Η Μάρεν Άντε, η Γερμανίδα σεναριογράφος, σκηνοθέτις και παραγωγός του «Τόνι Έρντμαν», μόλις είχε κερδίσει το μεγάλο βραβείο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, γνωστό ως LUX, που απονέμεται για 10η συνεχή χρονιά στο Στρασβούργο, και προσήλθε στον τεχνολογικά προηγμένο και άψογα οργανωμένο χώρο συνεντεύξεων, ακριβώς δίπλα στη διαστημική κεντρική αίθουσα, με καρφωμένο το χαμόγελο της ικανοποίησης στο πρόσωπό της, σαν κοριτσάκι που έβλεπε τον κόπο του να αναγνωρίζεται – μια δίκαιη ανακούφιση, μετά τον αποκλεισμό της από τα βραβεία της κριτικής επιτροπής του Φεστιβάλ Καννών. Μιλήσαμε για την Ευρώπη, τη «γερμανικότητα» του χιούμορ της ταινίας, τις ποικίλες αντιδράσεις των θεατών, την ανάγκη της να επιβλέπει κάθε λεπτομέρεια της ταινίας της και στο τέλος της ευχήθηκα καλή συνέχεια, εννοώντας πως τώρα αρχίζει το ευχάριστο ταξίδι συγκομιδής βραβείων για την ταινία της. Με κοίταξε παράξενα. Awards season; Από τα 5 βραβεία, 3 προσωπικά για την Άντε και δύο για τους πρωταγωνιστές της στη μεγάλη βραδιά της Ευρωπαϊκής Ακαδημίας Κινηματογράφου στο Βρότσλαβ, μέχρι τα επερχόμενα Όσκαρ, μεσολαβούν τρεις γεμάτοι μήνες ασταμάτητων ταξιδιών και συγχαρητηρίων για την καλύτερη, όπως έχουν μέχρι στιγμής τα πράγματα, ταινία της χρονιάς.
— Συγχαρητήρια για το ευρωπαϊκό βραβείο LUX, που μάλιστα έχετε μπροστά σας, και σ' εμένα, τουλάχιστον, μοιάζει με μικρογραφία του Πύργου της Βαβέλ.
Ή με την Ευρώπη. Μάλιστα, έχει ένα κενό σε ένα σημείο του, σαν τρύπα. Θα μπορούσε να είναι το Brexit. Οφείλουμε να το συμπληρώσουμε και να το κλείσουμε.
Ανάλογα με το πώς το βλέπει ο καθένας, αποφασίζει τι είδους ταινία είναι το «Τόνι Έρντμαν». Κάποιοι λυπούνται και θλίβονται, το θεωρούν δυσβάσταχτο. Άλλοι το θεωρούν κωμωδία απ' την αρχή μέχρι το τέλος. Μου αρέσει όταν μια ταινία αφήνει χώρο για σκέψεις, τον αέρα να επανέλθεις με άλλη άποψη ενδεχομένως.
— Γιατί όχι; Η ταινία, το καταπληκτικό «Τόνι Έρντμαν», έχει διαγράψει εντυπωσιακή πορεία, ξεκινώντας από το Φεστιβάλ Καννών, όπου λατρεύτηκε από τους κριτικούς. Πρόκειται για μια ασυνήθιστη δραματική κομεντί και το λέω αυτό γιατί τα θέματα που θίγονται, όπως η δύσκολη σχέση ανάμεσα στον πατέρα και την κόρη, με πολλές άβολες καταστάσεις και αμοιβαία ρεζιλέματα, δεν τα συναντάς σε κωμωδίες. Πόσο μάλλον, όταν μιλάμε για ένα αστείο έργο από τη Γερμανία, με την προκατάληψη που υπάρχει για το χιούμορ του λαού σας. Ποιες είναι οι αντιδράσεις του κοινού, έτσι όπως τις έχετε βιώσει στις πρεμιέρες ανά τον κόσμο;
Προερχόμενη βασικά από το δράμα, αναρωτήθηκα αν μπορώ να ασχοληθώ σοβαρά με το είδος της κωμωδίας. Το καλό της υπόθεσης είναι πως ο πατέρας είναι εκείνος που παίζει την κωμωδία στην κόρη του, γιατί είναι απελπισμένος. Και λόγω αυτής της απελπισίας, η κωμωδία διαχέεται στο δράμα. Ανάλογα με το πώς το βλέπει ο καθένας, αποφασίζει τι είδους ταινία είναι το «Τόνι Έρντμαν». Κάποιοι λυπούνται και θλίβονται, το θεωρούν δυσβάσταχτο. Άλλοι το θεωρούν κωμωδία απ' την αρχή μέχρι το τέλος. Μου αρέσει όταν μια ταινία αφήνει χώρο για σκέψεις, τον αέρα να επανέλθεις με άλλη άποψη ενδεχομένως.
