Η Ελλάδα του Μίλερ, η Ελλάδα που (ξεχάσαμε να) αγαπάμε

Η Ελλάδα του Μίλερ, η Ελλάδα που (ξεχάσαμε να) αγαπάμε Facebook Twitter
2

"Στην Ελλάδα επιθυμείς να κολυμπήσεις στον ουρανό. Θέλεις να πετάξεις τα ρούχα σου, να πηδήξεις τρέχοντας και να βουτήξεις στο γαλάζιο. Θέλεις να αιωρηθείς στον αέρα σαν άγγελος, να ξαπλώσεις στο χορτάρι και να χαρείς με αυτό τον καταπληκτικό τρόπο την έκσταση. Πέτρα και ουρανός εδώ παντρεύονται. Είναι η αέναη αυγή της αφύπνισης του ανθρώπου", γράφει ο Χένρι Μίλερ στα απομνημονεύματά του από την Ελλάδα που αποκτούν το χαρακτηριστικό της πιο γλυκιάς εξομολόγησης που έχει γραφτεί για μια χώρα που πεινούσε και πάσχιζε να ξεπεράσει τον Εμφύλιο στη ματωμένη αυγή του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Ο διάσημος Αμερικανός συγγραφέας έφτασε στη χώρα μας το 1939 καλεσμένος του Λόρενς Ντάρελ, αλλά πολύ σύντομα βρέθηκε στην καρδιά της Αθήνας αποφασισμένος να αφεθεί στη ροή μιας χώρας που του μίλησε όσο καμιά: γνώρισε και αγάπησε βαθιά τον Γιώργο Κατσίμπαλη, ενθουσιάστηκε με τον Γιώργο Σεφέρη (τον οποίο αποκαλεί με θαυμασμό Σεφεριάδη), εξύμνησε τον Νίκο Χατζηκυριάκο-Γκίκα. Κυρίως όμως "διάβασε" και βίωσε βαθιά την Ελλάδα ως αρχέγονη εμπειρία πετώντας μακριά τα προνομιακά-όπως φαινόταν τότε-ρούχα του Αμερικανού ή το βλέμμα του τουρίστα. Πήγε σε μέρη ενδεχομένως αντιδημοφιλή, αλλά κυρίως δόξασε κάθε οδυνηρή ατέλεια και απεχθή συνθήκη της χώρας μας. Δεν ξέρω άλλον να έχει αγαπήσει πραγματικά την Ελλάδα με τον ωμό, αγνό και συγκινητικό τρόπο του Χένρι Μίλερ, όπως τουλάχιστον διαφαίνεται από τις μαγικές σελίδες του "Ο Κολοσσός του Μαρουσιού-Και πρώτες εντυπώσεις από την Ελλάδα" που κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Μεταίχμιο σε Πρόλογο Αλέξανδρου Αργυρίου και μετάφραση Ιωάννας Καρατζαφέρη, χαρακτηριστικά αποσπάσματα από το οποίο παρατίθενται πιο κάτω:


