Όσοι γνωρίζουν πρόσωπα και πράγματα της ευρωπαϊκής «δύσκολης» τζαζ και του «ελεύθερου αυτοσχεδιασμού» (free improvisation) θα έχουν, πάντα, τον γερμανό κοντραμπασίστα και δευτερευόντως τουμπίστα Peter Kowald (1944-2002) για «θεό» τους.
Δεν είναι μόνον οι συμμετοχές του στις ιστορικές ηχογραφήσεις της euro-jazz από την δεκαετία του ’60, η παρουσία του δηλαδή στην Globe Unity Orchestra του Alexander von Schlippenbach (μαζί με τον Jackie Liebezeit των CΑΝ, τον Mani Neumeier των Guru Guru κ.ά., χρόνια πριν αρχίσει να μπουσουλάει το krautrock), η συνεισφορά του στο Peter Brötzmann Octet και στο… πυροβολημένο “Machine Gun” του 1968, όπως και η κεντρικότητά του στο Pierre Favre Trio και στο ιστορικό “Santana” (1968), δεν είναι μόνον η καταλυτική παρουσία του, στο πρώτο μισό της δεκαετίας του ’80 στην London Jazz Composers’ Orchestra, είναι περαιτέρω η διεμβολιστική του παρουσία σε απειράριθμα projects, από τα late 60s έως τα early 00s, που θα έφερνε τον Peter Kowald παντού στον κόσμο, να συνεργάζεται στο πάλκο με τους πάντες, ηχογραφώντας ακαταπαύστως και βιώνοντας στην πράξη την έννοια τού «παγκόσμιου μουσικού», χρόνια πριν ο όρος καταστεί συνώνυμος της κοινοτοπίας και του αναμενόμενου.
Προσωπικώς, είχα την χαρά να γνωρίσω από κοντά τον Peter Kowald στα μέσα της δεκαετίας του ’90, στην Πάτρα. Εκείνη την εποχή ο Πέτρος, όπως τον έλεγαν οι φίλοι του, είχε ισχυρούς δεσμούς με την πόλη, καθώς η σύντροφός του ήταν η πατρινή εικαστικός Ειρήνη Μπράττη, με αποτέλεσμα να μένει για κάποια διαστήματα στην πόλη, να δίνει live και να συχνάζει σε γνωστά στέκια.
Προσωπικώς, είχα την χαρά να γνωρίσω από κοντά τον Peter Kowald στα μέσα της δεκαετίας του ’90, στην Πάτρα. Εκείνη την εποχή ο Πέτρος, όπως τον έλεγαν οι φίλοι του, είχε ισχυρούς δεσμούς με την πόλη, καθώς η σύντροφός του ήταν η πατρινή εικαστικός Ειρήνη Μπράττη, με αποτέλεσμα να μένει για κάποια διαστήματα στην πόλη, να δίνει live και να συχνάζει σε γνωστά στέκια.
Μπορεί να ζούσα τότε στην Αθήνα, αλλά όποτε πήγαινα στην Πάτρα δεν υπήρχε περίπτωση να μην συναντήσω τον Peter Kowald, ψηλά πάνω στο Κάστρο, συζητώντας για τα «τότε», αλλά και για τα παλαιότερα...
Τον ρωτούσα π.χ. και μου μιλούσε για την… τρέλα που κουβαλούσε ο θρυλικός γερμανός σαξοφωνίστας και κλαρινίστας Peter Brötzmann (που χρόνια αργότερα θα γινόταν εξώφυλλο και στο βρετανικό μουσικό περιοδικό “The Wire”), αλλά και για το διαρκές του ενδιαφέρον να συνδέσει την έννοια και την πρακτική του αυτοσχεδιασμού με τα εικαστικά, το θέατρο, το χορό, τις performances κ.λπ.
Είχε προχωρήσει ο Peter Kowald από πολύ νωρίς, σε άλλα «χωράφια», τα οποία η δισκογραφία, ούτως ή άλλως, δεν θα μπορούσε ποτέ να αποτυπώσει στην ολότητά τους.
