Χρειάστηκαν είκοσι χρόνια για να μεταφερθεί στη μεγάλη οθόνη και τώρα που τελικά έγινε ταινία είναι αμφίβολο αν η live-action εκδοχή του «Ghost in the Shell», του πιο διάσημου anime όλων των εποχών, θα είναι αντάξια των προσδοκιών.
Το «Ghost in the Shell» (GITS) ήταν από τα πρώτα φιλμ κινουμένων σχεδίων της προδιαδικτυακής εποχής (μαζί με το «Akira») που έγιναν σημεία αναφοράς για μια γενιά που μεγάλωσε μαζί με τις νέες τεχνολογικές εξελίξεις. Βασίστηκε σε ένα πολύ δημοφιλές manga του Masamune Shirow που κυκλοφορούσε σε συνέχειες από το 1989 μέχρι το 1997. Στον υπόλοιπο κόσμο έγινε γνωστό μέσα από την anime μεταφορά του Mamarou Oshii στον κινηματογράφο το 1995. Στην Αμερική το GITS κυκλοφόρησε σε VHS. Στην Ευρώπη είχε καλύτερη τύχη.
Πριν από την πολυσυζητημένη ταινία με τη Σκάρλετ Γιόχανσον, το Χόλιγουντ είχε φροντίσει να το περιποιηθεί ιδιαίτερα και η επιρροή του ήταν φανερή σε μια σειρά από πασίγνωστες και εμπορικές ταινίες. Τρανό παράδειγμα οι αδελφοί Γουατσόφσκι, που το ξεπατίκωσαν τελείως στο «Matrix». Πήραν ολόκληρες σκηνές (όπως το κυνηγητό στην αγορά) και χαρακτηριστικές λεπτομέρειες από το anime, όπως οι πράσινοι ψηφιακοί αριθμοί των τίτλων αρχής και οι τρύπες στο πίσω μέρος του ανθρώπινου κεφαλιού, όπου συνδέονται τα καλώδια. Το ίδιο έκανε και ο Τζέιμς Κάμερον, του οποίου το «Άβαταρ» βασίστηκε στη μεταφορά της ανθρώπινης συνείδησης ή ψυχής σε ένα άλλο σώμα (πάλι κοπιάροντας το GITS).
Η ταγματάρχης Motoko Kusanagi με το αυστηρό βλέμμα, τα γουρλωμένα μάτια και το ανδρόγυνο σώμα που δεν της ανήκει είναι ίσως η πιο iconic ηρωίδα που έχει υπάρξει ποτέ στην οθόνη και στο χαρτί, αρκετά «μέτα» για την εποχή της.
Κι αν στο «Matrix» δεν καταλάβαινες τι είχε συμβεί στο τέλος και το «Άβαταρ» ήταν μια ακίνδυνη εξτραβαγκάντζα επιστημονικής φαντασίας, το ορίτζιναλ GITS ήταν δυσκολοχώνευτο από την αρχή. Λίγο αινιγματικό art-house, έντονα υπαρξιακό και στα όρια του hard sci-fi, δεν είχε καμία σχέση με τα space opera ή φουτουριστικά δράματα που έχουμε συνηθίσει.
Η υπόθεσή του αφορούσε τις δραστηριότητες των μελών του Section 9, μια ειδικής αστυνομικής ομάδας αποκατάστασης της τάξης που κυνηγά κυβερνοτρομοκράτες (παράνομους χάκερ με πολιτική ατζέντα ή κάτι τέτοιο, σε ένα όχι και τόσο μακρινό μέλλον). Το 2029, οπότε και διαδραματίζονται τα γεγονότα, η πιο σημαντική ανακάλυψη είναι μια μηχανική θήκη που απομονώνει το ανθρώπινο μυαλό και του επιτρέπει τη νοητική σύνδεση με το Διαδίκτυο και άλλα ηλεκτρονικά δίκτυα. Το Section 9 δρα σε μια τεχνολογικά προηγμένη φανταστική μητρόπολη, όπου τα κράτη κυβερνιούνται από πολυεθνικές εταιρείες.
