Κατά την περίοδο του Μεσοπολέμου ο ελληνικός αθλητισμός διαφοροποιήθηκε και έπαψε να αποτελεί προνόμιο των μεσαίων και ανώτερων κοινωνικών τάξεων. Η μαζικοποίησή του εκφράστηκε κυρίως μέσα από λαϊκά σπορ, όπως το ποδόσφαιρο, όπου εμφανίστηκαν τα πρώτα δείγματα του επαγγελματισμού. Η ανάπτυξη του αθλητικού Τύπου και η εμφάνιση του ραδιοφώνου διαμόρφωσαν το πλαίσιο μέσα στο οποίο τα σπορ άρχισαν να μετατρέπονται σε θέαμα και προϊόν της μαζικής κουλτούρας. Στην Αθήνα και στον Πειραιά ιδρύθηκαν εκατοντάδες αθλητικά σωματεία, τα οποία καλλιέργησαν κυρίως το ποδόσφαιρο. Ένας σημαντικός αριθμός από αυτά ιδρύθηκε από τους νέους κατοίκους της πρωτεύουσας και του επινείου της, τους πρόσφυγες της Μ. Ασίας, οι οποίοι είχαν ήδη συμβάλει με την παρουσία τους στην αναδιαμόρφωση του ιστού των δύο αστικών κέντρων.
Η σωματειακή οργάνωση των προσφύγων κάλυψε ζωτικές ανάγκες του κοινωνικού τους βίου, καθώς και την ανάγκη τους για έκφραση και δημιουργία. Τα σωματεία της προσφυγικής νεολαίας έθεσαν ειδικούς στόχους, διαφορετικούς από αυτόν της αποκατάστασης, που είχαν να κάνουν κυρίως με τη «σωματική και διανοητική ανάπτυξη και ηθική ανύψωση των μελών τους», και, διακρινόμενα σε αμιγώς αθλητικά και πολιτιστικά-αθλητικά, πρόσφεραν στα μέλη τους ευκαιρίες διεξόδου από τις άθλιες συνθήκες της καθημερινότητας. Συχνά, τα ιδρυτικά μέλη των αθλητικών συλλόγων των προσφύγων πρωτοστατούσαν παράλληλα και στην ίδρυση πολιτιστικών συλλόγων, στη διδασκαλία της μουσικής και στο ανέβασμα θεατρικών παραστάσεων, ενώ από τα συμβούλια των σωματείων τους δεν έλειψαν και πολιτευτές πρόσφυγες, οι οποίοι μπορούσαν έτσι να αλιεύουν ψήφους για λογαριασμό των κομμάτων τους από μια μεγάλη δεξαμενή ψηφοφόρων.
Η ΜΕΤΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΣΩΜΑΤΕΙΩΝ ΤΗΣ ΣΜΥΡΝΗΣ ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ
Στην Αθήνα, από τις πρώτες κιόλας αθλητικές διοργανώσεις μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, άρχισε να γίνεται αισθητή η παρουσία των προσφυγικών αθλητικών σωματείων. Όταν το καλοκαίρι του 1923 τελέστηκαν οι κολυμβητικοί αγώνες, ένας αρθρογράφος της εποχής εξέφρασε την ελπίδα του ότι «οι προκηρυχθέντες κολυμβητικοί αγώνες... εφέτος θα συγκεντρώσουν περισσότερο κόσμο, τόσον αθλητών όσον και θεατών, λόγω της συμμετοχής των εξ Ιωνίας κολυμβητών».
