Κάθε άνθρωπος είναι ένας ευεργέτης που παραμένει άγνωστος: Με αφορμή την ταινία του Τέρενς Μάλικ «Μια κρυφή ζωή»

Κάθε άνθρωπος είναι ένας ευεργέτης που παραμένει άγνωστος: Με αφορμή την ταινία του Τέρενς Μάλικ «Μια κρυφή ζωή» Facebook Twitter
Στο «Μια κρυφή ζωή», ο Μάλικ αφήνει πίσω την πολιτική διάσταση του θέματος για να αφεθεί σε μια σχεδόν υπερβατική φόρμα.
1
«Η καλοσύνη αυτού του κόσμου προέκυψε εν μέρει από πράξεις που η ιστορία δεν κατέγραψε. Κι αν τα πράγματα δεν είναι τόσο άσχημα, όσο θα μπορούσαν, για σένα και για μένα, αυτό οφείλεται κατά το ήμισυ στον αριθμό όσων έζησαν αφοσιωμένα κρυφές ζωές και αναπαύονται σε τάφους δίχως επισκέπτες».

Το άνωθεν απόσπασμα προέρχεται από το εξαίσιο βικτωριανό μυθιστόρημα του Τζορτζ Έλιοτ «Μιντλμάρτς – Μια μελέτη επαρχιακής ζωής» (Εκδόσεις Ίνδικτος / Μετάφραση: Κλεοπάτρα Λεονταρίτου) – μόνο που ο Έλιοτ δεν υπήρξε ποτέ: Η γεννημένη το 1819 Μέρι Αν Έβανς έγραψε μερικά από τα κορυφαία μυθιστορήματα της βικτωριανής εποχής με αυτό το ψευδώνυμο, επειδή, όπως έλεγε η ίδια, ήθελε να είναι σίγουρη πως το αναγνωστικό κοινό θα έπαιρνε τα έργα της στα σοβαρά. Ένας άλλος λόγος, επίσης, ήταν η κρυφή της σχέση με τον παντρεμένο κριτικό και φιλόσοφο Τζορτζ Χένρι Λιούζ.

Όπως και να'χει, κρυφή ζωή και η δική της, κρυφή και η ζωή του Φραντς Γεγκερστέτερ, του αγνώστου Αυστριακού που, το 1943, καταδικάστηκε σε θάνατο και εκτελέστηκε επειδή αρνήθηκε να υπηρετήσει στον χιτλερικό στρατό. Με άλλα λόγια, δεν είναι διόλου τυχαίο που το «Μια κρυφή ζωή», η νέα ταινία του Τέρενς Μάλικ, κλείνει με αυτό το συγκεκριμένο απόσπασμα.

Για χρόνια τώρα, ο Μάλικ γύριζε ταινίες με σχεδόν προσχηματική πλοκή («Knight of cups», «Το the wonder», «Song to song»), μέχρι που επέστρεψε στην αφήγηση με το τελευταίο του φιλμ, βασισμένος στην αληθινή ιστορία του Γεγκερστέτερ. Και είναι ένα φιλμ αισθαντικό, μαγικό, όσο και μοναχικό, σε ένα κινηματογραφικό σύμπαν που χωρίζεται στα χολιγουντιανά blockbusters και στις «φεστιβαλικές δημιουργίες», δυο κινηματογραφικά στρατόπεδα με εξίσου αυστηρά καθορισμένες προσλαμβάνουσες.

Στο σινεμά του Μάλικ ο ανθρώπινος αγώνας αποτελεί αλληλένδετο «κομμάτι» των τεραστίων δημιουργικών και καταστροφικών δυνάμεων του σύμπαντος, καθώς ο ίδιος αρχίζει να διαισθάνεται το δεσμό του με τη σκόνη των αστεριών, τα προϊστορικά πλάσματα που κάποτε περιπλανιούνταν πάνω στη γη και την ύστατη μοίρα του.

