Aν τις προσεγγίσεις με τα πόδια, διασχίζοντας την Εθν. Μακαρίου από την πλατφόρμα του Ιδρύματος Νιάρχου, μόνο τότε θα καταλάβεις τη θαλασσινή τους ταυτότητα, την εγγύτητα ενός χαμένου για πάντα ιωδίου. Αυτή που χάθηκε όταν η λεωφόρος απομάκρυνε τη θάλασσα από τις νεόκτιστες πολυκατοικίες, εκείνες που σιγά-σιγά καταβροχθίζουν τα ταπεινά, προσφυγικά χαμοσπιτάκια γύρω από τα Παλιά Σφαγεία. Ανάμεσα στα δύο Φάληρα, οι Τζιτζιφιές είναι η παραλία της Καλλιθέας, ένα κενό ανάμεσα σε δύο κόσμους με τη δική τους, πλούσια ιστορία. Πριν χτιστούν τα προσφυγικά το '32, οι Τζιτζιφιές ήταν η ερωτική φωλιά της Αθήνας, ούζο, ρετσίνα και καλαμαράκια σε ταπεινά καπηλειά, παράγκες και γλέντια στην αμμουδιά, με διασημότερο όλων το «ερωτικό» κέντρο «5Φ» με τα σεπαρέ του. Ο αόριστος χώρος ανάμεσα σε Τζιτζιφιές, Καλλιθέα και Μοσχάτο την εποχή του Μεσοπολέμου ήταν ένα απέραντο λαϊκό διασκεδαστήριο, μπουζούκια και ρεμπέτες που κατέληγαν σε άφτερ ψαρόσουπες το ξημέρωμα στα ψαροταβερνεία της γειτονιάς. Ο Τσιτσάνης, ο Παπαϊωάννου, η Νίνου, ο Μπαγιαντέρας, ο Άκης Πάνου και ο Περπινιάδης, όλοι πέρασαν από δω, αφήνοντας στην αύρα της γειτονιάς, ακόμα και σήμερα, μια νότα από παλιά Ελλάδα που τρεμοσβήνει πίσω από τη νέα δόμηση, αυτή που πασχίζει να την καταλήξει πανομοιότυπη με τα πλαϊνά της Φάληρα. Για μένα οι Τζιτζιφιές είναι πάντα η πρώτη σκέψη για ψάρι «πίσω από το Ωνάσειο» και πάντα σκεφτόμουν ότι οι ασθενείς που ξαναβρίσκουν εδώ την υγεία της καρδιάς τους πάντα μάλλον το γιορτάζουν και την ευφραίνουν με την ίδια εκείνη παλιά ψαρόσουπα κάπου στα πέριξ. Χωρίς μπουζούκια πια.
Χρόνια πηγαινοέρχομαι, ακόμη δεν έχω καταφέρει να δοκιμάσω κάθε ταβέρνα της περιοχής, εδώ όπου είναι τα διάσημα −και με όλο το δίκιο τους− Άργουρα και ο Θαλασσινός. Αλλά αυτούς τους ξέρετε, οπότε λέω να πάμε λίγο παρακάτω.
