«Τόσο ωραία όσο εδώ αποκλείεται να είναι στον παράδεισο». Αυτή είναι μια φράση που αρέσει πολύ στον Μιχαήλ Μαρμαρινό, γενικό καλλιτεχνικό διευθυντή της «2023 Ελευσίς Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης» και μου την επαναλαμβάνει κάθε φορά που η συζήτηση περιστρέφεται στα αισθήματα που τρέφει για την Ελευσίνα.
Αυτή η πόλη, η άγνωστη και μυστηριακή, έχει γίνει τόπος του, τον έχει επηρεάσει συναισθηματικά και τολμώ να πω ότι θα επηρεάσει και το έργο του στη συνέχεια. Είναι και για τον ίδιο ένα μυστήριο μετάβασης που βιώνει έντονα, κάθε μέρα, κάθε λεπτό από τότε που ξεκίνησε αυτή η περιπέτεια, τον Σεπτέμβριο του 2020, πέρασε τους περισπασμούς και τις δυσκολίες της περιόδου της πανδημίας και φτάνει αισίως στο τέλος της και σε μια νέα αρχή, στην έναρξη του επίσημου προγράμματος στις 4 Φεβρουαρίου.
Αυτή η συνάντησή μας είναι μια συνομιλία που έγινε κατά τη διάρκεια περιπάτου στην παραλία και στην καρδιά της πόλης, στα στενά, στα παλιά εργοστάσια και στις μεγάλες αντιθέσεις που ιχνογραφούν ένα ψηφιδωτό παρόν, άγνωστο και ανεξιχνίαστο, όσο και ένα μυστήριο του παρελθόντος.
Όλη η τέχνη είναι ένα μυστήριο. Όλη η τέχνη έχει στάδια μυητικά ακόμα και για τον θεατή, από την προετοιμασία του για την πρόσληψη ενός έργου μέχρι τη σιωπή του ενώπιον της παραστατικής εμπειρίας. Όταν βγει από μια παράσταση που τον «μετατόπισε», μπορεί να σου πει: «πήγαινε δες το, δεν μπορώ να σου το περιγράψω». Είναι εκείνη η μοναδική εμπειρία που δεν μεταβιβάζεται.
— Τώρα που φτάσατε πολύ κοντά στον στόχο ‒σε έναν από αυτούς, τέλος πάντων‒, την έναρξη, θα ήθελα να μου περιγράψεις την ιδέα της πολιτιστικής πρωτεύουσας με τα στοιχεία που έχουν προστεθεί και έχοντας την εμπειρία δεκάδων εκδηλώσεων που έχουν πραγματοποιηθεί ήδη.
Ο πυρήνας της ιδέας για το πρόγραμμα συμπυκνώνεται στον όρο «μυστήρια μετάβασης». Αυτή η πόλη έχει το πλεονέκτημα να φέρει μια μυθολογία της γλώσσας που είναι ένα πολύ μεγάλο πλοίο με το οποίο πορεύεσαι στον χρόνο, με πολύ κοφτερή πλώρη για να σχίζεις τα νερά ‒ με αυτόν τον τρόπο έμεινε γνωστή μάλιστα. Εδώ να αναφερθούμε και στη συμβολή των Ελευσινίων Μυστηρίων, τα οποία προήγαν μια ποιότητα ζωής και την ελπίδα της μετά θάνατον ζωής στο Επέκεινα.
Έτσι εξέφρασε η θεά Δήμητρα την ευγνωμοσύνη της προς τους Ελευσίνιους που χωρίς να τη γνωρίζουν της έδωσαν εστία, δουλειά, την περιποιήθηκαν. Όταν αποκαλύφθηκε, απαίτησε να γίνει το Τελεστήριο. Φαντάσου ότι έχουμε ίχνη εμπειρίας των ανθρώπων πριν από δεκάδες αιώνες, ακολουθώντας την επιταγή μιας θεότητας. Έχουμε μια πόλη που έχουν περπατήσει εξαιρετικοί άνθρωποι, αλλά κυρίως θεοί. Υπάρχει μια πέτρα όπου κάθισε μια θεά πεισματωμένη και πετρωμένη από τη θλίψη και τον θυμό της εναντίον των άλλων θεών, που της απήγαγαν την κόρη.
