Το αιώνιο μυστήριο των «Δύο αλυσοδεμένων μαϊμούδων»

Το αιώνιο μυστήριο των «Δύο αλυσοδεμένων μαϊμούδων» Facebook Twitter
Πίτερ Μπρέγκελ, Δύο αλυσοδεμένες μαϊμούδες, 1562
0

Δύο «εξωτικής» προέλευσης και φαινομενικά παραιτημένες από τα εγκόσμια μαϊμούδες στέκονται αλυσοδεμένες στο περβάζι ενός φρουρίου που αγναντεύει τον ποταμό Σελντ ενώ στο βάθος διακρίνεται ο θαμπός ουρανός, με τα πουλιά να πετάνε ελεύθερα πάνω από την Αμβέρσα καθώς πλοιάρια της εποχής πηγαινοέρχονται στο λιμάνι.
 

Ο αινιγματικός, αλληγορικός (;) και αμυδρά απόκοσμης και ονειρικής υφής πίνακας του Πίτερ Μπρέγκελ του πρεσβύτερου είναι ένας από τους μικρότερους του Φλαμανδού ζωγράφου (οι διαστάσεις του είναι μόλις 20 Χ 23 εκ.), ο οποίος είναι ευρύτερα γνωστός για τα πολύ μεγαλύτερα και συχνά πυκνοκατοικημένα ταμπλό του.

Κατά καιρούς, το έργο που φιλοτεχνήθηκε το 1562, επτά χρόνια πριν από τον θάνατο του μεγάλου ζωγράφου, έχει προκαλέσει πολλές ερμηνείες σχετικά με τις πιθανές αλληγορικές ιδέες που είχε στο μυαλό του ο καλλιτέχνης κατά τη δημιουργία του και που ενδεχομένως αντηχούν έντονα ανά τους αιώνες μέχρι τις μέρες μας.

Συμβολίζουν μήπως οι αλυσοδεμένοι πίθηκοι τα δεσμά της ίδιας της ανθρωπότητας; Πρόκειται για κριτική της καταπίεσης των φλαμανδικών περιοχών υπό τον ισπανικό ζυγό;

Συμβολίζουν μήπως οι αλυσοδεμένοι πίθηκοι τα δεσμά της ίδιας της ανθρωπότητας; Πρόκειται για κριτική της καταπίεσης των φλαμανδικών περιοχών υπό τον ισπανικό ζυγό;

Ή μήπως για αυτοσαρκαστικό σχόλιο για τις προσωπικές ατυχίες και δεσμεύσεις του ίδιου του Μπρέγκελ εκείνη την περίοδο; Και τι μπορούμε να υποθέσουμε για το σπασμένο κέλυφος καρυδιών που διακρίνεται πλάι στις αλυσίδες;

Το αιώνιο μυστήριο των «Δύο αλυσοδεμένων μαϊμούδων» Facebook Twitter
Πίτερ Μπρέγκελ, Η πάλη μεταξύ αποκριάς και νηστείας, 1559.

Κάποιοι σύγχρονοι μελετητές έχουν προχωρήσει ακόμα παραπέρα την ανάλυση, θεωρώντας ότι το έργο αποκρυσταλλώνει αλληγορικά εκείνη ακριβώς τη χωροχρονική στιγμή (Αμβέρσα, προς τα τέλη του 16ου αιώνα), όταν ξεκίνησε μέσω της ανάπτυξης ενός πρώιμου καπιταλισμού να σχηματοποιείται η παγκόσμια οικονομία όπως τη γνωρίζουμε στον 21ο αιώνα.

Ο πιο γνωστός όμως φόρος τιμής στον αινιγματικό πίνακα είναι το ποίημα με τίτλο «Δυο μαϊμούδες του Μπρέγκελ» που έγραψε η σπουδαία Πολωνή ποιήτρια Βισλάβα Σιμπόρσκα και δημοσιεύτηκε το 1957:

Το αιώνιο μυστήριο των «Δύο αλυσοδεμένων μαϊμούδων» Facebook Twitter
H σπουδαία Πολωνή ποιήτρια Βισλάβα Σιμπόρσκα που τιμήθηκε με το Νόμπελ Λογοτεχνίας το 1996.
Έτσι ονειρεύομαι τις πτυχιακές εξετάσεις μου:
στο παράθυρο κάθονται δυο αλυσωμένες μαϊμούδες,
έξω απ' το παράθυρο φτερουγάει ο ουρανός
και ξεπλένεται η θάλασσα.
Εξετάζομαι στην ιστορία του ανθρώπου: Τραυλίζω και κομπιάζω
Η μια μαϊμού, τα μάτια στυλωμένα απάνω μου, ακούει ειρωνικά,
η άλλη τάχα λαγοκοιμάται –
και όταν στο τέλος μιας ερώτησης απλώνεται σιγή,
μου κάνει τον υποβολέα
με ένα απαλό κουδούνισμα της αλυσίδας

