01.
Χρήστος Λάμπρου, Ένα δάκρυ για την Κυρά Φροσύνη (1996)
Το μαρμάρινο γλυπτό δημιουργήθηκε για τους Γιαννιώτες που κρέμασαν οι ναζί την περίοδο της Κατοχής από τα πλατάνια. Σχεδόν 30 χρόνια μετά, μέσα από μια οικειοποίηση με stencil, στο αρχικό του νόημα προστίθεται μια φωνή κατά της πατριαρχίας.
02.
Universal Everything, Transfiguration
Βίντεο-εγκατάσταση (2011-2020)
«Πρόκειται για μια νέα βερσιόν ενός από τα πιο γνωστά έργα μας. Απεικονίζει μια φιγούρα που αλλάζει συνεχώς, καθώς περπατά και μεταμορφώνεται αέναα μπροστά στα μάτια μας, αντικατοπτρίζοντας τις δικές μας συναισθηματικές μεταπτώσεις. Η φιγούρα φορά διαδοχικά εικονικά κοστούμια από διαφορετικές μορφές της ύλης: φωτιά, λάβα, πέτρα, μέταλλο. Η μορφή είναι οικεία, αλλά larger than life, και ο ηχητικός σχεδιασμός τονίζει αυτή την αίσθηση ρεαλισμού. Το βίντεο δημιουργήθηκε το 2011, αλλά του έγινε remastering το 2020 με τη χρήση της πιο πρόσφατης τεχνολογίας CGI. Ενώ η φιγούρα έχει περπατήσει σε όλο τον κόσμο, δεν είχε βρεθεί ποτέ στα Ιωάννινα. Συνδέοντας το κοινό, η φιγούρα ακουμπά σε κάτι πρωτόγονο μέσα μας και στην ιστορία της τέχνης, ενώ δημιουργείται με την πιο προηγμένη τεχνολογία. Το έργο είναι μια συνύπαρξη του παρελθόντος με το παρόν, όπως πιθανότατα και τα ίδια τα Ιωάννινα».
03.
Πάνος Σκλαβενίτης, #thehead | Zéte
Περφόρμανς, εγκατάσταση, ψηφιακό βίντεο (2023)
Το έργο αποτελεί ανάθεση της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση για την έκθεση
«Το έργο είναι μια απόπειρα αναπαράστασης ενός μυστικού εθίμου που πραγματοποιείται κάθε τρία χρόνια στα δάση κοντά στα ελληνοαλβανικά σύνορα. Το έθιμο Ζέτε, ενώ μοιράζεται κάποια κοινά χαρακτηριστικά με αλλά έθιμα της περιοχής, φέρει μια σειρά από στοιχεία που το καθιστούν μοναδικό. Κυριαρχούν η έντονη ζωομορφική και φυτομορφική μεταμφίεση και οι επαναληπτικές, μέχρι εξάντλησης, κινήσεις των συμμετεχόντων. Η πρώτη φορά που ήρθα σε επαφή με το έθιμο ήταν είκοσι τρία χρόνια πριν, κατά τη διάρκεια της στρατιωτικής μου θητείας σε ένα μικρό χωριό πάνω από τα σύνορα της Κακαβιάς. Με την εγκατάσταση και την περφόρμανς στα Ιωάννινα προσπαθώ να επιτύχω μια όσο το δυνατό πίστη αναπαράσταση του εθίμου, συνυπολογίζοντας τις ειδικές συνθήκες που προκύπτουν από τη μεταφορά του στο συγκεκριμένο ειδυλλιακό αστικό τοπίο και το γεγονός ότι παρουσιάζεται ως έργο τέχνης προς θέαση στο πλαίσιο μιας μεγάλης έκθεσης στον δημόσιο χώρο της πόλης».
04.
Τι κρύβεται πίσω από ένα τείχος;
Τι μας λέει η μικρο-ιστορία των Ιωαννίνων για το παλίμψηστο που κρύβεται στα έγκατα της πόλης;
05.
Cyborg
Πού σταματάει το τείχος / πού αρχίζει ο βράχος / πού βρίσκεται το δίκτυο;
06.
Σημείο απουσίας
Τρία σημεία υποδηλώνουν ισάριθμες απουσίες που παραμένουν πανταχού παρούσες στην πόλη και το φαντασιακό της: η προτομή του Διονύσιου του Φιλοσόφου, η αναθηματική στήλη του 1930, η καυτηριασμένη ρίζα ενός πλατάνου.
07.
Matthias Fritsch, Mycelium Network
Ζωντανό γλυπτό (2023)
Το έργο προσαρμόστηκε για την έκθεση
«Ο τίτλος αναφέρεται στο γεγονός ότι οι μύκητες σχηματίζουν μεγάλα δίκτυα στη φύση και παίζουν σημαντικό ρόλο στον κύκλο του άνθρακα και στις σχέσεις των φυτών με άλλους οργανισμούς. Διαφορετικά είδη εδώδιμων μανιταριών αναπτύσσονται σε αυτή την εγκατάσταση. Μέρα με τη μέρα η εγκατάσταση αλλάζει, καθώς τα μανιτάρια μεγαλώνουν πολύ γρήγορα και αλλάζουν μορφή, συλλέγονται και διανέμονται κατά τη διάρκεια της έκθεσης. Η εγκατάσταση είναι ταυτόχρονα ένα έργο τέχνης και μια πηγή υγιεινής διατροφής. Για το στήσιμο της εγκατάστασης χρησιμοποιήθηκαν και ανακυκλώθηκαν υλικά από τον περιβάλλοντα χώρο. Οι επισκέπτες εισέρχονται σε ένα μικρό ιστορικό σπήλαιο κάτω από το κάστρο, που δεν ήταν επισκέψιμο πριν».
