Η φωτογραφική γλώσσα της Erieta Attali για το εφήμερο των τοπίων Facebook Twitter
Marc Mimram, Pont de Zhong, China ©Erieta Attali.

Η φωτογραφική γλώσσα της Erieta Attali για το εφήμερο των τοπίων

0

Πρόκειται για μία από τις πιο διακεκριμένες παγκοσμίως φωτογράφους τοπίου και αρχιτεκτονικής, με έργο που εκτείνεται από την Ευρώπη και την Ασία ως την Αυστραλία και την Αμερική. Αν κανείς επιχειρούσε να περιγράψει το γιγαντιαίο και πολυσχιδές έργο της Erieta Attali θα μπορούσε ίσως να το χαρακτηρίσει ως μια εξερεύνηση του πώς οι ακραίες συνθήκες και τα εδάφη αναγκάζουν την ανθρωπότητα να αναπροσανατολιστεί και να προσεγγίσει τον εαυτό της μέσω αρχιτεκτονικών αντιδράσεων. Για τη διοργάνωση της ΕΣΩ 2024 επέστρεψε στην Αθήνα και παρουσίασε τη δική της φωτογραφική γλώσσα για το εφήμερο των τοπίων.

Όπως λέει η ίδια «συχνά παρομοιάζουμε τη φωτογραφία με μια εικαστική γλώσσα. Άλλωστε η «πιο κυριολεκτική ανάμεσα στις εικαστικές τέχνες» [α] δεν αποτελεί παρά ένα οπτικό σύστημα με κοινά αποδεκτή δομή και αναγνωρίσιμα μοτίβα.

Χρησιμοποιώντας την αναλογία μεταξύ φωτογραφίας και γλώσσας, ο Έζρα Στόλλερ τοποθέτησε τον φωτογράφο αρχιτεκτονικών έργων ανάμεσα στον αρχιτέκτονα και το κοινό, στον ρόλο του διερμηνέα και αναμεταδότη του αρχιτεκτονικού ιδεώδους [β]. Μια τέτοια προσέγγιση προκαλεί αρκετά ερωτήματα: πόσο ιδιοσυγκρασιακή μπορεί να είναι αυτή η ερμηνεία, σε ποιον βαθμό εξαρτάται από την εικαστική γλώσσα του φωτογράφου και, τελικά, κατά πόσο οι ιδιαιτερότητες ενός αρχιτεκτονικού χώρου προκαλούν ή εμποδίζουν τη χρήση ενός συγκεκριμένου φωτογραφικού λεξιλογίου. Ενώ στα πενήντα χρόνια που μεσολάβησαν αφότου ο Στόλλερ έγραψε αυτό το άρθρο οι πλατφόρμες των μέσων που αφορούν την αρχιτεκτονική έχουν αυξηθεί θεαματικά σε αριθμό αλλά και σε ποικιλία, γεγονός παραμένει ότι ο τρόπος που διαδίδεται η αρχιτεκτονική είναι η εικόνα.

Ωστόσο, αντί να βιώνουμε μια ταυτόχρονη ανάπτυξη νέων φωτογραφικών "διαλέκτων", συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο: η αυξανόμενη ομογενοποίηση της εικόνας, πολύ συχνά εξαιτίας της ανάγκης να παρουσιάζεται η αρχιτεκτονική ως εύπεπτο οπτικό προϊόν, η προσοχή προς το οποίο θα είναι εξαιρετικά βραχύβια, καθώς βρισκόμαστε σε περιβάλλον υπερκορεσμού από πληροφορίες. Κι ενώ υπάρχουν όντως εναλλακτικές προσεγγίσεις, αυτές μοιάζουν να κινούνται στο περιθώριο της εμπορικής αρχιτεκτονικής φωτογραφίας, καθώς χρησιμοποιούν τα κτίρια ως στοιχείο απεικόνισης σε ένα φωτογραφικό ύφος που δεν αποσκοπεί κατ’ αρχήν στην επικοινωνία της αρχιτεκτονικής. Αυτό το είδος φωτογραφίας πολύ σπάνια επιστρατεύεται –αν επιστρατεύεται– από τους αρχιτέκτονες και ανήκει κυρίως στον κόσμο των καλών τεχνών.

