Το διάστημα της καραντίνας υπήρξε ένας καταιγισμός από λίστες με προτάσεις για βιβλία που θα μπορούσαμε να διαβάσουμε. Πολλοί ανέβαζαν στο Instagram φωτογραφίες με στοίβες από βιβλία που θα διάβαζαν. Στο Ίντερνετ κυκλοφόρησαν άρθρα επί άρθρων που μιλούσαν για την παρηγοριά και τη διαφυγή που μπορεί να μας προσφέρει η ανάγνωση σε περιόδους κρίσης, όπως αυτή που ζούμε. Τα βιβλιοπωλεία, αν και κλειστά λόγω lockdown, συνέχισαν ‒είτε μέσω των e-shops τους είτε ακόμα και με παραδόσεις που έκαναν οι ίδιοι οι βιβλιοπώλες, ιδίως εκείνοι των μικρών βιβλιοπωλείων‒ να φέρνουν βιβλία στην πόρτα του σπιτιού μας.
Δεν γνωρίζουμε πόσα από αυτά διαβάστηκαν, όμως ζητήσαμε από τους ανθρώπους τεσσάρων βιβλιοπωλείων της Αθήνας να μας πουν πού προσανατολίστηκε το αναγνωστικό κοινό, ποια βιβλία αγοράστηκαν περισσότερο και τι είδους ανάγκες κάλυψαν, τελικά, αυτές οι αναζητήσεις.
Αρετή Γεωργιλή
Free Thinking Zone
Οι επιλογές του αναγνωστικού μας κοινού είναι κυρίως καινούργιες κυκλοφορίες, βιβλία που μόλις βγήκαν, αλλά οι αναγνώστες δεν πρόλαβαν να προμηθευτούν από το φυσικό μας κατάστημα.
Όμως δεν ήταν αυτή η κυρίαρχη τάση. Οι περισσότεροι αναγνώστες βρήκαν την ευκαιρία να διαβάσουν τίτλους κλασικής και σύγχρονης κλασικής λογοτεχνίας που πάντα ήθελαν, αλλά οι καθημερινές τους υποχρεώσεις τούς ανάγκαζαν να το αναβάλλουν διαρκώς. Έτσι, δεν μπορώ να πω ότι αυτοί οι τίτλοι ανήκουν στην κατηγορία των παραδοσιακών ευπώλητων, γιατί υπήρξε μεγάλη διασπορά σε περισσότερα βιβλία.
Zητήθηκαν πολύ η «Πανούκλα» του Αλμπέρ Καμύ, το «Περί Τυφλότητος» του Ζοζέ Σαραμάγκου ή ο «Έρωτας στα χρόνια της χολέρας» του Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες για τον επιπλέον λόγο ότι το θέμα τους σχετίζεται κατά κάποιον τρόπο με αυτό που μας συμβαίνει.
Για παράδειγμα, μας ζητήθηκαν αριστουργήματα όπως το «Έγκλημα και Τιμωρία» ή οι «Αδερφοί Καραμάζοφ» του Φιόντορ Ντοστογιέφσκι, το «Πόλεμος και Ειρήνη» του Λέοντος Τολστόι, το «Μαγικό Βουνό» του Τόμας Μαν, ο «Κόμης Μοντεχρίστος» του Αλέξανδρου Δουμά, ο «Οδυσσέας» του Τζέιμς Τζόις, ο «Μόμπι Ντικ» του Χέρμαν Μέλβιλ και άλλα.
Σε αυτή την κατηγορία ζητήθηκαν πολύ η «Πανούκλα» του Αλμπέρ Καμύ, το «Περί Τυφλότητος» του Ζοζέ Σαραμάγκου ή ο «Έρωτας στα χρόνια της χολέρας» του Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες. Αυτά ζητήθηκαν, όμως, και για τον επιπλέον λόγο ότι το θέμα τους σχετίζεται κατά κάποιον τρόπο με αυτό που μας συμβαίνει.