08.
Αφροδίτη Παναγιωτάκου, Μανώλης Μανουσάκης, ΜΑΝΑ
Πολυμεσική εγκατάσταση (2023)
Το έργο αποτελεί ανάθεση της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση για την έκθεση
Συμμετέχοντες καλλιτέχνες: Βασίλης Κουντούρης, Μαρίνος Κουτσομιχάλης, Michael Larsson, Χάρης Λεούσης, Γιάννης Λωλής, Αλεξάνδρα Νιάκα
«Οι ιστορίες, ο χώρος και ο τόπος είναι κοινή εμπειρία τόσο για τους κατοίκους των Ιωαννίνων όσο και για τους μελετητές και τους επισκέπτες. Μέσα από αυτό το έργο πολλοί κάτοικοι ανακαλύπτουν για πρώτη φορά τον υπόγειο κόσμο του κάστρου, έρχονται μέσα σε ένα καταφύγιο όπου μέσω της αφήγησης της οικογένειας της Αφροδίτης Παναγιωτάκου μπορούν να δουν και τις δικές τους ιστορίες, να συναισθανθούν τις ίδιες εμπειρίες και να γνωρίσουν την πόλη τους με έναν νέο τρόπο. Οι ήχοι, η σύνθεση, οι εικόνες παρμένες από τον τόπο, δημιουργούν αναμνήσεις μέσα από μια ολιστική εμπειρία εικόνας και ήχου. Η ιστορία της πόλης μένει να ανακαλυφθεί στο καταφύγιο του κάστρου, όπου τόσο ιστορίες του παρελθόντος όσο και του παρόντος συναντώνται. Εκεί ο σύγχρονος κάτοικος των Ιωαννίνων θα γίνει ένα με τις ιστορίες του τόπου τόσο από την οθωμανική περίοδο όσο και από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και τη σύγχρονη εποχή. Οι μνήμες παραμένουν ζωντανές και ο επισκέπτης μπορεί να έρθει και να προσθέσει και τη δική του μνήμη, όπως έχουν κάνει κι άλλοι επισκέπτες του καταφυγίου σε διαφορετικές χρονικές περιόδους και τα αποτυπώματά τους είναι εμφανή στους τοίχους, στα πατώματα, στη γενικότερη αίσθηση που σου προκαλεί το περιβάλλον στο οποίο βρίσκεσαι. Η περιήγηση στο ΜΑΝΑ είναι σαν να βουτάς σε όνειρο και καταλήγει στη σπηλιά, όπου νιώθεις πλέον σαν να βρίσκεσαι μέσα στο νερό, κάτω από την επιφάνεια, όπου κατακλύζεσαι από τους υποβρύχιους ήχους, καθώς η λίμνη έχει ξανακερδίσει τον χώρο της».
09.
Christian Mio Loclair, Helin
Μαρμάρινο γλυπτό (2022)
Το έργο ανήκει στη συλλογή του Ιδρύματος Ωνάση
Το «Helin» θέτει το αμείλικτο ερώτημα του συλλογικού σώματος, του «εμείς» στη μετα-ανθρώπινη εποχή. Ακροβατώντας μεταξύ της υλικής και της ψηφιακής υπόστασης, το έργο διαλέγεται με τον χώρο στον οποίο έχει τοποθετηθεί, με την ιστορικότητα, με τον συμβολισμό και με την ίδια του την υλικότητα. Μια μάζα από μάρμαρο μοιάζει ταυτόχρονα ρευστή και στιβαρή, άμορφη και συλλογική. Είναι ένα γλυπτό που έχει δημιουργηθεί από μια εφαρμογή τεχνητής νοημοσύνης, η οποία «εκπαιδεύτηκε» μέσα από τον συνδυασμό ελεύθερα προσβάσιμων ιστορικών προτομών απ’ όλες τις εποχές και τους πολιτισμούς με τη βοήθεια διαδικτυακών πηγών. H έκδοση του «Helin» για τα Γιάννενα αρκείται στο υλικό αποτύπωμα της αλγοριθμικής διαδικασίας, χωρίς να αποκαλύπτει τη διαδικασία παραγωγής του. Είναι η ένθεσή του στο φυσικό περιβάλλον και η τοποθέτησή του δίπλα στην προτομή του Αλέξανδρου Πάλλη, υπέρμαχου του δημοτικισμού, που θέτει εκ νέου το θέμα της συλλογικής ταυτότητας στην εποχή της τεχνητής νοημοσύνης.
09b.
Κωνσταντίνος Δημητριάδης, Μαρμάρινο γλυπτό (Αλέξανδρος Πάλλης, 1851-1935)
Η προτομή του Αλέξανδρου Πάλλη, έργο του Κ. Δημητριάδη, τοποθετήθηκε στη θέση αυτή το 1935 και από τότε η εγγραφή του χρόνου και η βιοδιάβρωση την κατέστησαν μέρος της φυσικής ιστορίας της πόλης.
10.
