ΕΑΝ ΔΕΝ ΥΠΗΡΧΕ Ο ΕΛΑΣ στη Μακεδονία, θα έπρεπε επειγόντως να δημιουργηθεί. Έστω μόνο εκεί, επειδή εκεί, ήταν περισσότερο αναγκαίος από οποιαδήποτε άλλη περιοχή της χώρας...
Στη Μακεδονία είναι τριπλό το άγος.
Δεν έφταναν οι Γερμανοί κατακτητές, ενέσκηψαν και οι Βούλγαροι με αξιώσεις ενσωμάτωσης της Μακεδονίας.
(Έχουν επιδοθεί στον εξανδραποδισμό του πληθυσμού: απαγόρευσαν την ελληνική γλώσσα, τα βιβλία και τα σχολεία και επέβαλαν τα βουλγαρικά, υποχρέωσαν τους κατοίκους σε βουλγαρικές καταλήξεις των επιθέτων τους και είχαν αρχίσει μεθοδικό εποικισμό σε ελληνικές περιουσίες. Μια άκαιρη και καθόλα υπονομευμένη εξέγερση εναντίον τους, τον Σεπτέμβρη του '41, θα καταλήξη σε ανελέητη σφαγή των Ελλήνων, με περισσότερους από 3.000 νεκρούς.)
Είναι και οι Γιουγκοσλάβοι «σύμμαχοι». Αλωνίζουν τη Μακεδονία υποδαυλίζοντας αποσχιστικές τάσεις στους Σλαβόφωνους της βόρειας περιοχής.
Θα χρειαζόταν ένα πολύτομο, έργο καταγραφής μαχών για τους Μακεδόνες ελασίτες που υπερασπίστηκαν με το αίμα τους τα βόρεια σύνορα. Όμως η ελληνική πολιτεία και τα όργανά της αγκάλιασαν τους «εθνικόφρονες» συνεργάτες των Γερμανών, και στους ελασίτες που πολέμησαν για την ακεραιότητα της Ελλάδας, επιφύλαξαν μόνο ύβρεις και διώξεις.
(Μετά τον Πόλεμο ο Tίτο θα δημιουργήσει στους κόλπους της ενιαίας Γιουγκοσλαβίας τη «Δημοκρατία της Mακεδονίας» με πρωτεύουσα τα Σκόπια και θα κρατήσει το ζήτημα ανοιχτό έως τη σύγχρονη αναζωπύρωσή του. Στα Σκόπια θα βρουν γόνιμο έδαφος και θα επωαστούν θεωρίες όχι μόνο για τον Φίλιππο και τον Aλέξανδρο, αλλά και για τον Mάρκο Mπότσαρη, τον Όμηρο κ.ά., που υποτίθεται ότι ήταν Σλάβοι.)
Ευτυχώς, υπάρχει ο ΕΛΑΣ. Με μεγάλες δυνάμεις. Τις μεγαλύτερες από κάθε άλλο διαμέρισμα της χώρας.
«Από την Αρχαιότητα, σ' όλες τις εκδηλώσεις του, ο Βορράς αντιπροσωπεύει τον ελληνικόν όγκον. Δεν έγινε εξαίρεσις και με τους αγώνες της Κατοχής. Oι μακεδονικές μεραρχίες υπήρξαν οι ογκόλιθοι του ΕΛΑΣ, οι πιο βαριές μαζικές του μονάδες».(Φ.Γρηγοριάδης)
Oι εθνικοί κίνδυνοι, η παράδοση των Μακεδονικών Αγώνων και το αρματολίκι έβγαλαν στο Βουνό αξιωματικούς, κλαρίτες, καπετάνιους, παλιούς και νέους πολεμιστές των μακεδονικών οχυρών και της Αλβανίας.
Σπουδαίοι πολέμαρχοι αξιωματικοί και καπετάνιοι οδηγούν τις βαριές μακεδονικές μεραρχίες:
Οι στρατηγοί Βασ. Τζιότζιος και Ευαγγ. Καλαμπαλίκης, οι ταγματάρχες Γ. Καστανάς, Περ. Μεσημέρης, Φώτης Ζησόπουλος (Παππούς), οι υπολοχαγοί Γιάννης Στάθης (Κατσαντώνης), Δ. Κυρατζόπουλος (Φωτεινός), οι έφεδροι ανθυπολοχαγοί Αλεξ. Ρόσσιος (Υψηλάντης), Αθ, Γκένιος (Λασσάνης), Σαράντης Πρωτόπαπας (Κικίτσας), Ν. Θεοχαρόπουλος (Σκοτίδας) και πλήθος άλλοι.
