Το Μουσείο Βαν Γκογκ στο Άμστερνταμ δίνει τη δυνατότητα να περιηγηθείς δωρεάν σε όλες τις αίθουσές του και να δεις όλα τα εκθέματα της συλλογής του, με κάθε λεπτομέρεια. Η επιλογή για το τι αξίζει να δει κανείς και πού να σταθεί περισσότερο είναι πολύ δύσκολη, οι πίνακες και τα σχέδια για κάποιον που του αρέσει το έργο του Βαν Γκογκ είναι σπουδαία, έργα μιας ιδιοφυΐας που δεν γνώρισε καμία επιτυχία όσο ζούσε, ούτε καν αναγνωρίστηκε ως σημαντικός καλλιτέχνης. Ωστόσο, μετά τον θάνατό του, η φήμη του εξαπλώθηκε πολύ γρήγορα και σήμερα αναγνωρίζεται ως ένας από τους σημαντικότερους ζωγράφους όλων των εποχών. Η επίδρασή του στα μεταγενέστερα κινήματα του εξπρεσιονισμού, του φωβισμού αλλά και εν γένει της αφηρημένης τέχνης, θεωρείται καταλυτική.
Εδώ μπορείς να ξεκινήσεις την περιήγηση.
1.
Οι Πατατοφάγοι
O Βαν Γκογκ είδε τους «Πατατοφάγους» ως έκθεμα για το οποίο εσκεμμένα επέλεξε μία δύσκολη σύνθεση για να αποδείξει ότι εξελισσόταν σε καλό ζωγράφο προσώπων. Ο πίνακας έπρεπε να απεικονίσει την σκληρή πραγματικότητα της αγροτικής ζωής, έτσι ζωγράφισε τους χωρικούς με άγρια πρόσωπα και κοκαλιάρικα χέρια, ταλαιπωρημένα από τη σκληρή δουλειά. Ήθελε να δείξει με αυτό τον τρόπο ότι «είχαν οι ίδιοι, με αυτά τα χέρια, καλλιεργήσει το φαγητό που είχαν στο πιάτο τους και έτσι το είχαν κερδίσει με τιμιότητα».
Ζωγράφισε πέντε φιγούρες με γήινα χρώματα –«κάτι σαν το χρώμα της πραγματικής πατάτας μόλις έχει βγει από το χώμα, με τη φλούδα της, φυσικά». Το μήνυμα του πίνακα ήταν πιο σημαντικό για τον Βαν Γκογκ από τη σωστή ανατομία ή την τεχνική τελειότητα. Ήταν πολύ ευχαριστημένος με το αποτέλεσμα, ωστόσο ο πίνακάς του προκάλεσε αρκετές αντιδράσεις από κριτικούς επειδή τα χρώματά του ήταν τόσο σκούρα και οι φιγούρες γεμάτες λάθη. Σήμερα, οι «Πατατοφάγοι» είναι ένας από τους πιο διάσημους πίνακες του Βαν Γκογκ.
2.
Ανθισμένη Αμυγδαλιά
Τα μεγάλα ανθισμένα κλαδιά σαν κι αυτά με φόντο τον γαλάζιο ουρανό ήταν ένα από τα αγαπημένα θέματα του Βαν Γκογκ. Τα λουλούδια της αμυγδαλιάς που ανθίζει νωρίς την άνοιξη γίνονται το σύμβολο της καινούργιας ζωής. Ο Βαν Γκογκ δανείστηκε το θέμα, τα έντονα περιγράμματα και την τοποθέτηση των δέντρων στο πλάνο από τη γιαπωνέζικη χαρακτική.
Ο πίνακας ήταν δώρο για τον αδερφό του Theo και τη νύφη του την Jo, που είχαν αποκτήσει μόλις ένα αγοράκι, τον Vincent Willem. Στο γράμμα όπου του ανακοίνωνε τη γέννηση του παιδιού, ο Theo του έγραφε: «Όπως σου έχουμε πει, του δώσαμε το όνομά σου, και κάνω την ευχή να γίνει τόσο αποφασιστικός και θαρραλέος όσο είσαι κι εσύ». Όπως ήταν λογικό, αυτός ο πίνακας ήταν ο πιο αγαπημένος της οικογένειας του Βαν Γκογκ. Ο Vincent Willem ήταν αυτός που ίδρυσε το Μουσείο Βαν Γκογκ.
3.
Ηλιοτρόπια
Οι πίνακες του Βαν Γκογκ με ηλιοτρόπια είναι από τους πιο διάσημούς του. Τα έκανε στην Αρλ, στη νότια Γαλλία, το 1888 και το 1889. Ο Βίνσεντ ζωγράφισε συνολικά πέντε μεγάλους καμβάδες με ηλιοτρόπια σε βάζο, με τρεις αποχρώσεις του κίτρινου «και τίποτα άλλο». Με αυτόν τον τρόπο έδειξε ότι ήταν δυνατό να δημιουργήσεις μία εικόνα με αμέτρητες παραλλαγές ενός μόνο χρώματος, χωρίς καθόλου να χαθεί η ποιητική έκφρασή της.