Η αρχιτεκτονική φωτογραφία έχει μια συνήθως σχεδόν ανεκμετάλλευτη δυνατότητα να αιχμαλωτίζει τις μεταβάσεις και με αυτόν τον τρόπο να πληροφορεί τον θεατή –ή τον αρχιτέκτονα– σχετικά με το ευρύτατο δίκτυο συσχετισμών και αλληλεπιδράσεων μεταξύ του κτιρίου και του φυσικού και πολιτισμικού του περιβάλλοντος.

Αντί όμως να παράσχω μια περιγραφική αναπαράσταση συγκεκριμένων κτιρίων και τοπίων, εγώ ως φωτογράφος επέλεξα να εστιάσω στις σχέσεις μεταξύ της αρχιτεκτονικής και του διαρκώς μεταβαλλόμενου περιβάλλοντός της.

Η φωτογραφική γλώσσα της Erieta Attali για το εφήμερο Facebook Twitter
The Shifting Landscapes of Delos ©Erieta Attali

Στην εργασία μου ως φωτογράφου η αρχιτεκτονική χρησιμοποιείται σαν φακός που αντανακλά, διυλίζει και μεταφράζει το τοπίο. Ταυτόχρονα, όμως, οι ανθρώπινες κατασκευές αντιμετωπίζονται ως "ευρήματα" τα οποία έχουν παραδοθεί στη φύση, γεγονός που οδηγεί το βλέμμα μου ως φωτογράφου να εξερευνήσει και να αναστοχαστεί τον κόσμο.

Συχνά επιστρατεύω υλικά που χρησιμοποιούνται στην αρχιτεκτονική, όπως γυαλί και εφαπτόμενα στρώματα αντανακλάσεων, προκειμένου να αιχμαλωτίσω την πολλαπλότητα των διαφορετικών οπτικών γωνιών. Ενώ αυτό συμβαίνει συχνά, όταν φωτογραφίζω το έργο του Ιάπωνα αρχιτέκτονα Κένγκο Κούμα η μεθοδολογία μου διευρύνεται με τη συμπερίληψη διάφανων στοιχείων της φύσης, όπως επίσης και με την αντιπαραβολή αλλά και τον συνδυασμό αρκετών φωτογραφιών σε δίπτυχα και κολλάζ.

Η φωτογραφική γλώσσα της Erieta Attali για το εφήμερο Facebook Twitter
Anti object, Disappearance, Transience ©Erieta Attali
Η φωτογραφική γλώσσα της Erieta Attali για το εφήμερο Facebook Twitter
The House of Dionysus in Delos ©Erieta Attali

Η ιδεολογική σύλληψη της μονιμότητας και η συναφής ψευδαίσθηση του άχρονου είναι κάτι που συναντά κανείς συχνά στην αρχιτεκτονική φωτογραφία, και που συχνά παράγει φωτογενείς οντότητες οι οποίες είναι αυτάρκεις ως προς την ύπαρξη και την ερμηνεία τους και αποσυνδεδεμένες από οποιαδήποτε νύξη γήρανσης. Ωστόσο, η αρχιτεκτονική –σε αντίθεση με τα φωτογραφικά της απεικάσματα– στην πραγματικότητα δεν μοιάζει να είναι με κανέναν τρόπο αιώνια: αναρίθμητες ανθρωπογενείς διαμορφώσεις τόπων έχουν έρθει και παρέλθει, σημαδεύοντας τα φυσικά τοπία με ερείπια, καθώς ακολουθούν έναν αναπόδραστο κύκλο παρακμής και ανανέωσης.

Τα υλικά παλιώνουν και "μαραίνονται", ενώ φυτρώνει και αναπτύσσεται χλωρίδα που διεκδικεί εκ νέου οποιονδήποτε χώρο τής έχει στερήσει η ανθρώπινη δραστηριότητα. Για τον Ιάπωνα αρχιτέκτονα, «αντικείμενα» ονομάζονται οι διαμεσολαβημένες εικόνες μοναδικότητας και μονιμότητας. Ωστόσο, η αρχιτεκτονική δεν είναι αμετάβλητη: αντιδρά σε καθημερινές και εποχιακές μεταμορφώσεις, που αναπόφευκτα είναι ενσωματωμένες σε κάποιου είδους περιβάλλον –είτε φυσικό είτε τεχνητό–, καθώς και σε πολιτισμικό υπόβαθρο.