Επίσης, παρατηρήσαμε, με μεγάλη χαρά, ότι οι πελάτες μας αναζήτησαν πολύ βιβλία φιλοσοφίας και ψυχολογίας. Για παράδειγμα, μας ζήτησαν αρκετά αρχαία ελληνική κλασική φιλοσοφία, κυρίως στωικούς και επικούρειους φιλοσόφους, αλλά μας ζήτησαν και Νίτσε, Σοπενχάουερ, Καντ κ.λπ. Είναι πολύ λογικό, σε αυτές τις πρωτόγνωρες συνθήκες και τη νέα πραγματικότητα που καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε, ο κόσμος να αναζητά τις ισορροπίες του σε μια «νέα κανονικότητα» και να επιθυμεί να υιοθετήσει μια διαφορετική φιλοσοφία και στάση ζωής με τη βοήθεια των κλασικών και σύγχρονων της παγκόσμιας σκέψης.
Επίσης, κινήθηκαν αρκετά και τα παιδικά βιβλία, κάτι που ήταν αναμενόμενο, αφού τα παιδιά ήταν αναγκασμένα να περνούν πολύ χρόνο στο σπίτι και οι γονείς ήθελαν να τα απασχολούν δημιουργικά.
Τέλος, εμείς, στο Free Thinking Zone, λόγω του ότι είμαστε ακτιβιστικό βιβλιοπωλείο που ασχολείται συστηματικά με τα θέματα της προστασίας των ατομικών δικαιωμάτων και την προώθηση των ελευθεριών, είχαμε τη χαρά να μας ζητούν βιβλία για την ισότητα, τη θεωρία του φύλου, το προσφυγικό, τον ρατσισμό, για παράδειγμα το «Δεύτερο Φύλο» της Σιμόν ντε Μποβουάρ, το βιβλίο της Σέριλ Σάντμπεργκ, ιδρύτριας της οργάνωσης Lean Ιn, που εκπροσωπούμε στην Ελλάδα, «Lean in: Βγείτε μπροστά», το «Αόρατες Γυναίκες» της Καρολίν Κριάντο Περέζ, το «Ημερολόγιο μιας δασκάλας - Ιστορίες από το προσφυγικό» της Έλενας Καραγιάννη και άλλα.
Το top 5 του Free Thinking Zone
— Ρωμανός Γεροδήμος, «Ανταποκρίσεις από τον 21ο αιώνα», εκδόσεις Παπαδόπουλος
— Λένα Διβάνη, «Τα ζευγάρια που έγραψαν ιστορία», εκδόσεις Πατάκη
— Κυριάκος Αθανασιάδης, «Το κόκκινο μαντίλι», Εκδόσεις Ψυχογιός
— Ντέλια Όουενς, «Εκεί που τραγουδάνε οι καραβίδες», μτφρ. Μαργαρίτα Ζαχαριάδου, εκδόσεις Δώμα
— Αλμπέρ Καμύ, «Η Πανούκλα», μτφρ. Νίκη Καρακίτσου-Dougé, εκδόσεις Καστανιώτη
Άγης Αθανασιάδης
Booktalks
Ο κόσμος τις ημέρες της καραντίνας στράφηκε σε πολυσέλιδα βιβλία, μεγάλες αφηγήσεις. Κινήθηκαν πολύ καλά κλασικά μυθιστορήματα, όπως η «Βαλκανική Τριλογία» της Μάνινγκ, ο «Κόμης Μοντεχρίστος του Αλ. Δουμά, το «Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο» του Μαρσέλ Προυστ, το «Άπαντα τα πεζά» του Μπ. Σουλτς, γενικώς βιβλία που είναι γύρω στις 1.000 σελίδες, ορισμένα δε πάνω από 2.000 σελίδες.
Γενικότερα, ο κόσμος αγόρασε πολλά βιβλία αυτές τις ημέρες. Δεν γνωρίζουμε αν τα διάβασε όλα, αλλά τουλάχιστον ήταν μια καλή ευκαιρία για κάποιους να διαβάσουν περισσότερο. Αγοράστηκαν επίσης αρκετά βιβλία δοκιμιακού ύφους που μιλάνε για πανδημίες, κρίσεις οικονομικές, δυστοπίες κ.λπ.
Η τάση πλέον, όπως διαφαίνεται, είναι μια στροφή προς το ηλεκτρονικό εμπόριο βιβλίων, καθώς όσοι είχαν ήδη e-shops δούλεψαν πολύ καλά, οι υπόλοιποι, όπως το Booktalks (που προετοιμάζει το δικό του e-shop), κινηθήκαμε μέσω κοινωνικών δικτύων, e-mails και τηλεφώνων. Τουλάχιστον, εξυπηρετήσαμε ταχύτατα τους πελάτες μας, είτε πηγαίνοντας οι ίδιοι τα βιβλία σπίτι τους αυθημερόν ή σε 1-2 μέρες είτε συνεργαζόμενοι με μια εταιρεία κούριερ που δεν αντιμετώπισε προβλήματα παράδοσης, όπως οι περισσότερες.
