Ο Ian Lancaster Fleming γεννήθηκε στο Λονδίνο στις 28 Μαΐου 1908, από πλούσια οικογένεια (οι γονείς του συνδέονταν με την τράπεζα Robert Fleming & Co., ενώ ο πατέρας του ήταν βουλευτής). Φοίτησε στο στρατιωτικό κολέγιο Σάντχαρστ και στο Ίτον, πριν συνεχίσει τις σπουδές του στην ηπειρωτική Ευρώπη. Το 1931 αποτυγχάνει να προσληφθεί στο Υπουργείο Εξωτερικών και πιάνει δουλειά στο πρακτορείο Ρόιτερ. Μια πρώτη γεύση από τον κόσμο των μυστικών υπηρεσιών παίρνει το 1933 στη Μόσχα, παρακολουθώντας σαν ανταποκριτής του διεθνούς πρακτορείου τη δίκη-παρωδία έξι Βρετανών μηχανικών που κατηγορούνταν για κατασκοπεία. Στη συνέχεια φεύγει από το Ρόιτερ και έρχεται στο Σίτι για να εξασκήσει το επάγγελμα του στοκ-μπρόκερ.
Κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου υπηρετεί στο Ναυαρχείο, ως ιδιαίτερος του επικεφαλής της Αντικατασκοπείας του Ναυτικού, φτάνοντας μέχρι τον βαθμό του πλωτάρχη ― έναν βαθμό που στη συνέχεια μεταβίβασε και στον 007. Μετά τον πόλεμο επιστρέφει στην ενεργό δημοσιογραφία, γίνεται διευθυντής εξωτερικών ειδήσεων του συγκροτήματος Κέμσλεϊ (ιδιοκτήτες των Sunday Times) και χτίζει το σπίτι του ―το Goldeneye― στην Τζαμάικα. Ύστερα από μία σκανδαλώδη ερωτική σχέση, παντρεύεται το 1952 τη λαίδη Ανν Ρόθερμερ. Το 1953 κυκλοφορεί το «Καζινό Ρουαγιάλ», το πρώτο μυθιστόρημα με περιπέτειες του Τζέιμς Μποντ. Μέχρι τον θάνατό του στα 1964, τα 14 μυθιστορήματα του διάσημου ήρωά του είχαν πουλήσει περισσότερα από 40 εκατομμύρια αντίτυπα σε όλο τον κόσμο.
Στα ελληνικά έχουν κυκλοφορήσει οι εξής τίτλοι: «Επιχείρηση κεραυνός» (Λυχνάρι 1988), «Δόκτωρ Νο» (Λυχνάρι 1988), «Από τη Ρωσία με αγάπη» (Λυχνάρι 1988), «Ο άνθρωπος με το χρυσό περίστροφο» (Modern Times 1996), «James Bond: Επιχείρηση Moonraker» (Παρατηρητής 1998), «James Bond: Ο κατάσκοπος που μ' αγάπησε» (Παρατηρητής 2001) και «James Bond: επιχείρηση Octopussy (μετάφραση Οδυσσέας Στέμπιλης, Επίκεντρο 2005).
Ο Σέρλοκ Χολμς είναι ένα είδος ανθρώπου της παρακμής, αφοσιωμένος στην αυστηρή λογική και στην υπηρεσία του νόμου, όσο αντιφατικό και αν είναι αυτό. Ο Τζέιμς Μποντ συνδυάζει μια ισχυρή δόση πουριτανισμού και μια ικανότητα αυτοπεριφρόνησης, που αναιρεί την ανηθικότητα των φονικών αποστολών του και των σαρκικών του απολαύσεων.
Το τελευταίο αυτό βιβλίο των Εκδόσεων Επίκεντρο περιλαμβάνει μια πολύ ενδιαφέρουσα εισαγωγή από τον Άντονι Μπέρτζες ―συγγραφέα, μεταξύ άλλων, της περίφημης δυστοπίας «Το κουρδιστό πορτοκάλι»― σχετικά με τη δημοτικότητα και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του ήρωα του Φλέμινγκ. Αποτελείται από τρεις ιστορίες, από τις οποίες η πρώτη είναι υπεύθυνη για τον γενικό τίτλο ― σε αυτήν βασίστηκε η ομώνυμη ταινία, με τον Ρότζερ Μουρ, τον ιδανικό 007, που πέθανε προ μερικών ημερών.