Θεόκλητος Τριανταφυλλίδης, Λαμπριλένα Κωνσταντέλου, BugSim (Pheromone Spa)
Ζωντανή προσομοίωση (2022) + Οσφρητική εγκατάσταση (2023)
Το έργο Pheromone Spa αποτελεί ανάθεση της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση για την έκθεση
«Το έργο έχει ως πυρήνα του έναν προβληματισμό πάνω στην κλιματική αλλαγή και στη θεωρία της γεωμηχανικής, η οποία προτείνει σύνθετες τεχνολογικές λύσεις για μια ζημιά που έχει γίνει ήδη. Πρωταγωνιστική θέση κατέχει μια αποικία μυρμηγκιών που, σε συνεργασία με ένα σμήνος από μέλισσες-drones και άλλα έντομα προσπαθούν με αγωνία να επισκευάσουν ένα μικρό οικοσύστημα που γκρεμίζεται διαρκώς. Όλο αυτό το οικοσύστημα προβάλλεται σε μια οθόνη LED και τρέχει σαν ζωντανή προσομοίωση σε έναν υπολογιστή, οπότε τα έντομα αυτοσχεδιάζουν σε πραγματικό χρόνο και το αποτέλεσμα που βλέπουν οι θεατές μεταβάλλεται διαρκώς. Σε συνομιλία με το έργο στην οθόνη, σε συνεργασία με την εικαστικό Λαμπριλένα Κωνσταντέλου και με ανάθεση της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση για τη συγκεκριμένη έκθεση δημιουργήσαμε την οσφρητική εγκατάσταση “Pheromone Spa (Θέλω να φιλήσω κάθε ζουζούνι, αλλά είναι τόσο μικρά και τα χείλη μου είναι τόσο δυνατά)”. Η εγκατάσταση αποτελείται από τρία γλυπτά που μοιάζουν με μοβ μυρμηγκοφωλιές και ψεκάζουν ένα άρωμα με νότες εσπεριδοειδών και συνθετικές ανθρώπινες φερομόνες. Η ένταξη του έργου στο τοπίο και τη συγκεκριμένη τοποθεσία ήταν πολύ σημαντική και συνειδητά επέλεξα να συνομιλήσει περισσότερο με τη φύση και τα οικοσυστήματα παρά με το ιστορικό και κοινωνικό πλαίσιο του τόπου. Η εγκατάσταση, λοιπόν, δημιουργεί ένα μικροκλίμα και διεγείρει τις αισθήσεις, επιδιώκοντας μια εμβυθιστική εμπειρία θέασης με στόχο το κοινό, φεύγοντας, να είναι πιο δεκτικό και παρατηρητικό απέναντι στη φύση που αποτελεί ένα τόσο σημαντικό μέρος της ζωής στα Ιωάννινα».
11.
Matthew Niederhauser, Marc Da Costa, Parallels
Ζωντανή εγκατάσταση μηχανικής μάθησης (2023)
Το έργο έχει αναπτυχθεί στο πλαίσιο του ONX Studio, του επιταχυντή του Ιδρύματος Ωνάση στη Νέα Υόρκη, και αποτελεί ανάθεση της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση για την έκθεση
«Η εγκατάσταση επιτρέπει στους θεατές να δουν τον κόσμο μέσα από το πρίσμα της τεχνητής νοημοσύνης. Αντιδρώντας στον ήχο, στην κίνηση των αστεριών και σε άλλα ερεθίσματα του περιβάλλοντος, το “Parallels” επιδιώκει να αναδιαμορφώσει τις αναδυόμενες τεχνολογίες μηχανικής όρασης στο φυσικό τοπίο, εξετάζοντας πώς νέες μορφές γνώσης αλλάζουν την αντίληψή μας για τον κόσμο γύρω μας. Πώς μας βλέπουν οι μηχανές μέσα από τα στατιστικά ίχνη δισεκατομμυρίων διαδικτυακών εικόνων; Το “Parallels” έχει σχεδιαστεί ως μια πύλη μηχανικής μάθησης στον παραλιακό δρόμο κατά μήκος της Παμβώτιδας. Τοποθετημένη μπροστά από μια σειρά από παγκάκια, η εγκατάσταση έχει θέα στη λίμνη, αντανακλώντας ένα κομμάτι του ουρανού που αλλάζει καθώς οι άνθρωποι περνούν. Οι εικόνες που παράγει αντλούν επίσης υλικό από τη μακρόχρονη ιστορία των Ιωαννίνων και τους αμέτρητους ανθρώπους που έχουν ατενίσει τη λίμνη κατά τη διάρκεια της χιλιετίας».
12.
Χρήστος Ρηγανάς, Πουλί στη λίμνη (1996)
Το γλυπτό στην όχθη της Παμβώτιδας αποτυπώνει με έμφαση τη φόρμα ενός πουλιού τη στιγμή της επαφής του με το νερό.
13.