Αργότερα θα τον συναντούσα και στα γραφεία του περιοδικού «Jazz & Τζαζ» και κάποια στιγμή ο συνεργάτης του σαξοφωνίστας-κλαρινίστας Φλώρος Φλωρίδης θα ήταν εκείνος που θα μας πρόφταινε τα κακά μαντάτα. Ο Peter Kowald είχε πεθάνει στη Νέα Υόρκη, από καρδιακή προσβολή στα 58 του, στις 21 Σεπτεμβρίου 2002, μετά από κάποια συναυλία…
Η σχέση του Peter Kowald με την Ελλάδα υπήρξε βαθειά και ουσιαστική. Δεν ήταν το γεγονός πως ζούσε εδώ, ούτε το ότι μιλούσε την γλώσσα μας (είχε σπουδάσει ελληνική φιλολογία, έχοντας μεταφράσει στην γερμανική ποιήματα των Οδυσσέα Ελύτη, Γιάννη Ρίτσου κ.ά., όπως και ρεμπέτικα τραγούδια), είναι το ότι είχε μπει στο πετσί της κουλτούρας μας, πίνοντας και τρώγοντας σαν Έλληνας και ακούγοντας-γλεντώντας με λαϊκά και δημοτικά τραγούδια.
Για πρώτη φορά ο Peter Kowald θα ερχόταν στην Ελλάδα στην δεκαετία του ’60 και το γεγονός πως, αρκετά νωρίς, στο LP τής Globe Unity Orchestra “Jahrmarkt / Local Fair” [Po Torch] από το 1977, συνεργάζεται με το ηπειρώτικο Μουσικόν Συγκρότημα Σπύρου Παπανδρέου (Βαγγέλης Ζήκας κλαρίνο, Βασίλης Ζήκας κρουστά, Αλέκος Ζαγόρας κιθάρα, Σπύρος Παπανδρέου φωνή, κιθάρα), που είχε ως έδρα του την τότε Δυτική Γερμανία (ο ηπειρώτης τραγουδιστής Σπύρος Παπανδρέου ήταν μετανάστης, εκεί, από το 1961), λέει πολλά, πάρα πολλά.
H σύνθεση “Local fair”, που ανήκε στον Peter Kowald και που απλωνόταν σε όλη την δεύτερη πλευρά του δίσκου, περιείχε ζωντανά αποσπάσματα από την εμφάνιση διαφόρων σχημάτων, στο Wuppertal (γερμανική πόλη, σχετικώς κοντά στα σύνορα με την Ολλανδία), κατά τη διάρκεια του 4ου Wuppertaler Free Jazz Workshop, της 5ης Ιουνίου 1976.
Φυσικά υπήρχε «ανακατασκευή» του υλικού στο στούντιο, με τον Peter Kowald να δουλεύει όπως ο Karlheinz Stockhausen π.χ., χρησιμοποιώντας όλα αυτά τα διαφορετικά ηχητικά μοτίβα ως musique concrète, ενώνοντάς τα, διαχέοντας το ένα μέσα στο άλλο και δημιουργώντας κάτι νέο, κάτι διαφορετικό.
Επηρεασμένος από τις ελληνικές λαϊκές γιορτές, έτσι όπως εκείνες εξελίσσονταν στα χωριά, στην δεκαετία του ’60, με τις ταβέρνες και τα καφενεία να μεταδίδουν από τα τζουκ-μποξ διαφορετικά τραγούδια –καθόσουν, ας πούμε, στην πλατεία του χωριού και άκουγες ταυτόχρονα τις μουσικές από τρία διαφορετικά καφενεία–, ο Peter Kowald αναπολεί την εποχή όπου άκουγε Γιώργο Ζαμπέτα, Γιώτα Λυδία, Βασίλη Τσιτσάνη και δημοτικά, στην ελληνική επαρχία, και αυτήν ακριβώς την οχλοβοή αναπαριστά στο “Local fair”.
Μετά το 6:30 ακούς κλαρίνα και από το 11:35 ακούς και δημοτικό τραγούδι...
