Τα σχέδια του Ραφαήλ: Ο πιο ευαίσθητος εθνικός θησαυρός της Μ. Βρετανίας Facebook Twitter

Τα σχέδια του Ραφαήλ: Ο πιο ευαίσθητος εθνικός θησαυρός της Μ. Βρετανίας

0

Ανάμεσα στα πολύτιμα εκθέματα και αντικείμενα του μουσείου Βικτόριας και Αλβέρτου (V&A) στο Λονδίνο, από τα πιο ευαίσθητα που κατέχει το μουσείο είναι τα σχέδια του Ραφαήλ, που θεωρούνται ένας από τους μεγαλύτερους θησαυρούς της Αναγέννησης. Για τα περίφημα σχέδια, ένα μόνιμο δάνειο της Βασίλισσας Βικτώριας προς το μουσείο από το 1865, έχει κατασκευαστεί ειδική αίθουσα, η Αίθουσα 48 του Ραφαήλ που είναι μεν κλειστή λόγω πανδημίας αλλά το κοινό μπορεί να κάνει μια online περιήγηση στα περίφημα έργα τέχνης, τα προσχέδια και τις λεπτομέρειες κάθε εικόνας σε υψηλή ευκρίνεια.

Η ιστορία της ανάθεσης του έργου στον Ραφαήλ ξεκινά όταν Πάπας της Ρώμης, ήταν ο Λέων Ι΄, ένας από τους σημαντικότερους πάτρονες των τεχνών που έφερε στην παπική αυλή τη μεγαλοπρέπεια και τη λαμπρότητα της αναγεννησιακής κουλτούρας. Ο Λέων Ι’ αποφάσισε να δημιουργήσει ορισμένες ταπισερί για την Καπέλα Σιστίνα για να συμβάλει στο φιλόδοξο πρόγραμμα διακόσμησης στο Παλάτι του Βατικανού. Ο Ραφαήλ εκείνη την εποχή είχε ήδη ασχοληθεί με τη διακόσμηση δύο μεγάλων δωματίων στο Παλάτι του Βατικανού – το Stanza della Segnatura και το Stanza d’Eliodoro και βρισκόταν στην ακμή της καριέρας του, ενώ θεωρείτο ο πιο διάσημος καλλιτέχνης στη Ρώμη.

Ο Ραφαήλ, έκανε τα σχέδια για δέκα ταπισερί που αναπαριστούσαν τη ζωή των Αποστόλων Πέτρου και Παύλου το διάστημα από το 1515 μέχρι το 1516. Από τα δέκα πρωτότυπα σχέδια μόνο επτά έχουν σωθεί και η ιστορία της κατασκευής και της διάσωσής τους είναι μυθιστορηματική.

Ο πάπας του ανέθεσε να συμπληρώσει τη διακόσμηση στους τοίχους της Καπέλα Σιστίνα στο πιο χαμηλό επίπεδο κάτω από τις νωπογραφίες που αναπαριστούσαν τη ζωή του Μωυσή και του Χριστού και ήταν φιλοτεχνημένες από τους κορυφαίους καλλιτέχνες της πρώιμης Αναγέννησης: τον Πιέτρο Περουτζίνο (τον δάσκαλο του Ραφαήλ), τον Ντομένικο Γκιρλαντάιο, τον Λούκα Σοντορέλι και τον Σάντρο Μποτιτσέλι, ενώ ήδη από το 1512, υπήρχαν και οι επαναστατικές τοιχογραφίες του Μιχαήλ Άγγελου στον ίδιο χώρο.