Μαρία Λουίζου, Six Breaths per Minute
Εγκατάσταση από κεραμικά γλυπτά, περφόρμανς (2021 & 2023)
Το έργο προσαρμόστηκε για την έκθεση
«Το έργο είναι ένα πήλινο σύνολο γλυπτών σαν ένα άλλο πνευστό όργανο το οποίο δίνει βήμα στις φωνές που θέλουν ν’ ακουστούν. Αποτελείται από πέντε πήλινα έργα μεγάλου μεγέθους με κενό στο εσωτερικό τους ακριβώς επειδή θέλησα να δημιουργήσω έναν χώρο για να τοποθετούν τα σώματά τους ερμηνευτ@, ερμηνεύτριες και ερμηνευτές και από εκεί μέσα να δοκιμάζουν τη χαρά τού να κάνουν τη φωνή τους ν’ ακουστεί. Για το έργο αυτό έχω δημιουργήσει μια νέα σύνθεση που μιμείται τη δομή των πολυφωνικών ηπειρώτικων μοιρολογιών. Οι συνεργάτιδές μου Αλίκη Σιούστη, Κατερίνα Νουνοπούλου, Ζωή Δημοπούλου, Αλεξάνδρα Πλέσσια και Ελεονώρα Ζαχαρία ακολουθούν αρχικά μια γραφική παρτιτούρα και στη συνέχεια αυτοσχεδιάζουν βάσει σωματικών ασκήσεων για να εκφράσουν τις δικές τους ιστορίες “πόνου”. Το έργο αυτό δημιουργήθηκε για να περάσει ένα μήνυμα στήριξης στα θύματα βίας που ίσως να μην μπορέσουν ποτέ να βγάλουν έστω μια άχνα. Ονειρεύομαι χιλιάδες από αυτές τις ηχητικές φωλιές-περιβλήματα σώματος να υποδέχονται τις φωνές τους και να τις κάνουν ν’ ακούγονται. Μπροστά από τα τείχη του κάστρου των Ιωαννίνων, σ’ ένα ξέφωτο γεμάτο πυγολαμπίδες και σώματα δέντρων, παρατάσσονται σε ημικύκλιο τα πήλινα πλάσματα που υποδέχονται άλλα πλάσματα που τραγουδούν. Ο ιστορικός δημόσιος χώρος των Ιωαννίνων συμβολίζει για μένα ένα κέντρο συγκέντρωσης δημιουργών, σκέψης και ανάπτυξης μέσω της συνεργασίας και ελπίζω να συνεχίσει να αναδεικνύεται ως τέτοιος».
14.
WordMord, Glωssic Isnaf
Ηχητική, γλυπτική και επιτελεστική εγκατάσταση (2023)
Το έργο αποτελεί ανάθεση της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση για την έκθεση
«Το Glωssic Isnaf είναι ένα πλοκαμωτό έργο που παρουσιάζεται στον δημόσιο χώρο του Κάστρου και του Παραλιμνίου των Ιωαννίνων. Αποτελείται από μια ηχητική και γλυπτική εγκατάσταση, ένα βίντεο και μια περφόρμανς. Τα πεδία της έρευνάς μας για το συγκεκριμένο έργο είναι το γιαννιώτικο ιδίωμα και οι προσμείξεις που το διακρίνουν, καθώς και η σχέση της ιστορίας της πόλης με την Παμβώτιδα και τα βυρσοδεψεία. Μέσα από μελέτη μύθων, παραμυθιών, τραγουδιών και ιστορικών/δημοσιογραφικών γεγονότων της περιοχής των Ιωαννίνων ανιχνεύσαμε έμφυλα στοιχεία σχετικά με τη σχέση ανθρώπινων και μη ανθρώπινων μορφών ζωής. Με τη χρήση καλλιτεχνικών και κουίρ φεμινιστικών μεθοδολογιών αποδόμησης της ηγεμονικής γλώσσας δημιουργήσαμε μια αφήγηση στην οποία το μη δυαδικό πλάσμα Ισνάφ γεννιέται/αναπαράγεται στον βυθό της λίμνης. Η Παμβώτιδα, “αύτ’ που τρέφει τα πάντα”, μετονομάζεται σε Λιμνήμη. Μέσα από τις υδαρείς υλικότητές της απορροφά και συγκρατεί τη μνήμη των ιστοριών και των ήχων της πόλης. Η γλώσσα που μιλάει τ* Ισνάφ είναι ενσώματη και υβριδική και συνδέεται με τις υλικότητες της Λιμνήμης, εστιάζοντας στον ρυθμό και τη φωνή. Στο ηχητικό έργο δημιουργήσαμε υβριδικές φωνές με τη χρήση αλγοριθμικών διαδικασιών επεξεργασίας ήχου. Στην εγκατάσταση του έργου εκτίθενται απομεινάρια επεξεργασμένων δερμάτων από τα ταμπάκικα που λειτουργούσαν στην πόλη μέχρι το 1970. Η περιπατητική site specific περφόρμανς με τον τίτλο “Λιμνήμη Λιμνήμη Λιμνήμη (μονοπάτια διαφυγής, θυελλώδη νήματα)” αποτελείται από μια διαδρομή που περιλαμβάνει τρεις κόμβους: ξεκινά από τον βυζαντινό πύργο και διαπερνά την πύλη του κάστρου για να καταλήξει στη λίμνη».
*Η λέξη «ισνάφ» προέρχεται από το γιαννιώτικο ιδίωμα και σημαίνει σινάφι, συντεχνία.
15.
Hedera helix
Το τείχος κρατάει τον κισσό ή ο κισσός το τείχος;
16.
Στεφανία Στρούζα, Παμβώτις
Γλυπτική εγκατάσταση (2023)
Το έργο αποτελεί ανάθεση της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση για την έκθεση
«Το έργο έχει ως τίτλο το αρχαίο όνομα της λίμνης των Ιωαννίνων, Παμβωτις, που σημαίνει “αυτή που τρέφει τους πάντες”. Η λίμνη προσέφερε στο παρελθόν τροφή και διαμονή σε πλήθος οργανισμών. Ωστόσο, ένα από τα κυριότερα προβλήματα που προκύπτουν σήμερα στα νερά της είναι ο ευτροφισμός, δηλαδή η υπερανάπτυξη της χλωρίδας που έχει ως αποτέλεσμα την έλλειψη οξυγόνου στη λίμνη. Το φαινόμενο αυτό καθιστά αδύνατη τη ζωή των υπόλοιπων υδρόβιων οργανισμών, ενώ επηρεάζει επίσης και τον χρωματισμό της, δίνοντας στα νερά της μια σχεδόν τεχνητή πράσινη απόχρωση. Το έργο που δημιούργησα για τα Plasmata II είναι ένα μεγάλης κλίμακας γλυπτό από φωσφορίζουσα ρητίνη και αλουμίνιο που αναπαριστά με αφαιρετικό τρόπο τον βυθό της Παμβώτιδας ως ένα κράμα υδάτων και βλάστησης. Τοποθετημένο στη ζώνη πρασίνου στο Παραλίμνιο, το γλυπτό λειτουργεί ως προέκταση της λίμνης, αντανακλώντας το γύρω περιβάλλον. Με τον ερχομό της νύχτας διαφαίνεται ένα φωσφορίζον πράσινο χρώμα, το οποίο δημιουργεί πρόβλημα στη σχέση φύσης και τοξικότητας. Μέσα από την υλικότητα του έργου με ενδιέφερε να υπογραμμίσω τις συνεχείς μεταμορφώσεις του μολυσμένου σώματος νερού αλλά και τη διττή ιδιότητα της λίμνης ως παμβώτιδας και μιαρής ταυτόχρονα».