Οι περισσότεροι διάλογοι του φιλμ είχαν μια φιλοσοφική χροιά που τότε ακουγόταν σαν αλαμπουρνέζικα. Συχνά σκεφτόσουν ότι έπρεπε να έχεις 15 πτυχία στην κβαντομηχανική και ρομποτική για να ακολουθήσεις αυτό το εξωφρενικό λεξιλόγιο που χρησιμοποιούσαν οι ήρωες και αναφερόταν σε έννοιες όπως οι ιοί και τα φαντάσματα στο σύστημα (ποιο σύστημα;), τα βαριά προσθετικά μέλη, τα μηχανικά χέρια και διάφορα άλλα. Το 1995 ήταν μια χρονιά που το cyberpunk ήταν της μόδας στον κινηματογράφο. Οι αίθουσες έπαιξαν τουλάχιστον δύο φιλμ ανάλογου περιεχομένου, το «Hackers», με την πιτσιρίκα τότε Αντζελίνα Τζολί, και το «Johnny Mnemonic» με τον Κιάνου Ριβς. Κανένα από αυτά δεν πλησίαζε στο ελάχιστο την τολμηρή θεματική του.
Ξαναβλέποντάς το μετά από τόσα χρόνια ή, μάλλον, κάθε φορά που το βλέπεις διαπιστώνεις ότι στέκεται μια χαρά και σήμερα. Επιπλέον, παραμένει ένα από τα ελάχιστα «αγορίστικα» έργα που έχει έναν τόσο στιβαρό action γυναικείο χαρακτήρα στο επίκεντρο και σήμερα δεν έχει χάσει ούτε στο ελάχιστο την επιβλητικότητα που είχε τότε.
Η ταγματάρχης Motoko Kusanagi με το αυστηρό βλέμμα, τα γουρλωμένα μάτια και το ανδρόγυνο σώμα που δεν της ανήκει είναι ίσως η πιο iconic ηρωίδα που έχει υπάρξει ποτέ στην οθόνη και στο χαρτί, αρκετά «μέτα» για την εποχή της. Μπορεί να έχει γίνει φόντο στην επιφάνεια εργασίας του υπολογιστή πολλών πιτσιρικάδων από τότε, αλλά φαντάσου τι επίδραση είχε στα κορίτσια αυτή η ηρωίδα με τα πανκ μαλλιά!
Είναι αμφιλεγόμενης σεξουαλικότητας, και μολονότι στο manga o Shirow της είχε δώσει έναν πιο παιχνιδιάρικο και σέξι χαρακτήρα και δεν έγραφε πουθενά ξεκάθαρα ότι ήταν λεσβία, την είχε βάλει να συμμετάσχει σε ένα λεσβιακό όργιο που λογοκρίθηκε στην αμερικανική έκδοση. Βέβαια, δικαιολόγησε το όργιο αργότερα με την αιτιολογία ότι δεν ήθελε να ζωγραφίσει τον πισινό ενός άνδρα − ο φεμινισμός πάει περίπατο!
Σήμερα, τα ρομπότ και η σχέση ανθρώπου-μηχανής μπορεί να φαντάζουν οικεία σενάρια λόγω της δημοτικότητας τηλεοπτικών σειρών όπως το «Westworld» και το «Humans». Έτσι κι αλλιώς, ήμασταν εξοικειωμένοι από παλιά με τα ρομπότ στον κινηματογράφο: από τη μοιραία ρομποτίνα στο «Μετρόπολις» μέχρι τις ρέπλικες του «Blade Runner», οι μηχανές πάντοτε αναζητούσαν την επαφή με την ανθρώπινη φύση.
