Μουσείο Μπενάκη: Σπάνια εκθέματα από τη μεγάλη έκθεση για τη Μικρασιατική Καταστροφή

Μουσείο Μπενάκη: Σπάνια εκθέματα από τη μεγάλη έκθεση για τη Μικρασιατική Καταστροφή Facebook Twitter
Ο θίασος της ελληνικής οπερέτας του Ιωάννη Παπαϊωάννου. Ένωσις Σμυρναίων. Στο πίσω μέρος σχέδια χαλιών. Κέντρο Σπουδής και Ανάδειξης Μικρασιατικού Πολιτισμού (ΚΕΜΙΠΟ) του δήμου Νέας Ιωνίας Αττικής.
0

Η γόνιμη περίοδος της πολυπολιτισμικότητας και έπειτα ο τραγικός Σεπτέμβρης του 1922: η υποχώρηση του ελληνικού στρατού, η Μεγάλη Ιδέα που χάθηκε μαζί με τη Σμύρνη, οι σπαρακτικές αφηγήσεις των αμάχων, το τραύμα του ξεριζωμού και η νοσταλγία για τις χαμένες πατρίδες. Οι πρώτες μέρες στην Ελλάδα, σκληρές και μαρτυρικές: αυτοσχέδιοι καταυλισμοί, δημόσια κτίρια και σχολεία που μετατράπηκαν σε νοσοκομεία, άνθρωποι και ευκατάστατες οικογένειες που βρέθηκαν, από τη μια μέρα στην άλλη, στον δρόμο.

Φέτος διανύουμε ένα έτος συναισθηματικά φορτισμένο λόγω των 100 χρόνων από τη Μικρασιατική Καταστροφή. Τιμώντας αυτήν την επέτειο, το Μουσείο Μπενάκη και το Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών ζωντανεύουν το χρονικό της ιστορικής περιόδου μέσα από την έκθεση «Μικρά Ασία: Λάμψη - Καταστροφή - Ξεριζωμός - Δημιουργία».

Η ακμή του ελληνισμού πριν από τους διωγμούς, η δραματικής περίοδος 1919-1923 και η εγκατάσταση και ενσωμάτωση των προσφύγων στην Ελλάδα θα ζωντανέψουν μέσα από περισσότερα από 1.100 εκθέματα και πάνω από 500 φωτογραφίες. Η έκθεση παρουσιάζεται στο Μουσείο Μπενάκη στην οδό Πειραιώς 138, άνοιξε για το κοινό την Πέμπτη 15 Σεπτεμβρίου 2022 και θα διαρκέσει έως την Κυριακή 12 Φεβρουαρίου 2023.

Σκοπός της έκθεσης είναι να προσφέρει μια πλήρη ιστοριογραφική αφήγηση. Όση ώρα περπατώ ανάμεσα στα εκθέματα, αισθάνομαι σαν να κρατώ ένα νήμα το οποίο με οδηγεί, μέσα από ένα σπάνιο αρχειακό υλικό και σημαντικά τεκμήρια, σε γνωστές αλλά και αθέατες όψεις του ελληνισμού της Μικράς Ασίας.

Την επιμέλεια της έκθεσης και των δύο εκδόσεων που τη συνοδεύουν έχει η ιστορικός τέχνης Εβίτα Αράπογλου, σε στενή συνεργασία με τον διευθυντή του Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών και ακαδημαϊκό Πασχάλη Κιτρομηλίδη, και τους ερευνητές του Κέντρου, τον επιστημονικό διευθυντή του Μουσείου Μπενάκη, Γιώργη Μαγγίνη, τους επιμελητές του μουσείου καθώς και πολλούς ακόμη επιστημονικούς συνεργάτες.

Εργαστήριο Κεντήματος της Αρμένικης Γενικής Φιλανθρωπικής Ένωσης Facebook Twitter
Το Εργαστήριο Κεντήματος της Αρμένικης Γενικής Φιλανθρωπικής Ένωσης στη Νέα Κοκκινιά. Armenian General Benevolent Union (AGBU), Αρχείο εικόνας: Γιώργος Α. Βεράνης

Όλα ήταν σχεδόν έτοιμα όταν επισκέφθηκα τους χώρους του μουσείου. Εκεί με περίμενε η κ. Αράπογλου για να με ξεναγήσει σε διάφορα γεγονότα-σταθμούς που σημάδεψαν την ιστορία του ελληνισμού. Το ταξίδι ξεκινά ως μια βιωματική εμπειρία, αφού ο επισκέπτης, με τη βοήθεια της τεχνολογίας, βρίσκεται πάνω σε ένα πλοίο έτοιμος για αποβίβαση στην προκυμαία της Σμύρνης.

