Σόνια Μπόις: Η μαύρη εικαστικός που τιμήθηκε με τον Χρυσό Λέοντα στην Μπιενάλε της Βενετίας

Σόνια Μπόις: Η δυναμική μαύρη εικαστικός που τιμήθηκε με το Χρυσό Λέοντα στη Μπιενάλε της Βενετίας Facebook Twitter
Η βράβευση της Σόνια Μπόις είναι πιο επίκαιρη από ποτέ, όχι μόνο γιατί είναι η πρώτη μαύρη γυναίκα καλλιτέχνιδα που εκπροσωπεί το Ηνωμένο Βασίλειο στο Εθνικό Περίπτερο, για το οποίο απέσπασε το βραβείο, αλλά γιατί η συζήτηση γύρω από τα ζητήματα της φυλής και του φύλου απασχολούν όσο ποτέ πριν τη χώρα στην οποία ζει και εργάζεται. Φωτ.: EPA
0

Ο τελευταίος Βρετανός νικητής του Χρυσού Λέοντα στην Μπιενάλε της Βενετίας ήταν ο Ρίτσαρντ Χάμιλτον το 1993. Το 2022, με την 59η Μπιενάλε να είναι αφιερωμένη κυρίως στο έργο των γυναικών εικαστικών και την κεντρική έκθεση σε επιμέλεια της Σεσίλια Αλεμάνι «Το γάλα των ονείρων» να αναδεικνύει το έργο υποτιμημένων και συχνά αγνοημένων γυναικών στην ιστορία της τέχνης, με τα βραβεία για το επίτευγμα ζωής της διοργάνωσης να απονέμονται στην Καταρίνα Φριτς και τη Σεσίλια Βικούνια, η βράβευση της Σόνια Μπόις είναι πιο επίκαιρη από ποτέ, όχι μόνο γιατί είναι η πρώτη μαύρη γυναίκα καλλιτέχνιδα που εκπροσωπεί το Ηνωμένο Βασίλειο στο Εθνικό Περίπτερο, για το οποίο απέσπασε το βραβείο, αλλά γιατί η συζήτηση γύρω από τα ζητήματα της φυλής και του φύλου απασχολούν όσο ποτέ πριν τη χώρα στην οποία ζει και εργάζεται.

Η Σόνια Μπόις συμμετείχε για πρώτη φορά στην Μπιενάλε το 2015, στην έκθεση «All the World's Features» του επιμελητή Okwui Enwezor. Ο αείμνηστος επιμελητής οργάνωσε μια υποδειγματική τότε Μπιενάλε με τη συμμετοχή πολλών μαύρων καλλιτεχνών, αναδεικνύοντας τα μεγάλα ζητήματα που απασχολούν σήμερα έντονα την εποχή μας, τη μαύρη κουλτούρα, την αποικιοκρατία, και ήταν αυτός χάρη στον οποίο πολλοί μαύροι καλλιτέχνες γνώρισαν ενθάρρυνση και τοποθετήθηκαν στο σύγχρονο τοπίο της τέχνης.

Η ερώτηση που έθεσε η Μπόις στις περφόρμερ με τις οποίες συνεργάστηκε ήταν απλή: «Ως γυναίκα, ως μαύρο άτομο, πώς αισθάνεσαι την ελευθερία; Πώς μπορείς να φανταστείς την ελευθερία;».

Το έργο της Μπόις στο Βρετανικό Περίπτερο, με τίτλο «Feeling Her Way», συνδυάζει βίντεο, κολάζ, μουσική και γλυπτική. Στο βίντεο πέντε μαύρες μουσικοί αυτοσχεδιάζουν και παίζουν με τις φωνές τους. Τα δωμάτια του περιπτέρου είναι γεμάτα με ήχους –άλλοτε αρμονικούς, άλλοτε συγκρουόμενους– που ενσαρκώνουν συναισθήματα ελευθερίας, δύναμης και ευαλωτότητας.