Παραθέτουμε αμέσως παρακάτω την εισαγωγή του Άντονι Μπέρτζες.
Τα μυθιστορήματα του Τζέιμς Μποντ
ΜΙΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Πιστεύω ότι είναι ασφαλές να πει κανείς πως ο Τζέιμς Μποντ έχει πάνω του τη στόφα της αθανασίας. Τα παιδιά που γεννήθηκαν το 1953, όταν ο Μποντ εμφανίστηκε για πρώτη φορά στο Καζίνο Ροαγιάλ, σήμερα είναι πια μεσήλικες. Ο θρυλικός 007 έχει συμπληρώσει σχεδόν μισό αιώνα ζωής, αρκετό για να θεωρείται κλασικός, και μάλλον έχει κερδίσει μια θέση ανάμεσα στους μεγάλους μύθους του 20ού αιώνα. Βέβαια, δεν είναι ένας παγκόσμιος χαρακτήρας, όπως ο Σέρλοκ Χολμς, αφού ο σοβιετικός συνασπισμός ήταν φυσικό να τον απορρίπτει, αλλά διαθέτει πολλά από τα χαρακτηριστικά του Χολμς: είναι σκληρός, εύστροφος και έχει τις προσωπικές του ιδιοτροπίες. Ως άνδρας είναι πληρέστερος από τον Χολμς: αγαπά τις γυναίκες, ενώ ο Σέρλοκ Χολμς θαυμάζει μία μόνο από αυτές, που ποτέ δεν θα τολμήσει να της το εξομολογηθεί. Ο Χολμς, αν και ασκητικός, παίρνει κοκαΐνη, ενώ ο Μποντ υποκύπτει μόνο στο πάθος του για την μπίρα Μόρλαντ με τους τρεις χρυσούς κρίκους. Ο Σέρλοκ Χολμς είναι ένα είδος ανθρώπου της παρακμής, αφοσιωμένος στην αυστηρή λογική και στην υπηρεσία του νόμου, όσο αντιφατικό και αν είναι αυτό. Ο Τζέιμς Μποντ συνδυάζει μια ισχυρή δόση πουριτανισμού και μια ικανότητα αυτοπεριφρόνησης, που αναιρεί την ανηθικότητα των φονικών αποστολών του και των σαρκικών του απολαύσεων. Η κύρια ομοιότητα των δυο χαρακτήρων είναι ότι δεν αποτελούν τυπικούς Άγγλους τζέντλεμεν. Ο Χολμς είναι δημιούργημα ενός Ιρλανδού, που είχε αποφοιτήσει από σχολείο Ιησουιτών και σπούδαζε ιατρική στο Εδιμβούργο. Η αυστηρότητα της λογικής του ταιριάζει περισσότερο στην ηπειρωτική Ευρώπη παρά στη Βρετανία. Ο Μποντ είναι μισός Σκοτσέζος και μισός Γαλλοελβετός. Η μια πλευρά της καταγωγής αυτής εξηγεί τον πουριτανισμό του ενώ η άλλη τού επιτρέπει να μιλά τέλεια γαλλικά και γερμανικά, να κάνει σκι, και να αγαπά το καλό φαγητό και το καλό κρασί.