Τα σχέδια του Ραφαήλ: Ο πιο ευαίσθητος εθνικός θησαυρός της Μ. Βρετανίας Facebook Twitter
Ο θάνατος του Ανανία, 1515-1516:Τα θαύματα του Πέτρου μπορούν να θεραπεύσουν ή να τιμωρήσουν τις αμαρτίες. Εδώ, ο Πέτρος τιμωρεί έναν άνδρα για την ανυπακοή του. Φωτ.: © Victoria and Albert Museum, London. Courtesy Royal Collection Trust / Her Majesty Queen Elizabeth II, 2021

Ο Ραφαήλ, έκανε τα σχέδια για δέκα ταπισερί που αναπαριστούσαν τη ζωή των Αποστόλων Πέτρου και Παύλου το διάστημα από το 1515 μέχρι το 1516. Από τα δέκα πρωτότυπα σχέδια μόνο επτά έχουν σωθεί και η ιστορία της κατασκευής και της διάσωσής τους είναι μυθιστορηματική. Ο Ραφαήλ έχοντας εκείνη την εποχή ένα από τα μεγαλύτερα εργαστήρια στη Ρώμη, συνεργαζόταν και με πλήθος άλλων που είχαν ειδίκευση σε ειδικές κατασκευές, γλυπτά και αρχιτεκτονικά σχέδια, καθώς και σχέδια για υφάσματα, κεντήματα και μαρκετερί σε ξύλο και μάρμαρο.

Για την κατασκευή των σχεδίων συνεργάστηκε με κορυφαίους του εργαστηρίου του Βατικανού, το οποίο περιελάμβανε κορυφαίους καλλιτέχνες όπως ο Giulio Romano (1499 - 1546). Τα σχέδια ήταν αποτέλεσμα μιας συλλογικής προσπάθειας, όπως και τα περισσότερα έργα μεγάλης κλίμακας που παρήχθησαν κατά την Αναγέννηση. 

Στο μεγάλο εργαστήριο του Ραφαήλ δούλεψαν πυρετωδώς εκείνος και οι βοηθοί του για να στείλουν τα σχέδια στις Βρυξέλλες, τα οποία έπρεπε να στείλουν αντεστραμμένα, (ως αρνητικά, για να μεταφερθούν ως θετικά στον αργαλειό), κάτι που οι ζωγράφοι της εποχής έπρεπε να το προβλέπουν στις συνθέσεις τους.

Τα σχέδια του Ραφαήλ: Ο πιο ευαίσθητος εθνικός θησαυρός της Μ. Βρετανίας Facebook Twitter
O Παύλος κηρύττει στην Αθήνα, 1515-1516: Στο τελευταίο επεισόδιο της σειράς των Πράξεων των Αποστόλων του Ραφαήλ, ο Παύλος βρίσκεται στην Αθήνα για να κηρύξει και να μετατρέψει τους πιστούς της αρχαίας ειδωλολατρικής θρησκείας σε χριστιανούς.

Τα σχέδια ταξίδεψαν στις Βρυξέλλες, στο διάσημο εργαστήριο του Pieter Coecke van Aelst, που εκείνη την εποχή ήταν το σημαντικότερο κέντρο παραγωγής ταπετσαρίας στην Ευρώπη. Τα σχέδια κόπηκαν σε λωρίδες των 90 εκατοστών, όσο ήταν το φάρδος των αργαλειών και υφάνθηκαν με μετάξι, μαλλί και χρυσό. 

Οι τελευταίες τελειωμένες ταπισερί από τα εργαστήρια των Βρυξελλών στάλθηκαν στη Ρώμη πριν τον θάνατο του Ραφαήλ το 1520 και συνολικά επτά από τις δέκα που είχαν παραγγελθεί ήταν έτοιμες να κρεμαστούν στο παρεκκλήσι της Σιστίνα για τις εορταστικές εκδηλώσεις των Χριστουγέννων το 1519.

Τρεις από αυτές έφτασαν στο Βατικανό λίγο πριν τον θάνατο του Λέοντα Ι’ το 1521. Στην απογραφή που έγινε μετά τον θάνατό του απαριθμήθηκαν δέκα ταπισερί που ονομάζονται “Scuola Vecchia”.

Θεωρητικά το εργαστήριο των Βρυξελλών έπρεπε να επιστρέψει τα περίφημα σχέδια στο Βατικανό, όμως στα εργαστήρια του van Aelst, αντιγράφηκαν τα σχέδια και διάφορες εκδοχές τους είδαν το φως μέσα στους επόμενους αιώνες σε αντιγραφές που είχαν παραγγείλει στο εργαστήριο πολλοί μονάρχες της Ευρώπης. Αυτό που γνωρίζουμε είναι πως μετά την παράδοση των ταπισερί στο Παλάτι του Βατικανού, χάνονται τα ίχνη των σχεδίων για σχεδόν έναν αιώνα.