Πρόκειται για ίχνη ισχυρά που διαπερνούν το ιστορικό κομμάτι και φτάνουν στο μυθικό. Το Τελεστήριο συνιστά το πρώτο θέατρο της ανθρωπότητας, γιατί κάποιου τύπου παράσταση και αναπαράσταση ενός δράματος, ενός πόνου φαίνεται ότι συνέβαινε εκεί και οι μύστες το παρακολουθούσαν, άρα ήταν θεατές. Μιλάμε για τις αρχές του θεάτρου πριν καν υπάρξει θέατρο. Όλα αυτά συνέβαιναν στην Ελευσίνα. Όταν μια πόλη έχει προικοδοτηθεί με ένα τέτοιο μυθικό απόθεμα, δεν μπορείς να παραβλέψεις τον όρο «μυστήρια».
— Σε τελευταία ανάλυση, τι είναι «μυστήριο»; Αυτό που στην ουσία μάς προκαλεί, μας προσκαλεί να φτάσουμε στην Ελευσίνα σήμερα;
Κάτι που πρέπει να το ζήσεις. Αν δεν το ζήσεις, δεν το αντιλαμβάνεσαι. Όλη η τέχνη είναι ένα μυστήριο. Όλη η τέχνη έχει στάδια μυητικά ακόμα και για τον θεατή, από την προετοιμασία του για την πρόσληψη ενός έργου μέχρι τη σιωπή του ενώπιον της παραστατικής εμπειρίας. Όταν βγει από μια παράσταση που τον «μετατόπισε», μπορεί να σου πει: «πήγαινε δες το, δεν μπορώ να σου το περιγράψω». Είναι εκείνη η μοναδική εμπειρία που δεν μεταβιβάζεται. Αυτό φαίνεται πως έλεγαν οι μυούμενοι στα Ελευσίνια και από χρόνο σε χρόνο αυξανόταν ο αριθμός των ανθρώπων που έφταναν εδώ για να συμμετάσχουν στα Μυστήρια.
— Αυτή είναι η μία πλευρά. Από την άλλη, όμως, τι κάνει μια πολιτιστική πρωτεύουσα όσον αφορά την προετοιμασία, την αξιοποίηση του τίτλου και την παρακαταθήκη που θα αφήσει;
Η πολιτιστική στηρίζει, βοηθάει, μετασχηματίζει και να δίνει μια ώθηση σε οικονομικό επίπεδο, με την ευρεία έννοια όμως, για το επόμενο βήμα της πόλης, την επόμενη φάση της.
Η Ελευσίνα έχει μια διαδρομή στον χρόνο με έντονα αρχαιολογικά και ιστορικά στοιχεία. Η βιομηχανική έκρηξη και στη συνέχεια η αποβιομηχάνιση και η εσωτερική μετανάστευση που ακολούθησε δημιούργησαν μια πόλη με ιδιαίτερη πληθυσμιακή σύνθεση που έχει τα δικά της κεφάλαια να καταθέσει, με ένα πλούτο πολιτιστικών μεταθέσεων και ισχυρά χαρακτηριστικά ‒ μια πόλη εσωτερικού διεθνισμού θα μπορούσα να την πω.
Ας μην ξεχνάμε ότι από την Ελευσίνα κατάγεται και ο Αισχύλος, ο πατέρας της τραγωδίας, της πιο έντεχνης και ολοκληρωμένης μορφής της ‒ μετά ακολούθησαν ο Σοφοκλής και ο Ευριπίδης. Εκείνος όρισε τις βασικές συντεταγμένες της και έχουμε την τύχη, ανάμεσα στα έργα που μας άφησε, να υπάρχει το μόνο «έργο-ρεπορτάζ», οι Πέρσες, δηλαδή η αποτίμηση σε αρχαίο δράμα ενός ιστορικού συμβάντος μοναδικού ‒ μάλιστα τα νερά όπου συνέβη το γεγονός τα βλέπουμε μπροστά μας. Μιλάμε, λοιπόν, για μοναδικότητες που στη διαδρομή της Ιστορίας τις κατάλαβαν πολλοί.