Ο Σέρλοκ Χολμς δεν μοιάζει σε τίποτε με τον δημιουργό του, αλλά ο Τζέιμς Μποντ, με τα χαρίσματα, την ιδιοσυγκρασία και την επιτυχημένη καριέρα, είναι ένα εξιδανικευμένο πορτρέτο του ανθρώπου που σε σχετικά προχωρημένη ηλικία ― 42 ετών― αποφάσισε να γίνει συγγραφέας κατασκοπευτικών περιπετειών. Ο Ίαν Φλέμινγκ είχε σκοτσέζικο αίμα και μια έντονη κλίση για τις απολαύσεις του Μποντ ― κοκτέιλ βότκα μαρτίνι «χτυπημένο και όχι αναδευμένο», μεγάλες ποσότητες μπίρας Μόρλαντ, ψυχρές περιπέτειες με τις γυναίκες των άλλων, γρήγορα αυτοκίνητα και μεγάλα πονταρίσματα στον μπακαρά. Η καταγωγή του ήταν αριστοκρατική, σπουδές στο πανεπιστήμιο του Ίτον, λαμπρές επιδόσεις στον αθλητισμό, μια σύντομη περίοδος στο Σάντχαρστ και σπουδές ξένων γλωσσών στα πανεπιστήμια της Γενεύης και του Μονάχου. Ως δημοσιογράφος του πρακτορείου Ρόιτερ το 1933, σε ηλικία 25 ετών, απέκτησε μια γνώση του κόσμου της κατασκοπείας καλύπτοντας τη δίκη έξι Βρετανών μηχανικών στη Μόσχα, που κατηγορούνταν ότι ήταν μυστικοί πράκτορες. Στη διάρκεια του δεύτερου παγκόσμιου πολέμου ήταν βοηθός του διευθυντή της Ναυτικής Αντικατασκοπείας και έφτασε ως τον βαθμό του πλωτάρχη ― όπως ακριβώς ο Μποντ. Πριν γίνει διάσημος συγγραφέας, ήταν διευθυντής εξωτερικών ειδήσεων στις εφημερίδες του Κέμσλεϊ. Είναι σημαντικό ότι ο Φλέμινγκ, όπως και ο Ντάνιελ Ντεφόε, ήταν δημοσιογράφος πριν γίνει συγγραφέας, και μάλιστα επιτυχημένος δημοσιογράφος. Αυτό καθρεφτίζεται από τη μια πλευρά στο καθαρό συγγραφικό του ύφος, στη διαύγεια των λεπτομερειών του, στο ενδιαφέρον του για την παγκόσμια πολιτική, και από την άλλη στη γοητεία του για τα μικρά πράγματα της καθημερινής ζωής. Αν και έγινε διάσημος με τις περιπέτειες του Μποντ, δεν πρέπει να παραβλέπουμε ότι ο Φλέμινγκ ήταν επίσης ένας διακεκριμένος Άγγλος πεζογράφος.
Είναι αλήθεια ότι ο Τζέιμς Μποντ χρωστά σε μεγάλο βαθμό την αθανασία του, όσον αφορά το ευρύτερο κοινό, στις ταινίες που έχουν γυριστεί και συνεχίζονται να γυρίζονται με τις περιπέτειές του. Οι ηθοποιοί που τον έχουν ενσαρκώσει γερνούν και αντικαθίστανται από νεότερους, ενώ τα θέματα και η ατμόσφαιρα των ταινιών όχι μόνο παρακολουθούν τις εξελίξεις αλλά υπάρχει μια τάση να προηγούνται της εποχής τους. Ο πλωτάρχης Μποντ είναι ένας ώριμος άντρας που αγωνίζεται για επίκαιρα πράγματα, ανεξάρτητα από τη χρονολογία κάθε περιπέτειας, και αυτό είναι το παράδοξο. Ακόμη και αν ο Μποντ ήταν δέκα χρόνια νεότερος από τον δημιουργό του, που γεννήθηκε το 1908, θα ήταν σήμερα ένας σεβάσμιος βετεράνος αξιωματικός, που θα είχε αποσυρθεί σε εργασία γραφείου. Οι επιτυχίες του θα ανήκαν στο παρελθόν, όταν ο ψυχρός πόλεμος ήταν πιο επικίνδυνος από τρία πακέτα τσιγάρα την ημέρα, και όταν οι αξίες του βρετανικού συντηρητισμού ευνοούσαν εκείνους που εργάζονταν στις μυστικές υπηρεσίες της Αυτής Μεγαλειότητας. Ο Μποντ θα μπορούσε να συγκριθεί με τον Χόγκι Καρμάικλ, τον συνθέτη του τραγουδιού «Η σκόνη των αστεριών»: μια ανεπανάληπτη επιτυχία στη δεκαετία του 1920, αλλά για τους σημερινούς αναγνώστες ένα αδιάφορο όνομα, που πρέπει να επεξηγηθεί σε μια υποσημείωση. Ο Τζέιμς Μποντ ανήκει στην ιστορία, οι περιπέτειές του είναι ιστορικά διηγήματα.