Σόνια Μπόις: Η δυναμική μαύρη εικαστικός που τιμήθηκε με το Χρυσό Λέοντα στη Μπιενάλε της Βενετίας Facebook Twitter
Μέσα στο περίπτερο εξελίσσεται ένα soundtrack, καθώς το κοινό περνά μέσα από αυτό, και δίνεται μια αφορμή για εξερεύνηση της δυνατότητας ενός συλλογικού παιχνιδιού ως οδού προς την καινοτομία. Φωτ.: EPA

Η ερώτηση που έθεσε η Μπόις στις περφόρμερ με τις οποίες συνεργάστηκε ήταν απλή: «Ως γυναίκα, ως μαύρο άτομο, πώς αισθάνεσαι την ελευθερία; Πώς μπορείς να φανταστείς την ελευθερία;». Μέσα στο περίπτερο εξελίσσεται ένα soundtrack, καθώς το κοινό περνά μέσα από αυτό, και δίνεται μια αφορμή για εξερεύνηση της δυνατότητας ενός συλλογικού παιχνιδιού ως οδού προς την καινοτομία.

Μάλιστα μια από τις περφόρμερς που επέλεξε η Μπόις είναι η Τανίτα Τικάραμ που έκανε ποπ καριέρα με παγκόσμια επιτυχία στα τέλη της δεκαετίας του 1980 και επιτυχίες όπως τα σινγκλ «Twist in My Sobriety» και «Good Tradition». Είναι μια από τι γυναίκες που κλήθηκαν να αυτοσχεδιάσουν, να αλληλεπιδράσουν και να παίξουν με τις φωνές τους, και τα βιντεό τους προβάλλονται ανάμεσα στις χαρακτηριστικές ταπετσαρίες και τις χρυσές γεωμετρικές δομές με την υπογραφή της Μπόις.

Καθηγήτρια Μαύρης Τέχνης και Σχεδιασμού στο University of the Arts του Λονδίνου, η Σόνια Μπόις, γεννημένη το 1962, με καταγωγή από την Καραϊβική, ζει και εργάζεται στο Λονδίνο. Η τέχνη της εξερευνά τη σχέση μεταξύ ήχου και μνήμης, τη δυναμική του χώρου και την ενσωμάτωση του θεατή. Συνεργάζεται στενά με άλλους καλλιτέχνες από το 1990, συχνά με αυτοσχεδιασμό και αυθόρμητες περφόρμανς από την πλευρά των συνεργατών της.

Μετά τις σπουδές τέχνης που έκανε, στα πρώτα καλλιτεχνικά της χρόνια χρησιμοποιούσε κιμωλία και παστέλ για να κάνει σχέδια των φίλων της, της οικογένειάς της και του εαυτού της, πριν αρχίσει να εργάζεται με διάφορα μέσα, όπως φωτογραφία, εγκατάσταση και κείμενο.

Έγινε γνωστή ως εξέχουσα φιγούρα της πολιτιστικής αναγέννησης των μαύρων Βρετανών τη δεκαετία του 1980, μέσα στο κίνημα που προέκυψε από την αντίθεση στον συντηρητισμό της Θάτσερ και τις πολιτικές του υπουργικού της συμβουλίου.

Χρησιμοποιώντας αυτό το κοινωνικό σκηνικό, η Μπόις παίρνει τις συμβατικές αφηγήσεις γύρω από το μαύρο σώμα και τις ανατρέπει, όπως και τις εθνογραφικές αντιλήψεις για τη φυλή που κυριαρχούσαν καθ' όλη τη διάρκεια της δουλείας και μετά τη χειραφέτηση των σκλάβων. Το έργο της αναφέρεται επίσης στον φεμινισμό όσο και στην επαναδιαπραγμάτευση της θέσης της μαύρης τέχνης μέσα στο πολιτιστικό ρεύμα της εποχής μας.

Σόνια Μπόις: Η δυναμική μαύρη εικαστικός που τιμήθηκε με το Χρυσό Λέοντα στη Μπιενάλε της Βενετίας Facebook Twitter
Το έργο της Μπόις στο Βρετανικό Περίπτερο, με τίτλο «Feeling Her Way», συνδυάζει βίντεο, κολάζ, μουσική και γλυπτική. Στο βίντεο πέντε μαύρες μουσικοί αυτοσχεδιάζουν και παίζουν με τις φωνές τους. Φωτ.: EPA

Άρχισε να ενσωματώνει κολάζ, που της επέτρεψε να έχει μεγάλη ελευθερία, αλλά και τη χρήση της γελοιογραφίας, με τις καρικατούρες της να αναδεικνύουν χαρακτηριστικά προσώπων και κοινωνιών που έμεναν στο σκοτάδι.