Γι’ αυτό και ως πολιτιστική πρωτεύουσα έχουμε λόγο να ετοιμάζουμε μια έκδοση συλλεκτική, μια ανθολογία με τον τίτλο Έγραψαν γι’ αυτήν..., γιατί αυτοί που έγραψαν για την Ελευσίνα είναι η πνευματική αφρόκρεμα που από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα προσδιόρισε την ανάπτυξη του ανθρωπίνου πνεύματος.
— Μιλώντας για έργα, συχνά σκεφτόμαστε τα καλλιτεχνικά, ωστόσο για εσάς, που δουλεύετε εδώ, πρόκειται για μια βεντάλια πολύ μεγαλύτερη. Την ανοίγουμε;
Μια πολιτιστική πρωτεύουσα δεν είναι μόνο τα καλλιτεχνικά έργα αλλά και τα πολιτιστικά. Ο κρυφός υπότιτλος του όλου εγχειρήματος είναι «κοινωνική γλυπτική», δηλαδή πώς η τέχνη και ο πολιτισμός διαμορφώνουν τη δυναμική μορφή μιας πόλης στο παρόν, κοιτώντας και προς το μέλλον. Γιατί όλα αυτά τα προγράμματα που συμβαίνουν, πέραν των καλλιτεχνικών, αφορούν και τη συνάφεια της καλλιτεχνικής δημιουργίας με τον πληθυσμό της πόλης και όσους θα έρθουν να δουν αυτά που προγραμματίζουμε, με το βλέμμα στραμμένο στους νέους, καθώς η πόλη οφείλει να έχει ένα μέλλον, να δίνει μια προοπτική που να στηρίζεται στον πολιτισμό.
Αυτό μετατρέπει τη μοναδικότητα της πόλης σε κάτι που είναι αγώγιμο, μπορεί να μεταλλαχθεί, να μεταβιβαστεί και να μοιραστεί, με όλα τα οφέλη που μπορεί να προκύψουν αυτό.
— Ας πούμε ένα παράδειγμα «κοινωνικής γλυπτικής».
«Κοινωνική γλυπτική» είναι οι παρεμβάσεις που βοηθούν έμμεσα το ευ ζην της κοινωνίας. Μια τέτοια παρέμβαση είναι η θαλάσσια «ιερά οδός» που βοηθά τη συνδεσιμότητα της πόλης και επιτρέπει σε άλλες ροές ανθρώπων, ξένων, να την προσεγγίσουν διά θαλάσσης σε μια μοναδική εμπειρία, μια πολιτιστική πλεύση ταυτόχρονα σύγχρονη και αρχαίων καταβολών.
Ας θυμηθούμε τη Ναυμαχία της Σαλαμίνας που καθόρισε τη μοίρα και της Ευρώπης, όταν η Ελλάδα έγινε ο κυματοθραύστης που εμπόδισε την εισβολή των ισχυρών αυτοκρατοριών. Μετά τη ναυμαχία δεν αποπειράθηκαν ξανά κάτι αντίστοιχο. Από αυτά τα νερά περνάμε για να φτάσουμε στην Ελευσίνα από θαλάσσης. Ακριβώς εδώ γίνεται η σύνδεση με τον όρο «μετάβαση», που είναι εξαιρετικά κρίσιμος γιατί αναδεικνύει τη δυναμική του φαινομένου που λέγεται πολιτιστική πρωτεύουσα.