Οι απαιτήσεις της εκάστοτε αναπαράστασης καθορίζονται από τις τοπικές κλιματικές συνθήκες, τα διαθέσιμα υλικά και τον καθορισμένο τρόπο ζωής. Ενώ η εικόνα απολαμβάνει αυτονομία και μπορεί να αξιολογηθεί ως ανεξάρτητο αντικείμενο, η πραγματικότητα της αρχιτεκτονικής είναι ένα χαώδες δίκτυο εξαρτήσεων, που μεταβάλλονται με την πάροδο του χρόνου και χωρίς τις οποίες δεν διαθέτουμε τη δυνατότητα να κατανοήσουμε πλήρως τον οικοδομημένο κάθε φορά χώρο. Η επίγνωση αυτού του συγκείμενου όχι μόνο μας παρέχει μια εναργέστερη κατανόηση της αρχιτεκτονικής που κάποιος φωτογραφίζει, αλλά και προσφέρει μια στιγμιαία θέαση των φυσικών διεργασιών που την επηρεάζουν και που, όπως μπορεί κανείς να φανταστεί, διαμόρφωσαν την αρχική της σύλληψη.

Η φωτογραφική γλώσσα της Erieta Attali για το εφήμερο Facebook Twitter
From Naxos to Delos before the sunrise ©Erieta Attali

Εκείνο που θα ήθελα να συνεισφέρω στο διαρκώς διευρυνόμενο αλλά όχι απαραίτητα πιο πολυποίκιλο πεδίο της αρχιτεκτονικής φωτογραφίας είναι να μεταδώσω τις ανησυχίες τόσο της φωτογράφου όσο και του αρχιτέκτονα σε ένα πιο διευρυμένο κοινό και να ανοίξω μια συζήτηση για τη χρήση της φωτογραφίας ως ερμηνευτικού εργαλείου στη μελέτη του χώρου. Η αρχιτεκτονική φωτογραφία έχει μια συνήθως σχεδόν ανεκμετάλλευτη δυνατότητα να αιχμαλωτίζει τις μεταβάσεις και με αυτόν τον τρόπο να πληροφορεί τον θεατή –ή τον αρχιτέκτονα– σχετικά με το ευρύτατο δίκτυο συσχετισμών και αλληλεπιδράσεων μεταξύ του κτιρίου και του φυσικού και πολιτισμικού του περιβάλλοντος. Επιπλέον, η χρήση της αρχιτεκτονικής φωτογραφίας ως εργαλείου ανάλυσης καταδεικνύει τη δυναμική της ως οπτικής γλώσσας με αξιοσέβαστη ρευστότητα, μιας γλώσσας που ενθαρρύνει τη χειραγώγηση μέσω ενός αμφίσημου παιχνιδιού με τις λέξεις, παιχνιδιού που συνιστά όχι μόνο μια δοκιμασία για τα όρια του μέσου και του εκφραστικού του φάσματος, αλλά επίσης μια πρόσληψη του τι αποτελεί τελικά μια πραγματική, πιστή ή χρήσιμη φωτογραφική απεικόνιση της αρχιτεκτονικής».

Η φωτογραφική γλώσσα της Erieta Attali για το εφήμερο Facebook Twitter
Kengo Kuma & Associates, Terrace Garden Hotel, Miyazaki, Japan ©Erieta Attali
Η φωτογραφική γλώσσα της Erieta Attali για το εφήμερο Facebook Twitter
The Shifting Landscapes of Delos ©Erieta Attali
Η φωτογραφική γλώσσα της Erieta Attali για το εφήμερο Facebook Twitter
Studio Granda, Hof House, Iceland ©Erieta Attali
Η φωτογραφική γλώσσα της Erieta Attali για το εφήμερο Facebook Twitter
Barclay & Crousse, Paracas Museum, Peru ©Erieta Attali

