Σόνια Μπόις: Η μαύρη εικαστικός που τιμήθηκε με τον Χρυσό Λέοντα στην Μπιενάλε της Βενετίας

Σόνια Μπόις: Η δυναμική μαύρη εικαστικός που τιμήθηκε με το Χρυσό Λέοντα στη Μπιενάλε της Βενετίας Facebook Twitter
Η βράβευση της Σόνια Μπόις είναι πιο επίκαιρη από ποτέ, όχι μόνο γιατί είναι η πρώτη μαύρη γυναίκα καλλιτέχνιδα που εκπροσωπεί το Ηνωμένο Βασίλειο στο Εθνικό Περίπτερο, για το οποίο απέσπασε το βραβείο, αλλά γιατί η συζήτηση γύρω από τα ζητήματα της φυλής και του φύλου απασχολούν όσο ποτέ πριν τη χώρα στην οποία ζει και εργάζεται. Φωτ.: EPA
0

Ο τελευταίος Βρετανός νικητής του Χρυσού Λέοντα στην Μπιενάλε της Βενετίας ήταν ο Ρίτσαρντ Χάμιλτον το 1993. Το 2022, με την 59η Μπιενάλε να είναι αφιερωμένη κυρίως στο έργο των γυναικών εικαστικών και την κεντρική έκθεση σε επιμέλεια της Σεσίλια Αλεμάνι «Το γάλα των ονείρων» να αναδεικνύει το έργο υποτιμημένων και συχνά αγνοημένων γυναικών στην ιστορία της τέχνης, με τα βραβεία για το επίτευγμα ζωής της διοργάνωσης να απονέμονται στην Καταρίνα Φριτς και τη Σεσίλια Βικούνια, η βράβευση της Σόνια Μπόις είναι πιο επίκαιρη από ποτέ, όχι μόνο γιατί είναι η πρώτη μαύρη γυναίκα καλλιτέχνιδα που εκπροσωπεί το Ηνωμένο Βασίλειο στο Εθνικό Περίπτερο, για το οποίο απέσπασε το βραβείο, αλλά γιατί η συζήτηση γύρω από τα ζητήματα της φυλής και του φύλου απασχολούν όσο ποτέ πριν τη χώρα στην οποία ζει και εργάζεται.

Η Σόνια Μπόις συμμετείχε για πρώτη φορά στην Μπιενάλε το 2015, στην έκθεση «All the World's Features» του επιμελητή Okwui Enwezor. Ο αείμνηστος επιμελητής οργάνωσε μια υποδειγματική τότε Μπιενάλε με τη συμμετοχή πολλών μαύρων καλλιτεχνών, αναδεικνύοντας τα μεγάλα ζητήματα που απασχολούν σήμερα έντονα την εποχή μας, τη μαύρη κουλτούρα, την αποικιοκρατία, και ήταν αυτός χάρη στον οποίο πολλοί μαύροι καλλιτέχνες γνώρισαν ενθάρρυνση και τοποθετήθηκαν στο σύγχρονο τοπίο της τέχνης.

Η ερώτηση που έθεσε η Μπόις στις περφόρμερ με τις οποίες συνεργάστηκε ήταν απλή: «Ως γυναίκα, ως μαύρο άτομο, πώς αισθάνεσαι την ελευθερία; Πώς μπορείς να φανταστείς την ελευθερία;».

Το έργο της Μπόις στο Βρετανικό Περίπτερο, με τίτλο «Feeling Her Way», συνδυάζει βίντεο, κολάζ, μουσική και γλυπτική. Στο βίντεο πέντε μαύρες μουσικοί αυτοσχεδιάζουν και παίζουν με τις φωνές τους. Τα δωμάτια του περιπτέρου είναι γεμάτα με ήχους –άλλοτε αρμονικούς, άλλοτε συγκρουόμενους– που ενσαρκώνουν συναισθήματα ελευθερίας, δύναμης και ευαλωτότητας.

