Καθώς η χρονιά τελειώνει, ζητήσαμε απ' την Τίνα Μανδηλαρά να φτιάξει μια λίστα με υποψηφιότητες για τα βιβλία της χρονιάς. Επέλεξε 10 ελληνικά και 10 ξένα βιβλία που βγήκαν στην Ελλάδα το 2015, χωρίς αξιολογική σειρά, ώστε οι αναγνώστες μας να έχουν μια έτοιμη λίστα, χωρίς αυτό να σημαίνει πως δεν μπορεί κάποιος να προσθέσει κάποιο βιβλίο που δεν είναι στη λίστα.
Σήμερα ψηφίζουμε για τα ξένα.
Laszlo Krasznahorkai, Πόλεμος και Πόλεμος, Πόλις
Αριστούργημα. Δεύτερες λέξεις που θα έμπαιναν κατά τύχη στο λεξιλόγιο για να περιγράψουν ένα βιβλίο όπως το Πόλεμος και πόλεμος –το οποίο ούτως ή άλλως διαθέτει τα πάντα στον υπερθετικό– δεν υπάρχουν.
Σάμπως κάποιος να χρημάτισε τον Ούγγρο συγγραφέα με το δυσπρόφερτο όνομα, Λάσλο Κρασναχορκάι –ο οποίος τιμήθηκε πριν από λίγες μέρες με το βραβείο Μπούκερ–, για να καταθέσει το απόλυτο μανιφέστο του ταγμένου εκφραστή της δημιουργίας, του καλλιτέχνη, του ονειροπόλου, του γραφιά, να δει πώς πάλλονται οι φλέβες στο αιώνιο αλλά απέθαντο σώμα της ποίησης, να μιλήσει με τον διάβολο αλλά και τον άγγελο και να εξαγάγει το καρδιογράφημα του χαμένου έργου της τέχνης με τη μορφή βιβλίου.
Εδώ οι γραμμές της αφήγησης, όπως συμβαίνει ακριβώς με το καρδιογράφημα, είναι εσκεμμένα άνισες, παραληρηματικές και ενωμένες σε έναν μακροπερίοδο λόγο, απεικονίζοντας με ακρίβεια την καρδιά του μυθιστορήματος που σίγουρα χτυπά ακόμη δυνατά στο λογοτεχνικό corpus της Κεντρικής Ευρώπης. (Από την κριτική της Τίνας Μανδηλαρά στη LIFO)
Σάουλ Μπέλοου, Οι περιπέτειες του Ώγκι Μαρτς, Καστανιώτης
«(...) Έτσι, τα χαρμόσυνα νέα έρχονται από αριστουργηματικά βιβλία που επιτέλους μεταφράζονται στα ελληνικά, όπως το Περιπέτειες του Ώγκι Μαρτς του Σωλ Μπέλοου (μτφρ.-εισαγωγή Μιχάλης Μακρόπουλος) από τις εκδόσεις Καστανιώτη, ένα μνημειώδες Βildungsroman που βραβεύτηκε το 1954 με το Εθνικό Βραβείο Μυθιστορήματος και ξεδιπλώνει το χρονικό της περιπλάνησης του Αμερικανο-εβραίου Ώγκι Μαρτς από το Σικάγο του Μεσοπολέμου έως το Μεξικό και τις χώρες της Ευρώπης» (από το άρθρο της Τίνας Μανδηλαρά).
Οι Περιπέτειες του Ώγκι Μαρτς, είναι αυτό ακριβώς που λέει ο τίτλος, δηλαδή οι κωμικές και πνευματικές περιπέτειες ενός νεαρού Αμερικανοεβραίου από τη δεκαετία του '20 ως τον Β΄ παγκόσμιο πόλεμο, από το Σικάγο του μεσοπολέμου ως το Μεξικό και την Ευρώπη. Ο Ώγκι περιπλανιέται από δουλειά σε δουλειά κι από σχέση σε σχέση, φιλοσοφεί, γίνεται ένα με το περιβάλλον του σαν χαμαιλέοντας και, χωρίς να έχει ιδιαίτερες βλέψεις, παραμένει πάντοτε αισιόδοξος, παρά τις αντιξοότητες.
Όσο για τη γραφή του βιβλίου ήταν και παραμένει μοναδική· γραφή που όμοιά της δεν υπάρχει στην αμερικανική λογοτεχνία της εποχής του και στην κατοπινή. Το μυθιστόρημα αυτό χάρισε στον συγγραφέα το πρώτο του Εθνικό Βραβείο Βιβλίου (1954), εκτινάσσοντάς τον στην κορυφή του λογοτεχνικού πανθέου της γενιάς του, κι αργότερα το Βραβείο Νόμπελ (1976), την ύψιστη διάκριση για την τέχνη του λόγου.
Με κέφι και ζωντάνια ο Μπέλοου έγραψε ένα μεγάλο αμερικανικό μυθιστόρημα του 20ού αιώνα.