 

(Μτφρ. Ζήσιμος Λορεντζάτος)

 

Info

Το έργο «Δύο αλυσοδεμένες μαϊμούδες» αποτελεί έναν από τους 28 ζωγραφικούς πίνακες του Πίτερ Μπρέγκελ του πρεσβύτερου που παρουσιάζονται στη μεγάλη έκθεση για τον Φλαμανδό ζωγράφο που εγκαινιάστηκε πριν από λίγες μέρες στο μεγαλοπρεπές Μουσείο Ιστορίας της Τέχνης στη Βιέννη και θα διαρκέσει μέχρι τις 13 Ιανουαρίου 2019.

Εικαστικά
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Άγγελος Μεργές: Οff season παραθεριστές με χρώματα που εκπέμπουν ηλεκτρισμένη ενέργεια

Εικαστικά / Παραθεριστές ή πρόσφυγες; Οι αινιγματικές φιγούρες του Άγγελου Μεργέ

Ο 36χρονος Έλληνας ζωγράφος, με έδρα τη Ζυρίχη, εκθέτει στην γκαλερί Καλφαγιάν έργα του με διφορούμενες –έντονα χρωματισμένες και ηλεκτρισμένες– ανθρώπινες φιγούρες σε off season παραλίες, που θυμίζουν ήρωες του Αντονιόνι.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Leigh Bowery: ακόρεστη όρεξη για έρωτα και υψηλή τέχνη από την καλτ φιγούρα που σημάδεψε μια εποχή

Nothing Days / Leigh Bowery: Ακόρεστη όρεξη για έρωτα και υψηλή τέχνη από την καλτ φιγούρα που σημάδεψε μια εποχή

Ο εκκεντρικός καλλιτέχνης που ο Boy George είχε χαρακτηρίσει ως «μοντέρνα τέχνη με πόδια» έζησε μια περιπετειώδη ζωή με εκατοντάδες συνευρέσεις στις τουαλέτες του Λονδίνου, δημιουργώντας ταυτόχρονα τέχνη με τα μοναδικά καλτ κοστούμια του που σημάδεψαν μια γενιά σχεδιαστών και εξακολουθούν να εμπνέουν.
M. HULOT
Project Mycelium: Η διάβρωση, η αναγέννηση και τα μανιτάρια που φυτρώνουν σε μια φανταστική τουαλέτα της Κάλλας

Εικαστικά / Μια πρωτοποριακή συνάντηση τέχνης, επιστήμης, ιστορίας και οικολογίας

Στο Project Mycelium, τρία εντυπωσιακά κοστούμια, που θα μπορούσαν να φοράνε η Μαρία Κάλλας, η βασίλισσα Αμαλία και ο Ιωάννης Καποδίστριας, καταβροχθίζονται από ζωντανούς μύκητες.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
Οι αόρατες δυνάμεις στο έργο της Καλλιόπης Παυλίδη

Εικαστικά / Οι αόρατες δυνάμεις στο έργο της Καλλιόπης Παυλίδη

Η 27χρονη εικαστικός μιλά για τη διαδρομή της από την Αθήνα στο Λος Άντζελες, για το πώς το ερωτικό πάθος μεταμόρφωσε την τέχνη της, καθώς και για τη μυστικιστική διάσταση στα έργα της. Για τη γνωριμία της με τη Lana Del Rey απέφυγε να μιλήσει.
ΙΩΝΑΣ ΚΑΛΛΙΜΑΝΗΣ
«Η εμμονή του βλέμματος»: Μας αφορά η τέχνη του Τέτση σήμερα;

The Review / Μας αφορά η τέχνη του Τέτση σήμερα;

Ποιο είναι το αποκαλούμενο «εθνικό αφήγημα» που υπηρετεί η Εθνική Πινακοθήκη; Ο Χρήστος Παρίδης συζητά με τον δημοσιογράφο και επιμελητή εκθέσεων Δημήτρη Τρίκα για τη νέα επετειακή έκθεση στη μνήμη του Παναγιώτη Τέτση, η οποία μόλις εγκαινιάστηκε στην Εθνική Πινακοθήκη.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Το εξαίσιο ελληνικό φως του Περικλή Βυζάντιου / Περικλής Βυζάντιος: από το Παρίσι της Μπελ Επόκ στο φως της Ύδρας 

