Δεν είμαι ο νέγρος σου
Ένα απόσπασμα από το ομώνυμο βιβλίο με κείμενα του James Baldwin που κυκλοφόρησε στα ελληνικά από τις εκδόσεις Πόλις
ΤΟ ΣΟΟΥ ΤΟΥ ΝΤΙΚ ΚΑΒΕΤ - 1968 -
ΝΤΙΚ ΚΑΒΕΤ: θα ήθελα να καλέσω κάποιον στη συντροφιά μας. τον καθηγητή φιλοσοφίας Πωλ Γουάις, ο οποίος κατέχει την υψηλότερη ακαδημαϊκή βαθμίδα στο Πανεπιστήμιο τον Γέιλ (Εισέρχεται ο Γουάις.) Μπορέσατε να παρακολουθήσετε την εκπομπή από τα παρασκήνια;
ΠΩΛ ΓΟΥΑΤΣ: Άκουσα ένα μεγάλο κομμάτι μα ύστερα βρέθηκα πίσω από το [ακατάληπτο], οπότε άκουσα ένα μέρος μόνο.
ΝΤΙΚ ΚΑΒΕΤ: Ακούσατε κάτι με το οποίο να διαφωνείτε;
ΠΩΛ ΓΟΥΑΪΣ: Διαφωνώ με αρκετά από όσα άκουσα... βέβαια, υπάρχουν και κάποια με τα οποία συμφωνώ. Νομίζω, όμως, πως ο συνομιλητής σας παραβλέπει ένα πολύ σοβαρό θέμα. Ο καθένας μας, πιστεύω, είναι τρομερά μόνος. Ζει τη δική του, ατομική ζωή. Αντιμετωπίζει κάθε λογής εμπόδια που σχετίζονται με τη θρησκεία του, το χρώμα του, το βάρος του, τη μορφή του, ή με την έλλειψη ικανοτήτων που ενδεχομένως να τον χαρακτηρίζει, και το ζήτημα είναι να γίνει άνθρωπος.
ΤΖΕΪΜΣ ΜΠΟΛΝΤΟΥΙΝ: Μα εγώ δεν αναφερόμουν σε αυτό το θέμα. Αναφερόμουν στις δυσκολίες, τα εμπόδια, τον απτό κίνδυνο τον θανάτου που επισείει η κοινωνία στον νέγρο, τον μαύρο, όταν αυτός επιχειρήσει να γίνει άνθρωπος.
ΠΩΛ ΓΟΥΑΙΣ: Αυτή η έμφαση στο δίπολο μαύρος-λευκός αναδεικνύει όντως κάτι που υπάρχει στ' αλήθεια, αλλά υπογραμμίζοντάς το ακριβώς, ή ίσως μεγαλοποιώντας το, μας κάνει να χωρίζουμε τους ανθρώπους σε κατηγορίες στις οποίες κανονικά δεν θα έπρεπε να χωρίζονται. 'Εχω περισσότερα κοινά με έναν μαύρο πανεπιστημιακό παρά με έναν λευκό που δεν εκτιμά την ακαδημαϊκή μόρφωση. Κι εσείς έχετε περισσότερα κοινά με έναν λευκό συγγραφέα παρά με κάποιον που δεν του αρέσει η λογοτεχνία γενικά. Γιατί λοιπόν, να επικεντρωνόμαστε πάντα στο χρώμα; Ή στη θρησκεία; Ή σε οτιδήποτε σχετικό; Υπάρχουν κι άλλα πράγματα που συνδέουν τους ανθρώπους.