Δεν πρόκειται για ένα φεστιβάλ, εμμέσως και με την ευρεία έννοια είναι μια εκπαιδευτική διαδρομή για την τοπική κοινότητα και τους επισκέπτες. Στο σημείο αυτό θέλω να ευχαριστήσω τον Οργανισμό Λιμένος Ελευσίνας (ΟΛΕ) και τον Απόστολο Καμαρινάκη προσωπικά για την κατανόηση της κρισιμότητας αυτού του εγχειρήματος και για τη στήριξη που μας έχουν παράσχει μέχρι σήμερα.
— Επιχειρείτε, λοιπόν, την επανασύσταση μιας πόλης που τη γνωρίζουν όσοι φτάνουν εδώ κυρίως από τα Αισχύλεια και τον αρχαιολογικό χώρο. Είναι δίπλα μας, μόνο είκοσι ένα χιλιόμετρα μακριά, αλλά παραμένει θεαματικά άγνωστη.
Συστήνουμε την πόλη που για πολλούς αιώνες έμεινε στην αφάνεια και στη συνέχεια η αφάνειά της μετασχηματίστηκε σε κάτι άλλο. Λίγοι γνωρίζουν π.χ. ότι χίλιες εκατόν επτά δραστηριότητες είναι εν ενεργεία στο Θριάσιο Πεδίο ‒ ο αριθμός είναι ασύλληπτος. Για μεγάλο χρονικό διάστημα την Ελευσίνα την είχαμε στο μυαλό μας ως μια πόλη μολυσμένη, που έχει μόνο βιομηχανίες και κάπνα, κι αυτό είναι μια εικόνα αποτρεπτική.
Αυτά δεν υπάρχουν σήμερα, έχουν αλλάξει από τους αγώνες κυρίως των κατοίκων που διεκδίκησαν σθεναρά την ποιότητα ζωής τους. Σήμερα, οι βιολογικές δείκτες της θάλασσας δείχνουν σοβαρή ανάκαμψη. Πρόλαβε να μην πεθάνει η θάλασσα, αυτός ο περίκλειστος κόλπος που είναι καταφύγιο και παγίδα.
Οι ψαράδες, που είναι σοφοί άνθρωποι, λένε ότι επανακάμπτουν οι αχινοί. Εδώ έχουμε μια εφαρμογή της κοινωνικής γλυπτικής, αφού τα κινήματα των κατοίκων και η πολιτιστική πρωτεύουσα, με διάφορες δράσεις, στόχο έχουν να πιέσουν τους θεσμούς να αναταχθούν. Ουσιαστικά αυτή είναι και η δική μας δουλειά, μια πολιτιστική πρωτεύουσα είναι ένα όχημα σύγκλισης δυνάμεων είτε της περιοχής είτε της ευρύτερης επικράτειας υπέρ του καλού που αφορά την περιοχή και την πόλη.
Η Πολιτιστική κάνει αυτήν τη χειρονομία, ασκεί έμμεσα ή άμεσα, ευγενικά, πίεση μέσω μιας πολιτιστικής πράξης για την ανάπτυξη των θεσμών, της βιωσιμότητας και της παρακαταθήκης που θα βελτιώσει την καθημερινότητα των κατοίκων και θα ενισχύσει όσα υπάρχουν ήδη, έργα, δομές, θεσμούς.
— Αυτά όλα γίνονται κατανοητά; Σας δικαιώνει το αποτέλεσμα αυτής της προσπάθειας;
Θα σου πω ένα παράδειγμα που μου αρέσει πολύ. Η επίμονη προσπάθεια του Περικλή να πείσει τους Αθηναίους να χτίσουν τον Παρθενώνα τού πήρε οκτώ χρόνια του. Αυτό από μόνο του δικαιώνει την προσπάθεια που κάνουμε, ακόμα και στο επίπεδο ζυμώσεων και συζητήσεων.
Μέσα από την Πολιτιστική ασκούμε πίεση για να αλλάξουν χρήση επιλεγμένα βιομηχανικά κελύφη υπέρ του πολιτισμού. Πρόκειται για το Σινέ Ελευσίς, το εργοστάσιο Ίρις και τις αποθήκες του Παλαιού Ελαιουργείου. Το σκεπτικό είναι κάθε χώρος να μη χρησιμεύει για ένα μόνο πράγμα, να λειτουργεί στη λογική της μετατροπής σε ό,τι έχει ανάγκη πολιτιστικά μια δεδομένη στιγμή ή η πόλη.