«Η πρώτη ενότητα επικεντρώνεται στη λάμψη του ελληνισμού της Μικράς Ασίας· ξεκινά από την Ιωνία και τα δυτικά παράλια και προχωρά στην Καππαδοκία και τις νότιες επαρχίες. Έπειτα συνεχίζει διασχίζοντας τον Πόντο, για να επιστρέψει προς δυσμάς, γύρω από την Κωνσταντινούπολη και να καταλήξει στην Ανατολική Θράκη. Όπως θα δείτε, έχουμε δώσει ιδιαίτερη έμφαση στα προσωπικά κειμήλια αλλά και στα δάνεια από δημόσιες και ιδιωτικές συλλογές, ενώ η συγκέντρωσή τους από τόσες διαφορετικές πηγές ήταν ένα εγχείρημα δύσκολο και σύνθετο», λέει η κ. κ. Αράπογλου.

Την εποχή της ακμής διαδέχεται η περίοδος των διωγμών, του τέλους του Α’ Παγκόσμιου Πολέμου και των συνθηκών, η περίοδος της ελληνικής απόβασης και της μικρασιατικής εκστρατείας, η Καταστροφή του 1922, καθώς και η έξοδος των προσφύγων. Η τρίτη και τελευταία ενότητα της έκθεσης εστιάζει στην εγκατάσταση και στην ενσωμάτωση των εκπατρισμένων στην Ελλάδα, καθώς και στην επίδραση που η παρουσία τους είχε σε πολλούς τομείς της ελληνικής κοινωνίας. Τέλος, τμήμα του επιλόγου της έκθεσης είναι αφιερωμένο στην ίδρυση του Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών το 1930 από τη Μέλπω και τον Οκτάβιο Μερλιέ.

έπαυλη Facebook Twitter
Η έπαυλη της οικογένειας Καπαγιαννίδη στην εξοχική περιοχή της Τραπεζούντας, στον λόφο Σοούκ Σου (Κρυονέρι), 1909. Ιδιωτική συλλογή Θέμη Κ. Καπαγιαννίδη

Σκοπός της έκθεσης είναι να προσφέρει μια πλήρη ιστοριογραφική αφήγηση. Όση ώρα περπατώ ανάμεσα στα εκθέματα, αισθάνομαι σαν να κρατώ ένα νήμα το οποίο με οδηγεί, μέσα από ένα σπάνιο αρχειακό υλικό και σημαντικά τεκμήρια, σε γνωστές αλλά και αθέατες όψεις του ελληνισμού της Μικράς Ασίας.

«Στόχος μας είναι ο επισκέπτης να θυμηθεί, να μάθει και να αναστοχαστεί, γι’ αυτό, όπως είδατε, τομείς όπως η παιδεία, η οικονομία, η πολιτική, η κοινωνία και ο ρόλος της Εκκλησίας εντάσσονται στον κύριο άξονα της έκθεσης», επισημαίνει η κ. Αράπογλου, η οποία έχει ρίζες στη Μικρά Ασία από την πλευρά της γιαγιάς της, που ήρθε στην Ελλάδα το 1922 μαζί με τον παππού της, τον οποίο δεν γνώρισε ποτέ. «Η γενιά εκείνη προτιμούσε τη σιωπή. Δύσκολα μιλούσαν για όλα όσα έζησαν. Όταν ο επισκέπτης φτάσει στο τέλος της έκθεσης, θα δει πρόσωπα της τέταρτης γενιάς να εξιστορούν τις δικές τους μνήμες αλλά και όλα όσα τους συνδέουν με τους προγόνους τους», προσθέτει.

Πράγματι, το χρονικό της έκθεσης περιγράφεται μέσα από έργα τέχνης, εικόνες, εκκλησιαστικά, πολεμικά και προσωπικά κειμήλια, ενδυμασίες, κοσμήματα, χειροτεχνήματα, χάρτες, φωτογραφίες, αρχειακό και κινηματογραφικό υλικό, εφημερίδες, επιστολές, κάρτες και πολλά άλλα τεκμήρια. Αποσπάσματα από προσωπικές μαρτυρίες συμπληρώνουν την αφήγηση, ζωντανεύοντας τις εικόνες και τα αντικείμενα.

