H Mamaya, το «Drakon» και οι άλλοι. Μηχανικός, απόφοιτος του Brown και του Boston University, entrepreneur, ιδρυτής διαφόρων start-up στο digital marketing και στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, και ήδη από τα τέλη του 2014 εκδότης — αλλά και συγγραφέας. Αυτό τον καιρό έχει τη βάση του στη Βοστόνη, μολονότι επιχειρηματικά δραστηριοποιείται στη Νέα Υόρκη, στο Σαν Φρανσίσκο, στο Λονδίνο, και βέβαια στην Αθήνα. Ένας πολύ ενδιαφέρων και πολυσχιδής άνθρωπος, μάλλον μία ασυνήθιστη φιγούρα για τα ελληνικά εκδοτικά πράγματα.
Ο Χρήστος Κασκαβέλης μάς μίλησε για τον εκδοτικό του οίκο, για τα μυθιστορήματά του, για τις προσπάθειες που καταβάλλουν με τη σύζυγό του να προωθήσουν ελληνικά βιβλία στο εξωτερικό, για το imprint ΑΡΠΗ και για το μέλλον του εκδοτικού χώρου στην Ελλάδα και όχι μόνο.
— Mamaya λοιπόν. Να μιλήσουμε λίγο με αριθμούς; Πότε πρωτοξεκίνησε, πόσους τίτλους έχει, πόσοι είναι στα σκαριά, ποια είναι η αναλογία Ελλήνων και ξένων συγγραφέων που εκδίδετε;
Η Mamaya άνοιξε τον Νοέμβριο του 2014 και τα πρώτα βιβλία κυκλοφόρησαν τον Μάρτιο του 2015. Αυτή τη στιγμή κυκλοφορούν 40 τίτλοι εκ των οποίων οι 8 εντός του Μαρτίου. Στα σκαριά είναι 14 κλεισμένοι τίτλοι και αρκετοί υπό σκέψη. Η αναλογία μεταξύ Ελλήνων και ξένων είναι 3-1. Αν και καμιά φορά χρειάζεται απλώς ένας τίτλος για να κάνει τη διαφορά.
— Πήγαν τα πράγματα περίπου όπως τα περιμένατε; Αντιμετωπίσατε προβλήματα που δεν τα είχατε υπολογίσει όταν ξεκινούσατε αυτή την επιχειρηματική πρωτοβουλία;
Ποτέ δεν πάνε τα πράγματα όπως τα περιμένεις, αλλά δεν μπορώ να πω ότι υπήρξαν και τεράστιες εκπλήξεις. Η θετική έκπληξη είναι η ποιότητα της ομάδας με την οποία δουλεύω. Οι δυσκολίες πιστεύω ότι είναι κυρίως εξωγενείς και έχουν να κάνουν με τη συνολικότερη κατάσταση της οικονομίας και της χώρας. Το πλέον ανησυχητικό είναι ότι εξαφανίζονται εκατοντάδες χιλιάδες αναγνώστες, μεταναστεύουν στο εξωτερικό. Χάνονται, φοβάμαι για πάντα. Έχοντας μοιράσει τα τελευταία τριάντα χρόνια της ζωής μου ανάμεσα στην Ελλάδα και τις ΗΠΑ, αναρωτιέμαι τι θα ήταν οι ΗΠΑ αν το 90% των πιο φιλόδοξων και μορφωμένων νέων αποφάσιζαν να την εγκαταλείψουν. Δεν θέλω να το σκέφτομαι. Αυτό είναι το νούμερο ένα πρόβλημα αυτή τη στιγμή είτε είσαι εκδότης, είτε συγγραφέας, είτε πολίτης. Για πωλητής δεν το συζητάω.
Αν κάποιος είναι διατεθειμένος να βάλει χιλιάδες ώρες με ημερομίσθιο κάτω του 1 ευρώ, γιατί τέτοιο είναι στην ελληνική αγορά για νέο συγγραφέα, αυτή, αυτός και μόνο αυτός, μπορεί, ίσως, κάποτε να πετύχει κάτι μεγάλο. Εμείς απλά παρέχουμε έναν ζεστό χώρο να γεννήσουν οι κότες. Μέσα στα χιλιάδες αυγά θα βγει και ένας δράκος.