Οι πίνακες με τα ηλιοτρόπια είχαν ξεχωριστή σημασία για τον Βαν Γκογκ, επικοινωνούσαν την «ευγνωμοσύνη» του, έγραφε. Κρέμασε τα δύο πρώτα στο δωμάτιο του φίλου του, του ζωγράφου Πολ Γκογκέν, ο οποίος είχε έρθει να μείνει μαζί του στο Κίτρινο Σπίτι. Ο Γκογκέν εντυπωσιάστηκε από τα ηλιοτρόπια, τα οποία πίστευε ότι είναι «εντελώς Γκογκενικά». Ο Βαν Γκογκ είχε ζωγραφίσει μία νέα έκδοση κατά τη διάρκεια της παραμονής του φίλου του και ο Γκογκέν αργότερα του ζήτησε να του χαρίσει έναν από τους πίνακες, αλλά ο Βίνσεντ ήταν διστακτικός. Αργότερα έφτιαξε δύο πιο αφηρημένα αντίγραφα, ένα από τα οποία είναι στο μουσείο Βαν Γκογκ.
4.
Παπούτσια
Τα φθαρμένα παπούτσια ήταν μια ασυνήθιστη επιλογή για πίνακα. Ένας γνωστός του Βαν Γκογκ περιέγραψε πώς ο Βίνσεντ αγόρασε τα παλιά εργατικά παπούτσια σε μία υπαίθρια αγορά. Μετά τα φόρεσε και περπάτησε στις λάσπες μέχρι να βρομίσουν. Τότε μόνο θεώρησε ότι έχουν ενδιαφέρον για να τα ζωγραφίσει. Ο Βαν Γκογκ έκανε αρκετές νεκρές φύσεις με αυτό το θέμα.
Μάλιστα, ζωγράφισε παπούτσια πάνω σε έναν άλλο πίνακα: αυτόν που έδειχνε τη θέα από το δωμάτιο του αδερφού του, το Theo. Σε αρκετές περιπτώσεις ο Βαν Γκογκ έχει χρησιμοποιήσει ξανά τον ίδιο καμβά για να φτιάξει κάτι νέο πάνω σε παλιότερο έργο. Ήταν ένας τρόπος να γλιτώσει χρήματα.
5.
Κήπος με ζευγάρια που φλερτάρουν: η πλατεία του Σεν-Πιέρ
Ο Βαν Γκογκ ονόμαζε αυτή την ηλιόλουστη σκηνή στο πάρκο «ο πίνακας του κήπου με τους εραστές». Ερωτευμένα ζευγάρια σουλατσάρουν στα μονοπάτια κάτω από νεαρές καστανιές και κάθονται στα παγκάκια. Χρησιμοποίησε μια πιο ελεύθερη παραλλαγή της τεχνικής των πουαντιλιστών (έφτιαχναν τις συνθέσεις τους με κουκίδες χρώματος).
Ο Βαν Γκογκ χρησιμοποίησε μικρές πινελιές από χρώματα σε διαφορετικά μήκη και κατευθύνσεις. Αυτό τον βοήθησε να δημιουργήσει το εφέ μιας αστραφτερής ανοιξιάτικης μέρας, το οποίο ταίριαξε με την αίσθηση της οικειότητας και της συντροφικότητας που ήθελε να εκφράσει. Κι ο ίδιος λαχταρούσε να έχει σύζυγο και να κάνει οικογένεια, αλλά είχε τις «πιο απίθανες ερωτικές σχέσεις». Τελικά παραιτήθηκε από την ιδέα και αφοσιώθηκε στην τέχνη του.
6.
Το Κίτρινο Σπίτι (Ο Δρόμος)
Τον Μάιο του 1888 ο Βαν Γκογκ νοίκιασε τέσσερα δωμάτια σε ένα σπίτι στην Place Lamartine στην Αρλ, στη νότια Γαλλία. Ο πίνακας με την πλατεία και το σπίτι με τα πράσινα εξώφυλλα δείχνει το μέρος που έμενε. Αμέσως μόλις μετακόμισε στο «Κίτρινο Σπίτι» έστειλε στον αδερφό του Theo μία περιγραφή και ένα σχέδιο, το ίδιο με τον πίνακα. «Είναι απίθανα αυτά τα κίτρινα σπίτια στο φως του ήλιου και αυτή η ασύγκριτη φρεσκάδα του γαλάζιου», του έγραφε.