17.
Entangled Others, Encounters with Aquatic Chimeras
Βιντεο-εγκατάσταση (2020)
Το έργο ανήκει στη συλλογή του Ιδρύματος Ωνάση
«Ποια είναι τα όρια που διαχωρίζουν τα είδη μεταξύ τους; Σε τι διαφέρει μια μέδουσα από ένα έντομο; Μπορούμε να εξετάσουμε τις διαφορές στο περιβάλλον, στο σχήμα, στην όψη, ακόμα και στη συμπεριφορά τους; Όποια και αν είναι η προσέγγιση, ο τρόπος που ταξινομούμε τον κόσμο ξεκινά από την οπτική παρατήρηση. Αυτή αποτέλεσε τη βάση της κοσμοθεωρίας μας, μαζί με ιστορίες όπου χίμαιρες και φανταστικά πλάσματα υβριδικής προέλευσης βρίσκονταν στο μεταίχμιο μεταξύ του γνωστού και του άγνωστου. Εδώ χρησιμοποιούμε τη μηχανική μάθηση για να αναπαραστήσουμε χίμαιρες, ερευνώντας συνδυασμούς γνωστής και λιγότερο γνωστής υδάτινης βιοποικιλότητας. Είμαστε τυχεροί με την παραλίμνια τοποθεσία της εγκατάστασης που επιτρέπει στις ψηφιακές οθόνες να καθρεφτίζονται στο νερό, αφήνοντας ερωτηματικά για όσα μπορεί να κρύβονται κάτω από την επιφάνεια».
18.
Γιώργος Χουλιάρας, Στη μνήμη της μάνας μου (1996)
Ένα γλυπτό συμπαγές και ταυτόχρονα διαπερατό για τη μητέρα και τη μνήμη της.
19.
John Gerrard, Flare (Oceania)
Ζωντανή προσομοίωση (2020)
Μια σημαία από φλόγες υψώνεται σε μια προσομοίωση θαλάσσιου τοπίου σε πραγματικό χρόνο, βασισμένη σε φωτογραφίες που τραβήχτηκαν από τον Uili Lousi στον τόπο των προγόνων του, το νησιωτικό αρχιπέλαγος Τόνγκα στον Ειρηνικό ωκεανό. Το έργο είναι ταυτόχρονα μια «σημαία κινδύνου» για την κλιματική αλλαγή και μια έκκληση για δράση στην κατεύθυνση μείωσης των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, όπως προβλέπει η Συμφωνία του Παρισιού για την Κλιματική Αλλαγή. Πάνω από το 90% της θερμότητας που εκπέμπουν οι βιομηχανικές κοινωνίες σήμερα, και ιδιαίτερα στον Παγκόσμιο Βορρά, απορροφάται από τους ωκεανούς. Με την κλιματική αλλαγή, οι θερμοκρασίες του νερού αυξάνονται, απειλώντας τόσο τη θαλάσσια ζωή όσο και τον βιοπορισμό των πληθυσμών που ζουν δίπλα στη θάλασσα. Έτσι, προκαλούνται αλλαγές στα κλιματικά μοτίβα όλου του κόσμου, π.χ. η αύξηση των τυφώνων και άλλων ακραίων καιρικών φαινομένων αλλά και η άνοδος της στάθμης της θάλασσας που απειλεί τα νησιά και τις περιοχές με χαμηλό υψόμετρο, όπως η Τόνγκα, που γίνεται σύμβολο για όλη την ανθρωπότητα, υπενθυμίζοντας σε όλους μας ότι η κλιματική αλλαγή δεν έχει σύνορα και η ανθρωπότητα μοιράζεται μια κοινή μοίρα. Πρέπει να αναλάβουμε δράση.
20.
