Το «Κλεινόν» του Γιάννη Ευσταθιάδη, μια μυθιστορηματική χαρτογράφηση της Αθήνας

Το «Κλεινόν» του Γιάννη Ευσταθιάδη, μια μυθιστορηματική χαρτογράφηση της Αθήνας Facebook Twitter
Ο Ευσταθιάδης θέλει να μας υποβάλει την ιδέα ότι μας παραδίδει μάλλον μια ποιητική σύνθεση και όχι έναν τόμο με πεζογραφήματα. Φωτο: Πάρις Ταβιτιάν/LIFO
0

Όχι στην αποστειρωμένη καλαισθησία. Επίμονα λεπταίσθητος, ένας αεικίνητος μηχανισμός που συνδυάζει την αλώβητη ευαισθησία με την παλλόμενη νοημοσύνη, μια λεκτομηχανή που παράγει ιστορίες που μοιάζουν με ποιήματα, και ποιήματα που μοιάζουν με ταινίες μικρού μήκους, σχεδόν πάντα ασπρόμαυρες, ιδού τι απαρτίζει το εργαστήριο του Γιάννη Ευσταθιάδη (Αθήνα, 1946). Η επινόηση ανταλλάσσει χειραψίες με το ντοκουμέντο και η καλπάζουσα φαντασία διατηρεί γόνιμες σχέσεις με το αρχείο. Σύμφωνα με τον Ευσταθιάδη, ο αρχιτέκτονας Δημήτρης Πικιώνης χρησιμοποιεί τις πέτρες όπως ο συγγραφέας τις λέξεις και ανθίσταται σε «μια αποστειρωμένη καλαισθησία», προκρίνοντας «μια χρηστική αισθητική που να οδηγεί το μάτι, όπως τα τυπογραφικά στοιχεία οδηγούν στο ποίημα». Αυτή είναι και η μέθοδος του Ευσταθιάδη, ο παραμερισμός της στείρας και αποστειρωμένης καλαισθησίας προκειμένου οι λέξεις να εκφράσουν συγκινήσεις, να μιλήσουν για συναισθήματα, να μας ταξιδέψουν σε ονειρικές διαστάσεις της πραγματικότητας αλλά και σε πραγματικές διαστάσεις των ονείρων. Στο πιο πρόσφατο βιβλίο του, το κλεινόν - μυθιστορίες για την αθήνα (εκδ. Μελάνι), ένα βιβλίο που ήδη από το εξώφυλλο, με τη νοσταλγική φωτογραφία και τον γραμμένο με πεζά στοιχεία τίτλο, όπως με πεζά είναι γραμμένο και το όνομα του συγγραφέα, ο Ευσταθιάδης θέλει να μας υποβάλει την ιδέα ότι μας παραδίδει μάλλον μια ποιητική σύνθεση και όχι έναν τόμο με πεζογραφήματα. Και πράγματι, τα τριάντα κείμενα του βιβλίου διέπονται από το πνεύμα της ποίησης. Άλλωστε, στο οπισθόφυλλο δεν βρίσκουμε κάποιο απόσπασμα από τα κείμενα του βιβλίου, ως είθισται, αλλά ένα ποίημα:

Μέρες του '53
Κάθε Κυριακή
ο πατέρας μου μ' έπαιρνε βόλτα
πάνω στο πράσινο ποδηλατάκι μου
στην έρημη οδό Σταδίου.

2.