Ελλάδα

Στην Ελλάδα οι αλλαγές είναι χτυπητές, σχεδόν οδυνηρές. Σε μερικά μέρη μπορείς να διασχίσεις όλες τις αλλαγές πενήντα αιώνων μέσα σε πέντε λεπτέ. Όλα είναι σχεδιασμένα, σμιλεμένα, χαραγμένα. Ακόμα και τα έρημα χωράφια έχουν μια αιωνιότητα. Βλέπεις το καθετί στη μοναδικότητά του-έναν άνθρωπο σ' έναν δρόμο κάτω από ένα δέντρο: ένα γάιδαρο να ανηφορίζει ένα μονοπάτι κοντά σ' ένα βουνό: ένα καράβι σ' ένα λιμάνι σε μια θάλασσα τιρκουάζ: ένα τραπέζι σε μια βεράντα κάτω από ένα σύννεφο. Και πάει λέγοντας. Ο,τι και αν κοιτάξεις είναι σαν να το βλέπεις για πρώτη φορά: δεν θα το σκάσει, δεν θα κατεδαφιστεί σε μια νύχτα: δεν θα αποσυντεθεί ούτε θα λιώσει ούτε θα επαναστήσει. Το κάθε πράγμα που υπάρχει, φτιαγμένο είτε από τον Θεό είτε από τον άνθρωπο, είτε καρποφόρο είτε φυτεμένο, εξέχει σαν κάστανο σ' ένα φωτοστέφανο λάμψης, χρόνου και χώρου. Ο θάμνος είναι ίσος με το γάιδαρο: ένας τοίχος είναι το ίδιο μ' ένα κωδωνοστάσι: ένα πεπόνι είναι τόσο καλό όσο ένας άνθρωπος. Τίποτε δεν συνεχίζεται ή δεν διαιωνίζεται πέρα από τον φυσικό του χρόνο: δεν υπάρχει καμιά σιδηρά θέληση που να επιβάλλει το απαίσιο μονοπάτι της εξουσίας. Ύστερα από μισής ώρας περίπατο νιώθεις ανανεωμένος και εξαντλημένος από την ποικιλία των ανωμαλιών και της σποραδικότητας. Συγκριτικά η Παρκ Άβενιου μοιάζει τρελή και αναμφίβολα είναι τρελή. Το πιο παλιό κτίριο εδώ στο Ηράκλειο θα διαρκέσει περισσότερο και από το πιο νέο κτήριο στην Αμερική. Οι οργανισμοί πεθαίνουν: το κύτταρο εξακολουθεί να ζει. Η ζωή βρίσκεται στις ρίζες της, τοποθετημένη στην απλότητα, αυτοεπιβεβαιούμενη μοναδικά.


Πόρος

Μπαίνεις στο λιμάνι του Πόρου λικνιζόμενος και στροβιλιζόμενος, ένας ευγενής ηλίθιος πεταγμένος ανάμεσα σε κοντάρια και δίχτυα σ' έναν κόσμο που μόνο ο ζωγράφος ξέρει και που τον έχει και πάλι ξαναζωντανέψει γιατί, όπως κι εσύ, όταν πρωτοείδε αυτό τον κόσμο, ένιωσε μεθυσμένος και ευτυχισμένος και ξένοιαστος. Το να πλέεις αργά μέσα στους δρόμους του Πόρου είναι σαν να ξαναζείς τη χαρά να περνάς από το λαιμό της μήτρας. Είναι μια πολύ βαθιά χαρά για να μπορείς να τη θυμάσαι. Είναι μια από τις χαρές του μουδιασμένου ηλιθίου που δημιουργεί μύθους σαν αυτόν της γέννησης ενός νησιού από κάποιο βυθισμένο πλοίο. Το πλοίο, το πέρασμα, οι περιστρεφόμενοι τοίχοι, το κυματιστό τρεμούλιασμα κάτω από την κοιλιά του καραβιού, το εκτυφλωτικό φως, η πράσινη φιδίσια καμπύλη της παραλίας, οι γενειάδες που πέφτουν πάνω στο κρανίο σου από τους κατοίκους που κρέμονται απόπάνω σου, όλα αυτά, μαζί με την παλλόμενη ανάσα της φιλίας, της συμπάθειας, της καθοδήγησης, σε περιτυλίγουν και σε μαγεύουν μέχρι που εκσφενδονίζεσαι σαν άστρο που εκπλήρωσε την πορεία του και η καρδιά σου σκορπίζεται με τα λιωμένα της συντρίμμια μακριά από τα πέρατα του κόσμου.