Local Fair (live) GLOBE UNITY ORCHESTRA (1977 audio)
Φυσικά, ο Peter Kowald ήταν από τους μόνιμους καλεσμένους στο Jazz Club του Γιώργου Μπαράκου, στην Πλατεία Ραγκαβά, στην Πλάκα, καθώς πρέπει να έπαιξε για πρώτη φορά εκεί, σόλο, προς το τέλος Ιουλίου του 1978, ενώ τον Ιανουάριο του 1979 θα εμφανιζόταν με τον περίφημο βρετανό σαξοφωνίστα Evan Parker τόσο στην Αθήνα (στο Jazz Club και στον κινηματογράφο Ελυζέ, στα Ιλίσια), όσο και στην Θεσσαλονίκη (Δον Κιχώτης, Θέατρο Ρούλας Πατεράκη).
Την ίδια χρονιά εξαιρετικές εντυπώσεις (υπάρχουν τα reviews στα περιοδικά της εποχής) θα επεφύλασσε το τρίο των Leo Smith τρομπέτα, Peter Kowald κοντραμπάσο και Günter Sommer ντραμς (15-19 Νοε. 1979) ξανά στο Jazz Club, μα και στο Θέατρο Αλάμπρα, στην Πατησίων & Στουρνάρη (αργότερα και στη Θεσσαλονίκη), όπως και την επόμενη χρονιά, με την παρουσία και των τριών, στο φεστιβάλ Praxis, πάλι στο Θέατρο Αλάμπρα (Οκτ. 1980).
Τον Μάρτιο του 1981, στο πολύ αξιόλογο περιοδικό “Jazz Forum”, στην αγγλική έκδοσή του, στο τεύχος #71, o Peter Kowald, κάπως σαν ανταποκριτής του εντύπου στην Ελλάδα (να πούμε πως, ακόμη πιο παλαιά, είχε γράψει άρθρα στο ίδιο περιοδικό και ο Σάκης Παπαδημητρίου), συντάσσει ένα κείμενο (στην αγγλική φυσικά), για την ιστορία της τζαζ στην χώρα μας. Τίτλος του: “Ode to Grecian Jazz”.
Εκείνα τα χρόνια (και αρκετά πιο μετά) επικρατούσε η αντίληψη πως η τζαζ είχε ξεκινήσει στην Ελλάδα μετά τα μέσα του ’70 και πως η χούντα, ανάμεσα σε άλλα, δεν είχε επιτρέψει την εξάπλωσή της. Εμφανιζόταν δηλαδή η τζαζ ως... αντιχουντική μουσική! Αυτά όλα φυσικά, σήμερα, θεωρούνται ανιστόρητα, αλλά τότε ήταν κάπως σαν... καθεστώς.
Επηρεασμένος, λοιπόν, από εκείνες τις απόψεις ο Peter Kowald θα προέβαινε σε μια ιστορική ανασκόπηση των τζαζ πραγμάτων στην Ελλάδα, που, για την εποχή της, αν εξαιρέσεις αυτά τα θεωρητικά ζητήματα, ήταν σε αρκετά σημεία διαφωτιστική.
Και μάλλον, έως τότε, δεν θα πρέπει να είχε γραφεί άλλο τέτοιο συνολικό κείμενο, μέσα στο οποίο θα διάβαζες για τις συναυλίες στην Ελλάδα των Dizzy Gillespie, Louis Armstrong (δίνει λάθος ημερομηνία), Albert Mangelsdorff, Gunter Hampel, Manfred Schoof, Buschi Niebergall, Alexander von Schlippenbach, Pierre Courbois, για την παρουσία στην Ελλάδα του σπουδαίου promoter, μουσικού, συλλέκτη κ.λπ. Hartmut Geerken (με άλλα λόγια, για την συμβολή στα τζαζ πράγματα, στην Ελλάδα, του Goethe-Institut Athen), για την... Μανιάτισσα Diamanda Galás, μαζί με αναφορές σε Jazz Club (του Μπαράκου), περιοδικό «ΤΖΑΖ», συγκρότημα Sphinx, Παπαδημητρίου-Φλωρίδη κ.λπ.