Το έργο της έχει και πολιτικό χαρακτήρα αφού μεταφέρει μηνύματα που περιστρέφονται γύρω από την αναπαράσταση των μαύρων, τις αντιλήψεις για το μαύρο σώμα και τις διάχυτες αντιλήψεις που προέκυψαν από τον επιστημονικό ρατσισμό.

Μέσα στα έργα της, η Μπόις εργάζεται για να μεταφέρει την προσωπική απομόνωση που προκύπτει από το να είσαι μαύρος σε μια λευκή κοινωνία. Στο έργο της διερευνά τις έννοιες του μαύρου σώματος ως «άλλου», δημιουργώντας πολύπλοκες ιστορίες.

Το 1989, ήταν μέλος μιας ομάδας τεσσάρων γυναικών καλλιτεχνών που δημιούργησαν μια έκθεση με τίτλο «The Other Story», η οποία ήταν η πρώτη έκθεση του βρετανικού μοντερνισμού που αναφέρεται στην αφρικανική, ασιατική και την προερχομένη από την Καραϊβική κουλτούρα.

Τα θέματά της ακόμα και σήμερα συνεχίζουν να είναι οι εμπειρίες μιας μαύρης γυναίκας που ζει σε μια λευκή κοινωνία και εξετάζει πώς η θρησκεία, η πολιτική και η σεξουαλική ταυτότητα συνθέτουν αυτή την εμπειρία.

Σόνια Μπόις: Η δυναμική μαύρη εικαστικός που τιμήθηκε με το Χρυσό Λέοντα στη Μπιενάλε της Βενετίας Facebook Twitter
Hylas and the Nymphs (1896) by JW Waterhouse.
Σόνια Μπόις: Η δυναμική μαύρη εικαστικός που τιμήθηκε με το Χρυσό Λέοντα στη Μπιενάλε της Βενετίας Facebook Twitter
Manchester Art Gallery, 2018: Στη θέση του πίνακα του Waterhouse, οι επισκέπτες κλήθηκαν να δημοσιεύσουν σχόλια σχετικά με την απεικόνιση των γυναικών στην γκαλερί.

Όταν το 2018, η Μπόις, στο πλαίσιο μιας αναδρομικής έκθεσης στην Manchester Art Gallery, προσκλήθηκε από τους επιμελητές της γκαλερί να δημιουργήσει νέα έργα σε διάλογο με τις συλλογές του 18ου και 19ου αιώνα, εκείνη προσκάλεσε καλλιτέχνες της περφόρμανς και ζήτησε να εμπλακούν με τα έργα που υπήρχαν στις αίθουσες. Επικεντρώθηκε σε καλλιτέχνες αφρικανικής και ασιατικής καταγωγής που έπαιξαν ρόλο στη διαμόρφωση της ιστορίας της βρετανικής τέχνης.

Στο πλαίσιο μιας από αυτές τις εκδηλώσεις οι καλλιτέχνες αποφάσισαν να αφαιρέσουν προσωρινά τον πίνακα του προραφαηλίτη ζωγράφου J. W. Waterhouse «Ο Ύλας και οι Νύμφες» από τον τοίχο της γκαλερί, λόγω των παραδοσιακών και φαλλοκρατικών συμβολισμών του πίνακα στην πρόσληψη της γυναικείας υπόστασης, κάτι που προκάλεσε μια μεγάλη συζήτηση για την πολιτική ορθότητα, για θέματα λογοκρισίας, για την ελευθερία των επιμελητών τόσο από το κοινό της γκαλερί όσο και από τα μέσα ενημέρωσης.

Τα έργα της Μπόις βρίσκονται στις συλλογές της Tate Modern, του Victoria & Albert Museum, της Government Art Collection, του British Council και της Arts Council Collection στο Southbank Centre.

