 βοήθησε τους ανθρώπους να ξεφύγουν από δύσκολους γάμους, αλλά το διαζύγιο μπορεί να προκαλέσει βεντέτες, να σχηματίσει νέες συμμαχίες και «να κάνει το παιδί να αισθάνεται περισσότερο ότι οι γονείς είναι άτομα, με ξεχωριστά περιουσιακά στοιχεία και ξεχωριστές υποχρεώσεις, παρά μέλη της ίδιας οικογένειας». Όπως λέει ο Coleman, πλέον από το «τίμα τη μητέρα σου και τον πατέρα σου» έχουμε περάσει στις έννοιες της ευτυχίας και της ψυχικής υγείας. «Κατά κάποιον τρόπο, τα πρότυπα που έχουμε τώρα για τη ρομαντική αγάπη συμβαδίζουν με αυτά που έχουμε για τις σχέσεις γονέων και των ενήλικων πια παιδιών τους».
Ορισμένοι επικριτές πιστεύουν ότι η όλη κατάσταση έχει παρατραβήξει. Οφείλουμε στους γονείς μας περισσότερα απ’ ό,τι στους ερωτικούς μας συντρόφους; Λίγοι θα υποστήριζαν ότι πρέπει να συνεχίσει κανείς τη σχέση με έναν γονέα όταν αυτή περιλαμβάνει σωματική ή σεξουαλική κακοποίηση. Και όμως, πολλοί αποξενώνονται για άλλους λόγους, π.χ. λόγω συναισθηματικής κακοποίησης και τοξικής συμπεριφοράς –που ορίζονται πολύ πιο δύσκολα– ή διαφορετικών κοσμοθεωριών. Μερικές φορές μπορεί να είναι δυσάρεστο, ακόμα και φρικτό, να κάνεις παρέα με τους γονείς σου. Κι όμως, η διακοπή των δεσμών μπορεί να είναι επιβλαβής. Τι χάνεται όταν καθιστούμε τις οικογένειές μας προαιρετικές;
Το πρόβλημα με το να αποκαλείς κάποιον «τοξικό», λέει ο Pillemer, είναι ότι «είναι κάτι εντελώς υποκειμενικό». Κανείς δεν αυτοπροσδιορίζεται ως τοξικός. «Είναι μια ταμπέλα που βάζεις σε κάποιον όταν είσαι θυμωμένος μαζί του». Ο όρος αποκλείει επίσης τη δυνατότητα γεφύρωσης του χάσματος. «Αν θεωρείς έναν οικογενειακό δεσμό τοξικό, δεν υπάρχει πια λόγος να προσπαθήσεις να τον αποκαταστήσεις ή να θεωρήσεις το άλλο άτομο ως ανθρώπινο ον», είπε. Η απώλεια της σχέσης μπορεί να πλήξει περισσότερο τον γονέα. Ο Pillemer λέει ότι «οι γονείς, κατά μέσο όρο, νοιάζονται πολύ περισσότερο για τη σχέση τους με το παιδί τους. «Σε ερωτήσεις όπως “πόσο σημαντική είναι αυτή η σχέση για εσάς”, “πόσο αναστατωμένοι είστε αν δεν μπορείτε να δείτε τον άλλον”, “πόσο πολύ είναι συνδεδεμένη η ταυτότητά σας με αυτήν τη σχέση” οι ηλικιωμένοι γονείς απαντούν με πολύ περισσότερη αποφασιστικότητα απ’ ό,τι τα ενήλικα παιδιά τους». Εν τω μεταξύ, τα ενήλικα παιδιά έχουν «πολλούς ανταγωνιστικούς ρόλους, πολλές ανταγωνιστικές ευθύνες, οπότε είναι ευκολότερο γι’ αυτά να αποχωρήσουν από τη σχέση απ’ ό,τι για τους γονείς».
Στα φόρουμ, ακόμη και η αναφορά στη συμφιλίωση μπορεί να προκαλέσει αναστάτωση. Ένας χρήστης ανέφερε ότι ο Coleman επικοινώνησε μαζί του για λογαριασμό της μητέρας του, η οποία ήθελε να συμφιλιωθεί μαζί του – οι σχολιαστές χλεύασαν τον Coleman ως «ανάλγητο» και «ιπτάμενη μαϊμού». Αλλά μερικές φορές η συμφιλίωση είναι δυνατή. Ο Pillemer παρομοιάζει αυτό που συμβαίνει στην αποξένωση με τη σκηνή από την «Ωραία κοιμωμένη», όπου η πριγκίπισσα τρυπάει το δάχτυλό της και ξαφνικά όλα στο κάστρο σταματούν. Επί πέντε, δέκα ή δεκαπέντε χρόνια η κατάσταση παγώνει. Αναγνωρίζει ότι υπάρχουν εξαιρέσεις –σχέσεις που δεν μπορούν ή δεν πρέπει να σωθούν–, αλλά σε πολλές περιπτώσεις οι άνθρωποι εξελίσσονται όσο είναι χώρια και μερικές φορές αυτό τους επιτρέπει να επανασυνδεθούν.