  

Είδα την ταινία σε ένα παγωμένο «Έμπασσυ» την περασμένη Πέμπτη. Δεν θα πω ψέματα, ήμασταν λίγοι στην αίθουσα. Όλοι όμως βγήκαμε συγκλονισμένοι.

Τι κι αν ο Μάλικ δεν ενδιαφέρεται να αγγίξει ένα από τα δυο «ρεύματα» που ανέφερα παραπάνω. Κι αν ενδιαφέρεται μόνο για το δικό του σινεμά, το κάνει επειδή προσπαθεί να ανακαλύψει κάτι πιο σημαντικό από μια νέα φόρμα – προσπαθεί να ανακαλύψει το θείο μέσα από το σινεμά, με μια γραφή που μοιάζει με την κινηματογραφική μετουσίωση ενός μηνύματος πανανθρώπινου που αγκαλιάζει ολάκερη τη δημιουργία.

Θα μου πείτε τώρα, δεν είναι πολύ δογματικά όλα αυτά; Κι όμως, η ουσία αυτού του κινηματογράφου είναι να σε κάνει κοινωνό μιας μεγαλύτερης ιδέας, είτε πιστεύεις είτε όχι. Άντε αυτό να το κουβεντιάσεις με τους «επαγγελματίες» άθεους, αυτούς δηλαδή που κατέληξαν στην αθεΐα όπως τα γυμνασιόπαιδα ξεκινούν το κάπνισμα – λες και πρέπει να είσαι άθεος για να «ρουφήξεις» τον Μπονιουέλ ή θρήσκος για να γίνεσαι σμπαράλια από το σινεμά του Μπρεσόν, του Ταρκόφσκι ή του Ντράγιερ, όπου ο Θεός είναι πανταχού παρών.

Ο δε Μάλικ ζει, μάλλον, κι αυτός μια κρυφή ζωή: Γύρισε δυο από τις σπουδαιότερες αμερικανικές ταινίες της δεκαετίας του '70 («Badlands», 1973, «Days of Heaven», 1978) και μετά εξαφανίστηκε. Για 20 χρόνια. Κανείς δεν ξέρει τι ακριβώς του συνέβη, ο ίδιος δεν έχει δώσει ποτέ του κάποια εξήγηση (άλλωστε δεν δίνει και συνεντεύξεις, ενώ κάνει πολύ σπάνιες δημόσιες εμφανίσεις), αλλά επέστρεψε το 1998 με τη «Λευκή Κόκκινη Γραμμή».

Όλες του οι ταινίες όμως (και ίσως όλη η μέχρι τότε ζωή του) μοιάζουν να στήθηκαν μόνο και μόνο για να οδηγηθεί στο «Δέντρο της ζωής», που γύρισε δίχως κανέναν απολύτως περιορισμό και μόνταρε επίπονα για χρόνια. Η πρώτη ημερομηνία κυκλοφορίας του φιλμ ήταν η 25η Δεκεμβρίου του 2009, διοργανωτές του Φεστιβάλ των Καννών μπήκαν σε διαπραγματεύσεις ώστε η πρεμιέρα της ταινίας να πραγματοποιηθεί στο Φεστιβάλ του 2010 αλλά ο Μάλικ επέμενε: «Η ταινία θα είναι έτοιμη όταν το πω εγώ». Τελικά, το φιλμ έκανε πρεμιέρα στις Κάννες το 2011. Και έφυγε με τον Χρυσό Φοίνικα.

Πολλοί βλέπουν στο πρόσωπό του έναν φιλμικό γκουρού, ένα μύστη-κινηματογραφιστή που αναζητά έναν κινηματογράφο μακριά από κάθε λογοτεχνική ή θεατρική αφηγηματική γραμμή. Μια ματιά στο σινεμά του θα σας πείσει: Ο Μάλικ δεν φέρνει ποτέ σε πρώτη γραμμή τον διάλογο, την πλοκή ή τους χαρακτήρες, αλλά αντίθετα επενδύει σε ένα «καθαρό» σινεμά, που υποβάλλει την αφήγηση, το συναίσθημα και τις ιδέες μέσα από την εικόνα και τον ήχο. Η δε ιστορία του έχει ως φόντο την απέραντη ομορφιά του κόσμου και τους επαναλαμβανόμενους ρυθμούς του ίδιου του σύμπαντος.