Οδός Ρόμβης, αριθμός 18. Στο κλεινόν μιλάνε, μέσω της πένας του Ευσταθιάδη, συγγραφείς (Αντώνης Σαμαράκης, Μένης Κουμανταρέας) και ποιητές (Κωστής Παλαμάς), σκηνοθέτες (Θόδωρος Αγγελόπουλος) και αρχιτέκτονες (Δημήτρης Πικιώνης, Κωνσταντίνος Κιτσίκης), εικαστικοί (Γιάννης Τσαρούχης, Γιαννούλης Χαλεπάς) και ηθοποιοί (Ελένη Παπαδάκη, Κώστας Χατζηχρήστος), άνθρωποι της μουσικής (Ζαχαρίας Τσίχλας, Λεό Ραπίτης, Ελευθέριος Σπανίδης, Μαρία Κάλλας) και άνθρωποι του αθλητισμού (Τζώνης Πεσμαζόγλου, Κώστας Λινοξυλάκης, Σπύρος Λούης), προσωπικότητες της επιστήμης (Γιάννης Δρακόπουλος, Αγγελική Χατζημιχάλη, Ανδρέας Λαζάνης, Δημήτριος Αιγινίτης) και προσωπικότητες του καθημερινού μόχθου (Μαία, Αξιωματικός, Μάγειρας, Πιλότος, Τροχονόμος, Τυφλός). Επίσης, ένας πολιτικός (Γεώργιος Παπανδρέου) και μια αρτίστα (Ζωζώ Νταλμάς). Και στο κέντρο του βιβλίου, ένας πιλοποιός, με εργαστήριο στο κέντρο της ιστορικής οδού Ρόμβης, στο κέντρο της Αθήνας, στο κέντρο του βίου του συγγραφέα, στο κέντρο των αναμνήσεων και της ευαισθησίας και της δημιουργικότητάς του: ο Νίκος Ευσταθιάδης (1903-1955), ο πατέρας του Γιάννη Ευσταθιάδη. «Ονειρευόμουν πάντα μιαν Αθήνα γεμάτη ωραίες γυναίκες με καπέλο» λέει, μέσω του υιού, ο πατέρας. «Στους δρόμους, στις πλατείες, στα νυχτερινά κέντρα, στα μαγαζιά, παντού [...] Έβλεπα μια πόλη γεμάτη κομψά καπέλα, άλλα μπλε βαθύ, άλλα πρασινοκίτρινα, άλλα φούξια, άλλα στο κόκκινο της φωτιάς, άλλα στην απόχρωση ώριμου μήλου».

3.

Ο μίμος των φωνών. Υπάρχει ένα θαυμάσιο βιβλίο του Τόμας Μπέρνχαρντ μ' αυτόν τον τίτλο. Όπως ο Μπέρνχαρντ, έτσι και ο Ευσταθιάδης γίνεται ένα ποιητικό φερέφωνο, ένα ονειρικό μαγνητόφωνο, καθώς επινοεί, καταγράφει και μεταδίδει τις φωνές άλλων μέσα από τη δική του τη φωνή. Δεν πρόκειται για ένα εγχείρημα όπως οι Φανταστικοί Βίοι του Μαρσέλ Σβομπ, αλλά μάλλον για ένα λυρικό ντοκιμαντέρ, μια ποιητική χαρτογράφηση της Αθήνας μέσω προσώπων που την κατοίκησαν και την αγάπησαν. Ο Ευσταθιάδης έχει συλλέξει και διασταυρώσει επιμελώς τα λεγόμενα πραγματολογικά στοιχεία, έχει εντρυφήσει στον βίο και στο έργο των τριάντα προσωπικοτήτων που στεγάζονται στο κλεινόν και εν συνεχεία ενδύει αυτά τα στοιχεία με ποιητικές περιβολές, τους δίνει πίσω τη φωνή που είχαν και ίσως λησμονήθηκε μες στις δεκαετίες, συνθέτει μια πολυφωνική ωδή στην πόλη που ονειρευόμαστε καθώς τη ζούμε, και, βέβαια, τη ζούμε καθώς την ονειρευόμαστε. Ως ιντερμέδια παρεμβάλλει εκλεκτά αποσπάσματα από έργα, πάντα σχετικά με την Αττική και την Αθήνα, του Ηλ. Βενέζη, του Γ. Σεφέρη, του Μ. Μητσάκη, του Π. Χάρη, του Κ. Πολίτη, του Κ.Π. Καβάφη, της Ρ. Γαλανάκη, του Στρ. Τσίρκα, του Εμμ. Ροΐδη, της Μ. Μήτσορα, του Αλ. Παπαδιαμάντη, του Ασ. Πανσέληνου, του Γ. Θεοτοκά, του Ν. Θεοφίλου, του Κ. Τάκερμαν, της Αθ. Κακούρη, της Λ. Κάσδαγλη, του Ν. Λαπαθιώτη, του Ι. Κονδυλάκη, του Γ. Φουζέρ, του Π. Σούτσου, του Γ. Ιωάννου, του Κ. Ταχτσή και του Τ. Πατρίκιου. Με ένα ευφές μοντάζ, ο Ευσταθιάδης προσφέρει μια Αθήνα που αξίζει να την περπατήσουμε, να τη θυμηθούμε, να την αφουγκραστούμε, να τη μυρίσουμε, να την αναπλάσουμε, τόσο στη φαντασία μας όσο και στην πραγματικότητα.