Το πιο ουσιαστικό απ’ όσα έγραφε σ’ εκείνο το κείμενο ο Peter Kowald, σχετιζόταν με την διαπίστωσή του πως το ελληνικό κοινό είχε πολύ γερές ρίζες στο δημοτικό, ρεμπέτικο, λαϊκό και έντεχνο λαϊκό τραγούδι (το είχε αντιληφθεί ο ίδιος αυτό, με τις περιπλανήσεις του ανά την Ελλάδα), με αποτέλεσμα (το κοινό) να μπορεί να εκφράζει «τα πάντα» μέσα από αυτά τα ακούσματα. Δηλαδή, δεν του ήταν αναγκαία η τζαζ (όπως και το ροκ θα λέγαμε).
Προσθέτει, δε, ο Peter Kowald, πως στην Δυτική Γερμανία κάτι τέτοιο θα ήταν παντελώς ανέφικτο, γιατί η σχέση των Γερμανών με την λαϊκή μουσική τους είναι τελείως συγκεχυμένη και ότι παραμένει αδιανόητο για τους Γερμανούς πώς γίνεται τραγούδια αριστερών συνθετών (σαν εκείνα του Μίκη Θεοδωράκη), βασισμένα σε στίχους βραβευμένων με Νόμπελ ποιητών (Γιώργος Σεφέρης, Οδυσσέας Ελύτης), όχι απλώς να τραγουδιούνται, μα και να γίνονται επιτυχίες σε όλη την ελληνική επικράτεια.
Το ενδιαφέρον αυτό κείμενο του Peter Kowald θα μεταφραζόταν, λίγο αργότερα, και στα ελληνικά, από την Γιάννα Χλαμπέα και ως «Για την ελληνική τζαζ» θα δημοσιευόταν στο περιοδικό «ΓΡΑΜΜΑΤΑ και Τέχνες» [αριθμός φύλλου 1, Ιανουάριος 1982], που εξέδιδε ο ποιητής, πεζογράφος και δοκιμιογράφος Κ.Γ. Παπαγεωργίου. Ελάχιστοι, όμως, θα το έπαιρναν χαμπάρι...
O Peter Kowald ηχογραφεί επίσημα στην Ελλάδα τουλάχιστον από τα τέλη της δεκαετίας του ’80 –για παράδειγμα η συνεργασία του με τους Andrew Cyrille ντραμς, Conny Bauer τρομπόνι και Φλώρο Φλωρίδη σαξόφωνα, στο Θέατρο ΚΑΒΑ, στις 13 Μαΐου 1989–, ενώ από δισκογραφικής πλευράς η πρώτη εμφάνισή του σε ελληνικό άλμπουμ είναι στο “Human Aspect” [OM Center, 1990] μαζί με τους Vincent Chancey γαλλικό κόρνο, Φλώρο Φλωρίδη σαξόφωνα και Louis Moholo ντραμς. Εξαιρετικός δίσκος!
Το 1991 συναντάμε τον Peter Kowald σε δύο παραγωγές τής εταιρείας Ano Kato Records, από την Θεσσαλονίκη.
Η πρώτη, ήταν στο άλμπουμ «ΙΙ» του συγκροτήματος (ας το πούμε έτσι) Ερασιτέχνες Εραστές, εκεί όπου, σε σχήμα τρίο με τον Φλώρο Φλωρίδη σοπράνο σαξόφωνο και τον Γιώργο Τσακαλίδη φωνή, ακούμε τον γερμανό κοντραμπασίστα στα tracks «Με το δάκτυλο στη σκανδάλη» και «Φεγγάρι στο παράθυρό μου».
Η επόμενη εμφάνιση του Peter Kowald στην ελληνική δισκογραφία, μέσα στο 1991, αφορούσε στο άλμπουμ “Pyrichia” [Ano Kato Records / ῥει], την συνεργασία του δηλαδή με τον Φλώρο Φλωρίδη σε κλαρινέτο, φλάουτο και τον Ηλία Παπαδόπουλο στην ποντιακή λύρα. Εκεί, οι τρεις μουσικοί θα παρουσίαζαν μία free-improv όψη της ποντιακής μουσικής, με μεγάλη τόλμη και αισθητική συνέπεια.