Κατερίνα Κομιανού, Μέδουσα
Γλυπτική εγκατάσταση (2023)
Το έργο αποτελεί ανάθεση της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση για την έκθεση
«Λένε ότι κάθε έπος ξεκινά με ένα βλέμμα στον καθρέφτη. Αναρωτιέμαι αν το ίδιο ισχύει για τα δράματα και τις τραγωδίες. Μια οντότητα πάλλεται στην όχθη της λίμνης, η μέδουσα. Το έργο αφορά τη γυναικοκτονία της κυρά Φροσύνης και των 17 ακόμη γυναικών σε αυτήν τη λίμνη. Από το κεφάλι του πλάσματος μεγαλώνουν σαν από ένα σώμα, σαν γρασίδι από έναν υδαρή μπρούντζινο κορμό, μαλλιά από λάστιχο που είναι οχιές, σέρνονται και ρέουν και τα μακριά πλοκάμια τους πλέκονται το ένα μέσα στο άλλο και στα νερά της λίμνης φαίνεται η λάμψη τους. Γιατί από τα φίδια αστράφτει η λάμψη, αναμμένη από αυτό το άρρηκτο λάθος που κάνει τη συναρπαστική εξάτμιση του αέρα της λίμνης να γίνεται ένας συνεχώς μεταβαλλόμενος καθρέφτης – μοναδικός. Έτσι μπορείς να δεις τη φοβερή της όψη, στον καθρέφτη, αλλιώς θα γίνεις πέτρα. Στην οθόνη βλέπουμε μια αμαζόνα που έχω κινηματογραφήσει και η Μέδουσα γίνεται η συνέχειά της. Μέσα από μια σειρά μεταμορφώσεων το γλυπτό αποτελείται από το μπρούντζινο σώμα του και τις λαστιχένιες του πλεξούδες. Την τελική μορφή της μέδουσας θα τη δώσει ο χρόνος. Τα πλοκάμια της θα πάρουν κίνηση και φόρμα από το νερό της λίμνης και το χρώμα της θα της το δώσουν τα φύκια. Το μέλλον δεν πρέπει πλέον να καθορίζεται από το παρελθόν. Δεν αρνούμαι ότι οι επιπτώσεις του παρελθόντος είναι ακόμα μαζί μας. Αρνούμαι όμως να τις ενδυναμώσω, επαναλαμβάνοντάς τες, για να τους προσδώσω κάτι αμετάκλητο, κάτι αμετακίνητο, το ισοδύναμο του πεπρωμένου, της μοίρας, να μπερδέψω το βιολογικό με το πολιτισμικό. Η προσμονή είναι επιτακτική. Δεν είμαστε το θηλυκό τοπίο του παρελθόντος, δεν είμαστε τα δεκαοχτώ σώματα που έπνιξαν εκεί».
21.
Μια σκάλα για τον Παράδεισο
Πού οδηγεί μια σκάλα, όταν δεν υπάρχει πια;
22.
Alexandra Daisy Ginsberg, The Substitute
Βιντεο-εγκατάσταση (2019)
Το έργο ανήκει στη συλλογή του Ιδρύματος Ωνάση
Στις 20 Μαρτίου 2018 ανακοινώθηκε σε πρωτοσέλιδα και τίτλους ειδήσεων ο θάνατος του Sudan, του τελευταίου αρσενικού λευκού ρινόκερου του Βορρά (Ceratotherium simum cottoni). Θρηνήσαμε για λίγο ένα υποείδος που χάθηκε εξαιτίας της ανθρώπινης λαχτάρας για τις υποτιθέμενες ευεργετικές ιδιότητες που φανταζόμασταν ότι έχει το κέρατό του και αισθανθήκαμε επίσης ανακούφιση, θεωρώντας ότι θα μπορούσαμε να το επαναφέρουμε στη ζωή μέσω της βιοτεχνολογίας, κυοφορώντας το βέβαια από κάποιο άλλο υποείδος. Πώς θα προστάτευαν όμως οι άνθρωποι έναν νεκραναστημένο ρινόκερο, όταν είχαν ήδη αποδεκατίσει ένα ολόκληρο είδος; Και πόσο πραγματικός θα ήταν αυτός ο νέος ρινόκερος; Το έργο διερευνά ένα παράδοξο: την εμμονή μας να δημιουργούμε νέες μορφές ζωής, τη στιγμή που αδιαφορούμε για τις υπάρχουσες. Μια προβολή φυσικού μεγέθους δείχνει τον τεχνητό ρινόκερο να περιφέρεται σ’ έναν εικονικό κόσμο και να γίνεται όλο και πιο «πραγματικός» όσο περισσότερο κατανοεί τα όρια του χώρου. Καθώς ο τεχνητός ρινόκερος εξοικειώνεται με τον χώρο του, η μορφή και ο ήχος του αλλάζουν και από τα πίξελ περνά στον ρεαλισμό – υπενθυμίζοντας στον θεατή ότι, όταν αυτός ο ολοζώντανος ρινόκερος έρχεται στη ζωή χωρίς το φυσικό του περιβάλλον, είναι τελείως τεχνητός. Οι συμπεριφορές και οι ήχοι του ρινόκερου αποτελούν προσαρμογή σπάνιου οπτικού υλικού που αντλήθηκε από την έρευνα της τελευταίας αγέλης και είναι μια προσφορά του Dr. Richard Policht.
23.
Πλάτανος
Ο γιγαντιαίος πλάτανος μοιάζει σαν να ήταν από πάντα στο συγκεκριμένο σημείο. Η παρουσία του όμως είναι αποτέλεσμα ανθρώπινης παρέμβασης.
24.
Σίγαση
Δύο σφραγισμένες πύλες λίγο πριν από τη νότια πύλη του κάστρου. Παλαιότερα, όταν τα νερά έφταναν μέχρι το τείχος, θα επέτρεπαν άμεση πρόσβαση στη λίμνη.
25.