Ο Σερ Τζον Φάλσταφ απέφυγε να πολεμήσει στις εμφύλιες διαμάχες της εποχής του Ερρίκου Δ', αλλά δεν οφείλει σε αυτό την αθανασία του. Έτσι και ο Τζέιμς Μποντ, μπορεί να ανήκει σε μια συγκεκριμένη εποχή, αλλά έχει μια μοναδικότητα που τον κάνει να στέκει πάνω από τη διάσταση του χρόνου. Οπωσδήποτε όμως πρέπει να γνωρίσουμε την εποχή που τον γέννησε. Όταν δημοσιεύτηκε το «Καζίνο Ρουαγιάλ», το 1953, ήταν ένα μήνυμα για τον βρετανικό λαό. Σκληρός, γενναίος, αλλά όχι ασκητής απόμακρος από τη ζωή, ο Μποντ θύμιζε στους αναγνώστες του μια ποιότητα ανθρώπων που έδειχνε να έχει χαθεί. Οκτώ χρόνια μετά το τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, η εποχή των μεγάλων ηρώων, που είχαν δημιουργήσει και διατηρήσει τη βρετανική αυτοκρατορία, ήταν παρελθόν. Η Βρετανία ήταν απλός θεατής στα παιχνίδια των δύο υπερδυνάμεων. Η κατάσταση ήταν εξευτελιστική. Η βρετανική αντικατασκοπία ήταν αναποτελεσματική και αντιμετώπιζε την περιφρόνηση της CIA. Το σκάνδαλο των ομοφυλόφιλων αποστατών συμπλήρωνε την πικρή εικόνα. Αυτό που έκανε ο Φλέμινγκ ήταν να ονειρευτεί ένα σύστημα αντικατασκοπείας πολύ πιο ευρηματικό και επικίνδυνο από ό,τι στην πραγματικότητα, και να το επανδρώσει με ένα νέο είδος πράκτορα, που είχε την «άδεια να σκοτώνει». Ο σεβασμός των Αμερικανών και ο φόβος των Σοβιετικών για αυτόν τον πράκτορα τιμούσαν την υπηρεσία στην οποία ανήκε, και κατ' επέκταση τη Μεγάλη Βρετανία. Πίσω από την πρωταρχική επιθυμία του Φλέμινγκ, να διασκεδάσει τους αναγνώστες του, υπήρχαν αναμφισβήτητα πατριωτικά κίνητρα.