Σόνια Μπόις: Η δυναμική μαύρη εικαστικός που τιμήθηκε με το Χρυσό Λέοντα στη Μπιενάλε της Βενετίας Facebook Twitter
Μέσα στο περίπτερο εξελίσσεται ένα soundtrack, καθώς το κοινό περνά μέσα από αυτό, και δίνεται μια αφορμή για εξερεύνηση της δυνατότητας ενός συλλογικού παιχνιδιού ως οδού προς την καινοτομία. Φωτ.: EPA

Η ερώτηση που έθεσε η Μπόις στις περφόρμερ με τις οποίες συνεργάστηκε ήταν απλή: «Ως γυναίκα, ως μαύρο άτομο, πώς αισθάνεσαι την ελευθερία; Πώς μπορείς να φανταστείς την ελευθερία;». Μέσα στο περίπτερο εξελίσσεται ένα soundtrack, καθώς το κοινό περνά μέσα από αυτό, και δίνεται μια αφορμή για εξερεύνηση της δυνατότητας ενός συλλογικού παιχνιδιού ως οδού προς την καινοτομία.

Μάλιστα μια από τις περφόρμερς που επέλεξε η Μπόις είναι η Τανίτα Τικάραμ που έκανε ποπ καριέρα με παγκόσμια επιτυχία στα τέλη της δεκαετίας του 1980 και επιτυχίες όπως τα σινγκλ «Twist in My Sobriety» και «Good Tradition». Είναι μια από τι γυναίκες που κλήθηκαν να αυτοσχεδιάσουν, να αλληλεπιδράσουν και να παίξουν με τις φωνές τους, και τα βιντεό τους προβάλλονται ανάμεσα στις χαρακτηριστικές ταπετσαρίες και τις χρυσές γεωμετρικές δομές με την υπογραφή της Μπόις.

Καθηγήτρια Μαύρης Τέχνης και Σχεδιασμού στο University of the Arts του Λονδίνου, η Σόνια Μπόις, γεννημένη το 1962, με καταγωγή από την Καραϊβική, ζει και εργάζεται στο Λονδίνο. Η τέχνη της εξερευνά τη σχέση μεταξύ ήχου και μνήμης, τη δυναμική του χώρου και την ενσωμάτωση του θεατή. Συνεργάζεται στενά με άλλους καλλιτέχνες από το 1990, συχνά με αυτοσχεδιασμό και αυθόρμητες περφόρμανς από την πλευρά των συνεργατών της.

Μετά τις σπουδές τέχνης που έκανε, στα πρώτα καλλιτεχνικά της χρόνια χρησιμοποιούσε κιμωλία και παστέλ για να κάνει σχέδια των φίλων της, της οικογένειάς της και του εαυτού της, πριν αρχίσει να εργάζεται με διάφορα μέσα, όπως φωτογραφία, εγκατάσταση και κείμενο.

Έγινε γνωστή ως εξέχουσα φιγούρα της πολιτιστικής αναγέννησης των μαύρων Βρετανών τη δεκαετία του 1980, μέσα στο κίνημα που προέκυψε από την αντίθεση στον συντηρητισμό της Θάτσερ και τις πολιτικές του υπουργικού της συμβουλίου.

Χρησιμοποιώντας αυτό το κοινωνικό σκηνικό, η Μπόις παίρνει τις συμβατικές αφηγήσεις γύρω από το μαύρο σώμα και τις ανατρέπει, όπως και τις εθνογραφικές αντιλήψεις για τη φυλή που κυριαρχούσαν καθ' όλη τη διάρκεια της δουλείας και μετά τη χειραφέτηση των σκλάβων. Το έργο της αναφέρεται επίσης στον φεμινισμό όσο και στην επαναδιαπραγμάτευση της θέσης της μαύρης τέχνης μέσα στο πολιτιστικό ρεύμα της εποχής μας.