— Υπάρχουν τρεις θεματικοί άξονες και καθένας από αυτούς έχει ένα στρατηγικό έργο. Ας τα αναφέρουμε.
Οι άξονες αυτοί προκύπτουν με κριτήριο τη συγκέντρωση και παραγωγή έργων που χρειάζεται η πόλη. Το εργοστάσιο Ίρις θα κάνει εγκαίνια με ένα από τα στρατηγικά έργα της Πολιτιστικής που αφορά τον θεματικό άξονα «εργασία», το έργο του Χουάν Εστεμπάν Σαντοβάλ «Ο πήλινος στρατός της Ελευσίνας».
Είναι το πορτρέτο του εργατικού δυναμικού της πόλης και σε αυτό εκτίθενται 3.000-3.500 χιλιάδες κράνη φτιαγμένα σε άμεση αναφορά με τους εργάτες της βιομηχανίας κυρίως. Κάθε κράνος είναι προσωπικό, έχει το όνομα του εργάτη που το φοράει, και μετά την έκθεση θα χαριστούν σε αυτούς που τους ανήκουν. Έτι έχουμε τη διάδοση ενός μεγάλου γεγονότος μέσω της μικροϊστορίας.
Στον άξονα «Περιβάλλον» έχουμε τους TimeCircus που θα φτάσουν στην πόλη στις 4 Φεβρουαρίου, έχοντας διασχίσει την Ευρώπη περπατώντας, ξεκινώντας από την Αμβέρσα με ένα όχημα που στηρίζεται στην ανθρώπινη προσπάθεια. Είναι ένα μεγάλο και σε μέγεθος και σε σημασία σχόλιο για το περιβάλλον που συνδέει ανθρώπους και πόλεις και αφορά τη στήριξη της ανθρώπινης προσπάθειας και την άμετρη χρήση μορφών ενέργειας.
Ταυτόχρονα, αυτοί οι ευφυείς και ευρηματικοί καλλιτέχνες, ερχόμενοι εδώ, θα μοντάρουν την Κιβωτό, μια ξύλινη κατασκευή, έναν τόπο συνάντησης ανθρώπων νέων και τρίτης ηλικίας θα μείνει στην πόλη ως παρακαταθήκη.
Στον άξονα «Άνθρωπος-Κοινωνία» έχουμε το «Ωμό Μουσείο», μια έκθεση από την οποία πήραμε πρόγευση στο Μουσείο Μπενάκη. Ακολουθεί το νήμα της εξέλιξης της κοινωνίας από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, προκειμένου να συνδέσει το αλλότριο με το οικείο, να ανακαλύψει κρυμμένες πτυχές, μνήμες και στοιχεία πολιτισμικής ποικιλομορφίας.
— Και υπάρχουν και έργα, μια μεγάλη σύνθεση, που διαμορφώνουν νέα περιβάλλοντα δραστηριοτήτων. Ας ξεχωρίσουμε κάποια.
Ένα παράδειγμα είναι το Φεστιβάλ Οικοπολιτισμού που θα κρατήσει δεκαπέντε μέρες και θα περιλαμβάνει διεθνή συνέδρια και καλλιτεχνικά έργα που σχετίζονται με το περιβάλλον ‒ πρόκειται για ένα έργο κοινωνικής γλυπτικής.
Μέσα από αυτό το φεστιβάλ θα συστήσουμε στην περιοχή έναν χώρο καθόλου γνωστό ως τώρα, το κάμπινγκ Όασις. Εκεί είναι η έδρα του οικοπολιτισμού και αυτός είναι ένας χώρος παρακαταθήκης. Έχει αγοραστεί από τον δήμο της Ελευσίνας και παραμένει ένας τεράστιος χώρος πρασίνου και δραστηριοτήτων.