Το top 5 του Booktalks
— David Park, «Ταξιδεύοντας σε ξένη γη», μτφρ. Νίκος Μάντης, εκδόσεις Gutenberg
— Isaac Bashevis Singer, «Σώσα», μτφρ. Μιχάλης Πάγκαλος, εκδόσεις Κίχλη
— Χαν Γκανγκ, «Η χορτοφάγος», μτφρ. Αμ. Τζιώτη, εκδόσεις Καστανιώτη
— Σβετλάνα Αλεξίεβιτς, «Τσέρνομπιλ», μτφρ. Ορέστης Γεωργιάδης, εκδόσεις Πατάκη
— Κλαούντιο Μάγκρις, «Στιγμιότυπα», μτφρ. Μ. Σπυριδοπούλου, εκδόσεις Καστανιώτης
Σπύρος Ξένος
Βιβλιοπωλείο Λεμόνι
Τις ημέρες που μείναμε σπίτι και ενώ το βιβλιοπωλείο Λεμόνι ήταν κλειστό λόγω αναστολής λειτουργίας των καταστημάτων, υπήρξε αυξημένη ζήτηση βιβλίων από το e-shop μας. Οι αναγνώστες, λόγω της αναγκαστικής παραμονής μας στο σπίτι, είχαμε την ευκαιρία για περισσότερο διάβασμα, δεδομένου ότι τα βιβλία απάλυναν την αγωνία και την αβεβαιότητα που ζούμε.
Προτιμήθηκαν βιβλία όλων των κατηγοριών από την ελληνική και ξένη πεζογραφία, δοκίμια, και πολλά παιδικά βιβλία. Εντύπωση μας έκανε ότι βιβλία όπως η «Πανούκλα» του Καμύ και η «Πανούκλα στο Μπέργκαμο» του Γιάκομπσεν επανήλθαν στις προτιμήσεις των αναγνωστών τις ημέρες της καραντίνας. Παρατηρήσαμε, επίσης, άνοδο και σε βιβλία πολυσέλιδα και ογκώδη, όπως το «2666» του Μπολάνιο, το «Πόλεμος και Ειρήνη» του Τολστόι, η «Βαλκανική Τριλογία» της Μάνινγκ κ.ά. Φαίνεται ότι ο άπλετος χρόνος έδωσε την ευκαιρία να διαβαστούν μεγάλα έργα της λογοτεχνίας.
Από αυτά που διάβασα εγώ προσωπικά τις τελευταίες μέρες με άγγιξε ιδιαιτέρως το βιβλίο του Ντυμπουά «Δεν κατοικούν όλοι οι άνθρωποι τον κόσμο με τον ίδιο τρόπο». Η ιστορία, αν και ασυνήθιστη, έχει στοιχεία από την πραγματικότητα. Ο πρωταγωνιστής του μυθιστορήματος μεγαλώνει στην Ευρώπη με πατέρα έναν πάστορα και με μια παθιασμένη με τον κινηματογράφο μητέρα. Μετοικώντας, κατά την ενηλικίωσή του, στην Αμερική θα βρεθεί, για ασήμαντη, θα λέγαμε, αφορμή, στη φυλακή για δύο χρόνια και σε αυτό το σημείο το βιβλίο αναπτύσσει το θέμα του εγκλεισμού, της διαφορετικότητας, της φιλίας, του έρωτα και, τελικά, της ομορφιάς της ζωής.
Αισθάνομαι ότι οι μέρες που περνάμε είναι απρόβλεπτες, μεγάλο δώρο των ημερών, όμως, ήταν η συνάντηση στον χώρο του βιβλιοπωλείου με τους αναγνώστες και τους φίλους μας, με τα αγαπημένα μας πρόσωπα, τα οποία μας είχαν λείψει.