Σόνια Μπόις: Η δυναμική μαύρη εικαστικός που τιμήθηκε με το Χρυσό Λέοντα στη Μπιενάλε της Βενετίας Facebook Twitter
Το έργο της Μπόις στο Βρετανικό Περίπτερο, με τίτλο «Feeling Her Way», συνδυάζει βίντεο, κολάζ, μουσική και γλυπτική. Στο βίντεο πέντε μαύρες μουσικοί αυτοσχεδιάζουν και παίζουν με τις φωνές τους. Φωτ.: EPA

Άρχισε να ενσωματώνει κολάζ, που της επέτρεψε να έχει μεγάλη ελευθερία, αλλά και τη χρήση της γελοιογραφίας, με τις καρικατούρες της να αναδεικνύουν χαρακτηριστικά προσώπων και κοινωνιών που έμεναν στο σκοτάδι.

Το έργο της έχει και πολιτικό χαρακτήρα αφού μεταφέρει μηνύματα που περιστρέφονται γύρω από την αναπαράσταση των μαύρων, τις αντιλήψεις για το μαύρο σώμα και τις διάχυτες αντιλήψεις που προέκυψαν από τον επιστημονικό ρατσισμό.

Μέσα στα έργα της, η Μπόις εργάζεται για να μεταφέρει την προσωπική απομόνωση που προκύπτει από το να είσαι μαύρος σε μια λευκή κοινωνία. Στο έργο της διερευνά τις έννοιες του μαύρου σώματος ως «άλλου», δημιουργώντας πολύπλοκες ιστορίες.

Το 1989, ήταν μέλος μιας ομάδας τεσσάρων γυναικών καλλιτεχνών που δημιούργησαν μια έκθεση με τίτλο «The Other Story», η οποία ήταν η πρώτη έκθεση του βρετανικού μοντερνισμού που αναφέρεται στην αφρικανική, ασιατική και την προερχομένη από την Καραϊβική κουλτούρα.

Τα θέματά της ακόμα και σήμερα συνεχίζουν να είναι οι εμπειρίες μιας μαύρης γυναίκας που ζει σε μια λευκή κοινωνία και εξετάζει πώς η θρησκεία, η πολιτική και η σεξουαλική ταυτότητα συνθέτουν αυτή την εμπειρία.

Σόνια Μπόις: Η δυναμική μαύρη εικαστικός που τιμήθηκε με το Χρυσό Λέοντα στη Μπιενάλε της Βενετίας Facebook Twitter
Hylas and the Nymphs (1896) by JW Waterhouse.
Σόνια Μπόις: Η δυναμική μαύρη εικαστικός που τιμήθηκε με το Χρυσό Λέοντα στη Μπιενάλε της Βενετίας Facebook Twitter
Manchester Art Gallery, 2018: Στη θέση του πίνακα του Waterhouse, οι επισκέπτες κλήθηκαν να δημοσιεύσουν σχόλια σχετικά με την απεικόνιση των γυναικών στην γκαλερί.

Όταν το 2018, η Μπόις, στο πλαίσιο μιας αναδρομικής έκθεσης στην Manchester Art Gallery, προσκλήθηκε από τους επιμελητές της γκαλερί να δημιουργήσει νέα έργα σε διάλογο με τις συλλογές του 18ου και 19ου αιώνα, εκείνη προσκάλεσε καλλιτέχνες της περφόρμανς και ζήτησε να εμπλακούν με τα έργα που υπήρχαν στις αίθουσες. Επικεντρώθηκε σε καλλιτέχνες αφρικανικής και ασιατικής καταγωγής που έπαιξαν ρόλο στη διαμόρφωση της ιστορίας της βρετανικής τέχνης.

Στο πλαίσιο μιας από αυτές τις εκδηλώσεις οι καλλιτέχνες αποφάσισαν να αφαιρέσουν προσωρινά τον πίνακα του προραφαηλίτη ζωγράφου J. W. Waterhouse «Ο Ύλας και οι Νύμφες» από τον τοίχο της γκαλερί, λόγω των παραδοσιακών και φαλλοκρατικών συμβολισμών του πίνακα στην πρόσληψη της γυναικείας υπόστασης, κάτι που προκάλεσε μια μεγάλη συζήτηση για την πολιτική ορθότητα, για θέματα λογοκρισίας, για την ελευθερία των επιμελητών τόσο από το κοινό της γκαλερί όσο και από τα μέσα ενημέρωσης.