Τα προγράμματα φιλοξενίας καλλιτεχνών που έρχονται στην πόλη δημιουργούν έργα που μένουν στον δημόσιο χώρο της. Για να μιλήσουμε και για προϋπάρχοντα έργα, έγιναν αναθέσεις σε καλλιτέχνες από την Ελλάδα και το εξωτερικό έργων για την Ελευσίνα και μόνο, που έπρεπε να φτάσεις στην Ελευσίνα για να τα δεις. Εννοώ τις εικαστικές εγκαταστάσεις στο Παλαιό Ελαιουργείο που έχουν πραγματοποιηθεί χάρη στην προγραμματική ευφυΐα των ανθρώπων που σχεδίασαν τα Αισχύλεια.
Επίσης υπάρχουν έργα που ακουμπάνε την πόλη όχι μόνο καλλιτεχνικά, όπως το skate park, που ήταν ένα πάγιο αίτημα της νεολαίας κυρίως. Ήρθαμε σε επαφή με το Ίδρυμα Ωνάση που μας έκανε μια χορηγία για να φτιαχτεί κάτι κοντά στο μέρος όπου χτίζεται η Κιβωτός. Οπότε αναβαθμίζουμε μια περιοχή στην πόλη, δημιουργώντας έναν θύλακα νεανικής δραστηριότητας με ένα έξοχο σχέδιο στο οποίο πήραν μέρος, στο στάδιο των συζητήσεων, και οι σκεϊτάδες ‒ γίνεται κάτι και που τους ενδιαφέρει και τους αρέσει.
— Ας επιστρέψουμε στο καλλιτεχνικό πρόγραμμα, σε έργα που είναι εμπνευσμένα ή φωτίζονται από τον τόπο.
Με συνθήκη το πρωτογενές και ανεπανάληπτο, καλλιτέχνες, στοχαστές και δημιουργοί όλων των πεδίων της ανθρώπινης δραστηριότητας έχουν επιλέξει να επιφορτισθούν με την αποκάλυψη ενός τόπου που φωτίζεται μοναδικά μέσα από το έργο τους. Έργα που ενέπνευσε η Ελευσίνα σε αυτούς που πληγώθηκαν από την ουσία και την παρουσία της κατά τις επισκέψεις τους σε αυτήν.
Ενδεικτικά είναι οι «7 Στήλες» του Χάινερ Γκέμπελς, το Μα, στον αρχαιολογικό χώρο, του Ρομέο Καστελούτσι, το ντοκιμαντέρ Οι Ελευσίνιοι του Φίλιππου Κουτσαφτή, που αποτελεί τη συνέχεια της ταινίας-ορόσημο για την Ελευσίνα Αγέλαστος πέτρα, το «Human Requiem» των Sasha Waltz και Jochen Sandig, μια αποκλειστική in situ εκδοχή του ορφικού μύθου από τον Γιάννη Χουβαρδά, οι Καμάρες του Ευριπίδη Λασκαρίδη, η Ελένη Καραΐνδρου με τη «σκέψη στον Θόδωρο», το «In situ realities», φεστιβάλ ντοκιμαντέρ που ταξιδεύει για πρώτη φορά στην Ελευσίνα και εγκαινιάζει το Σινέ Ελευσίς. Επίσης, το «παρών» θα δώσουν η Κατερίνα Γρέγου με μια διάσπαρτη σε όλα τα σημεία της Ελευσίνας έκθεση των καλλιτεχνών της, ο Νικίτα Μιλιβόγεβιτς με τη Συμφωνική της Δρέσδης, οι Στέρεο Νόβα και πολλά άλλα.
— Αν σκεφτεί κάποιος τη μυθολογία, αυτή η πόλη συνδέεται από καταβολής με τους τρεις άξονες του προγράμματος της πολιτιστικής, όπως ορίστηκα.