Εικαστικά / Το εξαίσιο ελληνικό φως του Περικλή Βυζάντιου

Μια ανασκόπηση της ζωής και του έργου του ζωγράφου, που ήταν γνωστός για τα ελληνικά τοπία και την Ύδρα, με αφορμή την αναδρομική έκθεση του Περικλή και του Ντίκου Βυζάντιου στο Ίδρυμα Θεοχαράκη.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
 Μαρία Ελένα Βιέρα ντα Σίλβα: Η Συλλογή Guggenheim επανασυστήνει στο κοινό μια σημαντική ζωγράφο

Εικαστικά / Μαρία Ελένα Βιέρα ντα Σίλβα: Η Συλλογή Guggenheim επανασυστήνει στο κοινό μια σημαντική ζωγράφο

Με αφορμή την αναδρομική έκθεση στη Συλλογή Peggy Guggenheim στη Βενετία, έφτασε η στιγμή να ανακαλύψουμε τη ζωγράφο που θεωρείται εθνικός θησαυρός για την Πορτογαλία.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ματίς και Μαργκερίτ: Βλέποντας τον ζωγράφο μέσα από τα μάτια της κόρης του

Εικαστικά / Ματίς και Μαργκερίτ: Βλέποντας τον ζωγράφο μέσα από τα μάτια της κόρης του

Μια νέα έκθεση στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης στο Παρίσι με πορτρέτα της κόρης του Ανρί Ματίς, Μαργκερίτ, προσφέρει μια νέα οπτική στο έργο του μεγάλου Γάλλου καλλιτέχνη.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Μια άνοιξη γεμάτη τέχνη: 15 σημαντικές εκθέσεις που ξεκινούν τον Απρίλιο

Εικαστικά / Μια άνοιξη γεμάτη τέχνη: 15 σημαντικές εκθέσεις που αξίζει να δείτε

Αφρικανική τέχνη, κριτική στην αποικιοκρατία, έργα για τα δικαιώματα των ζώων και εμπνευσμένα από διαστημικά ταξίδια, νέοι καλλιτέχνες και αναδρομικές εκθέσεις σε μουσεία και γκαλερί της Αθήνας.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Τέσσερις σημαντικοί διεθνείς καλλιτέχνες αποτελούν τον προπομπό της μεγάλης έκθεσης που έρχεται τον Μάιο στο ΕΜΣΤ

Εικαστικά / ΕΜΣΤ: Τέσσερις διεθνείς καλλιτέχνες και μία θεματική έκθεση για τα ζώα που δεν έχει ξαναγίνει ποτέ

Δύο ατομικές εκθέσεις και δύο μεγάλης κλίμακας in situ εγκαταστάσεις φωτίζουν τη σχέση μας με τα ζώα και τις οικολογικές συνέπειες της αποικιοκρατίας ενώ αποτελούν προπομπό μιας μεγάλης έκθεσης που έρχεται τον Μάιο στο ΕΜΣΤ.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
«Μιλώντας για τα ζώα σε υποταγή μιλώ για όλα τα υποταγμένα σώματα»

Εικαστικά / «Μιλώντας για τα ζώα σε υποταγή μιλώ για όλα τα υποταγμένα σώματα»

Στην υποβλητική της έκθεση στο ΕΜΣΤ, η εικαστικός Τζάνις Ράφα αναδημιουργεί ένα φανταστικό περιβάλλον άδειων στάβλων για να μιλήσει για τη σχέση του ανθρώπινου και του ζωικού κόσμου, ενώ μας προκαλεί να σκεφτούμε τις έννοιες της φροντίδας και της αγάπης, αλλά και την ανάγκη μας για κυριαρχία.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Λάκης Παπαστάθης: Ένας ανήσυχος καλλιτέχνης, ένας υπέροχος άνθρωπος

Εικαστικά / Λάκης Παπαστάθης: Ένας ανήσυχος καλλιτέχνης, ένας υπέροχος άνθρωπος

Το Μουσείο Μπενάκη τιμά με μια σημαντική έκθεση τη μνήμη του σκηνοθέτη, διανοούμενου, ιστοριοδίφη και ερευνητή του λαϊκού μας πολιτισμού, συνδημιουργού του θρυλικού «Παρασκηνίου». Ο επιμελητής της έκθεσης, Γιώργος Σκεύας, μας μιλά γι’ αυτήν.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Η μεγάλη έκθεση του Steve McQueen για τα κινήματα που διαμόρφωσαν τη Μεγάλη Βρετανία

Εικαστικά / Η Μεγάλη Βρετανία που αντιστάθηκε υπάρχει ακόμα στις φωτογραφίες αυτής της έκθεσης

Από τις σουφραζέτες των αρχών του 20ού αιώνα μέχρι τις διαμαρτυρίες για τον πόλεμο στο Ιράκ, η έκθεση σε επιμέλεια του Steve McQueen συγκεντρώνει τις πιο δυνατές εικόνες μιας χώρας που βγήκε πολύ συχνά και πολύ δυνατά στους δρόμους.  
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