— Μιλάτε για «αέρα» και για το πώς το φιλμ σας αναπνέει, αλλά διάβασα σε συνέντευξή σας πως σας αρέσει να ελέγχετε κάθε έκφανση των ταινιών σας, από την αρχική σύλληψη μέχρι την τελική υλοποίηση. Οπότε, τι γίνεται ακριβώς; Κοντρολάρετε τα πάντα και μετά αφήνετε τον χώρο που αναφέρετε;
(γελάει) Ναι, ο αέρας πρέπει να ελέγχεται. Είμαι σεναριογράφος, σκηνοθέτις, και ευτυχώς, παραγωγός, οπότε είναι δύσκολο να αφήσω την ταινία μου στην ησυχία της. Επίσης, πραγματικά απολαμβάνω τη συμμετοχή μου σε κάθε στάδιο της διαδικασίας. Μου αρέσει να τραβάω πολλές σκηνές και να επιλέγω. Το σενάριό μου είναι ήδη γραμμένο διεξοδικά, επομένως δεν αυτοσχεδιάζουμε, αλλά σε ένα υπο-επίπεδο το μοντάζ μπορεί να μου δώσει μια εντελώς διαφορετική ταινία από το τελικό αποτέλεσμα που είδατε. Ως παραγωγός, συζητάω με τους συνεργάτες μου πού και σε τι ακριβώς είναι απαραίτητο να ξοδευτούν τα χρήματα, αλλά και πόση θα είναι η διάρκεια του φιλμ. Εκατόν εξήντα λεπτά διαρκεί το «Τόνι Έρντμαν», δεν είναι και λίγα! Είναι πολυτέλεια να κάνεις γυρίσματα για μεγάλο χρονικό διάστημα.
— Βρίσκω τρομερά ενδιαφέρον το ότι πολλοί θεατές, που γνωρίζουν πως ενθουσιάστηκα με την ταινία, με πλησίασαν και με μάλωσαν κατά κάποιον τρόπο, έχοντας αντιρρήσεις για τη σχέση πατέρα-κόρης, το κατά πόσο λειτούργησε η κωμωδία, τη διάρκεια... Βρίσκετε θετική αυτήν τη διάσταση απόψεων, την πόλωση;
Ναι, πολύ. Είναι θέμα γούστου και ευαισθησίας το κατά πόσο συντονίζεται ο θεατής με αυτό που εκτυλίσσεται μπροστά του. Μου έχει συμβεί πολλές φορές να μη μου αρέσει μια ταινία, ωστόσο να μένει στο μυαλό μου, να επανέρχομαι συχνά στα θέματα που πραγματευόταν, και γενικά να εξελίσσεται στη σκέψη μου. Το καλό με το σινεμά είναι πως μπορείς πάντα να σηκωθείς από το κάθισμά σου και να φύγεις, αν δεν σου αρέσει η ταινία. Πάντως, είναι αλήθεια πως με το «Τόνι Έρντμαν» πολλοί θεατές παραξενεύτηκαν, επειδή δεν ήταν η ελαφριά κωμωδία που περίμεναν. Το περιεχόμενο είναι σαφώς μελαγχολικό, ειδικά στο υπόστρωμά του.
— Παραλαμβάνοντας το βραβείο, επισημάνατε πως διαπιστώσατε στα ταξίδια που έχετε κάνει συνοδεύοντας την ταινία σας ότι κάθε λαός πιστεύει πως διαθέτει το καλύτερο χιούμορ. Αναφέρατε τους Ρουμάνους. Το ίδιο φαντάζομαι θεωρούμε οι Έλληνες για τον εαυτό μας. Παραλείψατε τους Γερμανούς...
Ναι, είναι αλήθεια πως δεν τους ανέφερα συγκεκριμένα. (γελάει)
— Θεωρείτε πως έχετε πλάκα ως λαός και μας το κρύβετε;
Όχι, γενικά δεν το νομίζουμε. Μπορεί και να το κρύβουμε καλά. Ίσως πιστεύουμε πως κάποιος, σε μια δεδομένη στιγμή της ζωής μας, θα μας διδάξει το αστείο και τον κατάλληλο τρόπο έκφρασής του. Η αλήθεια είναι πως οι κωμωδίες, όταν είναι εγκεφαλικές, μένουν εγκλωβισμένες στα σύνορά τους και δεν γίνονται κατανοητές από τους «ξένους», σε μια άλλη γλώσσα δηλαδή.
— Τι σας κάνει να γελάτε;
Εμένα; Μάλλον το χρονικό σημείο που μένω μόνη και συνειδητοποιώ ένα λάθος ή όταν ξεκινάει κάτι στραβά, δεν μπορώ να το σταματήσω και το λάθος συνεχίζει σε πείσμα των προσπαθειών μου για το αντίθετο, σαν screwball χωρίς τέλος. Όχι πως δεν γίνομαι παιδαριώδης μερικές φορές. Η ειρωνεία, απ' την άλλη, είναι ενδιαφέρουσα, αλλά με οδηγεί σε υπερβολές. Τι να πω, εξαρτάται από τη στιγμή.
— Είστε μια υπερήφανη Ευρωπαία, αν δεν απατώμαι.
Ναι, σαφώς.
— Ποιες είναι οι σκέψεις σας αυτές τις κρίσιμες στιγμές για το μέλλον της Ένωσης;
Ότι κακώς θεώρησα δεδομένη την Ευρώπη τόσα χρόνια, σε τέτοιο βαθμό που τώρα οφείλω να προλάβω να σώσω κάτι που κινδυνεύει.
— Κακώς που θεωρήσατε πως, ως Γερμανίδα, ανήκετε στην Ευρώπη ό,τι κι αν γίνει;
Ναι, και επίσης πως η Ευρώπη ήταν πολλά περισσότερα από μια οικονομική ένωση κρατών, που δεν θα κλονιζόταν απ' οποιαδήποτε απόφαση. Τώρα αντιλαμβάνομαι πως πρόκειται για πολύπλοκο πεδίο. Μετά την έξοδο της Μεγάλης Βρετανίας, θα παρακολουθώ από κοντά τις εξελίξεις.
— Σας ευχαριστώ πολύ και καλή επιτυχία στο υπόλοιπο της σεζόν των βραβείων.
Της «σεζόν των βραβείων»; (γελάει)
— Ακριβώς. Γιατί θα κρατήσει πολύ για την ταινία σας.
σχόλια