Οι αρχειακές πηγές και ο Τύπος της εποχής επιβεβαιώνουν το γεγονός ότι οι αθλητικές Αρχές, οι αθλητικές ενώσεις και τα αθλητικά σωματεία της Ελλάδας, από την πρώτη στιγμή, μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή και την άφιξη των προσφύγων, υπήρξαν αρωγοί στα σωματεία που μετέφεραν την έδρα τους στην ελληνική επικράτεια, καθώς και στους αθλητές και στα μέλη αυτών, παρ' ότι οι χώροι άθλησης ήταν περιορισμένοι και οι οικονομικές τους δυνατότητες μικρές, λόγω της ευρύτερης κοινωνικής και οικονομικής κατάστασης. Τον Οκτώβριο του 1922, κι ενώ το δράμα των προσφύγων κορυφωνόταν, η Ένωση Ποδοσφαιρικών Σωματείων Αθηνών - Πειραιώς εξέφρασε προς την Επιτροπή Ολυμπιακών Αγώνων (ΕΟΑ) την πρόθεσή της να διοργανώσει ποδοσφαιρικούς αγώνες στο Ποδηλατοδρόμιο του Νέου Φαλήρου ανάμεσα στις μεικτές ομάδες του Πειραιά και της Αθήνας υπό την προστασία του βασιλιά, προκειμένου οι εισπράξεις των αγώνων να διατεθούν «αποκλειστικώς υπέρ της οικονομικής ενισχύσεως των συναδέλφων προσφύγων αθλητών Πανιωνίου, Απόλλωνος και Αρμενικού Συλλόγου Σμύρνης». Σημειωτέον ότι το Ποδηλατοδρόμιο του Φαλήρου καθώς και άλλες αθλητικές εγκαταστάσεις είχαν καταληφθεί από οικογένειες προσφύγων, γεγονός που ανέδειξε η Ένωση μέσω επιστολής της προς την ΕΟΑ, διατυπώνοντας τη χαρακτηριστική φράση «... ώστε η θέσις των ασκουμένων αθλητών να καθίσταται αδύνατος».
Η παρουσία των προσφύγων στην Αθήνα και στον Πειραιά υπήρξε καταλυτική για τα αθλητικά πράγματα των δύο αστικών κέντρων. Η συσπείρωση της προσφυγικής νεολαίας γύρω από τα αθλητικά σωματεία των νεοφερμένων κατοίκων συνέβαλε στη μαζικοποίηση του αθλητισμού της πρωτεύουσας, με όχημα κυρίως το νέο λαϊκό άθλημα του ποδοσφαίρου.
Κατά την ποδοσφαιρική περίοδο 1922-1923 έκαναν την πρώτη τους εμφάνιση ο Πανιώνιος Γυμναστικός Σύλλογος και ο Γυμναστικός Σύλλογος Απόλλων Σμύρνης και στις 20 Μαΐου του 1923 ξεκίνησε στο Ποδηλατοδρόμιο του Φαλήρου η τέλεση των τελικών αγώνων ποδοσφαίρισης, όπου συμμετείχαν οι δύο σμυρναϊκές ομάδες. Στο γήπεδο συνέρρευσαν πλήθη κόσμου, ενώ το «παρών» έδωσε και ο Αρχηγός της «Επαναστάσεως», συνταγματάρχης Νικόλαος Πλαστήρας, ηγέτης-σύμβολο για τον προσφυγικό κόσμο. Ήταν η εποχή που οι φορείς της εξουσίας, διαβλέποντας τη μαζικότητα του αθλητισμού, άρχισαν να δηλώνουν έντονα την παρουσία τους στα στάδια και στα ποδοσφαιρικά γήπεδα, ενώ η παρουσία γηγενών και προσφύγων στους ίδιους αθλητικούς χώρους θα συντελούσε στη συμβολική αναπαραγωγή και αναπαράσταση των αντιθέσεών τους.
Ο Πανιώνιος Γ.Σ. και ο Απόλλων Γ.Σ. Σμύρνης υπήρξαν τα δύο σωματεία που εκπροσώπησαν κατεξοχήν τον σμυρναϊκό αθλητισμό στην Ελλάδα και αποτέλεσαν επί τρεις περίπου δεκαετίες τους δύο βασικούς πυλώνες του, ενώ αναφοράς χρήζει και ο Πέλοψ Μελαντίας, που αποτέλεσε το τρίτο σωματείο που συνέχισε τη δράση του στην Αθήνα κατά τα πρώτα χρόνια του Μεσοπολέμου.