Orfiko
Σπάζοντας την σχεδόν 30χρονη δημιουργική περιπλάνησή του σε κάθε γωνιά του κόσμου, ο Peter Kowald αποφασίζει για έναν ολόκληρο χρόνο, από την 1η Μαΐου 1994, μέχρι την 30η Απριλίου 1995, να μην μετακινηθεί από το σπίτι του, στην Luisenstraße του Wuppertal, χωρίς, όλο αυτό το διάστημα, να παραμείνει ανενεργός. Ίσα-Ίσα... Όπως έγραφε και ο ίδιος στο βιβλίο του “Almanach der »365 Tage am Ort«” [König, Köln 1998], σχετικό με την καταγραφή όλων όσων είχαν συμβεί, σ’ εκείνες τις 365 μέρες:
«Η ιδέα γεννήθηκε σταδιακά στις αρχές της δεκαετίας του ’90. Μετά από σχεδόν 30 χρόνια ταξίδια, για συναυλίες σε ολόκληρη την Ευρώπη, ταξίδια προς την Νέα Υόρκη και το Τόκιο, ταξίδια διασχίζοντας την Σιβηρία και τον Καναδά, ταξίδια στην Αφρική και την Αυστραλία κ.ο.κ., πολλές φορές για μια ώρα μουσικής και αμέσως μετά παρακάτω ή και πάλι πίσω, αναδυόταν όλο και πιο συχνή και επείγουσα στα σχέδιά μου η ιδέα, για να παραμείνω ένα χρονικό διάστημα στο σπίτι, χωρίς ταξίδια.
Όταν είμαι εδώ αγοράζω το ψωμί μου από απέναντι, πίνω την μπύρα μου παραδίπλα, βγάζω εισιτήρια στη γωνία – με τους υπαλλήλους στο γραφείο ταξιδιών και στο αρτοποιείο, τα γκαρσόνια, όπως και τους περισσότερους από την ωραία γειτονιά μας, να μην έχουν ακούσει ποτέ ούτε μια νότα από τη μουσική μου.
Το κοντραμπάσο δεν ήθελα να το βάλω στην κατάψυξη κι έτσι κανόνισα, για τον εαυτό μου και τους άλλους, κάθε βδομάδα, πάντοτε το Σάββατο, γύρω στις 7 το απόγευμα, να κάνω μια συναυλία για τους φίλους και τους γείτονες, και να καλώ να συμπράξουν μουσικοί της περιοχής, ή και από πιο μακριά, αν τύχαινε να βρίσκονταν κάπου εκεί κοντά.
Επίσης χορευτές και χορεύτριες θα εκμεταλλεύονταν την ευκαιρία για συνεργασία, εικαστικοί καλλιτέχνες θα εξέθεταν, γράφοντες θα διάβαζαν, ανοιχτές συζητήσεις θα με κρατούσαν, και όχι μόνον εμένα, σε διαρκή κίνηση.
Τόπος, δε, όλων αυτών θα ήταν ο χώρος εργασίας μου, κάτι σαν στούντιο, 12 μέτρα μήκος επί 6-8 μέτρα πλάτος, στην Luisenstraße 116, στο Wuppertal-Elberfeld.
Υπήρχε χώρος λοιπόν για τους καλλιτέχνες και για ακόμη 70 ανθρώπους, με τους χωρίς παράθυρα τοίχους, να προσφέρονταν, με την βοήθεια των προβολέων, και για την έκθεση έργων.
Ένας σημαντικός στύλος στήριξης, για όλη την χρονιά, θα γινόταν, σε βαθμό που ούτε κι εγώ το περίμενα, το Ort Ensemble. Από τη στιγμή που είχα διαθέσει τον εαυτό μου σε λίγους νεότερους μουσικούς, μια φορά την εβδομάδα, το σχήμα θα μεγάλωνε γρήγορα, κι έτσι από οκτώ στην αρχή, στο τέλος θα έφθανε να έχει ακόμη και είκοσι μέλη.