Βιβλίο
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Πέντε κλασικά έργα που πρέπει κανείς να διαβάσει

Βιβλίο / 5 κλασικά βιβλία που κυκλοφόρησαν ξανά σε νέες μεταφράσεις

Η κλασική λογοτεχνία παραμένει εξαιρετικά επίκαιρη, κι αυτό το αντιλαμβάνεται κανείς ανατρέχοντας στους τίτλους της πρόσφατης βιβλιοπαραγωγής και σε έργα των Τζόις, Κουτσί, Κάφκα, Αντρέγεφ και Τσβάιχ.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Τάσος Θεοφίλου: «Η φυλακή είναι το LinkedΙn των παρανόμων» ή «Το πορνό και το Κανάλι της Βουλής είναι από τα πιο δημοφιλή θεάματα στη φυλακή»

Βιβλίο / Τάσος Θεοφίλου: «Όταν μυρίζω μακαρόνια με κιμά θυμάμαι τη φυλακή»

Με αφορμή το βιβλίο-ντοκουμέντο «Η φυλακή», ο Τάσος Θεοφίλου μιλά για την εμπειρία του εγκλεισμού, για τον αθέατο μικρόκοσμο των σωφρονιστικών ιδρυμάτων –μακριά απ’ τις εικόνες που αναπαράγουν σειρές και ταινίες– και για το πώς η φυλακή λειτουργεί σαν το LinkedIn των παρανόμων.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Michel Gaubert: Ο dj που βάζει μουσικές στα σημαντικότερα catwalks

Βιβλίο / Michel Gaubert: Ο dj που βάζει μουσικές στα σημαντικότερα catwalks

Chanel, Dior και πολλοί ακόμα οίκοι υψηλής ραπτικής «ντύνουν» τα shows τους με τη μουσική του. Στο «Remixed», την αυτοβιογραφία-παλίμψηστο των επιρροών και των εμμονών του, ο ενορχηστρωτής της σύγχρονης catwalk κουλτούρας μας ξεναγεί σε έναν κόσμο όπου μουσική και εικόνα γίνονται ένα.
ΣΤΕΛΛΑ ΛΙΖΑΡΔΗ
Ρωμανός ο Μελωδός: Ο ουρανόθρεφτος ποιητής του Θείου Δράματος

Βιβλίο / Ρωμανός ο Μελωδός: Ο ουρανόθρεφτος ποιητής του Θείου Δράματος

Λίγοι είναι οι ποιητικά γραμμένοι εκκλησιαστικοί στίχοι που δεν φέρουν τη σφραγίδα αυτού του ξεχωριστού υμνωδού και εκφραστή της βυζαντινής ποιητικής παράδοσης που τίμησαν οι σύγχρονοί μας ποιητές, από τον Οδυσσέα Ελύτη μέχρι τον Νίκο Καρούζο.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Τα 5 πιο σημαντικά βιβλία του Μάριο Βάργκας Λιόσα

Βιβλίο / Τα 5 πιο σημαντικά βιβλία του Μάριο Βάργκας Λιόσα

Η τελευταία μεγάλη μορφή της λατινοαμερικάνικης λογοτεχνίας που πίστευε πως «η λογοτεχνία μπορεί να αλλάξει την πραγματικότητα» έφυγε την Κυριακή σε ηλικία 89 ετών. Ξεχωρίσαμε πέντε από τα πιο αξιόλογα μυθιστορήματά του.
ΕΙΡΗΝΗ ΓΙΑΝΝΑΚΗ
bernhard schlink

Πίσω ράφι / «Φανταζόσουν ότι θα έβγαινες στη σύνταξη ως τρομοκράτης;»