Μαλβίνα Παναγιωτίδη, A Darkness Gathers Though It Does Not Fall
Γλυπτική εγκατάσταση (2023)
Το έργο αποτελεί ανάθεση της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση για την έκθεση
«Θα μπορούσαμε να δούμε τις μαντείες και τα ξόρκια ως μηχανισμούς επανασύνδεσής μας με τη φύση; Το έργο μου, βασισμένο στη μελέτη των πρακτικών μαντείας, μαγείας και διάφορων ξορκιών στις τοπικές παραδόσεις των Ιωαννίνων και της ευρύτερης περιοχής της Ηπείρου, λειτουργεί ως ένα αλληγορικό γλυπτικό σύστημα από υβριδικά πλάσματα μέσα στο φυσικό τοπίο κοντά στο τείχος. Καθένα από αυτά έχει προέλθει από μαντείες και ξόρκια που αναλύθηκαν και μεταγράφηκαν σε κυματομορφές, δίνοντας την αίσθηση μιας νέας “γραφικής” παρτιτούρας. Φέροντας το στοίχειωμα της αντιστροφής του χρόνου και μέσα από εννοιολογικούς “μαντικούς” μηχανισμούς τα στοιχεία λόγου, υποκειμένων και ήχου μαζί με τα χάλκινα γλυπτά ανθρώπινων και ζωικών τμημάτων αντικατοπτρίζουν πτυχές των σημείων τομής της μαγείας, της πολιτισμικής ιστορίας και της σκοτεινής οικολογίας. Τα οκτώ γλυπτά, τοποθετημένα στο φυσικό περιβάλλον, γίνονται μέρος του βιοτοπίου και λειτουργούν σαν χρονομηχανές συνεχειών και ασυνεχειών, επιχειρώντας σε μια αντιστροφή να μη μορφοποιήσουν απαντήσεις για τα όρια, τις αστοχίες και τις αποτυχίες στο παρόν αλλά να ενεργοποιήσουν ερωτήματα για το μέλλον, μορφές συμβίωσης και νέα περιβάλλοντα».
26.
Μαρία Βαρελά, /ˈfilo/
Επιτοίχιο γλυπτό (2023)
Το έργο αποτελεί ανάθεση της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση για την έκθεση
«Το /'filo/ είναι μια επιτοίχια γλυπτική εγκατάσταση η οποία εξετάζει τη σχέση της γιαννιώτικης συρματερής αργυροχοΐας με αυτήν του διακόσμου του πιρπιρί, που είναι γυναικείο πανωφόρι των Ιωαννίνων. Επικεντρώνεται στο κοινό χαρακτηριστικό τους, τη μονοκοντυλιά του σχεδίου. O τίτλος του έργου /'filo/ αναφέρεται στην ιταλική λέξη για τη διακόσμηση, το κορδόνι, το σύρμα, απ’ όπου προέκυψε και η λέξη “φιλιγκράνα”. Το σχέδιο που απεικονίζεται προκύπτει από την εκπαίδευση ενός αλγορίθμου μηχανικής μάθησης. Μέσω της πρόσμειξης των δύο παραδοσιακών τεχνικών επιχειρείται η οπτικοποίηση της σχέσης τους ως ενός διαλόγου που αναπτύχθηκε κοσμώντας το γυναικείο σώμα. Η εγκατάσταση στήνεται ως πρόσοψη στο τείχος του κάστρου της πόλης. Οι δύο παραδοσιακές τεχνικές της συρματερής ασημουργίας και της τερζίδικης κεντητικής αποτελούν κορυφαία παράγωγα αριστοτεχνικής δεξιότητας, συμβολίζοντας την ακμή της πολιτισμικής παράδοσης της πόλης. Η παραδοσιακή τεχνική της φιλιγκράνας περιγράφεται ως μια μεταλλική διάτρητη δαντέλα και την ίδια εντύπωση ήθελα να δημιουργεί το έργο. Η μεταλλική κατασκευή αναρριχάται στο τείχος όπως τα χρυσονήματα κεντιούνται στο γιαννιώτικο ένδυμα».
27.
Maenads, The Passing
Επιτοίχια γλυπτική εγκατάσταση (2023)
Το έργο αποτελεί ανάθεση της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση για την έκθεση
«Η πολυκάναλη ηχητική εγκατάσταση αποτελείται από μια χορωδία φωνών, ανθρώπινους και μη ανθρώπινους θρήνους, που πραγματοποιεί ένα μοιρολόγι παραγόμενο αλγοριθμικά, το οποίο μεταβάλλεται συνεχώς. Δημιουργείται ξανά και ξανά, κάθε μέρα από την αρχή, βασιζόμενο στη μηχανική τυχαιότητα. Οι φωνές έχουν ως αφετηρία τα παραδοσιακά μοιρολόγια της επαρχίας του Πωγωνίου, τα οποία έχουμε επεξεργαστεί ψηφιακά με κάποιες τεχνικές μουσικής σύνθεσης, ώστε να μπορούν να μεταβάλλονται συνέχεια και να δημιουργήσουν κάτι συνεχώς εναλλασσόμενο. Πρόκειται για μια πολυφωνική χορωδία, στην οποία μας ενδιέφερε πολύ το ηχητικό αποτέλεσμα, η ατμόσφαιρα, η αισθητική που δημιουργούν και η δύναμη που έχουν πολλές φωνές μαζί, όπως και ποια είναι η επίδρασή τους στον χώρο όταν συγχρονίζονται. Τα μοιρολόγια μάς ενδιαφέρουν ιδιαίτερα θεματικά, καθώς μιλούν για το πένθος, τον χαμό, την απώλεια, την ξενιτιά, τον γάμο, διαδικασίες που εκφράζουν κάποιου είδους μετάβαση. Και ο τίτλος του έργου, “The Passing”, δηλαδή το “Πέρασμα”, αναφέρεται σε τέτοιου είδους μεταβάσεις, τόσο μεταφορικές όσο και κυριολεκτικές. Πρόκειται για ένα έργο που έχει ήδη σχέση με τα Ιωάννινα, τοπογραφικά και ιστορικά, αφορμώμενο από μια παραδοσιακή τέχνη της περιοχής των Ιωαννίνων και της Ηπείρου γενικότερα, πιο συγκεκριμένα από την περιοχή του Πωγωνίου, λόγω του συγκεκριμένου υλικού που χρησιμοποιήσαμε. Το έργο αντηχεί κυριολεκτικά και μεταφορικά στη Νότια Πύλη του κάστρου. Ο συγκεκριμένος χώρος και γενικότερα το κάστρο συνδέεται νοηματικά με την έννοια της διαμάχης, του τραυματισμού, του θανάτου, του περάσματος-μη περάσματος ως εμπόδιο και ως πόρτα για τη μετακίνηση του πληθυσμού. Αυτά τα χαρακτηριστικά κάνουν τον χώρο ιδανικό για τη συγκεκριμένη ηχητική εγκατάσταση. Η συγκεκριμένη πύλη άνοιξε για το κοινό το 2019, έτσι μας δόθηκε η δυνατότητα να κάνουμε ένα έργο σε ένα ιστορικό κτίριο της περιοχής και να έρθουμε σε επαφή με το πώς χρησιμοποιούνταν ο συγκεκριμένος χώρος που στεγάζεται μέσα στην πύλη, δηλαδή τα κελιά στα οποία ζούσε η φρουρά που προστάτευε το κάστρο του Ιτς Καλέ. Με την εγκατάστασή μας κάπως δώσαμε καινούργια πνοή στον χώρο, καθώς οι φωνές από τη σύνθεση βγαίνουν μέσα από τα κελιά και δημιουργούν μια καινούργια σωματικότητα».