To top 5 του βιβλιοπωλείου Λεμόνι
— Ζαν-Πωλ Ντυμπουά, Δεν κατοικούν όλοι οι άνθρωποι τον κόσμο με τον ίδιο τρόπο, μτφρ. Μαρία Γαβαλά, εκδόσεις Δώμα
— Olivia Manning, Βαλκανική Τριλογία, μτφρ. Κλαίρη Παπαμιχαήλ, εκδόσεις Μεταίχμιο
— Jaume Cabré, Η σκιά του ευνούχου, μτφρ. Ευρυβιάδης, εκδόσεις Πόλις
— Μιχάλης Μακρόπουλος, Μαύρο νερό, εκδόσεις Κίχλη
— Joseph Roth, Φράουλες, μτφρ. Μαρία Αγγελίδου, εκδόσεις Άγρα
Σπήλιος Λαμπρόπουλος
Εμπορικός διευθυντής προϊόντων ψυχαγωγίας του Public
Αυξημένη ζήτηση, που υπό άλλες συνθήκες μάλλον δεν θα είχε σημειωθεί, παρουσίασαν τίτλοι όπως η «Πανούκλα» του Καμύ, ο «Έρωτας στα χρόνια της χολέρας» του Μάρκες και το «Μαγικό Βουνό» του Τόμας Μαν. Ίσως είναι και αυτονόητο ότι το βιβλίο «Κορωνοϊός: Ένα εγχειρίδιο», των εκδόσεων Νεφέλη, που κυκλοφόρησε εν μέσω πανδημίας και με κλειστά μαγαζιά, βρήκε ανταπόκριση, καθώς είναι ψύχραιμο, επιστημονικό και γραμμένο σε απλή γλώσσα. Αυτά όσον αφορά τα βιβλία ενηλίκων. Με δεδομένο ότι ο κατ' οίκον περιορισμός ίσχυε για όλους, ανεξαρτήτως ηλικίας ή οικογενειακής κατάστασης, αντιλαμβάνεται κανείς ότι οι ανάγκες όλων έπρεπε να εξυπηρετηθούν, άσχετα από το αν, ως βιβλιοπωλείο, το Public είχε καθήκον να προτείνει κάποιους τίτλους, όπως και κάνει μέσα από το www.public. Για παράδειγμα, ικανοποιητική ζήτηση παρουσίασαν οι «Φράουλες» του Γιόζεφ Ροτ και το «Ο δολοφόνος μέσα μου» του Τζιμ Τόμσον (Public Βιβλιοθήκη) ‒ αμφότερα εκδόθηκαν πριν από το lockdown.
Πέρα από αυτά, παρατηρήσαμε έντονα αυξημένη ζήτηση σε όλα τα σχολικά βοηθήματα (λογικό, εφόσον τα σχολεία δεν λειτουργούν κανονικά), τα βιβλία δραστηριοτήτων (επίσης λογικό, αφού τα παιδιά δεν μπορούν να εκτονωθούν με υπαίθριο παιχνίδι και οι γονείς δεν θέλουν να καταφύγουν στην εύκολη λύση της τηλεόρασης) αλλά και στα anti-stress βιβλία ενηλίκων, δηλαδή βιβλία τύπου scratch & relax, colouring κ.λπ.
Τέλος, ο Τζορτζ Όργουελ, παρότι κάθε χρόνο έχει σταθερά δύο τίτλους («1984», «Η φάρμα των ζώων») στα ευπώλητα, ακριβώς λόγω των δυστοπικών προβλέψεών του βρέθηκε ξανά στις 10 πρώτες θέσεις των πωλήσεων. Είναι εντυπωσιακό πώς κάποιοι συγγραφείς παραμένουν σύγχρονοι, όσος καιρός κι αν έχει μεσολαβήσει από την εποχή που έγραψαν τα βιβλία τους.
To top 5 του Public
— Στέφανος Ξενάκης, To Δώρο, εκδόσεις Key Books
— Sebastian Fitzek, O Τρόφιμος, μτφρ. Δέσποινα Κανελλοπούλου, εκδόσεις Διόπτρα
— Mark Manson, The subtle art of not giving a f*ck, μτφρ. Θωμάς Π. Μαστακούρης, εκδόσεις Έσοπτρον
— Δημήτρης Δεγαμινιώτης, Τοξικός Εραστής, εκδόσεις Υδροπλάνο
— Χόρχε Μπουκάι, 20 βήματα μπροστά, μτφρ. Κωνσταντίνα Επισκοποπούλου, εκδόσεις Όπερα
σχόλια