Ο Πανιώνιος ιδρύθηκε στη Σμύρνη και υπήρξε το τέκνο της ένωσης των συλλόγων Ορφέα (1890) και Γυμνασίου. Πρωτοστάτησε στον αθλητισμό της Σμύρνης μέσα από την καλλιέργεια όλων των τότε γνωστών αθλημάτων, στη θέσπιση των Πανιώνιων Αγώνων και στην εισαγωγή του αθλητισμού στην εκπαίδευση. Μετά την Καταστροφή του 1922 και την έλευση των μελών του στην Αθήνα, ο Πανιώνιος ανήγγειλε επίσημα, στις 8 Νοεμβρίου 1922, την εγκατάσταση της έδρας του στην Αθήνα και τη συνέχιση της δραστηριότητάς του στο Παναθηναϊκό Στάδιο, από τις 12 του ίδιου μήνα. Ηγετική μορφή του Πανιωνίου συνέχισε να είναι και στην Αθήνα ο παράγοντάς του Δημήτριος Δάλλας, άνθρωπος πρωτοπόρος και κοσμοπολίτης, που υπήρξε ο βασικός εισηγητής του γυναικείου αθλητισμού στην Ελλάδα. Δείγμα της προσπάθειας του Πανιωνίου να κρατήσει ζωντανή τη μνήμη της σμυρναϊκής του δράσης υπήρξε η τέλεση των 20ών Πανιώνιων Αγώνων στο Παναθηναϊκό Στάδιο στις 27, 29 και 30 Σεπτεμβρίου, καθώς και στις 7 Οκτωβρίου του 1923. Η τέλεση των Πανιώνιων Αγώνων στην Αθήνα από τον Πανιώνιο αποτέλεσε μια χαρακτηριστική περίπτωση αναβίωσης πατρώου θεσμού και προσπάθειας αξιοποίησης της μνήμης των χαμένων πατρίδων. Tα μέλη του Πανιωνίου άντλησαν στοιχεία από το παρελθόν του συλλόγου για να υπενθυμίσουν στους Έλληνες φιλάθλους το ιστορικό του βάρος, προσπαθώντας παράλληλα να μετατρέψουν το τραύμα της προσφυγιάς σε ιερή παρακαταθήκη. Αξίζει να σημειωθεί ότι πριν από την εγκατάσταση του Πανιωνίου στη Νέα Σμύρνη είχε προηγηθεί η ίδρυση του Αθλητικού Ομίλου Νέας Σμύρνης (ο σημερινός Μίλωνας) το 1928, από ομάδα προσφύγων της συνοικίας, με επικεφαλής τον Ζήνωνα Μιχαηλίδη.
Ο Απόλλων ιδρύθηκε στη Σμύρνη το 1891. Ως σωματείο μουσικό, οργάνωνε συχνά συναυλίες και φιλολογικές συγκεντρώσεις, ενώ το 1894 ίδρυσε εκδρομικό τμήμα και λίγο αργότερα αθλητικό. Μετά την άφιξη των μελών και αθλητών του Απόλλωνα Σμύρνης στην Αθήνα ως προσφύγων, το Δ.Σ. του σωματείου ανακοίνωσε στις αθλητικές Αρχές της Ελλάδας την προσωρινή μεταφορά της έδρας του στην Αθήνα. Η ΕΟΑ, στην απαντητική της επιστολή, στις 20 Δεκεμβρίου 1922, εξέφρασε τη συμπάθειά της προς τον Απόλλωνα και τη βούλησή της να συνδράμει στην επίτευξη των σκοπών του συλλόγου. Τον Σεπτέμβριο του 1926 ετέθη ο θεμέλιος λίθος του νέου γυμναστηρίου του συλλόγου στο Ρουφ, στην τελετή μάλιστα προσεκλήθη και ο τότε πρωθυπουργός, στρατηγός Γ. Κονδύλης. Ο Απόλλων αποτέλεσε μεγάλη ποδοσφαιρική δύναμη του Μεσοπολέμου, διατηρώντας, θα λέγαμε, την κεκτημένη ταχύτητα που είχε αναπτύξει ως πρωταθλητής Σμύρνης, πριν από την Καταστροφή. Ο πρόεδρός του Δημήτριος Μαρσέλλος υπήρξε σημαντική προσωπικότητα της εποχής και άφησε το αποτύπωμά του όχι μόνο στον αθλητισμό αλλά και στην πολιτική, ως μέλος του κόμματος των Φιλελευθέρων.