— Γενικώς η Mamaya θεωρείται μοντέρνος, σύγχρονος οίκος, υπό την έννοια επίσης ότι φροντίζει το κάθε της βιβλίο ξεχωριστά, με ειδικό, δικό του μίνι σάιτ, με αρκετή προσπάθεια να διαφημιστεί μέσω των social media, αλλά και επειδή προσπαθεί να πουλήσει τα βιβλία της και online. Αποδίδουν όλα αυτά; Τι άλλες καινοτομίες έχετε εισηγηθεί;
Θα ακουστώ φολκλόρ, αλλά εκατό site να φτιάξεις, αν δεν ασχοληθεί ο άνθρωπος δεν γίνεται τίποτα. Όποιος συγγραφέας μας ασχολείται και βάζει όλο του τον χρόνο, πετυχαίνει, όποιος βάζει πέντε λεπτά τη βδομάδα δεν κάνει τίποτα. Δεν είναι πολύ αισιόδοξο αυτό που θα πω, αλλά τα social media χρειάζονται πέντε χρόνια δουλειά για να αποφέρουν κάτι. Η συγγραφή τα διπλάσια. Aν είσαι η Donna Tartt, μπορείς να βγάζεις ένα βιβλίο κάθε δέκα χρόνια, να μην μπλογκάρεις και να είσαι διάσημη. Αλλά δεν είσαι η Donna Tartt που θα 'λεγε και ο «Οδηγός Συγγραφής» του Κυριάκου Αθανασιάδη.
— Βαδίζετε σταθερά πάνω στο σχέδιο που είχατε εκπονήσει πριν ξεκινήσετε; Αναγκάζεστε να κάνετε αλλαγές, να προσαρμόζεστε;
Είναι πολύ σημαντικό να υπάρχει σχέδιο, αλλά και ν' αλλάζει. Εγώ τον χώρο τον θεωρώ πολύ δυναμικό, με ικανότατους και έμπειρους εκδότες που στο πείσμα των καιρών βγάζουν ποιοτικό προϊόν. Και πολύ προϊόν. Τόσο που έχει βαρυστομαχιάσει όλη η αγορά. Θα αλλάξει αυτό. Θα υπάρξουν ανακατατάξεις. Ειδικά στο ποιος είναι ο ρόλος του εκδότη. Αυτός που είναι σήμερα δεν βοηθά ούτε τον εκδότη, ούτε τον συγγραφέα.
— Γράφετε και εσείς και η σύζυγός σας. Και φυσικά εκδίδεστε στη Mamaya. Σε άλλο πεδίο ο ένας και σε άλλο ο άλλος. Θέλετε να μας μιλήσετε για όλα αυτά; Και πώς φροντίζετε τα δικά σας βιβλία; Όπως όλα τα υπόλοιπα του οίκου;
Τα βιβλία που εκδίδουμε, όλων των συγγραφέων, τυγχάνουν αδιακρίτως της ίδιας προσοχής και φροντίδας. Ευτυχήσαμε, στον πρώτο χρόνο που βιβλία μας μπήκαν στη βραχεία λίστα των βραβείων του Public, να βραβευτούμε στην κατηγορία «Ελληνική παιδική λογοτεχνία» για το βιβλίο της Λίζας Βάρβογλη «Το μυστήριο του σοκολατένιου γλυκού». Κι εγώ και η σύζυγός μου δίνουμε αυτή τη στιγμή έμφαση στην έκδοση των βιβλίων στο εξωτερικό και μοιράζουμε τον χρόνο μας εδώ και στη Βοστόνη. Η Λίζα έχει βγάλει πολλά βιβλία (Καστανιώτης, Παπαδόπουλος) και τώρα γράφει παιδικά παραμύθια, αλλά και τη σειρά Καταπληκτική Μαμά. Είναι ψυχολόγος με χιλιάδες ώρες εμπειρίας και απλή κατανοητή γραφή.
— Αγαπάτε το fantasy, και αυτό φαίνεται. Μάλιστα, κάνετε και προσπάθεια να γίνει γνωστός ο «Δράκων» και στο αγγλόφωνο κοινό.