H «Γιαγιά-Ελισάβετ»
Γεννήθηκε στο Σοχούμ του Πόντου, γνώρισε την εξορία στο Καζακστάν, έφτασε στην Ελλάδα τη δεκαετία του '80 μαζί με τόσους άλλους κατατρεγμένους Ρωσοπόντιους και Καυκάσιους και τότε άνοιξε την πρώτη της ταβέρνα κάπου κοντά στον Ιππόδρομο. Η Ελισάβετ Αλεξανδρίδη έχει τιμηθεί ως γυναίκα-σύμβολο της προσφυγιάς και της επιβίωσης, ως απτόητη μαχήτρια της ζωής από τον Πάνο Καμμένο προσωπικά. Δεν ξέρω πόσο ακόμα τη βαστά το κουράγιο της κι αν μαγειρεύει πια η ίδια. Ωστόσο, όσο αργά και να πας το βράδυ, θα τη βρεις εκεί, αρχόντισσα στις επάλξεις του μαγαζιού της που πρόσφατα άλλαξε διεύθυνση, να επιβλέπει τα πάντα, από την αστραφτερή καθαριότητα μέχρι την επιθυμία του πελάτη. Η γιαγιά Ελισάβετ αγαπήθηκε για την απλή, ολοζώντανη και ολόφρεσκη θαλασσινή της κουζίνα. Αυτό, ωστόσο, που τη διαφοροποιεί από τους υπόλοιπους της ψαροπιάτσας στις Τζιτζιφιές είναι οι ποντιακές σπεσιαλιτέ, τα σπιτικά πελμένι και βαρένικι με καυτερή σάλτσα από κόκκινη πιπεριά και τα κοκκινιστά, ονειρεμένα ντολμαδάκια μέσα σε μαρουλόφυλλα και λαχανόφυλλα που παρεμβάλλονται στις ψαρολιχουδιές. Τραγανό κολοκυθάκι τηγανισμένο σε μπαστουνάκι, ζεστά παντζάρια και χόρτα, μια τεράστια φρεσκότατη σαλάτα με όλα τα λαχανικά του αγρού, τραγανοτηγανισμένος γαύρος και φρέσκο καλαμάρι, γεμάτα αχνιστά μύδια, θράψαλο γεμιστό με φέτα και ντομάτα και ό,τι έχει η ψαριά της ημέρας, μπακαλιαράκια, γόπες, μαρίδα, καβούρι, γαρίδες, καραβίδες και γυαλιστερές. Όλα τα λεφτά της νοσταλγίας, οι μαγικές, φρεσκοκομμένες τηγανητές πατάτες.
Περιμένοντας το τέλος, για το καλό, αληθινό γιαούρτι με τα μαγικά, σπιτικά γλυκά, καραμελωμένα και δεμένα, κάτι ανάμεσα σε ρετσέλι και γλυκό του κουταλιού, από τα χεράκια της γιαγιάς Ελισάβετ.
Γιαγιά Ελισάβετ, Ξενοφώντος 179, 210 9428353
Η Αντωνία
Μπαίνοντας, θα εντυπωσιαστείς από το μέγεθος και την κοσμοπλημμύρα. Η κυρία Αντωνία με τον άντρα της, τον Ηλία, είναι το κρυφό μυστικό της γειτονιάς που πρόσφατα ανακαινίστηκε σε μια σάλα που θυμίζει τα παλιά εστιατόρια της δεκαετίας του '60. Πολιτικοί, δημοσιογράφοι, οι γιατροί του Ωνασείου αλλά και η γειτονιά που έρχεται να πάρει σε πακετάκι το διάσημο καλαμάρι της, όλοι ορκίζονται στο «τηγάνι» της κυρίας Αντωνίας, αιθέριο, αέρινο, τραγανό και αλάδωτο − άσε την τεμπούρα να σκάει από τη ζήλια της! Η οποία, επίσης, αγαπά τις γενναιόδωρες μερίδες και μπορεί να σε χορτάσει και μόνο με ένα βουνό ολοτράγανα, ολόγλυκα τηγανητά κολοκυθάκια σε ροδελίτσες που τηγανίζονται σε ανάλαφρο κουρκούτι, εθιστικά σαν τσιπς. Μια σαλάτα με μαρούλι, λάχανο, καρότο, ντομάτα, πιπεριά, κάππαρη και κρεμμύδι μαζί με μαυρομάτικα, φρεσκοκομμένη και κλασική, το ίδιο εξαιρετικές και οι, επίσης βουνό, τηγανητές πατάτες. Μεγάλα, γεμάτα, ολόφρεσκα μύδια που αχνίζονται με κρασάκι και μαϊντανό και ύστερα, λογικά, έρχεται η ώρα της γαρίδας, αφού η Αντωνία φημίζεται για την πιο μεγάλη γαρίδα του Λεκανοπεδίου, που μαγειρεύεται με όποιον τρόπο τραβά η όρεξή σου. Εμείς προτιμήσαμε μια σουπιά στα κάρβουνα, που ήρθε φιλεταρισμένη, σωστά ψημένη, με λαδολέμονο και διακριτική ρίγανη για το άρωμα. Ο κλασικός μεζές, όπως τον ονειρεύεσαι, όπως τον θυμάσαι από τα παιδικά σου χρόνια.