Το τρίτο σωματείο που συνέχισε τη δράση του στην Αθήνα υπήρξε ο Πέλοπας Μελαντίας, που είχε ιδρυθεί το 1905 και πρωτοστατούσε έως το 1922 στα κολυμβητικά και ναυτικά αθλήματα της Σμύρνης. Την πρώτη του εμφάνιση έκανε στην Αθήνα στους κολυμβητικούς αγώνες του Οκτωβρίου του 1923, καταλαμβάνοντας σημαντικές θέσεις τόσο σε ατομικά κολυμβητικά αγωνίσματα όσο και σε ομαδικά (water polo). Με επιστολή του προς την ΕΟΑ τον Δεκέμβριο του 1922 το Δ.Σ. του σωματείου γνωστοποίησε την πρόθεσή του να συνεχίσει την αθλητική του δραστηριότητα μέσω «των δεκαεφτά διασωθέντων αθλητών του» που διέμεναν στην Αθήνα και στον Πειραιά. Μάλιστα, ως μια πρώτη ενέργεια συμπαράστασης εκ μέρους της Ελληνικής Ολυμπιακής Επιτροπής (ΕΟΕ), ζητούσε την παραχώρηση ενός δωματίου των αποδυτηρίων του Παναθηναϊκού Σταδίου, όπως συνέβη και προς άλλα προσφυγικά σωματεία, προκειμένου να στεγαστούν σε αυτό τέσσερις άστεγοι αθλητές του.
Η ΙΔΡΥΣΗ ΤΗΣ ΑΕΚ
Οι Κωνσταντινουπολίτες αθλητές που εγκαταστάθηκαν στην Αθήνα άρχισαν να εντάσσονται σε διάφορα σωματεία της πρωτεύουσας. Οι περισσότεροι επέλεξαν τα σωματεία του Απόλλωνα και του Πανιωνίου, ενώ κάποιοι ενεγράφησαν στις τάξεις του Παναθηναϊκού. Η ανάγκη, όμως, των Κωνσταντινουπολιτών προσφύγων να ιδρύσουν στην Αθήνα ένα σωματείο που θα αναδείκνυε τη μνήμη και την αθλητική παράδοση της Πόλης οδήγησε μια ομάδα φιλάθλων στην απόφαση της ίδρυσης της Αθλητικής Ένωσης Κωνσταντινουπόλεως (ΑΕΚ) τον Ιούλιο του 1924. Πρώτος πρόεδρος του σωματείου αναδείχθηκε ο Κώστας Σπανούδης, ακραιφνής βενιζελικός, πολιτευτής και υπουργός των Φιλελευθέρων, ενώ συνοδοιπόρος του υπήρξε και η κόρη του Αθηνά. Ως έμβλημα του σωματείου επελέγη ο δικέφαλος βυζαντινός αετός και ως χρώμα το κίτρινο και το μαύρο. Στο κεφάλαιο Β' του καταστατικού της ΑΕΚ οριζόταν ότι «ο σκοπός του Συλλόγου είναι η περισυλλογή και συγκέντρωσις των εκ Κωνσταντινουπόλεως εν Αθήναις και Πειραιεί Αθλητών...».