Βλέπετε τι γίνεται στο εξωτερικό. Αυτή τη στιγμή το fantasy είναι η νούμερο ένα δύναμη στο βιβλίο, στον κινηματογράφο και στην τηλεόραση. Εδώ ελάχιστα παιδιά ασχολούνται με το fantasy. Φαντάζομαι λόγω της σοβαροφάνειας που μας διακατέχει, «Θα γράψω δύο βιβλία γροθιά στο κατεστημένο, γιατί είμαι πια είκοσι κάτι και τα ξέρω όλα, θα γίνω βουλευτής ή πρόεδρος κάπου. Αν γράψω σαχλαμάρες με δράκους και νεράιδες, δεν θα με πάρουν σοβαρά». Ακόμα και αυτοί που γράφουν fantasy, θέλουν να το πουν κάπως αλλιώς. Στο μυαλό μου δεν υπάρχει καμία διαφορά. Και τον Holden Caulfield, όταν τον διάβασα, fantasy τον ένιωσα. Το «Δράκων» το ξαναέγραψα στα αγγλικά από την αρχή, ίδια ιστορία αλλά μεγάλωσε στις 350.000 λέξεις και βγαίνει τώρα. Τα δύο πρώτα από τα τέσσερα μέρη είναι στο Amazon: Drakon Book I: The Sie, Drakon Book II: Uncarved. Παρά τις πολύ ενθαρρυντικές κριτικές που είχα πάρει για την ελληνική έκδοση, θεώρησα ότι θέλει άλλα δύο χρόνια δουλειά. Έχω μια γιαπωνέζικη φιλοσοφία, continuous improvement για οτιδήποτε κάνω. Αν είχα συμβόλαιο με τον Θεό ή τον αντίπαλό του να ζήσω διακόσια χρόνια, θα αφιέρωνα άλλα δέκα πριν το εκδώσω.
— Δίνετε όμως και χώρο και σε άλλους Έλληνες συγγραφείς του είδους. Θα μας πείτε τι είναι η Άρπη;
Η ΑΡΠΗ είναι μια σειρά βιβλίων fantasy από Έλληνες συγγραφείς. Εκδίδονται από τη Mamaya, αλλά η ομάδα των συγγραφέων δρα αυτόνομα. Απλά τούς υποστηρίζουμε. Έχουν ένα δικό τους όραμα για τη λογοτεχνία φαντασίας, και σχεδόν όλα τα βιβλία τους αντλούν υλικό από την ελληνική ιστορία και δεν είναι οι χιλιομασημένες ψευδομεσαιωνικές ιστορίες. Τα πρώτα δείγματα είναι πολύ ενθαρρυντικά ως προς την ποιότητα της γραφής. Αν βάλουν τον πήχη ψηλά και αντέξουν να τον κρατήσουν εκεί για χρόνια, ελπίζω ότι θα δούμε πολύ ενδιαφέροντα πράγματα. Σίγουρα είναι μια πολύ δημιουργική ομάδα με μεγάλη γνώση της ελληνικής και ξένης ιστορίας και λογοτεχνίας. Διαβάζεις τα βιβλία της σειράς και είναι κάτι τόσο φρέσκο και ταυτόχρονα τόσο διαχρονικό. Οι πρώτοι τίτλοι είναι οι εξής: Ευθυμία Δεσποτάκη, «Πνεύματα», Ανδρέας Μιχαηλίδης, «Το αμόνι που τραγουδά», Γιώργος-Βορέας Μελάς, «Το μαργαριτάρι της αβύσσου», Στέφανος Κόκκινος, «Η θραύση των οστών» (Βιβλίο 1: «Ο αφανισμός των μάγων»), Γιώργος Αποστόλου, «Αγωνία έπρεπε να είναι το όνομά της».