Η Ελευσίνα είναι τόπος τριών φοβερών εμβληματικών θεοτήτων, της Δήμητρας, που συνδέεται με την καλλιέργεια της γης, δηλαδή με τον πρωτογενή τομέα ‒η Ελευσίνα ήταν η παγκόσμια έδρα του σίτου, κάποτε μοίραζε ψωμί στον κόσμο‒, της Περσεφόνης, που συνδέεται με τον σπόρο που ευδοκιμεί στη σιωπή και στο σκοτάδι της γης και την άνοιξη εμφανίζεται, βλασταίνει και συμβολίζει τις εποχές, και του Πλούτωνα, που εκπροσωπεί τον Άδη και το μη ορατό.
Είναι τρεις θεότητες με τις οποίες ο σύγχρονος άνθρωπος έχει διαρκώς ανοιχτούς λογαριασμούς. Έτσι επιβεβαιώνεται η αιώνια ισχύς του μύθου ως ενός πράγματος ζωντανού, που το νήμα του φτάνει σ’ εμάς.
— Σε όλα αυτά που είπαμε ποια είναι η έννοια που, ακόμα κι αν δεν περιγράφεται, υπάρχει ως υπαινιγμός;
Μια λέξη, «παρακαταθήκη», γιατί αυτό σημαίνει ανάδειξη μιας πόλης σε όλα τα επίπεδα μέσα στο ευρωπαϊκό τόξο. Η Πολιτιστική θα αφήσει πίσω της έργα και είμαστε σίγουροι ότι αυτό το στοίχημα έχει κερδηθεί, κι αυτό είναι πολύ σημαντικό. Αυτά τα έργα δεν είναι μόνο για την Ελευσίνα και το Θριάσιο αλλά και για τη μητρόπολη και την Αττική συνολικά. Η περιοχή διαθέτει χώρους που μπορούν να φιλοξενήσουν πολιτισμικές εκδηλώσεις και δεν μπορείς να τους βρεις στην Αθήνα, δίνοντας τη δυνατότητα να γίνουν ευρύτερες εκδηλώσεις σε διεθνές επίπεδο ‒ εμείς είμαστε ο σπόρος.
Η παρακαταθήκη αυτή πρέπει να συνιστά τη μοναδικότητα της Ελευσίνας και έχει τα εχέγγυα να κερδίσει ένα δεύτερο στοίχημα, το καθεστώς κληρονομιάς. Αυτή είναι η άυλη παρακαταθήκη, δηλαδή τα προγράμματα που εγγυώνται τη βιωσιμότητά της και ο θεσμικός φορέας που θα τρέξει τα προγράμματα. Χωρίς αυτά τα δύο η παρακαταθήκη μπορεί να καταντήσει κενή περιεχομένου.
Δηλαδή εδώ θα πρέπει ο δήμος, με όραμα και προοπτική, να βοηθήσει στη σύνθεση και το χτίσιμο της διάδοχης κατάστασης. Όσες πόλεις πέτυχαν τη συνέχεια του έργου της Πολιτιστικής δημιούργησαν φορέα που συνεργάζεται με τον δήμο αλλά είναι και ανεξάρτητος.
«Οι Έλληνες είχαν συγκεκριμένους τόπους απ’ όπου κατέβαιναν στον Άδη, όμως η κατάσταση της εσωτερικής ετοιμότητας είναι και η ίδια ένας τόπος που μπορεί κανείς από διάφορα σημεία της να κατέβει στον Κάτω Κόσμο. Τα σημεία της αυτά είναι συνήθως εκεί απ’ όπου πηγάζουν τα όνειρα», γράφει ο Βάλτερ Μπέντζαμιν. Μου το θυμίζει ο Μιχαήλ Μαρμαρινός μπροστά στα νερά της Ελευσίνας, εκεί όπου θα φτάσει η πρώτη πομπή από θαλάσσης στην τελετή της έναρξης, απ’ όπου θα αναδυθεί ένα αλλόκοτο πλάσμα και όπου οι ψαράδες ακούνε την αναπνοή του αέρα και του νερού και ονειρεύονται.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LIFO.