Αντίστοιχα, στην πόλη του Πειραιά ιδρύθηκε στις 26 Σεπτεμβρίου 1926 ο Αθλητικός Όμιλος Ένωσις Κωνσταντινουπόλεως Πειραιώς. Ως τακτικά μέλη του συλλόγου μπορούσαν να εγγραφούν Κωνσταντινουπολίτες και μη που διαβιούσαν στον Πειραιά, στην Αθήνα και στα περίχωρα. Το σήμα του ομίλου ήταν ο δικέφαλος αετός, ενώ στην Ένωση είχε προσαρτηθεί και το σωματείο Χαλκηδών.
Η ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΣΩΜΑΤΕΙΑΚΟΥ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ ΤΩΝ ΠΡΟΣΦΥΓΩΝ ΣΤΙΣ ΣΥΝΟΙΚΙΕΣ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΠΕΙΡΑΙΑ
Οι προσφυγικοί συνοικισμοί της Αθήνας και του Πειραιά αποτέλεσαν κυψέλες ανάπτυξης του αθλητισμού, ενώ οι αλάνες υπήρξαν χώροι κοινωνικοποίησης της προσφυγικής νεολαίας, κυρίως μέσα από το άθλημα του ποδοσφαίρου. Το ποδόσφαιρο απέκτησε μαζικότητα μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή μέσα από την ίδρυση πολλών σωματείων, την εμφάνιση του αθλητικού Τύπου και τη μαζική παρουσία των φιλάθλων στις κερκίδες των γηπέδων. Όπως γίνεται αντιληπτό και από την απογραφή της ΕΟΕ, το ποδόσφαιρο κυριάρχησε και στα σωματεία των προσφύγων, η έλευση των οποίων στην Ελλάδα συνέπεσε με την έναρξη της χρυσής εποχής του. Η ραγδαία αύξηση του πληθυσμού, που επέφερε η έλευση των νέων κατοίκων του κράτους, η πολεοδομική ανασυγκρότηση και η συνολικότερη προώθηση του αστικού εκσυγχρονισμού αποτέλεσαν τις κατάλληλες προϋποθέσεις, προκειμένου το φαινόμενο της ίδρυσης ποδοσφαιρικών σωματείων να λάβει πανελλήνιες διαστάσεις.
Στη Νέα Ιωνία, ο πρώτος αθλητικός χώρος προέκυψε τον Μάιο του 1926 με την παραχώρηση γηπέδου στον Παμμικρασιατικό Σύνδεσμο Νέων. Μεταξύ άλλων, ο Όμιλος Φιλάθλων Ιωνίας (ΟΦΙ) ιδρύθηκε στις 3 Δεκεμβρίου 1926 και χαρακτηρίστηκε «κοινωνικό»σωματείο, καθώς, πέρα από τις αθλητικές του δραστηριότητες, πραγματοποιούσε και πολιτιστικές εκδηλώσεις. Η Αθλητική Ένωσις Ελευθερουπόλεως ιδρύθηκε την 1η Νοεμβρίου 1929, στην Ελευθερούπολη. Το 1931 συγχωνεύθηκε με τον Άρη Ν. Ιωνίας και τη Δάφνη και προέκυψε η νέα Α.Ε. Ελευθερούπολις.
Στον συνοικισμό της Νέας Φιλαδέλφειας ιδρύθηκε το 1930 ο Ιωνικός Αθλητικός Σύλλογος «από μια φούχτα ενθουσιώντων νέων», ως ποδοσφαιρικό σωματείο, επικεφαλής των οποίων ετέθη ο πρώην βουλευτής Πάνος Διαμαντόπουλος.