Η Αντωνία, Ισμήνης & Ξενοφώντος 191, 210 9404508
Μια «Ψαροπούλα»
Τυχαία κάποτε και χωρίς να τον γνωρίζω, τον συνάντησα στο πιο ακριβό ψαράδικο της Καλλιθέας. Διαλέγοντας μπαρμπούνια από το ίδιο τελάρο, μου είπε πως έχει τη δική του ταβέρνα. «Να ένα αφεντικό με μεράκι» σκέφτηκα, που δεν τσιγκουνεύεται το καλύτερο και το μάτι του «κόβει» την ποιότητα. O Ηλίας Χαϊδεμένος δούλευε μια ζωή σε μια στεριανή Τράπεζα, όμως ο νους του ήταν στη θάλασσα και τα μεζεδάκια της. Έτσι, για χρόνια δούλευε διπλοβάρδια, το πρωί τραπεζίτης, το βράδυ ταβερνιάρης, σε ένα one man show ψαρομάγαζο, όπου το αφεντικό μαγειρεύει, σερβίρει, ψωνίζει και δεν ξέρω αν πλένει και τα πιάτα. Μετά τη σύνταξη, ο Ηλίας ζει πλέον και αναπνέει στο θαλασσινό του βασίλειο, όπου όλα, από τη διακόσμηση ως τους πειραματισμούς για τον φρέσκο μεζέ, περνούν από το χέρι του. Το οποίο και δοκίμασα στη συνέχεια σε εκδοχή σπάνιας κατσούλας, τραγανοτηγανισμένης στο βούτυρο, με κείνο το ολόλευκο, γλυκό κρέας που ξεπερνά και τον αστακό σε νοστιμιά. Ο Ηλίας φτιάχνει μόνος του από φρέσκο ελληνικό γαριδάκι το τουρσί για την πράσινη σαλάτα του, τον θαλασσινό παστουρμά και τη λακέρδα του. Και τον νοστιμότερο γαύρο λαδορίγανη που έχω δοκιμάσει, στη στιγμή, με κόκκινη και πράσινη πιπεριά και μπόλικο μαϊντανό. Φτιάχνει το ίδιο θεϊκά το σαγανάκι με τη γαρίδα, με όση χρειάζεται φρέσκια ντοματούλα, τηγανίζει αιθέριο το καλαμαράκι και την καραβιδόψιχα, ψήνει τρυφερό και ζουμερό το θράψαλο, αλλά εγώ θα επέστρεφα με λαχτάρα για τη σαλάτα με τα μαυρομάτικα και την πιο νόστιμη μελιτζανοσαλάτα που έχω δοκιμάσει, με κομματάκια ψητής μελιτζάνας και σάλτσα από πελτέ ντομάτας και το άψογο βράσιμο των λαχανικών στη βραστή του σαλάτα.
Ψαροπούλα, Σωκράτους 237, Καλλιθέα, 210 9431209
Ο Πεζούλας
Ή Πέζουλας, πάντα το αναρωτιέμαι αυτό. Όπως κι αν τον λένε, είναι το δικό μου καταφύγιο όταν θέλω μια κλασική ψαροκατάσταση, χωρίς δημιουργικότητες και φαντασίες. Καλό τηγάνι, φρεσκάδα, τελεία. Είναι εκεί όπου καταλήγουν οι Μ. Παρασκευές μου, σε ένα λαϊκό πανηγύρι μετά τον Επιτάφιο, όταν το Πάσχα με υποχρεώνει να είμαι στην πρωτεύουσα, για μια ψαρόσουπα, πρωτίστως, ενδεχομένως την ίδια που έτρωγαν ο Παπαϊωάννου, η Σακελλαρίου και η Ντάλμα, που συνέχιζαν εδώ μέχρι πρωίας τα γλέντια τους σαν έκλειναν τα μαγαζιά του Φαλήρου. Οικογενειακή ταβέρνα από το 1951, με ένα ανάλαφρο σαν θαλασσινή αύρα ρετούς, που αφήνει να περνά από μέσα του η ευωδιά εκείνης της άλλης, παλιάς Ελλάδας. Βραστή σαλάτα με κολοκυθάκι και κρεμμύδι, βραστή γαρίδα, υπέροχη ταραμοσαλάτα, μαυρομάτικα με χταποδάκι και φρέσκο κρεμμυδάκι, μαγική σαρδέλα στα κάρβουνα −τι να σου πει και το φαγγρί− με ψιλοκομμένο κρεμμύδι, μπαρμπουνάκι εγγυημένο, τηγανητό. Το γλυκό, κέρασμα!
Πεζούλας, Πεισιστράτου 11, 210 9422684
σχόλια