Αργότερα θα έρχονταν και πολλοί καλεσμένοι μουσικοί, όπως ο Butch Morris από την Νέα Υόρκη, ο Evan Parker από το Λονδίνο, ο Φλώρος Φλωρίδης από την Θεσσαλονίκη και ο Carlos Zingaro από την Λισσαβώνα, προκειμένου να εργάζονταν μαζί με το Ort Ensemble.(…)
Αν οι βασικοί, που συμμετείχαν στο Ort Ensemble, θα έρχονταν από το Βούπερταλ, και διάφορες γειτονικές πόλεις, όπως η Κολωνία, το Ντίσελντορφ, το Έσεν ή το Χάγκεν, οι καλλιτέχνιδες και οι καλλιτέχνες που θα εξέθεταν, οι ποιήτριες και οι ποιητές που θα διάβαζαν, οι χορευτές και οι χορεύτριες που θα χόρευαν, θα προέρχονταν όλοι από την περιοχή γύρω από την οδό Λουίζης ή θα ζούσαν σε πολύ κοντινή απόσταση.
Έτσι οι “365 μέρες” είχαν, όπως επίσης και αυτά τα ντοκουμέντα, ένα χαρακτήρα ποτ-πουρί και καθώς κοιτάζω τώρα πίσω στη χρονιά, ξεφυλλίζοντας το αλμανάκ, παρατηρώ μια ζωηρή ποικιλία: είχε ζωντάνια όλο αυτό, ήταν ζωηρό και ερεθιστικό. Και συχνά ήταν ωραία, έτσι παρέα, μαζί με τους φίλους και τους γείτονες». [Περιοδικό «Jazz & Τζαζ», τεύχος #72, Μάρτιος 1999, σε μετάφραση του αείμνηστου φίλου και συνεργάτη Σπύρου Φέγγου]
Περί τα μέσα της δεκαετίας του ’90 οι Φλώρος Φλωρίδης, Peter Kowald και Günter Sommer, παρότι στο παρελθόν είχαν συμπράξει πολλές φορές ανά δύο (σε ντουέτα δηλαδή), εμφανίζονται ομού, για πρώτη φορά, με την προσθήκη της χορεύτριας Inge Missmahl.
Γενικά με τον χορό ο Peter Kowald είχε αναπτύξει μια πολύ ιδιαίτερη σχέση, έχοντας συνεργαστεί με την περίφημη Pina Bausch στην ταινία της “Die Klage der Kaiserin” (1989) και ακόμη με τον Jean Laurent Sasportes, την Αναστασία Λύρα, τον Min Tanaka και πολλές άλλες και άλλους (χορευτές και χορογράφους).
Το 1997 οι Φλώρος Φλωρίδης, Peter Kowald και Günter Sommer θα συνεργάζονταν και πάλι, δίνοντας το CD «Αφορισμοί - Aphorisms / 26 statements on the situation» [Ano Kato Records / ῥει], με το κείμενο της Σοφίας Γιαννάτου (αδελφή της Σαβίνας Γιαννάτου) στο ένθετο και την ζωγραφιά του Φ. Φλωρίδη στο εξώφυλλο, παρουσιάζοντάς μας τις free μινιατούρες τους. Ηχογράφηση στο στούντιο Αγροτικόν του Νίκου Παπάζογλου, στην Θεσσαλονίκη, από τον Χρήστο Μέγα.
Aphorism VIII
Πρέπει να πούμε, επίσης, πως ο Peter Kowald θα συνέπραττε συναυλιακά με την Σαβίνα Γιαννάτου σε ντουέτο κοντραμπάσου / βοκαλισμών, με τον Μιχάλη Σιγανίδη και τον Βασίλη Παπαβασιλείου σε ντουέτο κοντραμπάσων, με τον ντράμερ Νίκο Τουλιάτο, με τον κλαρινίστα Μάνο Αχαλινωτόπουλο (στη Μουσική Συνάντηση Ανατολής-Δύσης, στο Βεάκειο, το 1991) και με διαφόρους άλλους... Ποιους άλλους; Δύσκολο να θυμηθούμε όλα τα ονόματα, όμως σίγουρα θα υπάρχουν κι άλλα...
Η προσφορά του Peter Kowald στην τζαζ, τον ελεύθερο αυτοσχεδιασμό, την jazz-avant κ.λπ. και βασικά στην επικοινωνία άλλων τεχνών (χορός, εικαστικά, κινηματογράφος, βίντεο, performances...) με το μουσικό αυθόρμητο και το απροσδόκητο υπήρξε απαράμιλλη.