Στον συνοικισμό Βύρωνα δέσποζε ο σύλλογος Νέοι Βύρωνος, ο οποίος ιδρύθηκε το 1924 από μια ομάδα νέων, ξεκινώντας τη δραστηριότητά του ως αθλητικός, εκδρομικός, μουσικός και φιλολογικός. Αθλητής του συλλόγου υπήρξε ο αείμνηστος ακαδημαϊκός Κωνσταντίνος Δεσποτόπουλος.
Στον συνοικισμό Δουργούτη, κατά τα χρόνια του Μεσοπολέμου, δραστηριοποιήθηκε ο Ποδοσφαιρικός Αθλητικός Όμιλος Μικρασιατική Ένωσις, ο οποίος είχε ιδρυθεί την 1η Μαρτίου του 1930, ενώ σημαντική ήταν και η παρουσία αρμενικών αθλητικών συλλόγων, όπως η Νταλβορίκ, η Νέα Πιουράκ Δουργούτη, η Καϊτζάκ Γκάιτζ και η Σαντ Δουργούτη.
Το 1926 ιδρύθηκε στο Ψυχικό το ανεξάρτητο σωματείο Μικρασιατική από πρόσφυγες που είχαν εγκατασταθεί στην περιοχή. Το 1948 ο σύλλογος συγχωνεύθηκε με την Αθλητική Ένωση Ψυχικού και προέκυψε ο Ποδοσφαιρικός Όμιλος Ψυχικού.
Ο συνοικισμός Πολυγώνου, παρ' ότι υπήρξε ένας από τους μικρότερους προσφυγικούς συνοικισμούς της Αθήνας, παρουσίασε σημαντική αθλητική δραστηριότητα. Το 1932 καταγράφονται πέντε ανεξάρτητα ποδοσφαιρικά σωματεία, καθώς και ένα επίσημο, αυτό της Ολυμπιάδας, που αγωνιζόταν στην τρίτη κατηγορία. Οι προπονήσεις των αθλητών των συλλόγων πραγματοποιούνταν στο γειτονικό Πεδίον του Άρεως, τμήματα του οποίου είχαν μετατραπεί σε γήπεδα, κατόπιν προσωπικής εργασίας των μελών τους.
Στον συνοικισμό της Καισαριανής αναπτύχθηκε αξιόλογη αθλητική κίνηση από σημαντικό αριθμό σωματείων, όπως ο Εθνικός, ο Ελπιδοφόρος και η Ένωσις. Η αναφορά στον συνοικισμό, όμως, πρέπει να επικεντρωθεί στην αθλητική δράση του Αμερικανικού Ιδρύματος Περιθάλψεως της Εγγύς Ανατολής (Near East Foundation-NEF). Η ομάδα της Near East το 1932 αριθμούσε περίπου 280 μέλη που επιδίδονταν στο ποδόσφαιρο, στο βόλεϊ, στο μπάσκετ, στο χάντμπολ και στον κλασικό αθλητισμό.
Το 1928 ιδρύθηκε στη Νέα Ερυθραία της Αττικής το σωματείο Ένωσις, με πρωτεργάτη τον παλιό πρωταθλητή του Πανιωνίου Σμύρνης, Ανδρέα Ανδρεαδάκη. Το 1931 ιδρύθηκε στον συνοικισμό και ο Ερμής. Με την πάροδο του χρόνου οι δυσχερείς οικονομικές και οργανωτικές συνθήκες υποχρέωσαν τις διοικήσεις τους να προχωρήσουν στη συγχώνευσή τους υπό την επωνυμία Πανερυθραϊκός.
Στην περιοχή των Νέων Σφαγείων, μετέπειτα Δήμο Ταύρου, ιδρύθηκε το 1926 ο Αθλητικός Ποδοσφαιρικός Όμιλος Φωστήρ από κατοίκους, οι οποίοι στην πλειονότητά τους ήταν πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία.