Oι ελασίτες της Μακεδονίας χτυπάνε τους Γερμανούς αδιάκοπα. Οι απώλειες των ανταρτών είναι τεράστιες, μα δεν πτοούνται, στο Βουνό βγήκαν για πόλεμο.
O Γερμανός συνταγματάρχης Σμιτ Ρίχμπερκ στις εκθέσεις του εκφράζει σεβασμό για την «αντοχή των κατά την διάρκεια των μαχών», για την περιφρόνηση των κατοίκων της Μακεδονίας στα εφαρμοζόμενα αντίποινα και προβλέπει: «Oι ενισχυμένες ηθικά απ' τις επιτυχίες τους αντάρτικες δυνάμεις προβλέπεται πως θα πολλαπλασιάσουν τις εναντίον των τμημάτων μας επιθέσεις τους».
Έτσι και έγινε.
«Το αντάρτικο κίνημα προσέλαβε τώρα μια άγνωστη μέχρι τώρα έκταση και αυξήθηκε πάρα πολύ σε ποσοτικό όγκο. Oι πράξεις σαμποτάζ εναντίον των οδικών και σιδηροδρομικών κόμβων, όπου διέρχονται οι μεταφορές μας, οι καλά οργανωμένες στρατιωτικές επιθέσεις εναντίον δικών μας στρατηγικών θέσεων και οι αιφνιδιασμοί των ανταρτών στις περιοχές που κατέχονται από Γερμανούς αποτελούν πια συνηθισμένα καθημερινά γεγονότα». (Μαθιόπουλος, Αντίσταση)
Το ανθρώπινο κόστος για τον ΕΛΑΣ είναι τεράστιο.
Oι πολύνεκρες φονικές μάχες του ΕΛΑΣ με τους Γερμανούς διαδέχονται η μία την άλλη: «Στη Βόρεια Ελλάδα πραγματοποιήθηκαν επανειλημμένες επιθέσεις των ανταρτών – ιδιαίτερα στις οροσειρές Βέρμιου και Πάικου. [...] Στην περιοχή Καστοριάς και Φλώρινας διενεργήθηκαν επιθέσεις των ανταρτών εναντίον στρατηγικών θέσεων». (Μαθιόπουλος, Αντίσταση)
Σίγουρα το πιο άγριο, το πιο ανηλεές μέτωπο το έχει ανοίξει ο ΕΛΑΣ με τους Βούλγαρους.
Oι ελασίτες δεν είναι οι ξενοκίνητοι «εαμοβούλγαροι» της ελεεινής προπαγάνδας. Είναι παντελώς ανήθικο για τους άνδρες του ΕΛΑΣ που έπεσαν μαχόμενοι για την πατρίδα.
Τα αρχεία του Φόρεϊν Όφις περιέχουν πλήθος εγγράφων στα οποία αναφέρονται τα συνεχή και εξοντωτικά χτυπήματα του ΕΛΑΣ εναντίον των Βουλγάρων στη Μακεδονία και τα οποία αποσιωπούνται επιμελώς.
Έχουμε ακόμη και καταδρομές τμημάτων του ΕΛΑΣ στο βουλγαρικό έδαφος, που χτυπάνε για αντιπερισπασμό χωριά και κωμοπόλεις.
Oι συντονισμένες με των Γερμανών εκκαθαριστικές επιχειρήσεις των Βουλγάρων αντιμετωπίζονται με ασύλληπτο πείσμα από τον ΕΛΑΣ.
Ένας Αμερικανός αξιωματικός των OSS (Office of Strategic Services) τη Μακεδονία γράφει πως «οι μάχες που έδωσαν τα τμήματα του ΕΛΑΣ στην Ανατολική Μακεδονία και στη Θράκη εναντίον των Γερμανών και Βουλγάρων κατακτητών αξίζουν τις τιμές της ιστορίας». (Κέδρος)
Oι βουλγαρικές προβοκάτσιες, για να εξαγριώσουν τους Γερμανούς εναντίον του ελληνικού πληθυσμού, είναι συνεχείς.
Μετά από μια σύγκρουση Γερμανών με αντάρτες, κάποιοι Βουλγαροκομιτατζήδες πλησίασαν στο πεδίο της μάχης, πήραν τα πτώματα δύο Γερμανών, «τα τεμάχισαν και τεμαχισμένα τα επέδειξαν στις εχθρικές φάλαγγες που έφθασαν». (Φ. Γρηγοριάδης, Αντίστασις)
Oι Γερμανοί αποθηριώνονται· πυρπολούν την Κλεισούρα και εξοντώνουν 252 άμαχους κατοίκους της.
