ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΠΑΤΡΙΩΤΙΣΜΟΥ
Ούτε περίεργο είναι ούτε μεμπτό να φροντίζουμε τον εαυτό μας και τα αγαπημένα μας πρόσωπα. Αυτή η μονομέρεια, όμως, μπορεί να οδηγήσει σε πράξεις που είτε παραμελούν είτε παραβιάζουν την ευζωία όσων δεν βρίσκονται ιδιαιτέρως κοντά μας, διότι οι δεσμοί και η έγνοια μας για τους άλλους εξαρτώνται από τη φυσική γειτνίαση. Το σχήμα του Ιεροκλή του Στωικού εκφράζει εναργώς αυτή τη στωική έννοια της οικείωσης: εάν τοποθετήσω τον μεν εαυτό μου στο κέντρο, τους δε άλλους σε ομόκεντρους κύκλους ακτίνας ανάλογης με τη μεταξύ μας απόσταση (οικογένεια, φίλοι, κοινότητα, πατρίδα, κόσμος), τότε το ενδιαφέρον μου εξασθενεί συνεχώς προς όσους βρίσκονται σε ολοένα μεγαλύτερης ακτίνας κύκλους.
Ακολουθώντας αυτό το σχήμα, ο Άνταμ Σμιθ ισχυρίζεται ότι ο μεγαλύτερος κύκλος στον οποίον μπορούμε να ασκήσουμε επίδραση είναι το έθνος-κράτος, η κατοικία κυρίως όσων αγαπάμε. «Το κράτος ή η επικράτεια στην οποία έχουμε γεννηθεί και μορφωθεί και υπό την προστασία της οποίας συνεχίζουμε να ζούμε, είναι σε κανονικές συνθήκες, η μεγαλύτερη κοινωνική συλλογικότητα, στης οποίας την ευτυχία ή τη δυστυχία, μπορεί να έχει επίδραση η δική μας καλή ή κακή συμπεριφορά» (σ. 371).
Συνεπώς, η ευημερία και ασφάλεια όσων αγαπάμε εξαρτάται σε κάποιο βαθμό από την ευημερία και την ασφάλεια της κοινωνίας, η οποία «μάς είναι εκ φύσεως πολύτιμη, όχι μόνο λόγω των εγωιστικών, αλλά και όλων των προσωπικών μας ευμενών αισθημάτων» (σ. 372). Γι’ αυτόν τον λόγο, τιμάμε τον πατριώτη που θυσιάζει τη ζωή του, ενώ ο προδότης μάς φαίνεται ο πλέον βδελυρός από όλους τους κακούργους.
Ωστόσο, «η αγάπη μας για το δικό μας έθνος, συχνά μας προδιαθέτει να βλέπουμε με την πλέον κακεντρεχή ζήλια και φθόνο, την ευημερία και την ενίσχυση των γειτονικών μας εθνών» (σ. 372). Πράγματι, «η αγάπη για την πατρίδα μας δεν φαίνεται να προέρχεται από αγάπη για την ανθρωπότητα. Το πρώτο συναίσθημα είναι εντελώς ανεξάρτητο από το δεύτερο και φαίνεται μερικές φορές να μας προδιαθέτει να πράξουμε με ασυνέπεια προς αυτό το δεύτερο» (σ. 374).
Ο Άνταμ Σμιθ είναι σαφής. Αν η αφοσίωση στο έθνος μας είναι «φυσική» ροπή των περισσοτέρων, ο κοσμοπολιτισμός θα πρέπει να είναι ταυτόχρονα το ιδεώδες μας. Από τη μια, θα πρέπει να είμαστε έτοιμοι να αντιμετωπίσουμε οποιαδήποτε επίθεση εναντίον της χώρας και, από την άλλη, θα πρέπει επίσης να φροντίζουμε για την ευημερία των ανθρώπων, ανεξαρτήτως θρησκείας, χρώματος, και διαμονής τους.
