Η δέκατη εκδοχή του συνεδρίου Έσω, αυτής της «γιορτής της αρχιτεκτονικής και του design», σηματοδότησε την post-covid συνεδριακή εποχή. Η φετινή διοργάνωση που ένωσε ξανά αρχιτέκτονες, designers, επιχειρήσεις και οραματιστές του χώρου, είχε διεθνείς αφίξεις με πληθώρα ξένων ομιλητών που έφτασαν στην Αθήνα αποκλειστικά για να μοιραστούν ιδέες, γνώση και ενέργεια με το κοινό που γέμισε την μεγάλη αίθουσα της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση. Αυτό οφείλεται και στη συμμετοχή του Fundacio Mies Van De Rohe και τη δημιουργική επιμέλεια του Ivan Blasi, επικεφαλής του ιδρύματος που έχει έδρα τη Βαρκελώνη.
Η Δανάη Μάκρη head of content της Design Ambassador και ο Ivan Blasi ήταν οι κύριοι “moderators” του συνεδρίου που φέτος είχε τίτλο “Crossing Territories”υ. Μετά την τζαζ υποδοχή (κυριολεκτικά, όχι μεταφορικά) της μπάντας του Δημήτρη Βασιλάκη, οι συμμετέχοντες είχαν την ευκαιρία να απολαύσουν συνεντεύξεις όσων διακρίθηκαν στον διαγωνισμό “Pandemic Architecture” αλλά και ένα βίντεο από την φετινή απονομή των βραβείων Mies Van De Rohe όπου ανάμεσα σε άλλα ειπώθηκε πως «η αρχιτεκτονική είναι η φυσική επιστήμη του πολιτισμού» ή επίσης «μια κτισμένη επιδερμίδα».
Αν η αρχή είναι το ήμισυ του παντός, τότε ο Joel Sanders πάτησε μέσω της ομιλίας του στο συνέδριο με το «δεξί». Εκτός από καθηγητής στο Yale, ο διακεκριμένος Αμερικάνος αρχιτέκτονας είναι ο ιδρυτής του MIXdesign, μιας δεξαμενής σκέψης και συμβουλευτικής εταιρείας σχεδιασμού χωρίς αποκλεισμούς, η οποία αποτελεί παράρτημα του αρχιτεκτονικού στούντιο JSA (Joel Sanders Architect) που εδρεύει στη Νέα Υόρκη και είναι πιστοποιημένο ως LGBTBE. Το MIXdesign είναι αφοσιωμένο στο να καταστήσει καθημερινούς τύπους κτιρίων, όπως τουαλέτες, μουσεία τέχνης και πανεπιστημιουπόλεις, προσβάσιμους και φιλόξενους για ανθρώπους διαφορετικών ηλικιών, φύλων, ικανοτήτων, πολιτισμικών ταυτοτήτων και θρησκειών. Αυτό είναι πολύ σημαντικό γιατί αν σκεφτούμε ότι ακόμα και οι δημόσιες βρύσες νερού ήταν διαφορετικές για τους λευκούς από ότι για τους μαύρους μέχρι τα μέσα του 20ου αιώνα, καταλαβαίνουμε ότι υπάρχει πολύ δουλειά ακόμη που πρέπει να γίνει. Το ίδιο πρέπει να συμβεί με τις δημόσιες τουαλέτες όπου θα πρέπει να εξασφαλίζεται αξιοπρέπεια για όλα τα lgbtq+ άτομα.
Μετά από μια σύντομη συζήτηση μεταξύ Joel Sanders και Ivan Blasi ακολούθησε το πρώτο πάνελ. Θέμα του οι περιβαλλοντολογικές και πολιτιστικές αφηγήσεις και συντονιστής αυτή τη φορά ήταν ο Δρ. Ηλίας Μεσσίνας ιδρυτής και επικεφαλής του Ecoweek.org. Στο πάνελ συμμετείχαν η Λύδια Ξυνογαλά ιδρύτρια του Alos ενός αρχιτεκτονικού γραφείου που ασχολείται με προωθημένα θέματα έρευνας πάνω στο αντικείμενο του. Στο πάνελ συμμετείχε και ο Θωμάς Δοξιάδης διπλωματούχος αρχιτέκτονας και αρχιτέκτονας τοπίου του Harvard και διεθνώς αναγνωρισμένος ιδρυτής του αρχιτεκτονικού γραφείου Doxiadis+. Και τέλος ο Δρ. Ανδρέας Θεοδωρίδης αρχιτέκτονας, ειδικευμένος στην τεχνολογία περιβάλλοντος και ερευνητικός συνεργάτης στο Κέντρο Αρχιτεκτονικών Οικοσυστημάτων (CEA) του Πανεπιστημίου Yale. Μια από τις φράσεις, “σλόγκαν” της ομιλίας είναι το “συμβαδίζοντας με τη φύση και όχι ενάντια της”.