 
Επίδαυρος-Μυκήνες

Στις Μυκήνες περπάτησα πάνω στους φωσφορίζοντες νεκρούς, στην Επίδαυρο ένιωσα μια ακινησία τόσο έντονη, που για ένα κλάσμα του δευτερολέπτου άκουσα τη μεγάλη καρδιά του κόσμου να χτυπά και κατάλαβα το νόημα του πόνου και της λύπης: στην Τίρυνθα στάθηκα στον ίσκιο του κυκλώπειου ανθρώπου και ένιωσα τη φλόγα εκείνου του εσωτερικού ματιού που τώρα έχει γίνει ένας αρρωστιάρικος αδένας: στο Άργος ολόκληρη η πεδιάδα ήταν μια πύρινη ομίχλη στην οποία είδα τα φαντάσματα των δικών μας Ινδιάνων και τους χαιρέτησα σιωπηλά. Τριγυρνούσα μ' έναν ξεκομμένο τρόπο, τα πόδια μου πλημμυρισμένα από μια γήινη λάμψη. Βρίσκομαι στην Κόρινθο μέσα σ' ένα ροζ φως, ο ήλιος μάχεται το φεγγάρι, η γη γυρίζει: αργά με τα χοντρά της ερείπια περιστρέφεται στο φως σαν νερόμυλος που αντανακλάται σε ακίνητη λίμνη. Βρίσκομαι στην Αράχοβα όταν ο αετός πετιέται από τη φωλιά του και αιωρείται πάνω από το καζάνι της γης που κοχλάζει, έκθαμβος από τον φανταχτερό συνδυασμό χρωμάτων που ντύνει την άβυσσο καθώς υψώνεται. Βρίσκομαι στο Λεωνίδιο την ώρα της δύσης και πίσω από το βαρύ σάβανο των ατμών από το βάλτο διαφαίνεται η σκοτεινή πύλη της Κόλασης, όπου οι σκιές των νυχτερίδων και των φιδιών και των σαυρών έρχονται να ξεκουραστούν και ίσως να προσευχηθούν. Σε κάθε μέρος ανοίγω μια καινούργια φλέβα εμπειρίας, ένας μεταλλωρύχος που σκάβει πιο βαθιά μέσα στη γη, πλησιάζοντας την καρδιά του άστρου που δεν έχει ακόμα σβήσει. Το φως δεν είναι πια ηλιακό ή σεληνιακό: είναι το αστρικό φως του πλανήτη στο οποίο ο άνθρωπος έχει δώσει ζωή. Η γη είναι ζωντανή μέχρι τα βαθιά της έγκατα: στο κέντρο είναι ένας ήλιος με τη μορφή του εσταυρωμένου ανθρώπου. Ο ήλιος ματώνει στο σταυρό του στα κρυμμένα βάθη. Ο ήλιος είναι ο άνθρωπος που αγωνίζεται να βγει σ' ένα άλλο φως. Από φως σε φως, από γολγοθά σε γολγοθά. Το τραγούδι της γης...


Ηράκλειο


Στο εκθαμβωτικό φως του ήλιου μια λεπτομέρεια, όπως μια καγκελωτή θύρα ή μια εγκαταλειμμένη έπαλξη, διακρίνεται με τόση ακρίβεια που σου σηκώνεται η τρίχα, αφού τέτοια ακρίβεια μπορείς να δεις μόνο στους πίνακες των πολύ σπουδαίων ζωγράφων ή των τρελών. Κάθε ίντσα του Ηρακλείου υπάρχει για να ζωγραφιστεί: είναι μια περίπλοκη, εφιαλτική πόλη, ολότελα ανώμαλη, ολότελα ετερογενής, ένας τόπος ονείρου που αιωρείται στο κενό ανάμεσα στην Ευρώπη και την Αφρική, που μυρίζει δυνατά από ακατέργαστα δέρματα, σπόρους αγριοκύμινου, πίσσα και τροπικά φρούτα. Έχει κακοποιηθεί κτηνωδώς από τους Τούρκους και έχει μολυνθεί από τις ακίνδυνες αναθυμιάσεις του ροδόσταμου που αποπνέουν οι τελευταίες σελίδες του Τσαρλς Ντίκενς. Δεν έχει καμία σχέση με την Κνωσό ή τη Φαιστό: είναι μινωικό όπως οι δημιουργίες του Γουόλτ Ντίσνεϊ είναι αμερικανικές: είναι μια ανοιχτή πληγή στο πρόσωπο του χρόνου, ένα σημάδι που το τρίβεις όπως τρίβεται ένα άλογο ενώ κοιμάται όρθιο στα τέσσερα πόδια του.