[α] Evans, Walker. «Photography». The Massachusetts Review 19, no. 4 (1978): 644-46
[β] Stoller, Ezra. «Photography and the Language of Architecture». Perspecta 8 (1963): 43-44

Φωτογραφία
0

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Ρένα Σακελλαρίδου: «Θέλω η αρχιτεκτονική να έχει βάθος, σύνθεση, δομή»

ADM 2024: The New Vision / Ρένα Σακελλαρίδου: «Θέλω η αρχιτεκτονική να έχει βάθος, σύνθεση, δομή»

Η επικεφαλής του αρχιτεκτονικού γραφείου RS SPARCH και καθηγήτρια Αρχιτεκτονικού Σχεδιασμού στη Σχολή Αρχιτεκτόνων του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης κοιτάζει πέρα από τα renders, προτείνει λύσεις για μια νέα σχέση μεταξύ πολιτείας και αρχιτεκτόνων και εξηγεί τη θέση της για μια αρχιτεκτονική με ουσία – και με φαντασία!
ΗΡΑ ΣΙΝΙΓΑΛΙΑ
Erieta Attali

Φωτογραφία / Η Erieta Attali φωτογραφίζει τα ατμοσφαιρικά τοπία της Δήλου

Το έργο της κορυφαίας φωτογράφου τοπίου και αρχιτεκτονικής θα παρουσιαστεί σε μια έκθεση στη Σιγκαπούρη στις αρχές του 2024, με τίτλο «Afloat| The shifting landscapes of Delos» σε συνεργασία με την εκεί ελληνική πρεσβεία.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Erieta Attali

Φωτογραφία / Ένας φωτογραφικός διάλογος της Erieta Attali με την αρχιτεκτονική του Kengo Kuma

Η νέα φωτογραφική έκθεση «Woodscapes» στο Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο εστιάζει στην ισχυρή σύνδεση της Ελληνοϊσραηλινής φωτογράφου με το έργο του διάσημου Ιάπωνα αρχιτέκτονα.
THE LIFO TEAM

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Άγγελος Μπαράι: «Βλέπω τη φωτογραφία ως μέσο επούλωσης τραυμάτων»

Φωτογραφία / Άγγελος Μπαράι: «Βλέπω τη φωτογραφία ως μέσο επούλωσης τραυμάτων»

Ο βραβευμένος φωτογράφος εστιάζει στα ανθρώπινα δικαιώματα, τις ευάλωτες κοινωνικές ομάδες, τη μετανάστευση και το προσφυγικό, δίνοντας φωνή σε ανθρώπους και ιστορίες που θα έμεναν στο σκοτάδι.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Στο Παρίσι μετά τους Ολυμπιακούς, ο Σουρεαλισμός ήρθε να κατακτήσει την πόλη

Φωτογραφία / Μια επίσκεψη σε ένα Παρίσι που αναζητά την επόμενη μέρα

Στο ανακαινισμένο Grand Palais, με επίκεντρο τον σουρεαλισμό, την τέχνη και καλεσμένο τον Τζιμ Τζάρμους, η Paris Photo 2024 καθρεφτίζει μια πόλη που επαναπροσδιορίζεται πολιτιστικά μετά τους Ολυμπιακούς.
ΟΡΕΣΤΗΣ ΣΕΦΕΡΟΓΛΟΥ
Φωτογραφική έκθεση για την επανένωση της Γερμανίας 35 χρονια μετά από την πτώση του Τείχους του Βερολίνου

Πολιτισμός / Φωτογραφική έκθεση για την επανένωση της Γερμανίας 35 χρονια μετά από την πτώση του Τείχους του Βερολίνου

Με αφορμή τα 35 χρόνια από την Πτώση του Τείχους (09.11.89) μια φωτογραφική έκθεση με τίτλο «Dream on- Βερολίνο, δεκαετία του 90» αποτυπώνει την κρίσιμη αυτή δεκαετία μετάβασης ανάμεσα στο παρελθόν και το αβέβαιο μέλλον, την αισιοδοξία και το φόβο για το νέο Βερολίνο
ΕΙΡΗΝΗ ΑΝΑΣΤΑΣΟΠΟΥΛΟΥ, ΒΕΡΟΛΙΝΟ
Η αθέατη Αίγυπτος του Denis Dailleux