Το μυθιστόρημα «Το Σαββατοκύριακο» του Μπέρνχαρντ Σλινκ εξετάζει τις ηθικές και ιδεολογικές συνέπειες της πολιτικής βίας και της τρομοκρατίας, αναδεικνύοντας τις αμφιλεγόμενες αντιπαραθέσεις γύρω από το παρελθόν και το παρόν.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Φοίβος Οικονομίδης

Βιβλίο / Φοίβος Οικονομίδης: «Είμαστε έτοιμοι ανά πάσα στιγμή να σπάσουμε σε χίλια κομμάτια»

Με αφορμή το νέο του βιβλίο «Γιακαράντες», ο Φοίβος Οικονομίδης, ένας από τους πιο χαρακτηριστικούς συγγραφείς της νεότερης γενιάς, μιλά για τη διάσπαση προσοχής, την αυτοβελτίωση, τα κοινωνικά δίκτυα, το βύθισμα στα ναρκωτικά και τα άγχη της γενιάς του.
ΙΩΝΑΣ ΚΑΛΛΙΜΑΝΗΣ
Σερζ Τισερόν «Οικογενειακά μυστικά»

Το Πίσω Ράφι / «Το να κρατάμε ένα μυστικό είναι ό,τι πιο πολύτιμο και επικίνδυνο έχουμε»

Μελετώντας τις σκοτεινές γωνιές των οικογενειακών μυστικών, ο ψυχίατρος και ψυχαναλυτής Σερζ Τισερόν αποκαλύπτει τη δύναμη και τον κίνδυνο που κρύβουν καθώς μεταφέρονται από τη μια γενιά στην άλλη.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Το ηθικό ζήτημα με τις μεταθανάτιες εκδόσεις με αφορμή το ημερολόγιο της Τζόαν Ντίντιον

Βιβλίο / Μεταθανάτιες εκδόσεις και ηθικά διλήμματα: Η Τζόαν Ντίντιον στο επίκεντρο

Σύντομα θα κυκλοφορήσει ένα βιβλίο με τις προσφάτως ανακαλυφθείσες «ψυχιατρικές» σημειώσεις της αείμνηστης συγγραφέως, προκαλώντας ερωτήματα σχετικά με τη δεοντολογία της μεταθανάτιας δημοσίευσης έργων ενός συγγραφέα χωρίς την επίσημη έγκρισή του.
THE LIFO TEAM
Στα «Μαθήματα Ζωγραφικής» του Τσαρούχη αποκαλύπτεται όλος ο ελληνικός κόσμος

Ηχητικά Άρθρα / Γιάννης Τσαρούχης: «Η ζωγραφική μου θρέφεται από τη μοναξιά και τη σιωπή»

Στα εκπληκτικά «Μαθήματα Ζωγραφικής» του Γιάννη Τσαρούχη αποκαλύπτεται όλος ο ελληνικός κόσμος, από τις μινωικές τοιχογραφίες έως τα λαϊκά δημιουργήματα του Θεόφιλου.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
George Le Nonce: «Εκτός από τα φέικ νιουζ, υπάρχει η φέικ λογοτεχνία και η φέικ ποίηση»

Ποίηση / George Le Nonce: «Εκτός από τα fake news, υπάρχει η fake λογοτεχνία και ποίηση»

Με αφορμή την έκδοση του τέταρτου ποιητικού του βιβλίου, με τίτλο «Μαντείο», ο Εξαρχειώτης ποιητής μιλά για την πορεία του, την ποίηση –queer και μη–, και για την εποχή του Web 2.0, αποφεύγοντας την boomer-ίστικη νοοτροπία.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Χατζιδάκις, Ιωάννου, Χιόνης, Βακαλόπουλος, Κοντός: 5 βιβλία τους κυκλοφορούν ξανά

Βιβλίο / Χατζιδάκις, Ιωάννου, Χιόνης, Βακαλόπουλος, Κοντός: 5 βιβλία τους κυκλοφορούν ξανά

Μια σειρά από επανεκδόσεις αλλά και νέες εκδόσεις, που αφορούν ποιητές και λογοτέχνες που έχουν φύγει από τη ζωή μάς θυμίζουν γιατί επιστρέφουμε σε αυτούς, διαπιστώνοντας ότι παραμένουν, εν πολλοίς, αναντικατάστατοι.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