Στον προσφυγικό συνοικισμό της Νέας Κοκκινιάς, στον Πειραιά, δραστηριοποιήθηκαν πολλά σωματεία, όπως η Άμυνα, η Προοδευτική Νεολαία, ο Ηρακλής, ο Θησεύς κ.ά. Ιδιαίτερα δηλωτική για την επιτέλεση της μνήμης των τόπων καταγωγής των μελών των αθλητικών σωματείων της Νέας Κοκκινιάς είναι η αναγγελία, τον Απρίλιο του 1932, της διοργάνωσης προσφυγικής σκυταλοδρομίας από τον σύλλογο Ηρακλής, με συμμετοχή όλων των συλλόγων του Πειραιά, προς τιμήν των πεσόντων προσφύγων αθλητών στο μικρασιατικό μέτωπο.
Ο Απόλλων Δραπετσώνας ιδρύθηκε το 1923 από νεαρούς πρόσφυγες της συνοικίας που, παρά τα ανεπαρκή υλικά μέσα, «... επαρουσίασεν λαμπρά αποτελέσματα...», ενώ στο Φάληρο αναγνωρίστηκε κατά το έτος 1930 το σωματείο Αθλητικός Όμιλος Τζιτζιφιών Αιολικός.
Η ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΠΥΓΜΑΧΙΑΣ ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ ΚΑΙ ΣΤΟΝ ΠΕΙΡΑΙΑ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΠΡΟΣΦΥΓΕΣ
Οι πρόσφυγες που προέρχονταν κυρίως από αστικά κέντρα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας εισήγαγαν στην Ελλάδα νεωτερικά αθλήματα, όπως η πυγμαχία. Το 1924 εμφανίστηκε στην Αθήνα ο πυγμάχος από την Κωνσταντινούπολη Κώστας Περλάτος. Το 1925 ο φίλαθλος της πυγμαχίας Λέων Νατσούλης παραχώρησε στον Περλάτο έναν όροφο οικίας στην οδό Πανεπιστημίου. Εκεί στεγάστηκε η πρώτη πυγμαχική σχολή της χώρας, η οποία σύντομα έφθασε να αριθμεί πάνω από διακόσιους πυγμάχους. Την ίδια χρονιά οι Λ. Νατσούλης, Γ. Δημητρίου, Ι. Γρηγορίου και Α. Σπανούδη πρωτοστάτησαν στην ίδρυση του πρώτου πυγμαχικού συλλόγου της χώρας, την Ένωση Πυγμάχων Αθηνών.
Η πυγμαχία διαδόθηκε στους προσφυγικούς συνοικισμούς της Αθήνας και του Πειραιά, στην Κοκκινιά μάλιστα δραστηριοποιούνταν και ερασιτεχνικός σύλλογος πυγμάχων. Χαρακτηριστικοί είναι οι πυγμαχικοί αγώνες που πραγματοποιούνταν στο κινηματοθέατρο «Ήλιος» υπέρ της οικονομικής ενίσχυσης του ανωτέρω συλλόγου.
Ένας άλλος πρωτοπόρος του αθλήματος στην Ελλάδα υπήρξε ο πρωταθλητής του Πανιωνίου Δημητρός Καραμπάτης, ο άνθρωπος που αποτέλεσε το αρχέτυπο του επαγγελματία στον χώρο του αθλητισμού. Ο πρωταθλητής του Πανιωνίου συνετέλεσε μέσα από την πολυσχιδή δράση του στη μετάβαση από το πρώιμο πρότυπο του «αθλητή-ήρωα του έθνους» στο σύγχρονο, εξατομικευμένο πρότυπο του πρωταθλητή.