Στο σινεμά του Μάλικ ο ανθρώπινος αγώνας αποτελεί αλληλένδετο «κομμάτι» των τεραστίων δημιουργικών και καταστροφικών δυνάμεων του σύμπαντος, καθώς ο ίδιος αρχίζει να διαισθάνεται το δεσμό του με τη σκόνη των αστεριών, τα προϊστορικά πλάσματα που κάποτε περιπλανιούνταν πάνω στη γη και την ύστατη μοίρα του.

Και σε μια τέτοια ιστορία όπως αυτή του Φραντς Γεγκερστέτερ, ο Μάλικ αφήνει πίσω την πολιτική διάσταση του θέματος (για τον Γεγκερστέτερ η απόφαση αυτή ήταν προσωπική και όχι πολιτική) για να αφεθεί σε μια σχεδόν υπερβατική φόρμα, την οποία και διατηρεί από το «Δέντρο της ζωής» και μετά, λες και, μετά από δεκαετίες σκέψης και πάνω στο μέσο, αισθάνθηκε έτοιμος να κάνει αυτό το βήμα, να «ξεπεράσει» δηλαδή όλα τα εκφραστικά του μέσα, αλλά και όλα τα συναισθήματα που μετέφεραν, μετουσιωμένα όπως ήταν σε εικόνες «τακτοποιημένες». Που, στο «Μια κρυφή ζωή» επιστρέφουν ξανά στο τόπο που γεννήθηκαν για να παρασυρθούν από έναν μεγάλο άνεμο.

Κάνουν άραγε ταινίες σαν κι αυτή τη διαφορά; Όλοι ρωτούν τον Γεγκερστέτερ: «Πιστεύεις πως η πράξη σου θα αφήσει αποτύπωμα; Πως θα αλλάξεις τον κόσμο;». Ο Μάλικ κάνει το σινεμά που κάνει (και αγγίζει το κοινό που αγγίζει) χωρίς να ενδιαφέρεται γι' αυτό. Κι οι εικόνες αυτές λάμπουν στο κενό, το κάνουν γιατί το κενό είναι το μεγαλύτερο δώρο του ανθρώπου απέναντι στη φύση.

Οθόνες
1

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

«Στα εννιά μου προσπαθούσα να καταλάβω τι σχέση είχε το λεωφορείο με την Μπλανς Ντιμπουά» / «Το Λεωφορείο ο πόθος ήταν η πρώτη μου ακατάλληλη ταινία»: Oι 10 αγαπημένες ταινίες του Γιάννη Ξανθούλη

Μυθολογίες / «Το Λεωφορείο ο πόθος ήταν η πρώτη μου ακατάλληλη ταινία»: Oι 10 αγαπημένες ταινίες του Γιάννη Ξανθούλη

Η κινηματογραφική λίστα του Έλληνα συγγραφέα είναι συγκινησιακά φορτισμένη και γεμάτη παιδικές αναμνήσεις όπως και τα βιβλία του.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΝΙΝΕΤΤΑ ΓΙΑΚΙΝΤΖΗ
«I love Lucy»: Οργή, αλκοόλ, χρήμα, ξύλο και απιστίες πίσω από το πιο διάσημο οικογενειακό σόου του κόσμου

Σαν σήμερα / Λουσίλ Μπολ: Η πιο αξιολάτρευτη νοικοκυρά της Αμερικής ήταν μια απάτη