Σημείωμα Facebook Twitter
Σημείωμα με υπογραφή του γενικού διευθυντή του υπουργείου Περιθάλψεως Νίκου Καζαντζάκη σχετικά με την οργάνωση αποστολής περίθαλψης και αποκατάστασης των προσφύγων σε Μικρά Ασία, Θράκη και Πόντο, 3 Ιουνίου 1919. Γενικά Αρχεία του Κράτους (ΓΑΚ) - Κεντρική Υπηρεσία, Αρχείο Πολιτικού Γραφείου Πρωθυπουργού, Φάκ. 431
κεραμικο Facebook Twitter
Ένα από τα πολλά κεραμικά που κατασκεύασε η Άννα Μελά-Παπαδοπούλου, τα οποία πωλούνταν για την οικονομική ενίσχυση των τραυματιών του μικρασιατικού μετώπου. Μουσείο Μπενάκη, Δωρεά: Λευτέρης και Λιλή Βενιζέλου

«Κάθε τμήμα της συγκεκριμένης έκθεσης και κάθε προθήκη θα μπορούσε να αποτελέσει την αφορμή για μια ξεχωριστή παρουσίαση, αλλά πιστεύουμε πως καταφέραμε να πλαισιώσουμε τη διήγηση της έκθεσης με αρκετά και αντιπροσωπευτικά τεκμήρια», υποστηρίζει η κ. Αράπογλου και τονίζει ότι παρά τις δυσκολίες της πανδημίας (η έκθεση προετοιμάζεται εδώ και τέσσερα χρόνια), η ανταπόκριση όλων στην πρόσκληση συμμετοχής και συνεργασίας ήταν άκρως συγκινητική.

739
Το νέο τεύχος της LiFO δωρεάν στην πόρτα σας με ένα κλικ.

Αναμφίβολα, πρόκειται για μια έκθεση που λειτουργεί ως ένα χρήσιμο εκπαιδευτικό εργαλείο και φέρνει στο φως τις κομβικές στιγμές που διαμόρφωσαν την ελληνική κοινωνία όπως τη γνωρίζουμε σήμερα.

Mέσω του πλούσιου εκθεσιακού υλικού ρίχνεται φως σε όλα όσα προηγήθηκαν, στην εθνική τραγωδία της Μικρασιατικής Καταστροφής και στα γεγονότα που ακολούθησαν. Μια συγκινητική περιήγηση σε εποχές ακμής και καταστροφής, σε τραυματικές εμπειρίες και προσωπικές μαρτυρίες, σε τόπους, πρόσωπα και γεγονότα που εμπλουτίζουν και συνθέτουν την τοιχογραφία των εκατό χρόνων της μικρασιατικής μνήμης.

Φεύγοντας, το βλέμμα μου στέκεται στα λόγια μιας μαρτυρίας του στρατιώτη Χρήστου Καραγιάννη: «Αποβιβάστηκα και πάτησα το πόδι μου σε ελληνικό χώμα. Στην αποβάθρα λίγοι ήταν οι άνδρες, πολλές περισσότερες οι γυναίκες. Μητέρες που μας κοίταζαν έναν-έναν για να δουν μήπως είχαν έρθει τα παιδιά τους. Όλες έκλαιγαν, όλες ρωτούσαν “μήπως, λεβέντη μου, γνώρισες κατά τύχη τον γιο μου, που ονομάζεται έτσι;”. Η απάντηση όλων και η απάντηση η δική μου ήταν πάντα η ίδια, μονότονη: “Έρχομαι. Έρχονται όλοι”».