Στη Μακεδονία έχουν βγει στο Βουνό και κάποιες ένοπλες ομάδες Ελλήνων «εθνικοφρόνων», που δηλώνουν στους Γερμανούς ότι στρέφονται αποκλειστικά εναντίον των Βουλγάρων. Τρέφουν την αυταπάτη ότι με τη γερμανική ανοχή θα ματαιώσουν τα βουλγαρικά σχέδια κι ας είναι εκείνοι που τους έφεραν.
Η ζημιά που κάνουν στην Αντίσταση, εξωραΐζοντας τους Γερμανούς, είναι πολύ μεγαλύτερη από οποιοδήποτε πιθανό όφελος. Παράδειγμα, η μνημειώδης προκήρυξη του νομάρχη και μετακατοχικού υπουργού Γ. Θέμελη: «O εγείρων τα όπλα κατά των Γερμανών δεν είναι Έλλην».
Αναπόφευκτα αυτές οι ομάδες θα συγκρουστούν και με τον ΕΛΑΣ, που δεν αναγνωρίζει την επικυριαρχία κανενός κατακτητή. Όμως, παρά τις μεταξύ τους συγκρούσεις, έναντι των Βουλγάρων επικρατούσε πάντα εθνική ομοψυχία. (Ιστορία του Ελληνικού Έθνους)
Ένας μεγάλος κίνδυνος, που σπανίως μνημονεύεται, είναι οι Γιουγκοσλάβοι αντάρτες. Με το πρόσχημα του συμμαχικού αγώνα και την άδεια του ΕΑΜ, όποτε πιέζονται από γερμανικές δυνάμεις, υποχωρούν στο ελληνικό έδαφος.
Όμως παραβαίνουν τους όρους, που τους έχει θέσει ο ΕΛΑΣ και απαγορεύει την προπαγάνδα στην Ελλάδα, και προσπαθούν να προσεταιριστούν τους Σλαβόφωνους κατοίκους του Βορρά.
Η ευαισθησία των ελασιτών στο Μακεδονικό είναι τεράστια.
Δεν προτίθενται να επιτρέψουν στους Γιουγκοσλάβους να αλωνίζουν ασύδοτοι σε ελληνικά εδάφη και ας στενοχωρούν τον σύμμαχο Τίτο, που διαμαρτύρεται:
«Έγινε φανερό ότι υπάρχουν πολύ ανώμαλες σχέσεις ανάμεσα στους Μακεδόνες και τους Έλληνες. [...] Oι Μακεδόνες κατηγορούν τους Έλληνες ότι απαγόρευσαν οποιαδήποτε συγκρότηση μακεδονικών παρτιζάνικων συγκροτημάτων στην Ελληνική Μακεδονία. Ισχυρίζονται ότι απαγόρευσαν ακόμη και τη μακεδονική γλώσσα.* Δεν αναγνωρίζουν ότι υπάρχει ζήτημα εθνικής μειονότητας για τους Μακεδόνες της Ελλάδας». (Τίτο, Αυτοβιογραφικές αναμνήσεις).
Oι γιουγκοσλαβικές παρασπονδίες αναγκάζουν για πολλοστή φορά τον Δεκέμβριο του 1943 τον Ανδρέα Τζήμα να τρέξει στη Μακεδονία. Συγκαλεί σύσκεψη με τον Τέμπο, υπαρχηγό του Τίτο, τον πολιτικό του καθοδηγητή Λιούμπο ή Όρτσε (Ντομπριβόι Ραντοσάβλεβιτς), μέλος της ΚΕ του ΚΚΓ, και αντιπροσώπους του ΚΚ της Βουλγαρίας.
O Ανδρέας Τζήμας, ο πολιτικός της τριμελούς ηγεσίας του ΕΛΑΣ με Άρη και Σαράφη, είναι Μακεδόνας από τη Σαμαρίνα και είναι απόλυτος. Απαιτεί από τους Βουλγάρους και τους Γιουγκοσλάβους να σεβαστούν τις συμφωνίες και τη φιλοξενία που τους παρέχεται ή να εγκαταλείψουν πάραυτα το ελληνικό έδαφος.
Τα «άκρως απόρρητα» έγγραφα των μυστικών υπηρεσιών της Σοβιετικής Ένωσης το επαληθεύουν: «Oι αντιπρόσωποι του Λαϊκού Απελευθερωτικού Στρατού της Γιουγκοσλαβίας (ΛΑΣΓ) συνάντησαν αποφασιστική αντίσταση από τους αντάρτες του ΕΑΜ στις προσπάθειές τους να οργανώσουν ανταρτικό κίνημα στη Μακεδονία. Το ΕΑΜ επιμένει στα προηγούμενα σύνορα της Ελλάδας και δεν αποδέχεται το δικαίωμα αυτοδιάθεσης για τους Μακεδόνες».