Σαν σήμερα το 1989 πεθαίνει η Αμερικανίδα ηθοποιός Λουσίλ Μπολ, πρωταγωνίστρια της διάσημης τηλεοπτικής σειράς «I love Lucy». Αν και λατρεύτηκε από εκατομμύρια τηλεθεατές, η πραγματικότητα πίσω από το «Καλύτερο τηλεοπτικό σόου όλων των εποχών» ήταν γεμάτη βία, αλκοόλ και απιστίες.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Η «Εκδίκηση των Σιθ» έγινε 20 χρονών και επιστρέφει στους κινηματογράφους

Οθόνες / Η «Εκδίκηση των Σιθ» έγινε 20 χρονών και επιστρέφει στους κινηματογράφους

Το κλείσιμο μιας τριλογίας «Star Wars» που λοιδορήθηκε, για να επανεκτιμηθεί μερικώς όταν η νεότερη έπεσε θύμα των γενικευμένων culture wars και των ελάχιστων φιλοδοξιών της, επανεμφανίζεται στα σινεμά με αφορμή την επέτειο 20 χρόνων από την κυκλοφορία της.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ
Your Friends & Neighbors: Και ο πλούσιος λευκός πενηντάρης έχει ψυχή

Daily / Your Friends & Neighbors: Και ο πλούσιος λευκός πενηντάρης έχει ψυχή

Ο Τζον Χαμ υποδύεται τον επιτυχημένο επενδυτή που χάνει ξαφνικά το έδαφος κάτω από τα πόδια του σ΄αυτή την εκλεκτικά διασκεδαστική, κατά τόπους δραματική και συχνά διεισδυτική σάτιρα ηθών της πλουτοκρατικής ελίτ.
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΟΛΙΤΑΚΗΣ
Οι 10+1 αγαπημένες ταινίες του Σπύρου Στάβερη

Μυθολογίες / «Μου αρέσουν οι ιστορίες εκδίκησης στο σινεμά»: Οι 10+1 αγαπημένες ταινίες του Σπύρου Στάβερη

Από το φιλιππινέζικο σινεμά και τον Ζακ Τατί, μέχρι μια ταινία με μαχητές kung-fu που εξεγείρονται ενάντια στη γραφειοκρατία -και μία που τον ώθησε να ζητήσει από τη Marthe Keller να τον κάνει φίλο στο Facebook- η λίστα του φωτογράφου είναι γεμάτη εκπλήξεις.
ΣΠΥΡΟΣ ΣΤΑΒΕΡΗΣ
Κωστής Χαραμουντάνης: «Για να κάνω σινεμά μένω ακόμα στο πατρικό μου»

Κωστής Χαραμουντάνης / Κωστής Χαραμουντάνης: «Για να κάνω σινεμά μένω ακόμα στο πατρικό μου»

Ο 31χρονος σκηνοθέτης νιώθει πως ενηλικιώθηκε μαζί με την πρώτη του βραβευμένη ταινία, «Κιούκα: Πριν το τέλος του καλοκαιριού», κινηματογραφεί τις αναμνήσεις του και είναι μία από τις πιο μεγάλες ελπίδες του ελληνικού κινηματογράφου.
M. HULOT
«Το γυναικείο σώμα είναι το πρώτο που προσπαθεί να ελέγξει κάθε εξουσία»

Thalia Mavros / «Το γυναικείο σώμα είναι το πρώτο που προσπαθεί να ελέγξει κάθε εξουσία»

Η διεθνώς βραβευμένη παραγωγός και σκηνοθέτις Thalia Mavros μιλά στη LIFO για τη νέα πραγματικότητα που διαμορφώνει η «αυτοκρατορία» του Τραμπ, καθώς και για τη θέση της γυναίκας σε έναν κόσμο που αλλάζει - και όχι προς το καλύτερο.
M. HULOT
«The last of us» - S02 : Να δεις τι σου 'χω για μετά