Τα σχέδια του Ραφαήλ: Ο πιο ευαίσθητος εθνικός θησαυρός της Μ. Βρετανίας Facebook Twitter
Η Θυσία στα Λύστρα, 1515-1516: Οι απόστολοι Παύλος και Βαρνάβας συνεχίζουν την αποστολή τους στην πόλη της Λύστρας όπου οι κάτοικοι τους θεωρούν παγανιστικούς θεούς και ετοιμάζονται να τους προσφέρουν θυσία. Φωτ.: © Victoria and Albert Museum, London. Courtesy Royal Collection Trust / Her Majesty Queen Elizabeth II, 2021

Μερικά από αυτά τα κομμάτια που παρήχθησαν στις Βρυξέλλες φυλάσσονται στη Μάντοβα και στη Μαδρίτη, ενώ έχουν εξαφανιστεί εκείνα του Φραγκίσκου Α’ στη Γαλλία και του Ερρίκου 8ου στην Αγγλία.

Τα σχέδια ξαφνικά επανεμφανίζονται στην Γένοβα στις αρχές του 17ου αιώνα. Στη συνέχεια αγοράστηκαν από τον Πρίγκιπα Κάρολο, και έφτασαν στην Αγγλία το 1623 για να χρησιμεύσουν ως σχέδια ταπισερί για το πρόσφατα ιδρυμένο εργοστάσιο ταπετσαρίας Mortlake, σε ένα χωριό δυτικά του Λονδίνου, το 1619. Διάφορες αντιγραφές σε ταπετσαρίες κρέμονται σε πύργους της Αγγλίας και στη Γαλλία, σε μεγάλες συλλογές.

Μετά την Αποκατάσταση της Αγγλικής μοναρχίας το 1660, τα σχέδια επέστρεψαν στην κατοχή του Βασιλιά Καρόλου Β ', αλλά η ιστορία της δημόσιας εμφάνισής τους ξεκίνησε μόνο όταν ο Ουίλιαμ ο Γ΄ έγινε βασιλιάς το 1689.

Ήταν η πρώτη φορά που οι λωρίδες των σχεδίων συναρμολογήθηκαν για να παρουσιαστούν σε ειδική αίθουσα στο Hampton Court προκειμένου να εκτεθούν δημόσια. Τα σχέδια μετακινήθηκαν αργότερα μεταξύ του Buckingham House (1763), του Windsor (1787 - 88) και πίσω στο Hampton Court (1804). Μεταξύ του 1817 και 1819, εκτέθηκαν στο Βρετανικό Ίδρυμα και γενικώς μετακινήθηκαν χωρίς μεγάλη φροντίδα επί σειρά ετών και αιώνων. Πολλοί δε δίστασαν να τα σημειώσουν ή να τα σημαδέψουν και τα σημάδια της επέμβασης είναι ορατά μέχρι σήμερα.

Τα σχέδια του Ραφαήλ: Ο πιο ευαίσθητος εθνικός θησαυρός της Μ. Βρετανίας Facebook Twitter
Η θεραπεία του χωλού, 1515-1516: Αυτή η σκηνή απεικονίζει το πρώτο θαύμα που έκανε ο Πέτρος - ένα γεγονός που συμβολίζει την πνευματική θεραπευτική του δύναμη και τη μετατροπή των Εβραίων σε Χριστιανούς. Φωτ.: © Victoria and Albert Museum, London. Courtesy Royal Collection Trust / Her Majesty Queen Elizabeth II, 2021

Όταν ιδρύθηκε η Εθνική Πινακοθήκη το 1824, θεωρήθηκε ότι θα ήταν το φυσικό τους σπίτι, αλλά αυτή η επιλογή ξεχάστηκε σύντομα μετά από διάφορες εναλλακτικές προτάσεις. Η Μεγάλη Έκθεση του 1851 στο Λονδίνο οδήγησε στην ίδρυση του Μουσείου του Νότιου Κένσινγκτον (αργότερα V&A), και τα σχέδια τελικά κατατέθηκαν με δάνειο στο Μουσείο το 1865 από τη Βασίλισσα Βικτώρια ως αφιέρωμα στον Πρίγκιπα Άλμπερτ, με το όνομα «Συλλογή Ραφαήλ».