Καθηγητές του Κολλεγίου Ανατόλια Facebook Twitter
Καθηγητές του Κολλεγίου Ανατόλια στη Μερζιφούντα του Πόντου, 1914. Οι εννέα που σημειώνονται με «Χ» δολοφονήθηκαν κατά τη διάρκεια των διωγμών. Αρχείο Κολλεγίου Ανατόλια
Διάσκεψη Ειρήνης των Παρισίων Facebook Twitter
Δημήτρης Βασιλείου (1920-1997), «Διάσκεψη Ειρήνης των Παρισίων» (1919) – Αίθουσα του Ωρολογίου στο Υπουργείο Εξωτερικών της Γαλλίας (Quai d’Orsay). Ελαιογραφία. Συλλογή Εθνικού Ιστορικού Μουσείου, 6037
Ανταλλαγή αιχμαλώτων Facebook Twitter
Ανταλλαγή αιχμαλώτων. Συγγενείς ζητούν πληροφορίες από τους επαναπατρισθέντες Έλληνες αιχμαλώτους στο Τελωνείο του Πειραιά, 1923. Φωτογραφία: Josef Hepp. Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο του Μορφωτικού Ιδρύματος Εθνικής Τραπέζης (ΕΛΙΑ/ΜΙΕΤ), Φωτογραφικό Αρχείο
 Δημητρός Καραμπάτης Facebook Twitter
Ο πρωταθλητής του Πανιωνίου Γυμναστικού Συλλόγου Σμύρνης Δημητρός Καραμπάτης στην Ακρόπολη, 1927. Φωτογραφία: Nelly’s. Μουσείο Μπενάκη / Φωτογραφικά Αρχεία
Τσανακκαλιώτικο αλογοκανατάκι Facebook Twitter
Τσανακκαλιώτικο αλογοκανατάκι με πλούσιο διάκοσμο και ελληνικές σημαίες. Ιδιωτική συλλογ
Μάννα του Στρατιώτου Facebook Twitter
Φωτογραφία της Άννας Μελά-Παπαδοπούλου, γνωστής ως «Μάννας του Στρατιώτου» με ιδιόχειρη αφιέρωση στον Πλαστήρα, 4/4/1923, Μουσείο Μπενάκη.
Εικόνα του Αγίου Γεωργίου Facebook Twitter
Εικόνα του Αγίου Γεωργίου, που θεωρείται θαυματουργή, από την εκκλησία του Αγίου Γεωργίου του Βουνού, Αλάγια, 17ος αι. Ιερά Μητρόπολις Νέας Ιωνίας, Φιλαδελφείας, Ηρακλείου και Χαλκηδόνος

«Μικρά Ασία: Λάμψη - Καταστροφή - Ξεριζωμός - Δημιουργία»
Μουσείο Μπενάκη, Πειραιώς 138
15/9/22 - 12/2/23
Υπό την Αιγίδα της Α.Ε. της Προέδρου της Δημοκρατίας Κατερίνας Σακελλαροπούλου

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO.

Το νέο τεύχος της LiFO δωρεάν στην πόρτα σας με ένα κλικ.

Εικαστικά
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Ο Νάκης Παναγιωτίδης μάς ζητά να νιώσουμε τα έργα του ακόμα και με κλειστά τα μάτια

Εικαστικά / Ο Νάκης Παναγιωτίδης μάς ζητά να νιώσουμε τα έργα του ακόμα και με κλειστά τα μάτια

Το Ίδρυμα Βασίλη & Ελίζας Γουλανδρή υποδέχεται την αναδρομική έκθεση ενός διεθνούς φήμης ανένταχτου Έλληνα καλλιτέχνη της διασποράς, γνωστού για το πολύπλευρο και στοχαστικό έργο του.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ογκίστ Ροντέν: Αυτή είναι η ζωή του καλλιτέχνη που δημιούργησε το γλυπτό ο «Σκεπτόμενος»

Γεννήθηκε Σαν Σήμερα / Ογκίστ Ροντέν: Αυτή είναι η ζωή του καλλιτέχνη που δημιούργησε το γλυπτό ο «Σκεπτόμενος»

Τα ρεαλιστικά γλυπτά του, που εκφράζουν τα ανθρώπινα συναισθήματα αλλά και τις αδυναμίες, εξακολουθούν να είναι σήμερα ιδιαίτερα δημοφιλή και να συγκεντρώνουν πλήθη φιλότεχνων όπου και αν εκτίθενται.
ΚΟΡΙΝΑ ΦΑΡΜΑΚΟΡΗ
Λεονάρντο, Μικελάντζελο, Ραφαήλ: Αριστουργήματα και καλλιτεχνικές μονομαχίες 