Βούλγαροι και Γιουγκοσλάβοι αναγκάζονται να υποχωρήσουν, και στις 21 Δεκεμβρίου 1943 ανανεώνουν γραπτώς την τριμερή συμφωνία μη ανάμιξης στα εσωτερικά μας. Μα δεν θα την τηρήσουν και ο ΕΛΑΣ θα αντιδράσει σε λίγο με τον μόνο τρόπο που γίνεται αντιληπτός σε αυτές τις περιπτώσεις.
Η ΙΧη Μεραρχία του ΕΛΑΣ επιτίθεται και εξοντώνει τις αυτονομιστικές ομάδες των Βουλγάρων Κάλτσεφ και Ντίμτσεφ που σχεδίαζαν στην Έδεσσα τη «Μεγάλη Βουλγαρία». Τον Κάλτσεφ τον συνέλαβε ζωντανό και μεταπολεμικά τον παρέδωσε στην ελληνική κυβέρνηση, δικάστηκε και εκτελέστηκε.
Ανάλογη τύχη έχουν και οι αυτονομιστές Σλαβόφωνοι υπό τον διαβόητο Ηλία Δημάκη (Γκότσεφ) που στασίασαν με υποκίνηση των ανθρώπων του Tέμπο. O ΕΛΑΣ τους χτύπησε άγρια και, κυνηγημένοι, ίσα που πρόλαβαν να περάσουν στη Γιουγκοσλαβία. (W.H. McNeil, Τhe Greek Dilemma/ D. Eudes, Οι καπετάνιοι κ.ά.)
Απόδειξη, τα συνεχή παράπονα Γιουγκοσλάβων και Βουλγάρων κομουνιστών προς την Κομιντέρν για τις εναντίον τους ενέργειες όχι μόνο του ΕΛΑΣ, αλλά και του ΚΚΕ. Τα αρχεία των σοβιετικών μυστικών υπηρεσιών βρίθουν τέτοιων εγγράφων.
Διαμαρτυρία στις 13.7.1944 προς τον Δημητρόφ, Γραμματέα της Κομιντέρν: «Υποχρεώνουν τους Μακεδόνες να εκτελούν το ελληνικό θρησκευτικό τυπικό και καταδιώκουν όσους επιδίδονται στη λατρεία σε μυστικές εκκλησίες σύμφωνα με τα σλαβονικά ιερά βιβλία».
Αλλού: «Ένας Μακεδόνας, μέλος του ΕΑΜ, εκτελέστηκε από τους κομουνιστές αντάρτες για τις σχέσεις του με τον ΛΑΣΓ».( Τα αρχεία των μυστικών σοβιετικών υπηρεσιών. 1931-1944. Φάκελος Ελλάς).
Το μόνο λάθος της εαμικής καθοδήγησης είναι πως, για να συγκρατήσει τη ροή Ελλήνων Σλαβόφωνων προς τα γιουγκοσλαβικά τμήματα, ανέχτηκε τον Ιούνιο του 1944 τη σύσταση ενός ξεχωριστού τάγματος Σλαβόφωνων του Βορρά εντός του 30ού Συντάγματος του ΕΛΑΣ.
Σε τρεις μήνες θα επανορθώσει. Με διαταγή των Μπακιρτζή και Βαφειάδη ο ΕΛΑΣ Μακεδονίας ανέλαβε «να χτυπήσει, να διαλύσει και να πετάξει έξω από τα σύνορα της Πατρίδας το Σλαβομακεδονικό τάγμα. [...] Στην επιχείρηση αυτή το σύνταγμα είχε 50 νεκρούς». (Φ.Γρηγοριάδης)
Ό,τι και να λέγεται εκ των υστέρων, και εκ του ασφαλούς, την τιμή και την ευθύνη για την ακεραιότητα της χώρας σε όλη τη διάρκεια της Κατοχής την είχε ο ΕΛΑΣ.
Oι υπηρεσίες που πρόσφερε στο έθνος είναι ανυπολόγιστες. Θα χρειαζόταν ένα πολύτομο, έργο καταγραφής μαχών για τους Μακεδόνες ελασίτες που υπερασπίστηκαν με το αίμα τους τα βόρεια σύνορα.
Όμως η ελληνική πολιτεία και τα όργανά της αγκάλιασαν τους «εθνικόφρονες» συνεργάτες των Γερμανών, και στους ελασίτες που πολέμησαν για την ακεραιότητα της Ελλάδας, επιφύλαξαν μόνο ύβρεις και διώξεις.
*Η γλώσσα που αποκαλείται σήμερα «Μακεδονική» είναι βουλγαρική διάλεκτος, με κάποια σερβικά δάνεια.