Οι παραστάσεις του ήταν σχεδόν σοκαριστικές, απρόβλεπτες, τελείως έξω από τα αναμενόμενα πλαίσια, καθώς ο ίδιος αρεσκόταν να παίζει συνεχώς με τις παραδόσεις και τις «πρωτοπορίες», ως αληθινός «πολίτης του κόσμου», ανακατεύοντάς τες, εμφανίζοντας συνεχώς νέες μορφές και αποκαλύπτοντας, αδιαλείπτως, νέες προοπτικές.
Οι πολλές δεκάδες δίσκοι του Peter Kowald, από το 1967 έως και σήμερα, που είναι σίγουρα πολύ επάνω από 100 (δεν είναι εύκολο να τους μετρήσεις), όπως και τα βιβλία με τις σημειώσεις του, αποτελούν μια μεγάλη κληρονομιά για κάθε μουσικόφιλο – για κάθε άνθρωπο, που θέλει να διαχειριστεί το χθες και το σήμερα, ανιχνεύοντας το αύριο, με τρόπο ουσιαστικό και καίριο, ηθικό και ρηξικέλευθο.
Δισκογραφικές εκδόσεις του Peter Kowald, σε συνεργασία με έλληνες καλλιτέχνες
1. GLOBE UNITY ORCHESTRA: Jahrmarkt / Local Fair [LP, GER. Po Torch Records, 1977]
(To “Local fair” είναι ηχογραφημένο στις 5 Ιουνίου 1976, στο Wuppertal κατά την διάρκεια του 4. Wuppertaler Free Jazz Workshop, συμμετέχει το Μουσικόν Συγκρότημα Σπύρου Παπανδρέου)
2. VINCENT CHANCEY / FLOROS FLORIDIS / PETER KOWALD / LOUIS MOHOLO: Human Aspect [LP, GR. OM Center, 1990]
(Ηχογράφηση στην Αθήνα, στο στούντιο Thita, τον Ιανουάριο 1990)
3. ILIAS PAPADOPOULOS / PETER KOWALD / FLOROS FLORIDIS: Pyrichia [LP, GR. Ano Kato Records / ῥει, 1991]
(Ηχογράφηση στο Rock Studio της Θεσσαλονίκης, τον χειμώνα του 1991)
4. ΕΡΑΣΙΤΕΧΝΕΣ ΕΡΑΣΤΕΣ: ΙΙ [LP, GR. Ano Kato Records, 1991]
(Ηχογράφηση στο Studio Audio Club της Θεσσαλονίκης, το 1991)
5. PETER KOWALD: Duos: Europa, America, Japan [3LP, GER. FMP, 1991]
(Το track “Maria’s black” των Peter Kowald-Φλώρου Φλωρίδη είναι ηχογραφημένο στην Αθήνα, την 1η Φεβρουαρίου 1989)
6. PETER KOWALD: Bass / Was Da Ist [CD, GER. FMP, 1995]
(Εικαστικό εξωφύλλου: Ειρήνη Μπράττη]
7. FLOROS FLORIDIS / PETER KOWALD / GÜNTER BABY SOMMER: Αφορισμοί - Aphorisms / 26 statements on the situation [CD, GR. Ano Kato Records / ῥει, 1997]
(Ηχογράφηση στο Στούντιο Αγροτικόν, Θεσσαλονίκη, 26-27 Φεβρουαρίου και 14 Απριλίου 1997)
8. PETER KOWALD: Discography [CD/Box-set, AΤ. Jazzwerkstatt, 2014]
(Το κουαρτέτο Peter Kowald / Andrew Cyrille / Conny Bauer / Floros Floridis είναι ηχογραφημένο ζωντανά στο Θέατρο ΚΑΒΑ, στις 13 Μαΐου 1989. Στην πληθωρική αυστριακή έκδοση συμπεριλαμβάνονται επιπλέον, ανάμεσα σε άλλα, και τα ελληνικά άλμπουμ “Human Aspect” και “Αφορισμοί - Aphorisms / 26 statements on the situation”)
Peter Kowald "Sidewalk Stories"
