Στα τέλη της δεκαετίας του '50,ο εκπαιδευμένος στο Μόναχο αρχιτέκτονας, Άρης Κωνσταντινίδης, τότε πρόεδρος του Ελληνικού Οργανισμού Τουρισμού ανέλαβε την δημιουργία μιας αλυσίδας από κρατικά ξενοδοχεία σε διαφορετικές ελληνικές πόλεις, κωμοπόλεις και νησιά, μια ιδέα απο είχε ξεκινήσεi νωρίτερα υπο την εποπτεία του Χ.Σφαέλλου. Ο Κωνσταντινίδης σχεδίασε την πλειοψηφία αυτών των ξενοδοχείων ή συνεργάστηκε με γνωστούς αρχιτέκτονες. Κάθε χαρακτηριστικό τους μελετήθηκε προσεκτικά, ή τουλάχιστον εγκρίθηκε από τον ίδιο: τα κτίρια, οι κήποι, τα έπιπλα, τα λογότυπα, τα διακοσμητικά αντικείμενα, οι κατάλογοι. Αυτά τα ξενοδοχεία ονομάστηκαν Ξενία, ως αναφορά στον Ξένιο Ζεύ, τον μυθικό πατέρα των θεών και προστάτη της φιλοξενίας. Η ιδέα ήταν να μεταφραστούν οι αξίες του μοντερνισμού στο ελληνικό τοπίο. Τα Ξενία ήταν απλά, λειτουργικά, φιλικά προς το περιβάλλον και με λογικές τιμές. Ήταν λιτά και άνετα, με μια διακριτική αίσθηση της τάξης, χτισμένα σε προνομιακές θέσεις και εύκολη πρόσβαση τόσο στην φύση και τα αξιοθέατα όσο και στα κοντινά αστικά κέντρα. Τα εστιατόρια, οι καφετέριες και τα μπαρ τους ήταν προσβάσιμα σε όλους.
Για μερικά χρόνια, τα Ξενία ήταν μια μεγάλη πολιτιστική και οικονομική επιτυχία ενώ η Ελλάδα ανακάλυπτε τις δυνατότητες της τουριστικής ανάπτυξης. Το 1967 ο Κωσταντινίδης παραιτήθηκε από τη θέση του λόγω της χούντας. Οι συνταγματάρχες προώθησαν μια επιθετική μορφή μαζικού τουρισμού και διαφήμιζαν την Ελλάδα ως τη γη των τριών S: sea, sun, sex.
Τα Ξενία τροποποιήθηκαν προκειμένου να συμβαδίσουν με τις νέες συνθήκες. Σε κάποια επιπλέον όροφοι προστέθηκαν και δεν δόθηκαν χρήματα για συντήρηση ή επισκευές. Οι επεκτάσεις χτίστηκαν με φθηνά, κατώτερης ποιότητας υλικά προκαλώντας τεράστια πίεση στις αρχικές κατασκευές.
Μερικά χρόνια μετά τη δικτατορία, τα ξενοδοχεία Ξενία αφέθηκαν σε μια αξιολύπητη κατάσταση. Η πελατεία τους αποτελούταν κυρίως από υπάλληλους σε διακοπές με προγράμματα επιδοτούμενου τουρισμού, τον περιστασιακό επαρχιακό επιχειρηματία σε επαγγελματικό ταξίδι και κόσμο που οργάνωνε συνέδρια. Είχα την τύχη να μείνω στο πλέον κατεδαφισμἐνο ξενοδοχείο στο κέντρο της πόλης του Ηρακλείου με τους δικούς μου, γύρω στο 1988, θυμάμαι και μια εκδήλωση του τοπικού ΠΑΣΟΚ με εορταστική διάθεση και γυαλιστερά κουστούμια χωρίς γραβάτες. Το κτίριο είχε αποκτήσει την αίσθηση κάτι ξεθωριασμένου και παρηκμασμένου και προκαλούσε ένα άβολο τρομακτικό συναίσθημα που αναγνώρισα χρόνια αργότερα, όταν είδα την ταινία του Στάνλεϊ Κιούμπρικ Η Λάμψη. Φοβόμουν όταν με άφηναν μόνη στο δωμάτιο για να κατέβουν στο μπαρ. Δεν το είχε φτιάξει ο Κωνσταντινίδης αλλά ο συνεργάτης του Γ. Νικολετόπουλος. Φαινόταν πως ήταν κάποτε όμορφο, με απλές, αυστηρές γραμμές, για χρόνια το είχα ταυτίσει με την παραλία της πόλης και ας έκλεινε την πρόσβαση στην θάλασσα.
Μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 1990, όλα τα Ξενία έκλεισαν και επίσημα και τέθηκαν υπό την εποπτεία των τοπικών αρχών. Μερικά κατεδαφίστηκαν και η γη δόθηκε σε τοπικούς επιχειρηματίες για εμπορική εκμετάλλευση. Άλλα ανακαινίστηκαν μετά την πώληση τους, αλλά το εσωτερικό τους αλλάχτηκε εξ ολοκλήρου, παρά τις ειλικρινείς προσπάθειες για να παραμείνει η ανακαίνιση πιστή στο αρχικό όραμα του Κωνσταντινίδη. Κάποια κηρύχτηκαν διατηρητέα αλλά αυτό δεν είχε πια νόημα καθώς χρήματα για διορθώσεις δεν υπήρχαν, ενώ οι ζημιές ήταν ανεπανόρθωτες. Υπήρξε κατακραυγή από αρκετές ελληνικές και ευρωπαϊκές ενώσεις αρχιτεκτόνων χωρίς αποτέλεσμα. Ίσως αν κάτι δεν είναι αρχαίο, νεοκλασσικό ή παραδοσιακό να μην μπορούμε να το εκτιμήσουμε και οι τοπικές κοινωνίες γενικά δεν τα αγάπησαν και δεν υποστήριξαν την διατήρηση τους.
Το Μοτέλ Ξενία στην παραλία του Καρτερού στο Ηράκλειο Κρήτης, είναι ένα σύμπλεγμα από μπανγκαλόους σε μια έκταση περίπου 86.000 τ.μ. Η θάλασσα είναι 300 μέτρα μακριά από το πρώην μοτέλ, και η πόλη είναι μόλις 15 λεπτά με το λεωφορείο. Το Υπουργείο Πολιτισμού το κήρυξε διατηρητέο κτίριο, αν και είναι εξαιρετικά απίθανο ότι οποιαδήποτε εργασία επισκευής μπορεί να γίνει τώρα. Ο δήμος νοικιάζει μερικά από τα κτίρια ως αποθηκευτικό χώρο για τα κοντινά παραλιακά μπαρ. Το αίθριο χρησιμοποιείται ως χώρος στάθμευσης. Οι νεκροί φοίνικες φαγώθηκαν από το κόκκινο σκουλήκι των φοινίκων που λένε πως ήρθε στην Ελλάδα μαζί με τα φυτά που ήρθαν στην χώρα για τους Ολυμπιακούς.
Όλα τα ξενοδοχεία Ξενία είναι τώρα διαθέσιμα για πώληση ως μέρος μιας τεράστιας διαδικασίας ιδιωτικοποίησης δημοσίων κτιρίων και ανήκουν στο ΤΑΙΠΕΔ.
Δεκάδες φωτογράφοι, εικαστικοί και αρχιτέκτονες, επαγγελματίες και ερασιτέχνες έχουν δημοσιεύσει φωτογραφίες με τα κουφάρια των Ξενία. Υπάρχουν και πολλά βιντεάκια με κυνηγούς φαντασμάτων που τρέχουν τις νύχτες με φακούς στα έρημα δωμάτια τους.
Ξένιος Ζευς είναι το όνομα της γνωστής αστυνομικής επιχείρησης που συλλαμβάνει μετανάστες χωρίς χαρτιά και τους στέλνει σε στρατόπεδα συγκέντρωσης.
Ο Άρης Κωνσταντινίδης πέθανε το 1993, ο θάνατος του πιθανώς και να ήταν αυτοκτονία.
σχόλια