Ακολούθησε μια συζήτηση ανάμεσα στον Ivan Blasi και την Αφροδίτη Παναγιωτάκου, διευθύντρια πολιτισμού στο Ίδρυμα Ωνάση. Οι δυο τους συζήτησαν για την Τέχνη και το πώς αυτή αντιμετωπίζεται στο δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα (βλ. μουσείο), ανέλυσαν τα υπέρ και τα κατά της κάθε πρακτικής, και πρόσθεσαν το πως τα βραβεία mies van der rohe βραβεύουν έργα που έχουν κοινωνικό πρόσημο και αποφέρουν οφέλη στο δημόσιο. Καταλήγοντας είπαν πως η Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση παρότι είναι μια ιδιωτική πρωτοβουλία θέτει ως προτεραιότητα τον αντίκτυπο στην κοινωνία.
Η συγκινητική στιγμή των Lifetime achievement awards
Η μεγάλη και πιο συγκινητική στιγμή του συνεδρίου ήταν η απονομή των Lifetime achievement awards από το Archisearch. Τα βραβεία απένειμε η Ρένα Σακελλαρίδου. Η Ρένα Σακελλαρίδου σπούδασε αρχιτεκτονική στο ΑΠΘ, στο Βανκούβερ, (MArch UBC, UBC Fellowship, W.Gerson Prize), και στο Λονδίνο, (PH.D Bartlett School of Architecture and Planning UCL, supervisor Bill Hillier,Υπότροφος ΙΚΥ). Ερευνητικά της ενδιαφέροντα αποτελούν το νόημα στην αρχιτεκτονική (March), η λογική της αρχιτεκτονικής σύνθεσης και τo αρχιτεκτονικό ιδίωμα (Ph. D). Είναι καθηγήτρια αρχιτεκτονικού σχεδιασμού στην Αρχιτεκτονική Σχολή του ΑΠΘ. Ασχολείται με την αρχιτεκτονική πράξη με έμφαση στα σύνθετα κτίρια μεγάλης κλίμακας, γράφει για την αρχιτεκτονική σύνθεση, μελετά την δημιουργικότητα και διδάσκει σχεδιασμό.
Παραλήπτες των βραβείων τρεις γυναίκες θεμέλιοι λίθοι του ελληνικού δημόσιου χώρου: η Σέβα Καρακώστα, που είναι μια από τις γυναικείες παρουσίες της ελληνικής αρχιτεκτονικής σκηνής με ορόσημο της καριέρας το πολυδημοσιευμένο –και ομολογουμένως πολύ ξεχωριστό της έργο– την κατοικία της στο Ψυχικό. “Η αλήθεια όμως είναι, πως η αρχιτεκτονική της Σέβας Καρακώστα είναι πολλά περισσότερα από την κατοικία της και ας συμπυκνώνει αυτή ως έργο το σχεδιαστικό ύφος και τις αξίες της” γράφουν οι Έλλη Τσαλοπούλου και Κορρίνα Νούση στο Archisearch. Η κυρία Καράκωστα που έχει πει ότι «το απλό είναι το πιο δύσκολο», έχει δημιουργήσει ένα έργο στο οποίο δεσπόζουν τρεις λέξεις: η ελληνικότητα. Το περιβάλλον. Η πόλη.