Οι καθηγητές γλωσσολογίας έχουν ασχοληθεί πολύ με την ετυμολογία του ονόματος του Μποντ. Μποντ (bond) στα αγγλικά σημαίνει δεσμός, αλλά όχι ερωτικός δεσμός. Η συμπεριφορά του ήρωα δείχνει μια σταθερή δέσμευση σε κάτι, που μπορεί να είναι η τιμή, η πατρίδα ή κάποιες αφηρημένες αξίες. Στην πραγματικότητα ο Φλέμινγκ διάλεξε το όνομα αυτό για να δείξει μια νηφαλιότητα, μια πραότητα, μια έλλειψη επιθετικότητας. Το δανείστηκε από τον συγγραφέα ενός κλασικού βιβλίου για τα πτηνά της Καραϊβικής. Ο Τζέιμς Μποντ μέχρι πρόσφατα δεχόταν με καλόκαρδο χιούμορ τα αστεία των τελωνειακών, όταν τον ρωτούσαν πού έκρυβε την μπερέτα του. Υπάρχει ένα ακόμη στοιχείο που έχει δανειστεί ο Φλέμινγκ, και δείχνει τη βιβλιοφιλία του: ο επίσημος αριθμός του Μποντ, 007, προέρχεται από μια ιστορία του Κίπλινγκ για τον αμερικανικό σιδηρόδρομο, όπου είναι ο αριθμός μιας καινούριας ατμομηχανής. Το 007 ήταν επίσης ο αριθμός του Τζον Ντι, αρχικατασκόπου της βασίλισσας Ελισάβετ Α΄, όταν δούλευε στην αγγλική αντικατασκοπία κατά των Ισπανών. Οι περιπέτειες του Τζέιμς Μποντ αποκαλύπτουν σε πολλά σημεία ένα απρόβλεπτο βάθος γνώσεων ― ιστορικές γνώσεις, τεχνικές χαρτοπαιγνίων, μαύρη μαγεία της Αϊτής, ακόμη και μικρές καθημερινές «αλήθειες», που δεχόμαστε ως ευχάριστη έκπληξη. Ο Φλέμινγκ ήταν πολύ πιο μορφωμένος από όσο επέτρεπε στον εαυτό του να παρουσιάζεται. Οι τεχνικές λεπτομέρειες των υποθέσεών του είναι απόλυτα αξιόπιστες, όπως επίσης η γεωγραφία τους. Οι πρώτοι αναγνώστες πίστευαν ότι η οργάνωση SMERSH ήταν μια επινόηση του Φλέμινγκ, μέχρι που έμαθαν έκπληκτοι ότι υπήρχε πραγματικά.
Το πάθος για ακρίβεια, ασυνήθιστο σε απλούς συγγραφείς, είναι συγγενικό με αυτό που ο Τζέιμς Τσέιζ έχει ονομάσει «περιγραφική ηδονή» ― ένα πάθος για την καταγραφή της παραμικρής λεπτομέρειας, στο ντύσιμο των ανθρώπων, μια κρεατοελιά ή μια ουλή, ένα κοντύτερο δάχτυλο, ένα παράξενο εξόγκωμα στον λαιμό ή στο κρανίο.
Το πάθος για ακρίβεια, ασυνήθιστο σε απλούς συγγραφείς, είναι συγγενικό με αυτό που ο Τζέιμς Τσέιζ έχει ονομάσει «περιγραφική ηδονή» ― ένα πάθος για την καταγραφή της παραμικρής λεπτομέρειας, στο ντύσιμο των ανθρώπων, μια κρεατοελιά ή μια ουλή, ένα κοντύτερο δάχτυλο, ένα παράξενο εξόγκωμα στον λαιμό ή στο κρανίο. Η ακρίβεια των περιγραφών σε σκηνές βασανιστηρίων, πόνου ή θανάτου, έδωσαν στον Φλέμινγκ τη φήμη ενός σαδιστή, ενός πορνογράφου της βίας, αλλά δεν υπάρχει καμία ικανοποίηση στις περιγραφές αυτές, παρά μόνο ψυχρός δημοσιογραφικός ρεαλισμός. Ο Φλέμινγκ λάτρευε το σχήμα του γυναικείου σώματος, και έχει μεταδώσει το πάθος αυτό στον ήρωά του. Τα κορίτσια στις ταινίες του Τζέιμς Μποντ ―με μοναδική ίσως εξαίρεση την ηρωίδα στην ταινία «Στην υπηρεσία της Αυτής Μεγαλειότητας», που υποδυόταν η Νταϊάνα Ριγκ― δεν είναι τίποτε περισσότερο από ζωντανές κούκλες. Στα βιβλία του Φλέμινγκ είναι αξιόπιστες και αξιαγάπητες, συνήθως λόγω κάποιας ατέλειας που τους δίνει ανθρώπινη διάσταση: μια σπασμένη μύτη, ένα πόδι που κουτσαίνει ελαφρά, και κυρίως το ψυχολογικό τραύμα μιας προσωπικής ενοχής. Σε κάθε περίπτωση, είναι κάτι παραπάνω από άψυχα κορμιά.