Εικαστικά
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Η μεγάλη έκθεση του Steve McQueen για τα κινήματα που διαμόρφωσαν τη Μεγάλη Βρετανία

Εικαστικά / Η Μεγάλη Βρετανία που αντιστάθηκε υπάρχει ακόμα στις φωτογραφίες αυτής της έκθεσης

Από τις σουφραζέτες των αρχών του 20ού αιώνα μέχρι τις διαμαρτυρίες για τον πόλεμο στο Ιράκ, η έκθεση σε επιμέλεια του Steve McQueen συγκεντρώνει τις πιο δυνατές εικόνες μιας χώρας που βγήκε πολύ συχνά και πολύ δυνατά στους δρόμους.  
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Πώς η τεχνολογία αποκαθιστά το σημαντικότερο έργο της κλασικής ζωγραφικής 23 αιώνες μετά;

Αρχαιολογία & Ιστορία / Πώς η τεχνολογία αποκαθιστά το σημαντικότερο έργο της κλασικής ζωγραφικής 23 αιώνες μετά;

Η αρχαιομετρία, η τεχνητή νοημοσύνη και η καλλιτεχνική δημιουργία συνεργάστηκαν σε μια καινοτόμο μελέτη αποκατάστασης της τοιχογραφίας με το κυνήγι από τον τάφο του Φιλίππου στις Αιγές, ανοίγοντας νέους ορίζοντες στην αναβίωση της αρχαίας τέχνης.
M. HULOT
MARTIN GAYFORD: «Καμιά φορά οι κριτικοί κάνουμε εντελώς λάθος» Ή MARTIN GAYFORD: «Καμιά φορά οι κριτικοί κάνουμε λάθος»

Εικαστικά / Martin Gayford: «Καμιά φορά οι κριτικοί κάνουμε εντελώς λάθος»

Ένας από τους πιο επιδραστικούς κριτικούς τέχνης της Βρετανίας μιλά στη LiFO για τις τάσεις που διαμορφώνουν τη σύγχρονη τέχνη, τις φιλικές του σχέσεις με θρυλικούς καλλιτέχνες όπως ο Freud και ο Hockney, αλλά και για το αν η κριτική μπορεί όντως να επηρεάσει τα πράγματα.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Η πρώτη μεγάλη έκθεση της οραματίστριας καλλιτέχνιδας Ithell Colquhoun

Εικαστικά / Τα σουρεαλιστικά αριστουργήματα της Ithell Colquhoun σε μια μεγάλη έκθεση

Το πολύχρωμο και αποκρυφιστικό σύμπαν της ξετυλίγεται στην πρώτη μεγάλη έκθεση για την οραματίστρια καλλιτέχνιδα, που εξερευνά τη θέση των γυναικών και τη σημασία του φύλου.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ο Βαγγέλης Μπαλής δημιουργεί κεραμικούς σάτυρους που του μοιάζουν

Εικαστικά / Ο Βαγγέλης Μπαλής δημιουργεί κεραμικούς σάτυρους που του μοιάζουν

Ένας νέος καλλιτέχνης δημιουργεί μοναδικά αντικείμενα ανάλογα με τη διάθεσή του, ονειρεύεται έναν χώρο όπου θα δημιουργεί απερίσπαστος και δεν τον νοιάζει καθόλου να βιοποριστεί από την τέχνη.
ΣΤΕΦΑΝΙΑ ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΙΟΥ
Μια νέα έκθεση με χαρακτικά της ώριμης περιόδου της Βάσως Κατράκη

Εικαστικά / Βάσω Κατράκη: Η τέχνη της συγκινεί ακόμα

Έργα της σημαντικής Ελληνίδας χαράκτριας που παραπέμπουν στη βία της δικτατορίας, αλλά και άφυλες μορφές της όψιμης περιόδου της με αναφορά στην ελληνική αρχαιότητα, που υπερβαίνουν το ατομικό και γίνονται μέρος της συλλογικής μνήμης.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Τι απέγινε η πρωτοπορία στην τέχνη;

Εικαστικά / Τι απέγινε η πρωτοπορία στην τέχνη;

Ο κόσμος της σύγχρονης τέχνης έχει καταντήσει να μοιάζει με τσίρκο. Αλλά ο πραγματικός κακός της ιστορίας δεν είναι οι καλλιτέχνες, αλλά η σύγχρονη αγορά της τέχνης, η αξία της οποίας ξεπερνά πλέον τα 60 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως
THE LIFO TEAM
Ο Άνσελμ Κίφερ αποτίνει φόρο τιμής στον Βαν Γκογκ