Οθόνες / «The last of us» - S02 : Να δεις τι σου 'χω για μετά

Το πρώτο επεισόδιο της δεύτερης σεζόν της αγαπημένης σειράς του HBO λειτουργεί ως εισαγωγή, συστήνοντας νέους χαρακτήρες, το περιβάλλον της δράσης, τη σχέση των παλιών χαρακτήρων με αυτό αλλά και μεταξύ τους.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ
«Κρίστοφερ Νόλαν, σε εκλιπαρώ, μην κάνεις την Οδύσσεια ‘σύγχρονη’»

Οθόνες / «Κρίστοφερ Νόλαν, σε εκλιπαρώ, μην κάνεις την Οδύσσεια σύγχρονη»

Ο επιφανής μελετητής του Ομήρου και διευθυντής του New York Times Review of Books, Ντάνιελ Μέντελσον, περιγράφει στην εφημερίδα Telegraph τους τρεις βασικούς κανόνες που ελπίζει να τηρηθούν κατά τη μεταφορά της «Οδύσσειας» στη μεγάλη οθόνη.
THE LIFO TEAM
Movies

Οθόνες / Μια ταινία για τον Bloody Hawκ και άλλοι 8 λόγοι για να πάτε σινεμά

Αυτή την εβδομάδα έχουν την τιμητική τους τα κατασκοπικά θρίλερ, παίζει η επανέκδοση του Delicatessen και ένα ντοκιμαντέρ για τον δημοφιλή ράπερ που δεν απευθύνεται μόνο στο fan base του — όχι άλλο Minecraft.
THE LIFO TEAM
«Οι περισσότεροι κινηματογράφοι στην Αργεντινή έχουν μετατραπεί σε εκκλησίες ευαγγελιστών»

Οθόνες / «Οι περισσότεροι κινηματογράφοι στην Αργεντινή έχουν μετατραπεί σε εκκλησίες ευαγγελιστών»

Με το βραβευμένο ντοκιμαντέρ Μουσείο της Νύχτας, ο Φερμίν Ελόι Ακόστα αναδεικνύει ένα πολύτιμο φωτογραφικό αρχείο για τη Νέα Υόρκη των δεκαετιών του ’70 και του ’80, ενώ μιλά στη LiFO για την αβεβαιότητα του μέλλοντος του κινηματογράφου στην Αργεντινή και τις πολιτικές αναταράξεις στη χώρα του.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
JASON MOMOA

Οπτική Γωνία / Το σινεμά ως τοποθέτηση προϊόντος: Το «Minecraft» σπάει ταμεία

Η τεράστια επιτυχία της κινηματογραφικής διασκευής του δημοφιλούς παιχνιδιού θεμελιώνει μια νέα εποχή στο στουντιακό σινεμά που καθιστά την ταύτιση θεατή και καταναλωτή εντονότερη από ποτέ.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ
Οι 10 αγαπημένες ταινίες του Γιώργου Γάλλου

Μυθολογίες / «Ο Βέγγος είναι το αγχολυτικό μου»: Οι 10 αγαπημένες ταινίες του Γιώργου Γάλλου

Από τον Κουροσάβα και τον Μπέργκμαν, από τις ταινίες της Pixar μέχρι τα Batman του Nόλαν, ο ηθοποιός φτιάχνει μια ετερόκλητη και ειλικρινή λίστα και πιστεύει ότι «σινεμά είναι να βλέπεις άλλες πλευρές του κόσμου».
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΝΙΝΕΤΤΑ ΓΙΑΚΙΝΤΖΗ
Εβελίνα Παπούλια: «Δεν μου χαρίστηκε τίποτα»

Oι Αθηναίοι / Εβελίνα Παπούλια: «Δεν μου χαρίστηκε τίποτα»

«Μην παίξεις ποτέ κωμωδία», της είχαν πει, αλλά τελικά το ευρύ κοινό τη λάτρεψε ως Μαρίνα Κουντουράτου. Όταν αποφάσισε να ερμηνεύσει τον ρόλο μιας τρανς γυναίκας, της είπαν «θα καταστραφείς». Ήταν πάντα τολμηρή και άφοβη. Και είναι η Αθηναία της εβδομάδας.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ

σχόλια

1 σχόλια