Η επόμενη βραβευθείσα, η Μάρω Καρδαμίτση - Αδάμη (Αθήνα 1945), είναι αρχιτέκτονας, ομότιμη καθηγήτρια του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου με γνωστικό αντικείμενο την αρχειακή τεκμηρίωση και αρχιτεκτονική σύνθεση. Από το 1974 και μέχρι το 2009 δίδαξε στο ΕΜΠ σε προπτυχιακό και μεταπτυχιακό επίπεδο (προστασία μνημείων-συντήρηση και αποκατάσταση μνημείων και συνόλων), καθώς και σε μεταπτυχιακά σεμινάρια άλλων ακαδημαϊκών ιδρυμάτων σε θέματα σχετικά με την πολιτιστική μας κληρονομιά και την αρχιτεκτονική τεκμηρίωση. Είναι υπεύθυνη των Αρχείων Νεοελληνικής Αρχιτεκτονικής του Μουσείου Μπενάκη. “Η ψυχή της αρχαίας γνώσης στο μουσείο Μπενάκης, έχει ως αντικείμενο τη γνώση της αρχιτεκτονικής. «Θέλει να καταγράφει το γνωστό και να αναδείξει το άγνωστο» ειπώθηκε χαρακτηριστικά για αυτή. Η ίδια είπε, ανάμεσα σε άλλα, πως η αρχιτεκτονική εμπλέκει και άλλες επιστήμες όπως την κοινωνιολογία, τη φιλοσοφία, την ιστορία Τέχνης κλπ.
Τρίτη η Νέλλα Γκόλαντα. Η οποία είναι η μοναδική Ελληνίδα εικαστικός ή «γλύπτρια αστικού τοπίου» όπως αυτοπροσδιορίζεται, στης οποίας το έργο έχουν γίνει τόσες αναφορές σε ξένα πανεπιστημιακά βιβλία, περιοδικά αλλά και σε ακαδημαϊκά μαθήματα. Οδηγός της η “τρομερή” ανάγκη να υπηρετήσει τους “χυμούς” αυτού του τόπου.
Ακολούθησε μια συζήτηση ανάμεσα στη Sarah Kolata και τον Ivan Blasi με θέμα την επιχειρηματική πλευρά της αρχιτεκτονικής στην οποία η Sarah παρουσίασε την πρωτοποριακή πλατφόρμα και το αντίστοιχο event που πήρε το όνομα “Disrupt Symposium” και έχει ως σκοπό την ευαισθητοποίηση των συμμετεχόντων αρχιτεκτόνων, μηχανικών, κατασκευαστών πάνω στη business πλευρά της δουλειάς τους.
To επόμενο πάνελ είχε την τιμή να έχει ως συντονιστή έναν από τους κορυφαίους δημοσιογράφους αρχιτεκτονικής παγκοσμίως και αυτόν που επιμελείται ως επικεφαλής το φεστιβάλ αρχιτεκτονικής New London Architecture: τον Peter Murray. Ως ομιλητές συμμετείχαν η Dr. Maria Langarita του γραφείου Langarita-Navarro (διδάκτωρ αρχιτεκτονικής του ETSA Μαδρίτης και διδάσκει αρχιτεκτονικά έργα στο ίδιο πανεπιστήμιο) και ο Xander Vermeulen Windsant ιδρυτής του γραφείου XVW Architectuur. Θέμα τους η πολιτιστική κληρονομιά πάνω στο οποίο ο καθένας μίλησε για την εμπειρία του αντίστοιχα σε Μαδρίτη και Άμστερνταμ.
Το “πράσινο” μέλλον είναι τώρα
Το πάνελ με τον τίτλο «καινούργιες ζωές» που συντόνισε ο Δρ. Ηλίας Μεσσίνας συνέθεταν οι Πάνος Σακκάς, ιδρυτικό στέλεχος του γραφείου New Raw με έδρα το Ρόττερνταμ, η Ήβη Διαμαντοπούλου και ο Jaffer Kolb ιδρυτές των New Affiliates στη Νέα Υόρκη και ο Γιώργος Μητρούλιας του αρχιτεκτονικού ερευνητικού γραφείου Area, στην Αθήνα. Κεντρικό θέμα συζήτησης η καινούργια ζωή που μπορεί να δοθεί σε υλικά αλλά και σε χώρους. Τέλος, ο Frederic Druot, ιδρυτής του γραφείου Frederic Druot Architecture από τις αρχές των 90ς και ο Jose Toral του γραφείου Peris+Toral.arquitectes με έδρα τη Βαρκελώνη συζήτησαν για τους τρόπους ζωής, τη βιωσιμότητα μέσα από τη μεταμόρφωση που υφίστανται όλα αυτά ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια. Πραγματικά, ήταν ένα καλά τοποθετημένο στο χρόνο συνέδριο, μετά την πανδημία και λίγο πριν από τις αλλαγές που αυτή θα φέρει.
Φωτογραφίες από την ΕΣΩ 2022
Photos Curated by the Design Ambassador
Photographer: Aphroditi Houlaki