Όσο για τους διάσημους αντιπάλους του Μποντ ―όπως ο σερ Ούγκο Ντραξ, ο δόκτωρ Νο, ο Μπλόφελντ, Γκολντφίνγκερ (ένα ακόμη παράδειγμα της βαθιάς μόρφωσης του Φλέμινγκ: γκολντφίνγκερ ήταν μια αγγλοσαξονική νομισματική μονάδα)―, είναι ανθρώπινοι χαρακτήρες, έστω και αν αποτελούν μια δοκιμασία για την ευπιστία μας. Ο δράκος στα παραμύθια δεν χρειάζεται ψυχανάλυση, αλλά ο Φλέμινγκ ασχολείται σοβαρά με τη συνήθεια του Ντραξ να βυζαίνει το δάχτυλό του και με το πρόβλημα της καρδιάς του Δρ. Νο: πάντοτε υπάρχει μια αιτία πίσω από την παράνοια. Στις ταινίες οι «κακοί» είναι μάλλον κωμικά πρόσωπα, που έχουν θέσει την τεχνική τους ιδιοφυία στην υπηρεσία των εγκληματικών στόχων τους, αλλά στα βιβλία οι χαρακτήρες είναι αυθεντικοί, η τεχνολογία μάλλον πρωτόγονη, και τα όνειρα για παγκόσμια κυριαρχία δεν εντυπωσίαζαν ιδιαίτερα σε μια εποχή που είχε γνωρίσει τον Χίτλερ και τον Στάλιν. Οι ταινίες, που εξελίχθηκαν σε ταχυδακτυλουργικές περιπέτειες και έχασαν το ψυχολογικό τους ενδιαφέρον, ήταν τερατώδεις παρωδίες των βιβλίων. Η κινηματογραφική εκδοχή του Καζίνο Ρουαγιάλ είναι μια κακόγουστη παραμόρφωση μιας καλοδεμένης ιστορίας, που δεν χρωστά τίποτε στην οργιαστική φαντασία.
Οι ταινίες, που εξελίχθηκαν σε ταχυδακτυλουργικές περιπέτειες και έχασαν το ψυχολογικό τους ενδιαφέρον, ήταν τερατώδεις παρωδίες των βιβλίων. Η κινηματογραφική εκδοχή του Καζίνο Ρουαγιάλ είναι μια κακόγουστη παραμόρφωση μιας καλοδεμένης ιστορίας, που δεν χρωστά τίποτε στην οργιαστική φαντασία.
Είναι σημαντικό, πιστεύω, να υπογραμμίσουμε πως μετά τις πρώτες ταινίες, που δεν είχαν αρκετό προϋπολογισμό για να ανοιχτούν σε τέτοιες ακραίες υπερβολές, μόνο το όνομα συνέδεε τον Τζέιμς Μποντ του Φλέμινγκ με τον ήρωα της μεγάλης οθόνης. Το ίδιο ισχύει για τους τίτλους των ταινιών: ποια σχέση μπορεί να έχει η ταινία Octopussy με τη λαμπρή σύντομη ιστορία του Φλέμινγκ, όπου ο Μποντ έχει μόνο έναν δευτερεύοντα ρόλο; Είναι αλήθεια ότι ο Φλέμινγκ απαγόρευσε τη διασκευή του βιβλίου «Ο κατάσκοπος που μ' αγάπησε» για τον κινηματογράφο, αλλά αυτό δεν εμπόδισε τη χρήση του τίτλου σε ένα συνονθύλευμα χωρίς κανένα από τα χαρακτηριστικά του Φλέμινγκ. Είναι καιρός για τους φανατικούς των ταινιών του Μποντ να επιστρέψουν στα βιβλία και να θαυμάσουν τη λογοτεχνική τους ποιότητα. Γνωρίζω ότι υπάρχουν μερικοί που θα αμφισβητήσουν ότι ο Φλέμινγκ έγραψε λογοτεχνία. Είναι οι ίδιοι που δεν δέχονται ως λογοτεχνία ούτε τις ιστορίες του Σέρλοκ Χολμς. Αλλά ο ορισμός της λογοτεχνίας, ως η χρήση της γλώσσας για την προσφορά διαφωτιστικής διασκέδασης, ταιριάζει σχεδόν κατά γράμμα στο έργο του Κόναν Ντόιλ και του Ίαν Φλέμινγκ. Κανείς από τους δυο δεν σφετερίστηκε τη θέση του Μπαλζάκ ή του Χένρι Τζέιμς: απλά έσκυψαν πάνω από ένα κατώτερο είδος λογοτεχνίας και το τελειοποίησαν, πιστεύοντας, όπως και ο Σέξπιρ, ότι η μυθιστοριογραφία (το δράμα, η αφήγηση) πρέπει να κινείται γύρω από ξεκάθαρους χαρακτήρες που αντιμετωπίζουν ενδιαφέρουσες καταστάσεις.