Ο Οshii όμως πήγε τη φάση με την Kusanagi ένα βήμα παραπέρα. Στα 82 λεπτά που διαρκεί η ταινία «παίζει» ακόμα και με το αν έχει φουλ προσθετικό σώμα σαν σωστό cyborg ή απλώς είναι ρομπότ που απέκτησε συνείδηση. Η Kusanagi, εκτός του ότι φαίνεται περισσότερο ασέξουαλ, περιφέρεται σαν ένα περίεργο ον, αποκομμένο από τον κόσμο, που αναζητά τη χαμένη του ταυτότητα, χωρίς όμως να επιθυμεί απαραίτητα να αποκτήσει ανθρώπινη φύση και υπόσταση. Αυτή η μικρή λεπτομέρεια και η λύση που δίνει ο Oshii την κάνουν να διαφοροποιείται από τα υπόλοιπα ανδροειδή στα οποία έχουμε συνηθίσει μέχρι τώρα. Αν πούμε περισσότερα, θα κάνουμε σπόιλερ.
Ένα άλλο στοιχείο που κάνει το GITS γενικά να ξεχωρίζει είναι ότι έχει πολλές διαφορετικές βερσιόν και σε καθεμιά η ηρωίδα παρουσιάζεται με χαρακτηριστικά που ταιριάζουν περισσότερο στο εκάστοτε storyline. Υπάρχει το manga, υπάρχουν και τα τρία φιλμ του Oshii: αυτό που γύρισε το 1995, η εξελιγμένη μορφή του, το «Ghost in the Shell 2.0» και το σίκουελ με τίτλο «Innocence», του 2004. Υπάρχουν και οι σειρές, το πρώτο κατά σειρά «Stand Alone Complex», το «S.A.C 2nd Gig» και το πιο πρόσφατο «Arise» και δύο ακόμη ταινίες βασισμένες σε αυτά. Χάος, δηλαδή, αλλά χρόνος να υπάρχει και όρεξη! Δεν είναι όλα καλά, αλλά δημιουργούν ένα πολύ ελκυστικό πακέτο.
Στο φιλμ με τη Σκάρλετ Γιόχανσον δεν είναι βέβαιο ποια ακριβώς πορεία θα ακολουθηθεί. Με λίγα λόγια, η ταινία μπορεί να θεωρηθεί μια ακόμη βερσιόν του GITS. Με κάποιον τρόπο βάζει τα πράγματα στη θέση τους όσον αφορά το αν είναι τελικά μια αποτυχημένη προσαρμογή. Τώρα, κατά πόσο θέλει η Γιόχανσον να εκτεθεί με ένα χολιγουντιανό μπλοκμπάστερ ή τι θα τους επιτρέψουν να δείξουν είναι ένα άλλο ζήτημα. Μην ξεχνάμε ότι όταν μιλάμε για το συγκεκριμένο anime, έχουμε να κάνουμε και με πολύ γυμνό, εκτός των άλλων.
Εύλογα οι λάτρεις του ορίτζιναλ αναρωτιούνται αν θα βλέπεται. Τo live-action GITS μπορεί να βγει δηλαδή «λίγο» − κάπως αναμενόμενο, αν σκεφτείς από πού προέρχεται.
Ήδη το έχουν κριτικάρει σφοδρά διάφορες ενώσεις Ασιατών ηθοποιών, επειδή δεν έβαλαν Γιαπωνέζα ή έστω Ασιάτισσα να πρωταγωνιστήσει. Γενικά, ισχυρίζονται ότι το έχουν δυτικοποιήσει και «ασπρίσει» όσο δεν πάει. Όπως γίνεται συχνά σε αυτές τις περιπτώσεις, τελευταία ξέσπασε ένας πόλεμος δηλώσεων και από τις δύο πλευρές, και ακόμη περισσότερο βρισίδι στα κοινωνικά δίκτυα. Πιο πρόσφατα πυρά δέχεται η επιλογή – για προφανείς λόγους− του Steve Aoki από την παραγωγή να πειράξει το θρυλικό θέμα του Kenji Kawai (αυτό που όλοι νομίζουν ότι τραγουδάει παιδική χορωδία, ενώ στην πραγματικότητα αποτελείται από γυναίκες). Ο κακομοίρης ο Aoki χάρηκε που έκανε ένα παιδικό του όνειρο πραγματικότητα, αλλά δεν περίμενε ότι κανείς άλλος δεν θα χαιρόταν − διάφοροι σχολιάζουν ότι καλύτερα θα ήταν να δώσουν το κομμάτι στον Kode 9 για remix. Το κανονικό σάουντρακ το έχει αναλάβει ο Clint Mansell.