Φιλοξενούνται σε ένα σκηνικό χώρο σε κλίμακα και συνθήκες παρόμοιες με αυτές των ταπισερί στο παρεκκλήσι της Σιστίνα.

Υποβλήθηκαν σε «θεραπείες» και συντηρήσεις, με πιο πρόσφατη αυτή του 2020 που σηματοδοτούσε την 500ή επέτειο του θανάτου του Ραφαήλ, και εργασίες σε μια ανανεωμένη γκαλερί που επιτρέπει μια νέα ερμηνευτική προσέγγιση και μεταμορφώνει τον τρόπο με τον οποίο οι επισκέπτες του μουσείου βιώνουν την εμπειρία της θέασης των σχεδίων. Η πανδημία «δημιούργησε» μια άνευ προηγουμένου πρόσβαση σε θεατές από όλο τον κόσμο που γνωρίζουν από κοντά,και δωρεάν τους θησαυρούς της Αναγέννησης.

Τα σχέδια του Ραφαήλ: Ο πιο ευαίσθητος εθνικός θησαυρός της Μ. Βρετανίας Facebook Twitter
Η θαυμαστή αλιεία, 1515-1516: Αυτή η σκηνή απεικονίζει μια από τις ιδρυτικές στιγμές του Χριστιανισμού - όταν ο Εβραίος ψαράς Συμεών, που αργότερα μετονομάστηκε Πέτρος, καλείται να είναι ο πρώτος απόστολος (ή μαθητής) του Ιησού Χριστού. Φωτ.: © Victoria and Albert Museum, London. Courtesy Royal Collection Trust / Her Majesty Queen Elizabeth II, 2021
Τα σχέδια του Ραφαήλ: Ο πιο ευαίσθητος εθνικός θησαυρός της Μ. Βρετανίας Facebook Twitter
Ο προσηλυτισμός του ανθύπατου (ή Η τύφλωση του Ελύμα), 1515-1516: Ο Παύλος κηρύττει σε έναν Ρωμαίο κυβερνήτη και τον προσηλυτίζει στον Χριστιανισμό πραγματοποιώντας ένα θαύμα. Φωτ.: © Victoria and Albert Museum, London. Courtesy Royal Collection Trust / Her Majesty Queen Elizabeth II, 2021
Τα σχέδια του Ραφαήλ: Ο πιο ευαίσθητος εθνικός θησαυρός της Μ. Βρετανίας Facebook Twitter
O Χριστός επιλέγει τον Πέτρο, 1515-1516: Μετά τη Σταύρωσή του, ο Ιησούς επιστρέφει από τους νεκρούς, επιλέγοντας τον Πέτρο ως τον πρώτο εκπρόσωπό του στη γη και του αναθέτει τα κλειδιά για τις Πύλες του Ουρανού. Φωτ.: © Victoria and Albert Museum, London. Courtesy Royal Collection Trust / Her Majesty Queen Elizabeth II, 2021
Εικαστικά
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Άγγελος Μεργές: Οff season παραθεριστές με χρώματα που εκπέμπουν ηλεκτρισμένη ενέργεια

Εικαστικά / Παραθεριστές ή πρόσφυγες; Οι αινιγματικές φιγούρες του Άγγελου Μεργέ

Ο 36χρονος Έλληνας ζωγράφος, με έδρα τη Ζυρίχη, εκθέτει στην γκαλερί Καλφαγιάν έργα του με διφορούμενες –έντονα χρωματισμένες και ηλεκτρισμένες– ανθρώπινες φιγούρες σε off season παραλίες, που θυμίζουν ήρωες του Αντονιόνι.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Leigh Bowery: ακόρεστη όρεξη για έρωτα και υψηλή τέχνη από την καλτ φιγούρα που σημάδεψε μια εποχή