2

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

ΕΠΕΞ Λευτέρης Αναγνώστου, ένας μεταφραστής

Λοξή Ματιά / Λευτέρης Αναγνώστου (1941-2024): Ένας ορατός και συγχρόνως αόρατος πνευματικός μεσολαβητής

Ο Λευτέρης Αναγνώστου, που έτυχε να πεθάνει την ίδια μέρα με τον Θανάση Βαλτινό, ήταν μεταφραστής δύσκολων και σημαντικών κειμένων από τη γερμανική και αυστριακή παράδοση.
ΝΙΚΟΛΑΣ ΣΕΒΑΣΤΑΚΗΣ
Κυκλοφόρησε η πιο διεξοδική μελέτη της δεκαετίας 1910-1920, μια τρίτομη επανεκτίμηση της «μεγαλοϊδεατικής» πολιτικής του Βενιζέλου

Βιβλίο / Κυκλοφόρησε η πιο διεξοδική μελέτη της δεκαετίας 1910-1920, μια τρίτομη επανεκτίμηση της «μεγαλοϊδεατικής» πολιτικής του Βενιζέλου

Ο Ιωάννης Στεφανίδης, καθηγητής Διπλωματικής Ιστορίας στη Νομική του ΑΠΘ και επιμελητής του τρίτομου έργου του ιστορικού Νίκου Πετσάλη-Διομήδη, εξηγεί γιατί πρόκειται για ένα κορυφαίο σύγγραμμα για την εποχή που καθόρισε την πορεία του έθνους.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Μανώλης Ανδριωτάκης: «Δεν φοβάμαι τις μηχανές, τους ανθρώπους φοβάμαι»

Βιβλίο / Μανώλης Ανδριωτάκης: «Δεν φοβάμαι τις μηχανές, τους ανθρώπους φοβάμαι»

Με αφορμή το τελευταίο του μυθιστόρημα «Ο θάνατος του συγγραφέα» ο δημοσιογράφος μιλά για την τεχνητή νοημοσύνη, την εικονική πραγματικότητα και την υπαρξιακή διάσταση της τεχνολογίας.
ΕΙΡΗΝΗ ΓΙΑΝΝΑΚΗ
Η συγγραφέας που έδωσε στον Στάινμπεκ το υλικό για «Τα σταφύλια της οργής» καταδικάζοντας το δικό της βιβλίο στην αφάνεια

Βιβλίο / Η συγγραφέας που έδωσε στον Στάινμπεκ το υλικό για «Τα σταφύλια της οργής» καταδικάζοντας το δικό της βιβλίο στην αφάνεια

Η Σανόρα Μπαρμπ είχε περάσει πολύ καιρό στους καταυλισμούς των προσφύγων από την Οκλαχόμα που είχαν πληγεί από την Μεγάλη Ύφεση και την ξηρασία, προκειμένου να γράψει το μυθιστόρημά της. Έκανε όμως το λάθος να δείξει την έρευνά της στον διάσημο συγγραφέα, ο οποίος την πρόλαβε.
THE LIFO TEAM
Μαρξ - Βάγκνερ - Νίτσε: Oι σπουδαιότερες μορφές του 19ου αιώνα

Βιβλίο / Μαρξ - Βάγκνερ - Νίτσε: Oι παρεξηγημένοι του 19ου αιώνα

Το βιβλίο του Γερμανού θεωρητικού και πανεπιστημιακού Χέρφριντ Μίνκλερ αναλαμβάνει να επαναπροσδιορίσει το έργο τους, που άλλαξε τα δεδομένα του αστικού κόσμου από τον 19ο αιώνα μέχρι σήμερα.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Νίκος Ψιλάκης: Mια ζωή αφιερωμένη στην καταγραφή της κρητικής παράδοσης και κουζίνας

Βιβλίο / Νίκος Ψιλάκης: Mια ζωή αφιερωμένη στην καταγραφή της κρητικής παράδοσης και κουζίνας

Ο Νίκος Ψιλάκης ερευνά και μελετά την κρητική παράδοση εδώ και τέσσερις δεκαετίες. Τα βιβλία του είναι μνημειώδεις εκδόσεις για το φαγητό, τις λαϊκές τελετουργίες και τα μοναστήρια της Κρήτης που διασώζουν και προωθούν τον ελληνικό πολιτισμό.
M. HULOT
«Δυστυχώς ήταν νυμφομανής»: Ανασκευάζοντας τα στερεότυπα για τις γυναίκες της αρχαίας Ρώμης

Βιβλίο / «Δυστυχώς ήταν νυμφομανής»: Ανασκευάζοντας τα στερεότυπα για τις γυναίκες της αρχαίας Ρώμης