ΤΖΕΪΜΣ ΜΠΟΛΝΤΟΥΙΝ: Θα σας πω το εξής: όταν έφυγα από αυτή τη χώρα, το 1948, έφυγα για έναν και μόνο λόγο, για έναν και μόνο - και δεν μου καιγόταν καρφί πού θα πήγαινα, θα μπορούσα να έχω πάει στο Χονγκ Κονγκ, θα μπορούσα να έχω πάει στο Τιμπουκτού. Κατέληξα στο Παρίσι, στους δρόμους του Παρισιού, με σαράντα δολάρια στην τσέπη και με τη θεωρία ότι εκεί δεν μπορούσε να μου συμβεί τίποτα χειρότερο από όσα είχα ήδη πάθει εδώ. Μιλάτε για ανθρώπους που γίνονται συγγραφείς από μόνοι τους τότε, όμως, πρέπει να κλείσεις όλες τις κεραίες που σε συνδέουν με τη ζωή, γιατί άπαξ και γυρίσεις την πλάτη σε αυτή την κοινωνία, μπορεί να πεθάνεις. Μπορεί να πεθάνεις. Και είναι πολύ δύσκολο να καθίσεις μπροστά στη γραφομηχανή σου και να συγκεντρωθείς, αν φοβάσαι τον κόσμο που σε περιβάλλει. Τα χρόνια που έζησα στο Παρίσι μου πρόσφεραν ένα πράγμα: με απελευθέρωσαν από εκείνο τον πολύ συγκεκριμένο κοινωνικό τρόμο, που δεν ήταν αποτέλεσμα της παράνοιας του δικού μου μυαλού, αλλά πήγαζε από έναν πραγματικό κοινωνικό κίνδυνο, ορατό στο πρόσωπο κάθε αστυνομικού, κάθε αφεντικού, στο πρόσωπο όλων.
ΠΩΛ ΓΟΥΑΪΣ: Δεν είναι όλοι έτσι...
ΤΖΕΪΜΣ ΜΠΟΛΝΤΟΥΙΝ: Δεν ξέρω πώς νιώθουν οι περισσότεροι λευκοί σε αυτή τη χώρα. Μπορώ όμως να συμπεράνω πώς νιώθουν, από την κατάσταση των θεσμών τους. Δεν ξέρω αν οι λευκοί χριστιανοί μισούν ή όχι τους νέγρους, αλλά ξέρω ότι έχουμε μια χριστιανική Εκκλησία που είναι λευκή και μια χριστιανική Εκκλησία που είναι μαύρη. Ξέρω ότι, όπως το έθεσε κάποτε ο Μάλκολμ X, η ώρα που ο διαχωρισμός χτυπάει κόκκινο στη ζωή των Αμερικανών είναι τα μεσημέρια της Κυριακής. Αυτό μου λέει πολλά για ένα χριστιανικό έθνος. Σημαίνει ότι δεν μπορώ να εμπιστευτώ την πλειονότητα των λευκών χριστιανών, και σίγουρα δεν μπορώ να εμπιστευτώ τη χριστιανική Εκκλησία. Δεν ξέρω αν τα εργατικά συνδικάτα και οι επικεφαλής τους με μισούν στ' αλήθεια —δεν έχει σημασία—, ξέρω όμως ότι δεν ανήκω στο συνδικάτο τους. Δεν ξέρω αν το κτηματομεσιτικό λόμπι έχει κάτι εναντίον των μαύρων, ξέρω όμως ότι το κτηματομεσιτικό λόμπι με κρατάει εγκλωβισμένο στο γκέτο. Δεν ξέρω αν το Υπουργείο Παιδείας μισεί τους μαύρους, ξέρω όμως τι βιβλία δίνει στα παιδιά μου να διαβάσουν και σε τι σχολεία αναγκαζόμαστε να πηγαίνουμε. Ιδού λοιπόν οι απτές αποδείξεις.
Κι εσείς θέλετε να έχω πίστη, θέτοντας σε κίνδυνο τον εαυτό μου, τη σύζυγό μου, τη γυναίκα μου, την αδελφή μου, τα παιδιά μου, στο όνομα ενός ιδεαλισμού που με διαβεβαιώνετε ότι υπάρχει στην Αμερική, μα που δεν τον έχω δει ποτέ μου.
_____________
James Baldwin «Δεν είμαι ο νέγρος σου» (μετάφραση: Ισμήνη Θεοδωροπούλου). Eκδόσεις Πόλις