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Η παρουσία των προσφύγων στην Αθήνα και στον Πειραιά υπήρξε καταλυτική για τα αθλητικά πράγματα των δύο αστικών κέντρων. Η συσπείρωση της προσφυγικής νεολαίας γύρω από τα αθλητικά σωματεία των νεοφερμένων κατοίκων συνέβαλε στη μαζικοποίηση του αθλητισμού της πρωτεύουσας, με όχημα κυρίως το νέο λαϊκό άθλημα του ποδοσφαίρου. Η ταυτότητα των αθλητικών σωματείων των προσφύγων, όπως αναδεικνύεται μέσα από τις επωνυμίες, τα σύμβολα και τις καταστατικές τους διατάξεις, αποτέλεσε μέρος της συνολικότερης προσφυγικής ταυτότητας, βασικό στοιχείο της οποίας ήταν η μνήμη των τόπων καταγωγής και η προσπάθεια διαμόρφωσης μιας θετικής εικόνας των νέων κατοίκων, που θα αναδεικνυόταν μέσα από το σφρίγος και τις ικανότητές τους. Ο αθλητισμός των προσφύγων υπήρξε μέσο ανταγωνισμού καθώς και κοινωνικής καταξίωσης. Σύλλογοι όπως ο Πανιώνιος και ο Απόλλων Σμύρνης λειτούργησαν ως φορείς της αίγλης του μικρασιατικού παρελθόντος, ενώ τα συνοικιακά προσφυγικά αθλητικά σωματεία της Αθήνας και του Πειραιά αναδείχτηκαν σε χώρους κοινωνικής συνάθροισης και κοινωνικοποίησης των νέων προσφύγων.
Αρχεία: Γενικά Αρχεία του Κράτους / Ιστορικό Αρχείο Ελληνικής Ολυμπιακής Επιτροπής / Καταστατικό ΑΕΚ
Εφημερίδες: «Αθλητικά Χρονικά» / «Αθλητική Επιθεώρησις»
Διαδικτυο: www.pfc1931.gr / fostiras-1926.blogspot.gr
Βιβλιογραφία
Γάσιας, Γιώργος. Η περίπτωση των ποδοσφαιρικών σωματείων στην ελληνική κοινωνία του Μεσοπολέμου 1922-1936. Μεταπτυχιακή Εργασία, Πανεπιστήμιο Κρήτης, Ρέθυμνο, 2005. / Ιωαννίδου, Ελένη. Τα αθλητικά σωματεία των προσφύγων στη Θεσσαλονίκη του Μεσοπολέμου (1922-1940), στο Θεσσαλονικέων Πόλις Τεύχος 15, Οκτώβριος 2004. / Κερεμίδης, Βασίλης. Πυγμαχία. Τα βασικά στοιχεία του αθλήματος. Εκδόσεις Επιστημονικών Βιβλίων Κ. Χριστοδουλίδη, Θεσσαλονίκη, 1995. / Κουλούρη, Χριστίνα. Αθλητισμός και όψεις της αστικής κοινωνικότητας, γυμναστικά και αθλητικά σωματεία 1870-1922. ΙΑΕΝ, Αθήνα, 1997. / Λινάρδος, Πέτρος. Η Σμύρνη του Πανιωνίου, Οι Φίλοι των Τεχνών. Νέα Σμύρνη, 1998. / Μακρίδης, Πάνος. Η ιστορία της ΑΕΚ. Αθλητική Βιβλιοθήκη, Έκδοσις Εφημερίδος «Αθλητική Ηχώ», Αθήνα, 1953. / Μανιτάκης, Παύλος. 100 χρόνια Νεοελληνικού Αθλητισμού 1830-1930. Αθήνα, 1962. / Μπαλτάς, Ανδρέας. Ο ελληνικός αθλητισμός στη Σμύρνη 1890-1922. Εκδόσεις Μπαλτά, Γλύφα Ηλείας, 2014. / Το 1922 και οι πρόσφυγες, μια νέα ματιά, Επιμέλεια-εισαγωγή: Αντώνης Λιάκος, Νεφέλη, Αθήνα, 2011. / Χριστοδούλου, Λουκάς. Η ιστορία των Σωματείων της Νέας Ιωνίας 1923-1974. Εκδόσεις Μπαλτά, Γλύφα Ηλείας 2014.