Ένα νέο βιβλίο επιχειρεί να καταρρίψει τους μισογυνιστικούς μύθους για τις αυτοκρατορικές γυναίκες της Ρώμης, οι οποίες απεικονίζονται μονίμως ως στρίγγλες, ραδιούργες σκύλες ή λάγνες λύκαινες.
THE LIFO TEAM
Γιώργος Συμπάρδης: «Ήθελα οι ήρωές μου να εξαφανίζονται, όπως οι άνθρωποι στη ζωή μας»

Βιβλίο / Γιώργος Συμπάρδης: «Ήθελα οι ήρωές μου να εξαφανίζονται, όπως οι άνθρωποι στη ζωή μας»

Σε όλα τα έργα του πρωταγωνιστούν οι γυναίκες και μια υπόγεια Αθήνα, ενώ ο ίδιος δεν κρίνει τους ήρωές του παρά το αφήνει σε εμάς: Μια κουβέντα με τον χαμηλόφωνο συγγραφέα του «Άχρηστου Δημήτρη» και της «Πλατείας Κλαυθμώνος».
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ρίτα Κολαΐτη: «Με θυμώνει που δεν βλέπεις σχεδόν κανέναν να διαβάζει ένα βιβλίο στο μετρό»   

Βιβλίο / Ρίτα Κολαΐτη: «Με θυμώνει που σχεδόν κανείς δεν διαβάζει βιβλίο στο μετρό»   

Η πολυβραβευμένη μεταφράστρια μιλά για την προσωπική της διαδρομή στον χώρο της λογοτεχνίας, για το στοίχημα της καλής μετάφρασης και εξηγεί τι σημαίνει να δουλεύεις πάνω σε κορυφαία έργα του Φλομπέρ, του Καμί, του Μαρκήσιου ντε Σαντ και της Ανί Ερνό. 
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
«Ρουφιανεύοντας τον εαυτό μου»: Τα απομνημονεύματα του Αλ Πατσίνο

Βιβλίο / «Ρουφιανεύοντας τον εαυτό μου»: Τα απομνημονεύματα του Αλ Πατσίνο

Ο 84χρονος ηθοποιός κοιτάζει προς τα πίσω και βλέπει τα δύσκολα παιδικά χρόνια, την καταθλιπτική μητέρα του, τον Τσέχoφ, τις σχέσεις που δεν έφτασαν ποτέ στον γάμο, τις έντονες αναταράξεις μιας πολυκύμαντης διαδρομής.
THE LIFO TEAM
Πέτρος Τατσόπουλος: «Η οργή σε κάποιες περιπτώσεις επιβάλλεται γιατί είναι απελευθερωτική»

Πέτρος Τατσόπουλος / «Δεν τα έχω με τους πιστούς αλλά με τους απατεώνες ρασοφόρους»

Μια χειμαρρώδης συνέντευξη με τον γνωστό συγγραφέα, δημοσιογράφο, παρουσιαστή και πρώην βουλευτή Πέτρο Τατσόπουλο, με αφορμή το τελευταίο του βιβλίο «Το παιδί του διαβόλου - Μια αληθινή ιστορία», όπου εστιάζει στη μεγάλη δύναμη της Εκκλησίας στην Ελλάδα, στη διαπλοκή της με την πολιτεία και στις σκοταδιστικές απόψεις που κατά κανόνα πρεσβεύει καθώς και στην ιδιαίτερα επικερδή «μπίζνα» που έχει στηθεί γύρω από ιερά λείψανα, ιερά κειμήλια, «άγιους» γέροντες και «θαύματα» για κάθε χρήση.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
«Μαργκερίτ Ντιράς: Ζωή σαν μυθιστόρημα»

Το Πίσω Ράφι / To βιβλίο για τη Μαργκερίτ Ντιράς που προκάλεσε σάλο στη Γαλλία

Η προσωπικότητα που αναδύθηκε για τη συγγραφέα του «Εραστή» μέσα από το βιβλίο της δημοσιογράφου Λορ Αντλέρ είναι αμφιλεγόμενη, καθώς η πολιτική και προσωπική διαδρομή της εμφανίζουν αρκετά σκοτεινά σημεία.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