Εικαστικά / Ο Άνσελμ Κίφερ αποτίνει φόρο τιμής στον Βαν Γκογκ

Μια νέα έκθεση στο Άμστερνταμ με πρόσφατα έργα του Κίφερ αναδεικνύει τη σύνδεσή του με τον Βαν Γκογκ και προκαλεί ήδη πολλές συζητήσεις. Ο σπουδαίος Γερμανός καλλιτέχνης εμπνέεται σταθερά, εδώ και 60 χρόνια, από τον Ολλανδό ζωγράφο. 
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Helmut Lang: What remains behind

Εικαστικά / Helmut Lang: Από το θρυλικό rubber dress στα πρωτόγονα γλυπτά του

Ο καλλιτέχνης και πρώην σχεδιαστής μόδας διατηρεί την προσήλωσή του στα υλικά και παρουσιάζει γλυπτά που θίγουν τη διαρκή εμμονή του με το θέμα της μνήμης, σε ένα σπίτι-σύμβολο του μοντερνισμού στο Λος Άντζελες.
ΣΤΕΛΛΑ ΛΙΖΑΡΔΗ
62 λεπτά με τον Ανέστη Ιωάννου

Εικαστικά / Από τη Νεφελοκοκκυγία στο skate και το τζιν: Το Εικαστικό Σύμπαν του Ανέστη Ιωάννου

Ο νεαρός εικαστικός αναζητά μια νέα μορφή ελευθερίας και απογείωσης, συνδέοντας τη δυναμική της street culture με την ουτοπία των Ορνίθων και των τσαρουχικών ονείρων, αναζητώντας μια έξοδο από το αστικό τραύμα σε έναν κόσμο γεμάτο δυνατότητες και φαντασία.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ο καινοτόμος κεραμίστας–γλύπτης Brian Rochefort παρουσιάζει στην Αθήνα νέα του έργα

Εικαστικά / Brian Rochefort: Ο ριζοσπάστης της κεραμικής παρουσιάζει τα νέα του έργα στην Αθήνα

Είναι διάσημος για τη δημιουργία μεγάλων, ζωηρών κεραμικών γλυπτών με μοναδικές υφές και αφηρημένα μοτίβα, ενώ οι συνθέσεις του ισορροπούν μεταξύ αταξίας και αρμονίας.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Τα ιστορικά έργα του Κώστα Πανιάρα από βινύλ σε μια νέα έκθεση

Εικαστικά / Τα ιστορικά έργα του Κώστα Πανιάρα από βινύλ σε μια νέα έκθεση

Το βινύλιο υποκαθιστά το χρώμα σε μια σειρά έργων που παρουσιάστηκαν με μεγάλη επιτυχία τη δεκαετία του ’80 στο Παρίσι και στη Νέα Υόρκη από τον Αλέξανδρο Ιόλα. Σαράντα χρόνια μετά, η γκαλερί The Breeder τα επανασυστήνει στο κοινό.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Κατσαδιώτης

Εικαστικά / «Tα έργα μου είναι σκοτεινά, αλλά δεν τα έχω σκεφτεί ποτέ ως προκλητικά»

Μία μέρα μετά τον βανδαλισμό των έργων του από τον βουλευτή της Νίκης, ο Χριστόφορος Κατσαδιώτης μιλά στη LiFO για τη δουλειά του που προκάλεσε τέτοιες αντιδράσεις σε συγκεκριμένες ομάδες.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
«Μια πολύ καλή ιδέα, τέλεια εκτελεσμένη»: Η προφορική ιστορία των Λέλουδων 

Εικαστικά / «Μια πολύ κακή ιδέα, τέλεια εκτελεσμένη»: Η προφορική ιστορία των Λέλουδων 

Πώς η ανάγκη μιας κολεκτίβας καλλιτεχνών για χώρο εξελίχθηκε σε ένα από τα πιο φιλόξενα κουίρ σποτ στο κέντρο της πόλης: Μέσα από τις αφηγήσεις των παιδιών που το έφτιαξαν και το έζησαν.  
ΙΩΝΑΣ ΚΑΛΛΙΜΑΝΗΣ