Τα έργα της Μπόις βρίσκονται στις συλλογές της Tate Modern, του Victoria & Albert Museum, της Government Art Collection, του British Council και της Arts Council Collection στο Southbank Centre.

Εικαστικά
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Project Mycelium: Η διάβρωση, η αναγέννηση και τα μανιτάρια που φυτρώνουν σε μια φανταστική τουαλέτα της Κάλλας

Εικαστικά / Μια πρωτοποριακή συνάντηση τέχνης, επιστήμης, ιστορίας και οικολογίας

Στο Project Mycelium, τρία εντυπωσιακά κοστούμια, που θα μπορούσαν να φοράνε η Μαρία Κάλλας, η βασίλισσα Αμαλία και ο Ιωάννης Καποδίστριας, καταβροχθίζονται από ζωντανούς μύκητες.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
Οι αόρατες δυνάμεις στο έργο της Καλλιόπης Παυλίδη

Εικαστικά / Οι αόρατες δυνάμεις στο έργο της Καλλιόπης Παυλίδη

Η 27χρονη εικαστικός μιλά για τη διαδρομή της από την Αθήνα στο Λος Άντζελες, για το πώς το ερωτικό πάθος μεταμόρφωσε την τέχνη της, καθώς και για τη μυστικιστική διάσταση στα έργα της. Για τη γνωριμία της με τη Lana Del Rey απέφυγε να μιλήσει.
ΙΩΝΑΣ ΚΑΛΛΙΜΑΝΗΣ
«Η εμμονή του βλέμματος»: Μας αφορά η τέχνη του Τέτση σήμερα;

The Review / Μας αφορά η τέχνη του Τέτση σήμερα;

Ποιο είναι το αποκαλούμενο «εθνικό αφήγημα» που υπηρετεί η Εθνική Πινακοθήκη; Ο Χρήστος Παρίδης συζητά με τον δημοσιογράφο και επιμελητή εκθέσεων Δημήτρη Τρίκα για τη νέα επετειακή έκθεση στη μνήμη του Παναγιώτη Τέτση, η οποία μόλις εγκαινιάστηκε στην Εθνική Πινακοθήκη.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Το εξαίσιο ελληνικό φως του Περικλή Βυζάντιου / Περικλής Βυζάντιος: από το Παρίσι της Μπελ Επόκ στο φως της Ύδρας 

Εικαστικά / Το εξαίσιο ελληνικό φως του Περικλή Βυζάντιου

Μια ανασκόπηση της ζωής και του έργου του ζωγράφου, που ήταν γνωστός για τα ελληνικά τοπία και την Ύδρα, με αφορμή την αναδρομική έκθεση του Περικλή και του Ντίκου Βυζάντιου στο Ίδρυμα Θεοχαράκη.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
 Μαρία Ελένα Βιέρα ντα Σίλβα: Η Συλλογή Guggenheim επανασυστήνει στο κοινό μια σημαντική ζωγράφο

Εικαστικά / Μαρία Ελένα Βιέρα ντα Σίλβα: Η Συλλογή Guggenheim επανασυστήνει στο κοινό μια σημαντική ζωγράφο

Με αφορμή την αναδρομική έκθεση στη Συλλογή Peggy Guggenheim στη Βενετία, έφτασε η στιγμή να ανακαλύψουμε τη ζωγράφο που θεωρείται εθνικός θησαυρός για την Πορτογαλία.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ματίς και Μαργκερίτ: Βλέποντας τον ζωγράφο μέσα από τα μάτια της κόρης του

Εικαστικά / Ματίς και Μαργκερίτ: Βλέποντας τον ζωγράφο μέσα από τα μάτια της κόρης του

Μια νέα έκθεση στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης στο Παρίσι με πορτρέτα της κόρης του Ανρί Ματίς, Μαργκερίτ, προσφέρει μια νέα οπτική στο έργο του μεγάλου Γάλλου καλλιτέχνη.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Μια άνοιξη γεμάτη τέχνη: 15 σημαντικές εκθέσεις που ξεκινούν τον Απρίλιο