Nothing Days / Leigh Bowery: Ακόρεστη όρεξη για έρωτα και υψηλή τέχνη από την καλτ φιγούρα που σημάδεψε μια εποχή

Ο εκκεντρικός καλλιτέχνης που ο Boy George είχε χαρακτηρίσει ως «μοντέρνα τέχνη με πόδια» έζησε μια περιπετειώδη ζωή με εκατοντάδες συνευρέσεις στις τουαλέτες του Λονδίνου, δημιουργώντας ταυτόχρονα τέχνη με τα μοναδικά καλτ κοστούμια του που σημάδεψαν μια γενιά σχεδιαστών και εξακολουθούν να εμπνέουν.
M. HULOT
Project Mycelium: Η διάβρωση, η αναγέννηση και τα μανιτάρια που φυτρώνουν σε μια φανταστική τουαλέτα της Κάλλας

Εικαστικά / Μια πρωτοποριακή συνάντηση τέχνης, επιστήμης, ιστορίας και οικολογίας

Στο Project Mycelium, τρία εντυπωσιακά κοστούμια, που θα μπορούσαν να φοράνε η Μαρία Κάλλας, η βασίλισσα Αμαλία και ο Ιωάννης Καποδίστριας, καταβροχθίζονται από ζωντανούς μύκητες.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
Οι αόρατες δυνάμεις στο έργο της Καλλιόπης Παυλίδη

Εικαστικά / Οι αόρατες δυνάμεις στο έργο της Καλλιόπης Παυλίδη

Η 27χρονη εικαστικός μιλά για τη διαδρομή της από την Αθήνα στο Λος Άντζελες, για το πώς το ερωτικό πάθος μεταμόρφωσε την τέχνη της, καθώς και για τη μυστικιστική διάσταση στα έργα της. Για τη γνωριμία της με τη Lana Del Rey απέφυγε να μιλήσει.
ΙΩΝΑΣ ΚΑΛΛΙΜΑΝΗΣ
«Η εμμονή του βλέμματος»: Μας αφορά η τέχνη του Τέτση σήμερα;

The Review / Μας αφορά η τέχνη του Τέτση σήμερα;

Ποιο είναι το αποκαλούμενο «εθνικό αφήγημα» που υπηρετεί η Εθνική Πινακοθήκη; Ο Χρήστος Παρίδης συζητά με τον δημοσιογράφο και επιμελητή εκθέσεων Δημήτρη Τρίκα για τη νέα επετειακή έκθεση στη μνήμη του Παναγιώτη Τέτση, η οποία μόλις εγκαινιάστηκε στην Εθνική Πινακοθήκη.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Το εξαίσιο ελληνικό φως του Περικλή Βυζάντιου / Περικλής Βυζάντιος: από το Παρίσι της Μπελ Επόκ στο φως της Ύδρας 

Εικαστικά / Το εξαίσιο ελληνικό φως του Περικλή Βυζάντιου

Μια ανασκόπηση της ζωής και του έργου του ζωγράφου, που ήταν γνωστός για τα ελληνικά τοπία και την Ύδρα, με αφορμή την αναδρομική έκθεση του Περικλή και του Ντίκου Βυζάντιου στο Ίδρυμα Θεοχαράκη.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
 Μαρία Ελένα Βιέρα ντα Σίλβα: Η Συλλογή Guggenheim επανασυστήνει στο κοινό μια σημαντική ζωγράφο

Εικαστικά / Μαρία Ελένα Βιέρα ντα Σίλβα: Η Συλλογή Guggenheim επανασυστήνει στο κοινό μια σημαντική ζωγράφο

Με αφορμή την αναδρομική έκθεση στη Συλλογή Peggy Guggenheim στη Βενετία, έφτασε η στιγμή να ανακαλύψουμε τη ζωγράφο που θεωρείται εθνικός θησαυρός για την Πορτογαλία.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ματίς και Μαργκερίτ: Βλέποντας τον ζωγράφο μέσα από τα μάτια της κόρης του