Το έργο, το οποίο ο Βαν Γκογκ ονόμαζε «Ο Δρόμος», καταγράφει όλο το άμεσο περιβάλλον του καλλιτέχνη: το εστιατόριο που έτρωγε (στα αριστερά), και το σπίτι του φίλου του, του ταχυδρόμου Joseph Roulin, που φαίνεται στο βάθος, μετά τη δεύτερη γέφυρα. Στο «Κίτρινο Σπίτι» ο Βίνσεντ είχε βρει ένα μέρος όπου μπορούσε όχι μόνο να ζωγραφίσει, αλλά και να φιλοξενεί και τους φίλους του. Το σχέδιό του ήταν να μετατρέψει το κίτρινο γωνιακό κτίριο σε ένα σπίτι καλλιτεχνών, όπου ζωγράφοι της ίδιας τεχνοτροπίας θα ζούσαν και θα ζωγράφιζαν μαζί.
7.
Το Υπνοδωμάτιο
Την περίοδο που ήταν στην Αρλ, ο Βαν Γκογκ έφτιαξε αυτό τον πίνακα με το υπνοδωμάτιό του στο Κίτρινο Σπίτι. Το είχε «διακοσμήσει» ο ίδιος, με απλά έπιπλα και με δικά του έργα στους τοίχους. Με τα έντονα χρώματα ήθελε να εκφράσει «ανάπαυση» και «ύπνο». Οι έρευνες δείχνουν ότι οι έντονες αντιθέσεις στα χρώματα που βλέπουμε στο έργο σήμερα είναι αποτέλεσμα του αποχρωματισμού του με τα χρόνια. Οι πόρτες και τα παράθυρα, για παράδειγμα, ήταν μοβ και όχι το γαλάζιο που βλέπουμε πλέον.
H παράξενη γωνία του πίσω τοίχου, ωστόσο, δεν ήταν λάθος του Βαν Γκογκ, ήταν όντως στραβή. Οι κανόνες της προοπτικής φαίνεται ότι δεν έχουν εφαρμοστεί με ακρίβεια σε όλο τον πίνακα, αλλά ήταν εσκεμμένη επιλογή. Ο Βίνσεντ είπε στον Theo ότι είχε επίτηδες «ανοίξει» το εσωτερικό του δωματίου και δεν είχε βάλει καθόλου σκιές, για να μοιάζει με γιαπωνέζικο χαρακτικό. Ο Βαν Γκογκ ήταν πολύ ευχαριστημένος με αυτό τον πίνακα: «Όταν είδα τους καμβάδες μου ξανά, μετά την αρρώστια, αυτός που μου φάνηκε καλύτερος από όλους ήταν το υπνοδωμάτιό μου» είχε πει.
8.
Σιταροχώραφο με κοράκια
Το «Σιταροχώραφο με τα κοράκια» είναι από τους διάσημους πίνακες του Βαν Γκογκ. Λέγεται ότι ήταν ο τελευταίος που ζωγράφισε. Λέγεται επίσης πως ο απειλητικός ουρανός, τα κοράκια και ο δρόμος που δεν πάει πουθενά αναφέρονται στο τέλος της ζωής του που έβλεπε να πλησιάζει. Στην πραγματικότητα, έφτιαξε πολλούς ακόμη πίνακες μετά από αυτόν. Ωστόσο, με τα χωράφια του σταριού κάτω από τον θυελλώδη ουρανό, ήθελε όντως να εκφράσει «τηνθλίψη και την ακραία μοναξιά», αλλά ταυτόχρονα ήθελε να δείξει αυτό που θεωρούσε ότι ήταν η εξοχή: «κάτι υγιές που σου δίνει δύναμη».
Ο Βαν Γκογκ χρησιμοποίησε δυναμικούς συνδυασμούς χρωμάτων σε αυτόν τον πίνακα: η αντίθεση του μπλε ουρανού με το κίτρινο σιτάρι, ενώ το κόκκινο-καφέ του μονοπατιού εντείνεται από το πράσινο του γρασιδιού.
9.
Αυτοπορτέτο ως ζωγράφος
Σε ένα από τα αυτοπορτρέτα του, εδώ παρουσιάζεται ως ζωγράφος, κρατώντας την παλέτα και τα πινέλα, μπροστά στο καβαλέτο. Έδειχνε ότι ήταν ένας μοντέρνος ζωγράφος χρησιμοποιώντας ένα νέο στυλ ζωγραφικής, με φωτεινά, ξεκάθαρα χρώματα. Η παλέτα περιέχει τα συμπληρωματικά χρωματικά ζευγάρια κόκκινο/πράσινο, κίτρινο/μοβ και μπλε/πορτοκαλί. Τα έχει βάλει το ένα δίπλα στο άλλο για να τονίζουν το ένα το άλλο: το γαλάζιο της ποδιάς του και το πορτοκαλοκόκκινο της γενειάδας του.
