Σχετικάστο ντούκου πέρασε το τιμητικό-«ανθρωπιστικό»αγαλματάκι που χάρισε η Ακαδημία στονΤζέρι Λιούις λίγο πριν τα 83α γενέθλιά του στη φετινή σεμνή και ταπεινήκαι χαζοχαρούμενη τελετή των Όσκαρ.Ξεκαθάρισμα λογαριασμών ή παρηγοριάστον άρρωστο μέχρι να βγει η ψυχή του,αυτά τα βραβεία τιμούν κάθε χρόνοκάποιους ζωντανούς (καμιά φορά καιπεθαμένους) θεσμούς του αμερικανικούσινεμά που δεν θα έβλεπαν κανονικό Όσκαρούτε σε δέκα ζωές, αφού δεν κολλάνε μετίποτε στην εικόνα του χλιαρού ευπρεπισμούπου κατά κανόνα προβάλλουν οι επιλογέςτων μελών της Ακαδημίας προς το παγκόσμιοκοινό, το οποίο πια έτσι κι αλλιώς κάθεταισπίτι και «κατεβάζει» ταινίες σαν ναμην υπάρχει αύριο.
Ο ΤζέριΛιούις -θεσμός όπως μόνο οι δημοφιλείςκωμικοί μπορούν να είναι, άσχετα αν έχεινα κάνει «προσωπική» ταινία της προκοπήςπάνω από σαράντα χρόνια, είτε ως σκηνοθέτηςείτε ως πρωταγωνιστής- πήρε το βραβείοκαι είπε κι ευχαριστώ παρά τους φόβουςορισμένων για κάποιο απρόβλεπτοπαραλήρημα που θα μπορούσε να κρατήσειόμηρο την ίδια την τελετή. Γνωστός γιατη μεγαλομανία και το μανιοκαταθλιπτικόταπεραμέντο του, δεν είναι και λίγες οισουρεάλ συχνά χοντράδες που έχειξεστομίσει σε τέτοιου είδους εκδηλώσεις,με αποδέκτες κυρίως τις γυναίκες καιτους γκέι.
Πάμε, έχει«Τζέρι Λιούις», λέγαμε πιτσιρικάδεςκαι τρέχαμε στα θερινά ή μπροστά στηντηλεόραση Σάββατο απόγευμα. «ΤζέριΛιούις» όπως «Μπρους Λι» ή όπως «Βέγγος»:ένα σύμπαν καθησυχαστικά φασαριόζικοκαι χαοτικό. Θα πρέπει να είχα δει τονΣταχτομπούτο ειδικά περισσότερες φορέςαπό οποιαδήποτε άλλη ταινία όταν ήμουνμικρός: είναι χαραγμένα στη μνήμη όλατα σκέρτσα, τα «επιληπτικά επεισόδια»αλλά και οι «σεντιμεντάλ» εξάρσεις τουΛιούις, με αποκορύφωμα την εντυπωσιακήσκηνή όπου φαίνεται σαν κουκίδα νακατεβαίνει με χορευτικές κινήσεις μιααπίθανα τεράστια σκάλα που οδηγεί στησάλα του Μεγάλου Χορού υπό τους ήχουςτης ορχήστρας του Count Basie. Τις καλύτερεςταινίες του πάντως τις γύρισε μόνος τουκαι οι έξι πρώτες ταινίες που υπέγραψεως σκηνοθέτης (από το Bellboy του 1960 ως τοThe Family Jewels του '65) αποτελούν έξοχαδείγματα αμερικανικής κωμωδίας, ενώ τοΔάσκαλος για Κλάματα (The Nutty Professor) είναιαπλά αριστούργημα. Αν και κωμωδία τυπικά(και τι κωμωδία) είναι ίσως η πιο έντονηεκδοχή του Δρ.Τζέκυλ και Κύριος Χάιντ,που έχει γίνει με τον αρχισπασίκλαβαριάς μορφής καθηγητή να μεταμορφώνεταιμέσω ελιξιρίου, που ο ίδιος έχειπαρασκευάσει, σε ερωτύλο «μπίτνικ»lounge lizard με το όνομα Buddy Love. Πολλοί θεώρησανότι αυτός ο χαρακτήρας ήταν μια όχιδιακριτική αναφορά στον Ντιν Μάρτιν,με τον οποίο ο Λιούις είχε κάνει ένα απότα πιο δημοφιλή ντουέτα όλων των εποχών,πριν η συνεργασία διαλυθεί άδοξα καιμε πολλές πικρίες, άλλοι όμως έχουνισχυριστεί κατά καιρούς ότι κάπως έτσι-αλαζών, νάρκισσος και παρακμιακά μποέμ-ήταν στην πραγματικότητα ο ίδιος ο ΤζέριΛιούις. Τρέχα γύρευε: ματαιοπονεί όποιοςαναζητά το «πραγματικό» πρόσωπο μεγάλωνκωμικών, αυτό είναι το μόνο βέβαιο.