Εικαστικά / Μια άνοιξη γεμάτη τέχνη: 15 σημαντικές εκθέσεις που ξεκινούν τον Απρίλιο

Αφρικανική τέχνη, κριτική στην αποικιοκρατία, έργα για τα δικαιώματα των ζώων και εμπνευσμένα από διαστημικά ταξίδια, νέοι καλλιτέχνες και αναδρομικές εκθέσεις σε μουσεία και γκαλερί της Αθήνας.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Τέσσερις σημαντικοί διεθνείς καλλιτέχνες αποτελούν τον προπομπό της μεγάλης έκθεσης που έρχεται τον Μάιο στο ΕΜΣΤ

Εικαστικά / ΕΜΣΤ: Τέσσερις διεθνείς καλλιτέχνες και μία θεματική έκθεση για τα ζώα που δεν έχει ξαναγίνει ποτέ

Δύο ατομικές εκθέσεις και δύο μεγάλης κλίμακας in situ εγκαταστάσεις φωτίζουν τη σχέση μας με τα ζώα και τις οικολογικές συνέπειες της αποικιοκρατίας ενώ αποτελούν προπομπό μιας μεγάλης έκθεσης που έρχεται τον Μάιο στο ΕΜΣΤ.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
«Μιλώντας για τα ζώα σε υποταγή μιλώ για όλα τα υποταγμένα σώματα»

Εικαστικά / «Μιλώντας για τα ζώα σε υποταγή μιλώ για όλα τα υποταγμένα σώματα»

Στην υποβλητική της έκθεση στο ΕΜΣΤ, η εικαστικός Τζάνις Ράφα αναδημιουργεί ένα φανταστικό περιβάλλον άδειων στάβλων για να μιλήσει για τη σχέση του ανθρώπινου και του ζωικού κόσμου, ενώ μας προκαλεί να σκεφτούμε τις έννοιες της φροντίδας και της αγάπης, αλλά και την ανάγκη μας για κυριαρχία.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Λάκης Παπαστάθης: Ένας ανήσυχος καλλιτέχνης, ένας υπέροχος άνθρωπος

Εικαστικά / Λάκης Παπαστάθης: Ένας ανήσυχος καλλιτέχνης, ένας υπέροχος άνθρωπος

Το Μουσείο Μπενάκη τιμά με μια σημαντική έκθεση τη μνήμη του σκηνοθέτη, διανοούμενου, ιστοριοδίφη και ερευνητή του λαϊκού μας πολιτισμού, συνδημιουργού του θρυλικού «Παρασκηνίου». Ο επιμελητής της έκθεσης, Γιώργος Σκεύας, μας μιλά γι’ αυτήν.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Η μεγάλη έκθεση του Steve McQueen για τα κινήματα που διαμόρφωσαν τη Μεγάλη Βρετανία

Εικαστικά / Η Μεγάλη Βρετανία που αντιστάθηκε υπάρχει ακόμα στις φωτογραφίες αυτής της έκθεσης

Από τις σουφραζέτες των αρχών του 20ού αιώνα μέχρι τις διαμαρτυρίες για τον πόλεμο στο Ιράκ, η έκθεση σε επιμέλεια του Steve McQueen συγκεντρώνει τις πιο δυνατές εικόνες μιας χώρας που βγήκε πολύ συχνά και πολύ δυνατά στους δρόμους.  
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Πώς η τεχνολογία αποκαθιστά το σημαντικότερο έργο της κλασικής ζωγραφικής 23 αιώνες μετά;

Αρχαιολογία & Ιστορία / Πώς η τεχνολογία αποκαθιστά το σημαντικότερο έργο της κλασικής ζωγραφικής 23 αιώνες μετά;

Η αρχαιομετρία, η τεχνητή νοημοσύνη και η καλλιτεχνική δημιουργία συνεργάστηκαν σε μια καινοτόμο μελέτη αποκατάστασης της τοιχογραφίας με το κυνήγι από τον τάφο του Φιλίππου στις Αιγές, ανοίγοντας νέους ορίζοντες στην αναβίωση της αρχαίας τέχνης.
M. HULOT