Εικαστικά / Λεονάρντο, Μικελάντζελο, Ραφαήλ: Αριστουργήματα και καλλιτεχνικές μονομαχίες 

Μια έκθεση στη Royal Academy of Arts του Λονδίνου φέρνει στο προσκήνιο μετά από έξι αιώνες τη θρυλική καλλιτεχνική «μονομαχία» μεταξύ Ντα Βίντσι και Μικελάντζελο με δυο έργα που δεν ολοκληρώθηκαν ποτέ. 
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ισπανία: Έκθεση αφιερωμένη στο έργο του Ίρβινγκ Πεν στο Ίδρυμα MOP στη Λα Κορούνια

Φωτογραφία / Ισπανία: Έκθεση αφιερωμένη στο έργο του Ίρβινγκ Πεν στο Ίδρυμα MOP στη Λα Κορούνια

Πορτρέτα διάσημων και σκηνές δρόμου περιλαμβάνονται στην έκθεση «Irving Penn: Centennial» που διοργανώνεται από το Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης της Νέας Υόρκης και παρουσιάζεται στην Ισπανία
LIFO NEWSROOM
Tependris vs Tependris

Εικαστικά / Tependris vs Tependris

Μια αναδρομική έκθεση με πίνακες και γλυπτά, εικονογραφήσεις και ηχογραφήσεις, έργα του Κωνσταντίνου Κακανιά από το 1996 μέχρι σήμερα, με θεματικές που εκτείνονται από τα βαθιά παιδικά τραύματα μέχρι το χιούμορ που χαρακτηρίζει τον πολυδιάστατο καλλιτέχνη.
ΝΙΚΟΣ ΤΣΕΠΕΤΗΣ
Μέσα στη μεγαλειώδη έκθεση των πορτρέτων του Φράνσις Μπέικον

Εικαστικά / Μέσα στη μεγαλειώδη έκθεση των πορτρέτων του Φράνσις Μπέικον

Η National Portrait Gallery του Λονδίνου φιλοξενεί μια από τις κορυφαίες εικαστικές εκθέσεις της χρονιάς παγκοσμίως, μια ρετροσπεκτίβα στο έργο του Βρετανού καλλιτέχνη που άλλαξε την προσωπογραφία, δημιουργώντας μια ανεπανάληπτη ζωγραφική της φιγούρας με σπαραγμό, απελπισία και ευαισθησία.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
ΕΠΕΞ Ο Τζάκσον Πόλοκ και η επιρροή που είχαν στο έργο του ο Πικάσο και οι μεξικανικές τοιχογραφίες

Πολιτισμός / Ο Πικάσο και οι μεξικανικές τοιχογραφίες στα πρώιμα έργα του Τζάκσον Πόλοκ

Μια μοναδική έκθεση στο Παρίσι παρουσιάζει πίνακές του από τα χρόνια που τον επηρέαζαν οι σουρεαλιστές και ο Καρλ Γιουνγκ, πριν ακόμα γίνει γνωστός για τα αφηρημένα έργα του με την τεχνική «dripping», το 1947.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
ΕΠΕΞ Μια έκθεση για τον Λουκά Σαμαρά με κύβους, τραπεζοειδή και παραισθητικές πύλες

Εικαστικά / Μια έκθεση για τον Λουκά Σαμαρά με κύβους, τραπεζοειδή και παραισθητικές πύλες

Η μοναδική οπτική του Λουκά Σαμαρά παρουσιάζεται στο μουσείο Dia Beacon της Νέας Υόρκης, στην πρώτη μεταθανάτια έκθεσή του και τελευταία στην οποία συνεργάστηκε ο ίδιος ο καλλιτέχνης.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Το πέρασμα του Χατζηκυριάκου-Γκίκα από τη Δύση στην Ανατολή μέσα από μια μνημειώδη έκθεση

Εικαστικά / Το πέρασμα του Χατζηκυριάκου-Γκίκα από τη Δύση στην Ανατολή μέσα από μια μνημειώδη έκθεση

Tο Μουσείο Μπενάκη, με αφορμή την επέτειο 30 χρόνων από τον θάνατό του σπουδαίου Έλληνα καλλιτέχνη, διοργανώνει μια έκθεση αφιερωμένη στο ταξίδι του από τη Δύση στην Ανατολή το 1958. Ένα ταξίδι κυριολεκτικό και μεταφορικό.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