— Πιστεύετε πως θα έχει συνέχεια αυτή η προσπάθεια; Να συγκεντρώσετε δηλαδή τους περισσότερους καλούς Έλληνες συγγραφείς του fantasy στην Άρπη; Ή ενδεχομένως και του Φανταστικού; Και, ακόμη: θα μπορέσετε, πιστεύετε, να γνωρίσετε κάποιους από τους Έλληνες συγγραφείς του χώρου σε ένα μεγαλύτερο κοινό;
Δεν είναι στόχος μας να συγκεντρώσουμε δεκάδες. Προτιμώ να έχουμε ελάχιστους αλλά τους καλύτερους. Θα εξαρτηθεί κυρίως από τους ανθρώπους της ΑΡΠΗΣ και λιγότερο από μας. Κανένας δεν μπορεί να σταματήσει έναν μεγάλο συγγραφέα, πιστεύω. Μόνο να τον αργοπορήσει. Ο μεγάλος συγγραφέας θα γράψει, θα ξαναγράψει, και θα ξαναδουλέψει. Αλλά πρόκειται για χειρωνακτική εργασία, το λέτε, το ξέρετε, και απαιτεί χιλιάδες ώρες. Αν κάποιος είναι διατεθειμένος να βάλει χιλιάδες ώρες με ημερομίσθιο κάτω του 1 ευρώ, γιατί τέτοιο είναι στην ελληνική αγορά για νέο συγγραφέα, αυτή, αυτός και μόνο αυτός, μπορεί, ίσως, κάποτε να πετύχει κάτι μεγάλο. Εμείς απλά παρέχουμε έναν ζεστό χώρο να γεννήσουν οι κότες. Μέσα στα χιλιάδες αυγά θα βγει και ένας δράκος.
— Χάρτινο βιβλίο, ψηφιακό βιβλίο, ή ένας συνδυασμός τους;
Βλέπω ότι στο εξωτερικό έχει κρατήσει αρκετά το χάρτινο βιβλίο και οι σχολικές βιβλιοθήκες προωθούν τη λογοτεχνία σε χάρτινη μορφή παρά το πόσο διαδεδομένα είναι τα tablet στην εκπαίδευση. Η κόρη μου μου έχει απαγορεύσει να της αγοράζω ebooks, αντίθετα εγώ πια διαβάζω κατά 95% ebooks. Βέβαια το ebook έχει φτάσει στο 42% στις ΗΠΑ και καλπάζει με πολύ μεγαλύτερο ποσοστό ανόδου. Εγώ ήμουν πάντα στον χώρο της τεχνολογίας. Θεωρώ την εξέλιξη και την κατάληξη δεδομένη. Όπως είπε ο Thomas Edison: «After the electric light goes into general use, none but the extravagant will burn tallow candles». Με διαψεύδει προς στιγμήν η πραγματικότητα, δηλαδή δεν καταλαβαίνω γιατί δεν έχει φτάσει στο 90% το e-book και είναι 42%, ίσως επειδή υπάρχει τρόμος για το μονοπώλιο της Amazon (88% των e-books, ένα βιβλιοπωλείο) και συνεπώς αντίσταση από τους εκδότες (τους ξένους μεγάλους εκδότες). Φοβάμαι ότι οι εκδότες κινδυνεύουν περισσότερο από όλους. Ίσως μεταμορφωθούν σε εταιρίες που παρέχουν μόνο κάποιες από τις υπηρεσίες σε μεγαλύτερη κλίμακα.
— Ηλεκτρονικές, online πωλήσεις και ψηφιακά βιβλιοπωλεία: πόσο μπορούν να σταθούν όλα αυτά στην Ελλάδα, με δεδομένη την κρίση και τη δυσπραγία του αναγνωστικού κοινού;
Ψηφιακό βιβλιοπωλείο; Πολύ δύσκολο εγχείρημα. Φυσικό βιβλιοπωλείο; Ακόμα δυσκολότερο. Διάλεξε το δηλητήριο, που λένε. Στη Νέα Υόρκη και στη Βοστόνη φυσικό βιβλιοπωλείο είναι σχεδόν αδύνατο να βρεις πια και, αν το βρεις, είναι περισσότερο παλιατζίδικο παρά κάτι άλλο. Ξεχάσατε τις αυτοεκδόσεις, που είναι τεράστιο ρεύμα στο εξωτερικό. Και το αυτο-marketing θα έλεγα, αλλά δεν υφίσταται η λέξη. Σίγουρα θα υπάρξουν ανακατατάξεις στην αγορά, αν και όχι άμεσες. Πάντως, αυτό που υφίσταται τώρα ως αλυσίδα επιλογής, παραγωγής και διανομής βιβλίου είναι πάρα πολύ ακριβό και χωρίς κέρδος σε ένα περιβάλλον τέτοιας κρίσης. Η κρίση θα γεννήσει.
σχόλια