Φωτογραφία / Η αθέατη Αίγυπτος του Denis Dailleux

Ο βραβευμένος Γάλλος φωτογράφος που έχει καταγράψει μοναδικά τις φτωχογειτονιές του Καΐρου, τους γονείς των Μαρτύρων της Επανάστασης, νεαρούς γυμνασμένους άντρες δίπλα σε μαυροφορεμένες μανάδες αλλά και λαμπερούς σταρ του κινηματογράφου, εξηγεί πώς ξεκίνησε η ιδιότυπη και πολύχρονη αυτή διαδρομή του.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Ισπανία: Έκθεση αφιερωμένη στο έργο του Ίρβινγκ Πεν στο Ίδρυμα MOP στη Λα Κορούνια

Φωτογραφία / Ισπανία: Έκθεση αφιερωμένη στο έργο του Ίρβινγκ Πεν στο Ίδρυμα MOP στη Λα Κορούνια

Πορτρέτα διάσημων και σκηνές δρόμου περιλαμβάνονται στην έκθεση «Irving Penn: Centennial» που διοργανώνεται από το Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης της Νέας Υόρκης και παρουσιάζεται στην Ισπανία
LIFO NEWSROOM
Ζήτημα ζωής και θανάτου: Το θρυλικό φωτογραφικό βιβλίο του Peter Hujar επανεκδίδεται μετά από σχεδόν μισό αιώνα

Φωτογραφία / Ζήτημα ζωής και θανάτου: Το θρυλικό φωτογραφικό βιβλίο του Peter Hujar επανεκδίδεται μετά από σχεδόν μισό αιώνα

Το λεύκωμα «Portraits in Life and Death» εξελίχθηκε σε θρύλο τις δεκαετίες μετά τον θάνατο του φωτογράφου το 1987 και έγινε το σύμβολο ενός χαμένου κόσμου που ζούσε και δημιουργούσε στο νεοϋρκέζικο downtown.
THE LIFO TEAM
Enri Canaj, φωτογράφος

Φωτογραφία / Enri Canaj: «Δεν έχω εξοικειωθεί με τον πόνο»

Ο φωτογράφος των ασπρόμαυρων κάδρων, που κατέγραψε την Ελλάδα της κρίσης και το μεταναστευτικό ζήτημα της Ευρώπης, μιλά για τη δική του πορεία μετανάστευσης, για το πώς ο ερχομός του από τα Τίρανα στην Αθήνα ήταν μια «έκρηξη» μέσα στο κεφάλι του. Και είναι ο Αθηναίος της εβδομάδας
M. HULOT
Οι φιναλίστ του διαγωνισμού φωτογραφίας Australian Life 2024 - σε εικόνες

Φωτογραφία / Η ζωή στην Αυστραλία μέσα από τον διαγωνισμό φωτογραφίας Australian Life 2024

Εκτροφή προβάτων, βρικόλακες στο σαλόνι, Αβορίγινες στη γη τους και στα σπίτια τους: Μια περιήγηση στην Αυστραλία μέσα από τις εικόνες των φιναλίστ του διαγωνισμού φωτογραφίας Australian Life 2024.
THE LIFO TEAM
Κοιτάζοντας τους άλλους: Η Μαρτίν Φρανκ στην Άνδρο 

Φωτογραφία / «Κοιτάζοντας τους άλλους»: Οι ανθρωποκεντρικές εικόνες της Μαρτίν Φρανκ σε μια έκθεση στην Άνδρο

Στη χώρα της Άνδρου, στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης του Ιδρύματος Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή, 150 φωτογραφίες και αρχειακό υλικό αναδεικνύουν τη δημιουργική πορεία μιας καλλιτέχνιδας που παραμένει ελάχιστα γνωστή σήμερα στη διεθνή κοινότητα ενώ το έργο της συχνά ταυτίζεται με αυτό του Καρτιέ-Μπρεσόν.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