Αυτός ο πίνακας είναι ο τελευταίος που ζωγράφισε στο Παρίσι, την πόλη τον είχε εξουθενώσει πνευματικά και σωματικά. Στην αδερφή του, Wil, είχε πει πώς ζωγράφισε τον εαυτό του: «ρυτίδες στο μέτωπο και γύρω από στόμα, ανέκφραστο πρόσωπο, πολύ κόκκινα γένια, αρκετά ατημέλητος και θλιμμένος».
10.
Κλαδί αμυγδαλιάς σε ποτήρι
Μια κόκκινη γραμμή χωρίζει το πλάνο αυτού του μικρού πίνακα που δείχνει ένα κλαδί ανθισμένης αμυγδαλιάς, του πρώτου δέντρου που ανθίζει την άνοιξη. Όταν Ο Βαν Γκογκ έφτασε στην Αρλ, υπήρχε ακόμη χιόνι στο έδαφος. Στις 2 Μαρτίου, μία εβδομάδα αργότερα, έγραφε στον αδερφό του: «Υπάρχει μεγάλος παγετός εδώ, και στην εξοχή υπάρχει ακόμα χιόνι – έχω ένα έργο με το λευκό τοπίο και την πόλη στο πίσω μέρος και, επίσης, δύο μικρούς πίνακες με ένα κλαδί αμυγδαλιάς που έχει ήδη ανθίσει, παρ' όλη την κακοκαιρία».
Μετά από αυτό, ο Βαν Γκογκ άρχισε να δουλεύει μια σειρά από μεγάλους πίνακες με ανθισμένα περιβόλια: με αμυγδαλιές, ροδακινιές, δαμασκηνιές και αχλαδιές.
11.
Κλαδεμένη Ιτιά
Ο Βίνσεντ Βαν Γκογκ συνάντησε αυτό το σημείο κατά τη διάρκεια των μεγάλων περιπάτων που έκανε στην περιοχή γύρω από το σπίτι του στη Χάγη. Ήθελε να χρησιμοποιήσει το νεκρό κλαδεμένο δέντρο της ιτιάς με φόντο τον απειλητικό ουρανό για να δημιουργήσει ένα μελαγχολικό τοπίο, με τον διαβιβαστή του σιδηροδρόμου να σκέφτεται (σύμφωνα με τον καλλιτέχνη): «πόσο μουντά είναι σήμερα».
Η «Κλαδεμένη Ιτιά» είναι μια λεπτομερής νερομπογιά. Στον ορίζοντα, ο Βαν Γκογκ ζωγράφισε προσεκτικά έναν σιδηροδρομικό σταθμό με μολύβι και μελάνι. Οι στύλοι, η μηχανή του τρένου από όπου βγαίνει καπνός και η μικρή φιγούρα του διαβιβαστή με τη σημαία είναι όλα απεικονισμένα με μεγάλη ακρίβεια. Μετά ολοκληρώνει τη σκηνή χρησιμοποιώντας νερομπογιές. Το μονοπάτι που βρίσκεται στο κέντρο του πίνακα είναι μαύρο, φτιαγμένο με σκόνη από κάρβουνο.
12.
O Θερισμός
Μπορείς σχεδόν να αισθανθείς την ξηρασία και τη ζέστη σε αυτό τον πίνακα του επίπεδου τοπίου γύρω από την Αρλ, στη νότια Γαλλία. Ο Βαν Γκογκ συνδύασε το καταγάλανο του ουρανού με του κίτρινους και πράσινους τόνους της γης για να αποδώσει την ατμόσφαιρα μιας καλοκαιρινής μέρας. Δούλευε στα σιταροχώραφα για μέρες εκείνη την περίοδο, κάτω από τον καυτό ήλιο. Ήταν μια ιδιαίτερα παραγωγική περίοδος – ολοκλήρωσε δέκα πίνακες και πέντε σχέδια σε λίγο περισσότερο από μία εβδομάδα, μέχρι που μια δυνατή θύελλα έφερε το τέλος του θερισμού.
Ο Βαν Γκογκ ήθελε να δείξει τη ζωή των χωρικών και τη δουλειά τους με τη γη –ένα επαναλαμβανόμενο θέμα στην τέχνη του– και ζωγράφισε αρκετά στάδια του θερισμού. Βλέπουμε ένα μισοκομμένο χωράφι σταριού, σκάλες και αρκετά κάρα. Ένας θεριστής με δρεπάνι δουλεύει στο βάθος, γι' αυτό ονόμασε τον πίνακα «La moisson» ή «Ο Θερισμός». Ο Βαν Γκογκ τον θεωρούσε έναν από τους πιο πετυχημένους του πίνακες, κι έγραφε στον αδελφό του, τον Theo, ότι εκείνος ο καμβάς «σκοτώνει εντελώς όλους τους υπόλοιπους».
σχόλια