Μετά τονΤσάπλιν, τον Κίτον και τον «Λιγνό» ΣτανΛόρελ, ο Τζέρι Λιούις ήταν αυτός πουσυντήρησε το κόλλημα της Αμερικανικήςκωμωδίας με τον «ανθρωπάκο», ο οποίοςμονίμως απειλείται από έναν ακατανόητο,άκαρδο και ανερμάτιστο κόσμο, ο οποίοςμπορεί να πάρει οποιαδήποτε μορφή, όπωςγια παράδειγμα τα τεράστια (μητρικά;)στήθη της Ανίτα Έκμπεργκ που του ρίχνουν«βυζοσκάμπιλο», σπάζοντας τα γυαλιάτου στο «Hollywood or Bust». Αντίθετα από τουςπροηγούμενους ήρωες-μάρτυρες τηςκωμωδίας που κατέφευγαν στην εκδίκηση,στη στωικότητα ή στη βουβή απελπισία,η απάντηση του Λιούις στο καταπιεστικόσύστημα ήταν η τρέλα: οι βαθιά μελετημένοισπαστικοί αυτοματισμοί κι ένα ανεξάντλητορεπερτόριο απρόβλεπτων εξάρσεων. Δενπαρατηρεί, δεν κάνει υπολογισμούς, τακάνει απλά όλα μπάχαλο γιατί αλλιώς δενυπάρχει. Κάτι σαν τον Κύριο Ιλό με κρίσειςεπιληψίας και μανία καταδιώξεως. ΟιΓάλλοι μπορεί να έχουν τα κουσούριατους, αλλά ήταν αυτοί που αναγνώρισανόλα τα υπερβατικά στοιχεία στη σωματικήκαι καθηλωμένη σε μια μεταλλαγμένηπαιδικότητα κωμωδία του Λιούις -αναγνώριση που μοιάζει ακόμα και σήμεραγραφική και ακατανόητη για τουςΑμερικανούς, άλλη μια απόδειξη ότι όντωςτελικά η «κόλαση είναι οι Γάλλοι».
Ήδη από το1956 είχε γραφτεί στο «Cahiers du Cinema» γι'αυτό τον επονομαζόμενο «le roi du crazy» ότιαποδεικνύει πως «είναι πολύ πιο εύκολοκαι πολύ πιο αστείο να οδηγήσεις τουςανθρώπους στην τρέλα παρά να τους αφήσειςνα σε οδηγήσουν αυτοί στην καταστροφή».Εδώ και πολλά πολλά χρόνια πάντως, οΤζέρι Λιούις δεν ασχολείται ουσιαστικάμε το σινεμά. Η απόλυτη εμμονή του -ηίδια του η ζωή- είναι ο ετήσιοςτηλεμαραθώνιος 24 ωρών που οργανώνεικαι παρουσιάζει ο ίδιος για τη συλλογήχρημάτων υπέρ των παιδιών που πάσχουναπό μυϊκή δυστροφία. Το σώου είναι έναοργιαστικό κιτς υπερθέαμα, ένα τέραςόπου συνυπάρχουν το χρήμα, το μελό, τοιδιοφυές timing και η χοντρή πλάκα. O ΤζέριΛιούις δεν είναι απλά θεσμός, είναιαξιοθέατο, μαυσωλείο αμερικανικής popκουλτούρας σαν την πόλη του Λας Βέγκας,όπου γυρίζεται κάθε χρόνο το συγκεκριμένοπρόγραμμα.
σχόλια