Εικαστικά / Ματίς και Μαργκερίτ: Βλέποντας τον ζωγράφο μέσα από τα μάτια της κόρης του

Μια νέα έκθεση στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης στο Παρίσι με πορτρέτα της κόρης του Ανρί Ματίς, Μαργκερίτ, προσφέρει μια νέα οπτική στο έργο του μεγάλου Γάλλου καλλιτέχνη.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Μια άνοιξη γεμάτη τέχνη: 15 σημαντικές εκθέσεις που ξεκινούν τον Απρίλιο

Εικαστικά / Μια άνοιξη γεμάτη τέχνη: 15 σημαντικές εκθέσεις που αξίζει να δείτε

Αφρικανική τέχνη, κριτική στην αποικιοκρατία, έργα για τα δικαιώματα των ζώων και εμπνευσμένα από διαστημικά ταξίδια, νέοι καλλιτέχνες και αναδρομικές εκθέσεις σε μουσεία και γκαλερί της Αθήνας.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Τέσσερις σημαντικοί διεθνείς καλλιτέχνες αποτελούν τον προπομπό της μεγάλης έκθεσης που έρχεται τον Μάιο στο ΕΜΣΤ

Εικαστικά / ΕΜΣΤ: Τέσσερις διεθνείς καλλιτέχνες και μία θεματική έκθεση για τα ζώα που δεν έχει ξαναγίνει ποτέ

Δύο ατομικές εκθέσεις και δύο μεγάλης κλίμακας in situ εγκαταστάσεις φωτίζουν τη σχέση μας με τα ζώα και τις οικολογικές συνέπειες της αποικιοκρατίας ενώ αποτελούν προπομπό μιας μεγάλης έκθεσης που έρχεται τον Μάιο στο ΕΜΣΤ.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
«Μιλώντας για τα ζώα σε υποταγή μιλώ για όλα τα υποταγμένα σώματα»

Εικαστικά / «Μιλώντας για τα ζώα σε υποταγή μιλώ για όλα τα υποταγμένα σώματα»

Στην υποβλητική της έκθεση στο ΕΜΣΤ, η εικαστικός Τζάνις Ράφα αναδημιουργεί ένα φανταστικό περιβάλλον άδειων στάβλων για να μιλήσει για τη σχέση του ανθρώπινου και του ζωικού κόσμου, ενώ μας προκαλεί να σκεφτούμε τις έννοιες της φροντίδας και της αγάπης, αλλά και την ανάγκη μας για κυριαρχία.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Λάκης Παπαστάθης: Ένας ανήσυχος καλλιτέχνης, ένας υπέροχος άνθρωπος

Εικαστικά / Λάκης Παπαστάθης: Ένας ανήσυχος καλλιτέχνης, ένας υπέροχος άνθρωπος

Το Μουσείο Μπενάκη τιμά με μια σημαντική έκθεση τη μνήμη του σκηνοθέτη, διανοούμενου, ιστοριοδίφη και ερευνητή του λαϊκού μας πολιτισμού, συνδημιουργού του θρυλικού «Παρασκηνίου». Ο επιμελητής της έκθεσης, Γιώργος Σκεύας, μας μιλά γι’ αυτήν.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Η μεγάλη έκθεση του Steve McQueen για τα κινήματα που διαμόρφωσαν τη Μεγάλη Βρετανία

Εικαστικά / Η Μεγάλη Βρετανία που αντιστάθηκε υπάρχει ακόμα στις φωτογραφίες αυτής της έκθεσης

Από τις σουφραζέτες των αρχών του 20ού αιώνα μέχρι τις διαμαρτυρίες για τον πόλεμο στο Ιράκ, η έκθεση σε επιμέλεια του Steve McQueen συγκεντρώνει τις πιο δυνατές εικόνες μιας χώρας που βγήκε πολύ συχνά και πολύ δυνατά στους δρόμους.  
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