ΙΣΤΟΡΙΑ ΜΙΑΣ ΠΟΛΗΣ: ΜΕΡΟΣ ΤΡΙΤΟ

Aνατρέχουμε ξανά στις γειτονιές, τους ανθρώπους, τις δράσεις και τις ενώσεις που διαφύλαξαν τις μνήμες και την προσφυγική ταυτότητα ως τις μέρες μας

Η τραυματική ιστορική τομή του 1922 και τα επακόλουθά της αποτυπώθηκαν κυρίως στα λογοτεχνικά έργα της Γενιάς του ’30. Μικρασιάτες πρόσφυγες, Έλληνες στρατιώτες που είχαν συμμετάσχει στη Mικρασιατική Eκστρατεία αλλά και γηγενείς που δέχτηκαν τους εκπατρισμένους στη χώρα υποδοχής αποτέλεσαν τη δεξαμενή από την οποία προέκυψαν οι συγγραφείς και οι ήρωες των έργων.

Οι πέντε τόμοι που κυκλοφόρησαν από το Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών αποτελούν τη σημαντικότερη πηγή προσωπικών μαρτυριών των προσφύγων της Μικράς Ασίας και του Πόντου. Αυτό είναι το ιστορικό της έκδοσης του μνημειώδους αυτού έργου, που συγκλονίζει μέχρι σήμερα.

Οι προσφυγικοί συνοικισμοί της Αθήνας, συνώνυμοι της περιθωριοποίησης και αδιάφοροι για τα κηρύγματα της επαναστατικής ανατροπής, «ένα αχρείαστο πρόβλημα» για τους γηγενείς, βρέθηκαν μετέωροι ανάμεσα στις πολιτικές μεταβολές που έφεραν η κρίση του Μεσοπολέμου, η Κατοχή και ο Εμφύλιος και στις μεγαλόστομες υποσχέσεις των κομμάτων.

Σκόρπιες σκέψεις για την πολύμορφη μικρασιατική μαγειρική και την αστική κουζίνα στις αρχές του περασμένου αιώνα.

Πώς η συγχώνευση του μικρασιατικού τραγουδιού με το τραγούδι του περιθωρίου –που προϋπήρχε από τις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα– δημιούργησε το ρεμπέτικο, έναν νέο κώδικα επικοινωνίας που εξέφρασε τους πόθους και τους καημούς των προλεταριακών στρωμάτων των πόλεων.

Ο κοινωνικός τρόπος ζωής και ο πολιτισμός της ανοιχτοσύνης που έφεραν μαζί τους οι πρόσφυγες βρήκαν διέξοδο μέσα στον χώρο της ταβέρνας, όπου άντρες και γυναίκες μπορούσαν να συναναστραφούν, να αποδράσουν, να αφηγηθούν τους πόνους, τους καημούς και τους χαμένους έρωτες και να νοσταλγήσουν τις χαμένες πατρίδες.

Η Ρόουζ Σαρτίνσκυ, γραμματέας του Αμερικανού προέδρου της Επιτροπής Αποκαταστάσεως Προσφύγων Henry Μorgenthau, επισκέπτεται τον καταυλισμό Κουντουριώτη δίπλα στη Σχολή Ευελπίδων και δίνει μια γλαφυρή μαρτυρία της καθημερινής του ζωής.

Οι δύο πλευρές του Αιγαίου τότε, τα τραύματα και η νοσταλγία για τις χαμένες πατρίδες συνομιλούν μέσα από ένα ιστορικά άρτιο ντοκιμαντέρ που δεν φείδεται συναισθηματισμού

Η μεταφορά των αθλητικών σωματείων των προσφύγων στην Ελλάδα, η κυριαρχία του ποδοσφαίρου, που συνέπεσε με την έναρξη της χρυσής εποχής του, και η εισαγωγή νεωτερικών αθλημάτων, όπως η πυγμαχία, άλλαξαν τον χώρο του αθλητισμού της πρωτεύουσας και συνέβαλαν στη μαζικοποίησή του.

Ένα μεγάλο ανάγνωσμα, σε επιμέλεια του M.Hulot, με αφηγήσεις όσων έζησαν την Ελληνική προσφυγιά

Οι ήχοι που έφεραν μαζί τους οι πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία έκαναν με την πολυμορφία και τη δύναμή τους πιο πλούσιο τον ελληνικό μουσικό πολιτισμό

Μαρτυρίες των προσφύγων της Μικράς Ασίας και του Πόντου. Αποσπάσματα από τον Α' Τόμο της Εξόδου, του Κέντρου Μικρασιατικων Σπουδών

Μαρτυρίες των προσφύγων της Μ. Ασίας και του Πόντου. Αποσπάσματα από τον Α' Τόμο της Εξόδου, του Κέντρου Μικρασιατικων Σπουδών.

Ο ξεριζωμός και η υποχρεωτική ανταλλαγή πληθυσμών. Γεγονότα τραυματικά γεννούν ποικιλία μύθων. Όσο μεγαλώνει η χρονική απόσταση, μειώνεται η εξοικείωση μ’ αυτά και η κατανόησή τους. Η στρεβλή συλλογική μνήμη τρέφεται από τη νοσταλγία των «χαμένων πατρίδων». Η αποκατάσταση και αφομοίωση των προσφύγων της Μικρασιατικής Καταστροφής ως το μεγαλύτερο ειρηνικό επίτευγμα του νεοελληνικού κράτους. Η εχθρότητα των γηγενών εναντίον των προσφύγων.

Mαρτυρίες των προσφύγων της Μ. Ασίας και του Πόντου. Αποσπάσματα από τον Α' Τόμο της Εξόδου, του Κέντρου Μικρασιατικων Σπουδών

Η Αγροτική και Αστική αποκατάσταση ως κύρια προτεραιότητα, η οικιστική πολιτική του Ταμείου Περίθαλψης Προσφύγων, και τα βασικά κριτήρια επιλογής των περιοχών εγκατάστασης των προσφύγων στην Αθήνα και στον Πειραιά

Η μετάβαση της Αθήνας του Μεσοπολέμου από τις «πόλεις της σιωπής» στην πολύβουη λαϊκή προαστιοποίηση και στην ακόλουθη αστικοποίηση και από τις «φτωχογειτονιές της απόγνωσης» στις «φτωχογειτονιές της ελπίδας». Η δημιουργία ενός νέου τύπου αυθόρμητης οικονομίας.

Ο ερχομός των προσφύγων του 1922 σήμερα πιο επίκαιρος από ποτέ.

Ποιος ήταν ο ρόλος της Κοινωνίας των Εθνών στη ρύθμιση του ελληνικού προσφυγικού προβλήματος

Ένα σημαντικό, πολυσέλιδο αφιέρωμα στους Πρόσφυγες του 1922