[Όλες οι παραπομπές είναι στο Άνταμ Σμιθ, Η Θεωρία των Ηθικών Συναισθημάτων, Μετάφραση: Δ. Γ. Δρόσος, Αθήνα: Εκδόσεις Παπαζήσης, 2012]
• • •
ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΑ COPY - PASTE
Το Επιτελείο των Αμυντικών Δυνάμεων του Ισραήλ (IDF) ανάρτησε στο σάιτ του έναν πλήρη χάρτη των τοποθεσιών όπου πραγματοποιούνται τεστ για την covid-19.
Ο χάρτης, όμως, δεν έδειχνε μόνον τοποθεσίες ειδικά για τεστ των πολιτών, αλλά και στρατιωτικές βάσεις για τα αντίστοιχα τεστ των στρατιωτικών.
Ο χάρτης περιελάμβανε το όνομα, ακριβή τοποθεσία και την περίμετρο απόρρητων στρατιωτικών βάσεων.
Το λάθος, που διορθώθηκε μόνον όταν η εφημερίδα Haaretz ενημέρωσε το IDF, οφείλεται σε copy-paste των σχετικών πληροφοριών από έναν πολίτη εργαζόμενο στο υπουργείο Υγείας.
Για ευνόητους λόγους, οι Ισραηλινές ένοπλες δυνάμεις δεν δημοσιεύουν τις συντεταγμένες των βάσεων τους.
Tο 2016, το IDF είχε απαγορεύσει το παιχνίδι Pokemon Go στις στρατιωτικές εγκαταστάσεις, φοβούμενο ότι οι στρατιώτες ακούσια θα αποκάλυπταν ευαίσθητες πληροφορίες σε εχθρικές δυνάμεις.
Πηγή: Haaretz, Mail Online
• • •
ΤΟ ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ ΤΟΥ ΒΕΝΤΟΤΕΝΕ
Σαν σήμερα στις 25 Μαρτίου 1957 στη Ρώμη, υπογράφηκε η Συνθήκη περί ιδρύσεως της Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας (ΕΟΚ). Αντιγράφω μια μάλλον άγνωστη ιστορία από ένα δοκίμιό μου για τον Άλμπερτ Χίρσμαν, για το πώς ξεπήδησε η ιδέα της ενωμένης Ευρώπης από κάποιους φωτισμένους Ιταλούς εξόριστους.
«Δεν βρέθηκε τυχαία στην Ιταλία ο Άλμπερτ Χίρσμαν. Η αδελφή του Ούρσουλα είχε παντρευτεί τον κοινό τους φίλο, σοσιαλιστή φιλόσοφο Ευγένιο Κολόρνι με τον οποίο διέμεναν στην Τεργέστη (μία από τις κόρες τους θα παντρευτεί ο νομπελίστας οικονομολόγος Αμάρτυα Σεν). Όταν έφθασε στην Τεργέστη, το ζεύγος Κολόρνι συμμετείχε ήδη στο παράνομο αντιφασιστικό κίνημα.
Ο Κολόρνι συνελήφθη τo 1939 και εξορίστηκε στο νησάκι Βεντοτένε, όπου με τους συγκρατουμένους του Αλτιέρο Σπινέλι και Ερνέστο Ρόσι επεξεργάστηκαν την ιδέα μιας ομοσπονδιακής Ευρώπης. Τελικά, ο Σπινέλι και ο Ρόσι συνέταξαν την άνοιξη του 1941 το ιστορικό Μανιφέστο για μια Ελεύθερη και Ενωμένη Ευρώπη («Μανιφέστο του Βεντοτένε»), το οποίο η Χίρσμαν έβγαλε κρυφά από το νησί και το διακίνησε μυστικά στη χώρα.