28.
Νικομάχη Καρακωστάνογλου, Ρους
Βίντεο χωρίς ήχο (2023)
Το έργο αποτελεί ανάθεση της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση για την έκθεση
«Είναι ένα άυλο έργο, μια βιντεο-εγκατάσταση που προβάλλεται πάνω στο τείχος του κάστρου των Ιωαννίνων, από την πλευρά της λίμνης. Έχει δημιουργηθεί μέσα από ένα ίδιο έργο μήκους 18 μέτρων που χυτεύθηκε, τεκμηριώθηκε ψηφιακά και έπειτα έλιωσε. Στην προβολή διακρίνεται μια χρυσή λεπτόρρευστη μάζα που δεσπόζει κάθετα σε μνημειακό μέγεθος, αργοσβήνει θολά και έπειτα λάμπει εκτυφλωτικά σε επαναληπτικούς χρόνους. Η νοηματική προσέγγιση του έργου στηρίζεται στο ταξίδι της ψυχής μέσα στην ανθρώπινη ύπαρξη. Διαγράφει κύκλους που ανοίγουν και κλείνουν, εγκαινιάζοντας νέους και κλείνοντας παλιούς, έτσι ώστε να ολοκληρωθούν με την εσωτερική εξέλιξη και πρόοδο μέχρι την τελική εξαΰλωση. Το έργο τοποθετείται με σεβασμό στο κάστρο των Ιωαννίνων, το αρχαιότερο βυζαντινό κάστρο στη χώρα, αλλά και ένα από τα πιο εμβληματικά ιστορικά σημεία της πόλης. Η τοποθέτηση ενός έργου τέχνης σε δημόσιο χώρο αποκτά προστιθέμενη αξία τόσο σε ιστορικό επίπεδο σε σχέση με τον ίδιο τον τόπο όσο και σε επίπεδο συνδιαλλαγής με τους κατοίκους του. Έτσι, λοιπόν, ως αναπόσπαστο κομμάτι του κάστρου, καθώς προβάλλεται στα τείχη του και κοιτά προς τη λίμνη, το έργο συσχετίζει την ιστορία με τη μνήμη του τόπου. Ως ένας ζωντανός οργανισμός που αναπνέει και πάλλεται, το έργο “σβήνει” και “ανάβει” σε χρόνους που κουβαλούν τη μνήμη του τόπου αλλά και τη γλυκιά μελαγχολία της λίμνης των Ιωαννίνων».
29.
slow immediate, The Wandering Mind
Ηχητική εγκατάσταση (2020)
Το έργο ανήκει στη συλλογή του Ιδρύματος Ωνάση
Το «Wandering Mind» είναι ένα σύστημα τεχνητής νοημοσύνης που σχετίζεται με τα στάδια των ονείρων και παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στο πλαίσιο της έκθεσης «You and AI» στο Πεδίον του Άρεως τον Ιούνιο του 2021. Αναπαράγοντας και ανασυνθέτοντας μικροσκοπικά θραύσματα ήχου από χιλιάδες ηχογραφήσεις πεδίου απ’ όλο τον πλανήτη, τα οποία αντλεί από το διαδίκτυο, το σύστημα δημιουργεί ένα ονειρικό, δαιδαλώδες ταξίδι για κοιμώμενους ακροατές. Στην έκδοση του συστήματος για τα Γιάννενα μπαίνουμε στο Παραλίμνιο και ονειρευόμαστε με φόντο τη λίμνη και τα βουνά των Ιωαννίνων, ενώ ταξιδεύουμε και χανόμαστε στην ομίχλη των σκέψεών μας. Μέσα από ένα καθημερινό «ηχητικό λουτρό», συγκαλούμε σε κάθε ηλιοβασίλεμα μια δράση συλλογικού ύπνου, αποτίνουμε φόρο τιμής σε ανθρώπινους οικοτόπους κοινωνικής απόστασης και ασφαλούς συγκέντρωσης στα πρόχειρα και ισχνά καταφύγια, στη μαζική εξέγερση και στον καθαρό αέρα.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO.
Το νέο τεύχος της LiFO δωρεάν στην πόρτα σας με ένα κλικ.