Το κατασκοπευτικό μυθιστόρημα ―χάρη κυρίως στον Φλέμινγκ― είναι για την εποχή μας αυτό που ήταν για την ελισαβετιανή περίοδο η τραγωδία του αίματος. Ο Φλέμινγκ πέθανε πρόωρα το 1964, τότε που η ανθρωπότητα γιόρταζε τα 400 χρόνια από τη γέννηση του Σαίξπηρ, και φαίνεται πολύ δικαιολογημένο με την αφορμή αυτή να κοιτάξουμε πίσω ανακαλύπτοντας μια αναγεννησιακή απόχρωση στο έργο του. Είναι μια απόχρωση αντίθετη προς τη σοσιαλιστική αυστηρότητα της δεκαετίας του 1950, χωρίς όμως να προσχωρεί στην ελευθεριότητα της δεκαετίας του 1960. Είναι μια τάση ελεγχόμενη: η ευωχία των αισθήσεων είναι η ανταμοιβή για την επικίνδυνη αποστολή που ο ήρωας έχει εκτελέσει στην υπηρεσία του ελεύθερου κόσμου. Αν ο Μποντ παρουσιαστεί χωρίς να έχει ακόμη ξεμεθύσει από το προηγούμενο βράδυ, υπάρχει πάντοτε ο ναύαρχος Μ που θα τον ανακαλέσει στις αιώνιες αξίες της πειθαρχίας και της εγκράτειας.
Αυτό που μένει από τα βιβλία δεν είναι οι μηχανορραφίες και οι ερωτικές περιπέτειες (που ποτέ δεν περιγράφονται ανοιχτά, αλλά αφήνονται να εννοηθούν με τη φυσική αυτοσυγκράτηση ενός Σκοτσέζου τζέντλεμαν), είναι η ώριμη απόλαυση της ζωής ― ένα γρήγορο αυτοκίνητο, η σωστή συνταγή για ένα κοκτέιλ βότκα μαρτίνι, δείπνο και μια παρτίδα μπριτζ στο Μπλέιντς, τα γοητευτικά ατημέλητα μαλλιά ενός όμορφου κοριτσιού. Οι απολαύσεις είναι εντονότερες επειδή είναι φευγαλέες: ο θάνατος παραμονεύει κάθε στιγμή για τον 007. Αν ένα από τα καθήκοντα του καλλιτέχνη είναι να κάνει πιο ωραία τη ζωή, τότε κανείς δεν μπορεί να αρνηθεί στον Φλέμινγκ τον τίτλο του καλλιτέχνη. Όσο για τον Τζέιμς Μποντ, θα είναι για πάντα μαζί μας ― ένας χαρακτήρας σχεδόν αθάνατος, ίσως λιγότερο από αυτούς του Σαίξπηρ, αλλά οπωσδήποτε ένα νεο-ελισαβετιανό πρότυπο, ένας ήρωας που όλοι χρειαζόμαστε.
Άντονι Μπέρτζες
Λουγκάνο, 1987
ΤΟ ΑΡΘΡΟ ΑΥΤΟ ΔΗΜΟΣΙΕΥΤΗΚΕ ΓΙΑ ΠΡΩΤΗ ΦΟΡΑ ΣΤΙΣ 28.5.2017