Αυτοί οι τέσσερις, μαζί με λίγους ακόμη, ίδρυσαν το 1943 στο Μιλάνο το Ευρωπαϊκό Ομοσπονδιακό Κίνημα. Τον Φεβρουάριο του 1944 εκδίδεται παράνομα η οριστική μορφή του Μανιφέστου, με επιμέλεια και πρόλογο του Κολόρνι, ο οποίος τον Μάιο θα δολοφονηθεί από τους φασίστες στη Ρώμη. Η Χίρσμαν παντρεύτηκε τον Σπινέλι το 1945, και μέχρι τον θάνατό της εργάστηκε για την ευρωπαϊκή ιδέα».
(Από το βιβλίο μου «Ανάμεσα στο Ρομάντζο της Επανάστασης και το Στερέωμα της Αντίδρασης», Επίκεντρο, 2016)
• • •
ΜΑΖΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ
Η παραχώρηση στην εταιρεία Cisco προσωπικών δεδομένων 1,5 εκατομμυρίου μαθητών-τριών και εκπαιδευτικών προκάλεσε πολλές αντιδράσεις· η υπουργός Παιδείας, Νίκη Κεραμέως, απάντησε· η διευθύντρια Μάρκετινγκ και Επικοινωνίας της Cisco, Έλενα Πρασσάκη, έδωσε ορισμένες διευκρινήσεις, διαβεβαιώνοντας ότι «δεν διεξάγουμε δραστηριότητες δημιουργίας προφίλ με τα δεδομένα αυτά»· και εκκρεμεί ερώτηση στη Βουλή από την οποία ελπίζουμε ότι θα καταλάβουμε τι συνέβη.
Το θέμα είναι ευρύτερης σημασίας, και μας θυμίζει το σκάνδαλο με την Cambridge Analytica και το Facebook, το οποίο πρέπει να μας ανοίξει τα μάτια όσον αφορά και το πώς θα αντιμετωπιστούν οι προκλήσεις των κοινωνιών και πώς θα διασφαλιστεί το μέλλον της δημοκρατίας.
Τα επόμενα λίγα στοιχεία, από άρθρο του Dirk Helbing και άλλων στο Scientific American, 25 Φεβρουαρίου 2017, καθιστούν εμφανείς τις δυσκολίες που πρέπει να υπερπηδήσουν οι δημοκρατικές χώρες, αν θέλουν να διατηρήσουν τον χαρακτήρα τους:
1. Τα παραγόμενα δεδομένα διπλασιάζονται κάθε 12 μήνες, δηλαδή το 2017 παρήχθησαν τόσα δεδομένα όσα από την εμφάνιση του ανθρώπου μέχρι το τέλος του 2016.
2. Εκτιμάται ότι σε 10 χρόνια θα υπάρχουν 150 δισεκατομμύρια αισθητήρες διασυνδεδεμένοι. Τότε, τα παραγόμενα δεδομένα θα διπλασιάζονται κάθε 12 ώρες.
3. Στα δεδομένα αυτά υπάρχουν πληροφορίες για το πώς σκεπτόμαστε και αισθανόμαστε.
4. Η συστημική πολυπλοκότητα (οι δικτυώσεις στην κοινωνία) αυξάνεται ταχύτερα από τον όγκο των δεδομένων, ο οποίος με τη σειρά του αυξάνεται ταχύτερα από την υπολογιστική ισχύ. Υπ’ αυτές τις συνθήκες, η συγκεντρωτική λήψη των αποφάσεων καθίσταται προβληματική.
5. Χάρη στις τεχνικές των Μαζικών Δεδομένων (Big Data) βελτιώνεται η λήψη των αποφάσεων. Αν ισχυρότεροι αλγόριθμοι ελέγχονται από λίγους, ο κίνδυνος οι δημοκρατίες να αντικατασταθούν από ολιγαρχικά καθεστώτα είναι πρόδηλος.
• • •
Η ΕΙΚΟΝΑ ΤΗΣ ΕΒΔΟΜΑΔΑΣ