Πέρα όμως από τις γκρίνιες, και μόνο το γεγονός ότι έχει γίνει ταινία το συγκεκριμένο manga προσωπικά με χαροποιεί ιδιαίτερα. H Kusanagi, o Batou και o Aramaki είναι συναρπαστικοί χαρακτήρες − εύχομαι μόνο να έχουν συμπεριλάβει και τα λατρεμένα tachikoma.
Extra fun trivia:
- Και στις δύο ταινίες του Oshii βλέπουμε συνέχεια ένα Μπασέ Χάουντ. Στο GITS υπάρχει λιγότερο, αλλά στο σίκουελ, το «Innocence», είναι σχεδόν κεντρικός χαρακτήρας. Το γλυκύτατο κυνηγόσκυλο είναι το αγαπημένο κατοικίδιο του Γιαπωνέζου σκηνοθέτη. Μάλιστα έχει εμμονή με αυτό. Είχε δηλώσει σχετικά: «Το σώμα που βλέπετε μπροστά σας είναι ένα άδειο κέλυφος. Το σκυλί αντιπροσωπεύει το σώμα μου. Τα ανθρώπινα όντα είναι πραγματικά ελεύθερα μόνο αν απελευθερωθούν από το σώμα τους. Όταν παίζω με τον σκύλο μου ξεχνάω ότι είμαι άνθρωπος και μόνο τότε αισθάνομαι ελεύθερος». Στην ταινία, πάντως, το χρησιμοποιεί για να τονίσει την απουσία συναισθημάτων σε ένα κόσμο όπου κυριαρχεί η τεχνολογία.
- Από τους πιο ενδιαφέροντες χαρακτήρες του manga και των σειρών είναι τα σκεπτόμενα τανκ (ναι, είναι χαρακτήρες). Ονομάζονται fuchikoma (στο manga), tachikoma (στο «Stand Alone Complex») και logikoma (στο «Arise»). Έχουν τη μορφή μιας ρομποτικής αράχνης, είναι μηχανές μάχης με τεχνητή νοημοσύνη και για πρώτη φορά τα βλέπουμε στο «Stand Alone Complex», όπου εξηγούν με αστείο τρόπο την τεχνολογία του κόσμου. Θα είχε πλάκα να βλέπαμε κάτι τέτοιο στην ταινία, μια και αυτές οι μηχανές βρίσκονται στην καρδιά του έργου.
- Ένα από τα πιο εντυπωσιακά φανταστικά τεχνολογικά επιτεύγματα που βλέπουμε στο GITS είναι το θερμο-οπτικό καμουφλάζ που επιτρέπει στα μέλη του Section 9 να γίνονται ένα με το περιβάλλον, όπως κάνουν οι χαμαιλέοντες. Αυτήν τη στιγμή η συγκεκριμένη τεχνολογία ερευνάται στο Πανεπιστήμιο του Τόκιο.
- Στα γιαπωνέζικα ο τίτλος του manga είναι «Kōkaku Kidōtai», δηλαδή «θωρακισμένο κέλυφος» (εντάξει, στην κυριολεξία τεθωρακισμένα ΜΑΤ). Μετά από επιμονή του Shirow, το «Ghost in the Shell» μπήκε ως υπότιτλος και φόρος τιμής στο βιβλίο του Arthur Koestler «The ghost in the machine» από το οποίο εμπνεύστηκε το στόρι. Ο ελληνικός τίτλος του, όπως θα φιγουράρει στις αίθουσες, είναι «Το φάντασμα στο κέλυφος».
- Ο Oshii δεν θέλει να μιλάει καθόλου για το «Matrix», δηλώνοντας κάθε φορά που τον ρωτούν ότι προτιμάει το «Bound», την πρώτη ταινία που γύρισαν οι Γουατσόφσκι.
σχόλια