«Χίλια λι ποταμών και βουνών»
Ένα αριστούργημα της κινεζικής ζωγραφικής του 12ου αιώνα από τον νεαρό ζωγράφο Wang Ximeng
Από την εποχή της δημιουργίας του, τον 12ο αιώνα, το έργο Qianli Jianshan Tu, ή Χίλια Λι ποταμών και βουνών, έχει χαρακτηριστεί ως αριστούργημα της παραδοσιακής κινέζικης ζωγραφικής. Αλλά ίσως εξίσου εντυπωσιακό με το ίδιο το έργο είναι το γεγονός ότι δημιουργήθηκε από έναν έφηβο.
Με διαστάσεις 51,5 επί 1.191,5 εκατοστά, αυτός ο επιμήκης πίνακας ζωγραφικής με μελάνι και χρώμα σε μεταξωτό κύλινδρο είναι το μοναδικό σωζόμενο έργο του Wang Ximeng (1096-1119).
Σύμφωνα με τα διαθέσιμα ιστορικά αρχεία, ο Wang εισήλθε στην Αυτοκρατορική Ακαδημία Ζωγραφικής ως μαθητευόμενος όταν ήταν στην εφηβεία του. Κατά τη διάρκεια της μαθητείας του, διετέλεσε προσωπικός βιβλιοθηκάριος του αυτοκράτορα Huizong (1082-1135) της δυναστείας των Βόρειων Σονγκ (960-1127 μ.Χ.).
Ο αυτοκράτορας Huizong, ο οποίος ήταν και ο ίδιος καταξιωμένος ζωγράφος και καλλιγράφος, λέγεται ότι ανακάλυψε το εξαιρετικό ταλέντο του αγοριού στο πινέλο και ανέλαβε προσωπικά την εκπαίδευσή του ως ζωγράφου.
Όταν ο Wang ήταν 18 ετών, είχε ήδη κατακτήσει τις πιο πρόσφατες τεχνικές ζωγραφικής και άρχισε να αναπτύσσει το δικό του μοναδικό στυλ. Κατά τη διάρκεια μιας περιόδου έξι μηνών, το 1113, αφιερώθηκε στο απέραντο τοπίο για το οποίο τον θυμόμαστε ακόμη και σήμερα.
Δυστυχώς, ο Wang πέθανε λίγα χρόνια αργότερα σε ηλικία 23 ετών, και κατατάχθηκε έτσι ανάμεσα στους μεγάλους καλλιτέχνες που έφυγαν πριν από την ώρα τους. Η ζωή του ήταν ακόμη μικρότερη κι από τους περισσότερους δυτικούς ομολόγους του που πέθαναν νέοι, όπως ο Μασάτσιο (1401-1428), ο οποίος πέθανε σε ηλικία 27 ετών, ο Τζορτζιόνε (1477-1510), 33 ετών, ο Ραφαήλ (1483-1520), 37 ετών, ο Παρμιτζανίνο (1503-1540), 37 ετών και ο Καραβάτζιο (1571-1610), 39 ετών.
Στον τίτλο του αριστουργήματος του Wang, η λέξη li είναι μια κινεζική μονάδα μέτρησης που ισούται με περίπου 0,5 χιλιόμετρο. Η καθορισμένη φράση χίλια λι (qianli) είναι μια μεταφορά για να περιγράψει κάτι ως εξαιρετικά μακρύ ή εκτεταμένο.
Στον πίνακα, ο καλλιτέχνης χρησιμοποίησε φωτεινά μπλε και πράσινα χρώματα σε σκούρο φόντο ώχρας, ένα ύφος χαρακτηριστικό της ζωγραφικής πράσινων και μπλε τοπίων, ένα είδος που πρωτοεμφανίστηκε κατά τη διάρκεια της δυναστείας Τανγκ (618-907 μ.Χ.).
Μια ποικιλία τεχνικών στεγνού πινέλου -ιδίως η λεγόμενη λοξή πινελιά και η δημιουργία ινώδους υφής- χρησιμοποιείται για να απεικονιστούν οι τραχιές επιφάνειες των βράχων και των βουνών και να δημιουργηθούν αξιόπιστα, τρισδιάστατα σχήματα.
Ο Wang συμπεριέλαβε σκηνές τόσο από το βορρά όσο και από το νότο της χώρας στη ζωγραφική του, χρησιμοποιώντας συνθέσεις pingyuan (επίπεδο διάστημα), gaoyuan (μεγάλο διάστημα) και shenyuan (βαθύ διάστημα) για να δημιουργήσει μια αίσθηση προοπτικής.
Ο μακρόστενος πίνακας μπορεί να χωριστεί χονδρικά σε έξι ενότητες, οι οποίες συνδέονται με λεπτομερείς εικόνες λιμνών, σκαφών, εξοχικών σπιτιών, περιπτέρων, γεφυρών και φιγούρων. Αλλά στο επίκεντρο κάθε ενότητας βρίσκονται πάντα τα εντυπωσιακά βουνά.
Με φωτεινά χρώματα και εξαίσια πινελιά, ο πίνακας σε ελκύει οπτικά με κάθε προφανή τρόπο. Η αρμονική του σύνθεση θεωρείται επίσης ως αναπαράσταση της ευημερίας του κράτους κατά τη στιγμή της δημιουργίας του.
Εκτεινόμενο σε μήκος σχεδόν 12 μέτρων, το αριστούργημα του Wang είναι αδύνατο να το αντιληφθεί κανείς με τη μία. Αν στέκεται κανείς πολύ μακριά, χάνει τις λεπτές του λεπτομέρειες. Αν όμως πλησιάσει πολύ κοντά, χάνει το μεγαλείο του. Αντίθετα, οι θεατές ανταμείβονται για την προσεκτική παρατήρηση σε πολλαπλά σημεία και αποστάσεις.
Σύμφωνα με Κινέζους καλλιτέχνες και μελετητές, τα μακρόστενα τοπία αυτού του είδους πρέπει να "διαβάζονται" από τα δεξιά προς τα αριστερά. Όταν χειρίζεται κανείς τέτοιους κυλίνδρους, πρέπει να τους ξετυλίγει και να τους μελετά τμηματικά κάθε φορά. Συνιστάται επίσης να επανεξετάζεται η εικόνα από τα αριστερά προς τα δεξιά όταν ο κύλινδρος ξανατυλίγεται.
Ορισμένοι μελετητές ισχυρίζονται ότι, με εξάσκηση, μπορεί κανείς να χρησιμοποιήσει αυτή τη μέθοδο θέασης για την εξέταση ολόκληρων πανοραμάτων.
Το τέλειο τοπίο του Γουάνγκ βρίσκεται σήμερα στη συλλογή του Μουσείου του Παλατιού στο Πεκίνο.