Στο βιβλίο υπάρχουν προτάσεις που το κέφι και η ζωηράδα τους σου αφήνουν την αίσθηση μιας πλησμονής από συμβάντα. Η πρόζα του είναι παθιασμένη, θεατρική, ως κι επιδεικτική ακόμα· χωρά όλο τον δυναμισμό της ζωής δίχως να χάνει έτσι την πνευματικότητά της... Είναι μια φωνή συνάμα αχαλίνωτη και ευφυής, ασυγκράτητη και εντούτοις πάντα τόσο οξυδερκής, ώστε να ζυγιάζει λογικά τα πράγματα». (Από την περιγραφή)
Καρλ-Ουβε Κναουσγκορντ, Ένας θάνατος στην οικογένεια, Καστανιώτης
Σ' αυτό το εκπληκτικό μυθιστόρημα ο Καρλ Ούβε Κνάουσγκορντ αναμετριέται με την ίδια του τη ζωή και το κάνει με μια επώδυνη ειλικρίνεια. Ο ίδιος γράφει για τα παιδικά χρόνια και την εφηβεία του, το πάθος του για τη ροκ μουσική, τη σχέση του με μια σχεδόν ανύπαρκτη μητέρα που όμως αγαπούσε, αλλά και τον απόμακρο, απρόβλεπτο πατέρα του, ο θάνατος του οποίου επέφερε όχι μόνο οδύνη αλλά και σύγχυση. Από τη στιγμή που ο Καρλ Ούβε γίνεται και ο ίδιος γονιός, πρέπει να εξισορροπήσει τις απαιτήσεις που έχει η φροντίδα μιας οικογένειας με την αποφασιστικότητά του να γράψει σπουδαία λογοτεχνία. Με το «Ένας θάνατος στην οικογένεια», το πρώτο μέρος μιας εξάτομης λογοτεχνικής αυτοβιογραφίας που έχει προκαλέσει παγκόσμια αίσθηση, ο Κνάουσγκορντ συνέθεσε μια πανανθρώπινη ιστορία για τις συγκρούσεις, μεγάλες και μικρές, με τις οποίες ερχόμαστε αντιμέτωποι στη ζωή μας, σ' αυτόν τον αγώνα που είναι η ζωή μας. Ένα βιβλίο απολύτως σαγηνευτικό, ικανό να συμπαρασύρει τον ευαίσθητο αναγνώστη, γραμμένο με μια βραδυφλεγή ένταση, σαν να εξαρτάται από αυτό η ίδια η ύπαρξη του συγγραφέα. Το πρώτο βιβλίο της μυθιστορηματικής σειράς «Ο αγώνας μου».
Breece D J/ Pancake, Τριλοβίτες, Μεταίχμιο
Όποιο διήγημα του Μπρις Ντ' Τζ. Πάνκεϊκ και να πιάσεις –αν και το πιθανότερο είναι να σε πιάσει αυτό από τον λαιμό– νιώθεις σαν να επιστρέφεις πάντα στον ίδιο τόπο: σε αυτό το περιβάλλον της απόγνωσης, στο Ροκ Καμπ, στη φανταστική γη των Απαλαχίων. Άνθρωποι εγκλωβισμένοι, ανθρακωρύχοι, εργάτες, αυτοσχέδιοι μποξέρ, διοργανωτές κοκορομαχιών, ξεπροβάλλουν από τα κατεστραμμένα σπίτια και δραπετεύουν διαρκώς με προορισμό την άβυσσο. Ονειρεύονται τη ζωή σε αλλότριους τόπους –το Σικάγο, το Μίσιγκαν ή την Κίνα– μέσα από φαντασιώσεις, μνήμες ακόμα και φαντάσματα και, αντ' αυτής, βιώνουν, σαν ήρωες αρχαίας τραγωδίας, τη μοίρα τους ήσυχα και καταστροφικά. Μόνο που, σε αντίθεση με την αρχαία τραγωδία, δεν υπάρχει γι' αυτούς καμία εξιλέωση ούτε κάθαρση, παρά μόνο η ανάμνηση κάποιας πρόσκαιρης σπίθας και της εμμονής τους να γδέρνουν τις σάρκες και τις ψυχές τους. Σάμπως να σχηματίζουν μόνοι τους τον μαύρο ρέοντα ποταμό, γεμάτο αίμα και σκοτεινά νερά, που ξεβράζει κουφάρια ζώων, και ανθρώπινα απομεινάρια. (...)
Ο Τσέχοφ σίγουρα θα καταλάβαινε πολύ καλά τι κινεί τους χαρακτήρες του Πάνκεϊκ, τι τους οδηγεί και κυρίως τι έκανε τον ίδιο τον συγγραφέα να καρφώσει στο κεφάλι του μια καραμπίνα και να τινάξει τα μυαλά του στον αέρα: «Τίποτα δεν θέλησα περισσότερο στη ζωή μου, αλλά μη με ρωτάτε γιατί δεν το έκανα και μη ρωτάτε τι έγινε το όνειρο, γιατί δεν ξανάρθε ποτέ να μου ψιθυρίσει το τραγούδι του» έγραφε στη «Σωτηρία μου». Έφυγε νωρίς και δεν είχε καν την ηλικία του Ιησού. Άφησε όμως ανεκτίμητες λέξεις που καίνε ακόμα. (Από την κριτική της Τίνας Μανδηλαρά στη LIFO)
James Ellroy, Τα σκοτάδια μου, Άγρα
Ο Τζέημς Ελλρόυ ήταν δέκα χρονών όταν πέθανε η μητέρα του. Το πένθος του για την απώλειά της έλαβε περίπλοκες και σκοτεινές διαστάσεις. Η ενηλικίωσή του σημαδεύτηκε από την εμμονή του για δολοφονημένες γυναίκες και εγκλήματα. Η ζωή του πήγαινε κατά διαβόλου, ήταν εκτός ελέγχου. Έτρεχε να γλιτώσει από το φάντασμα της Τζην. Έγινε συγγραφέας προκλητικών, ριζοσπαστικών και δημοφιλών αστυνομικών μυθιστορημάτων. Προσπάθησε να επαναφέρει στη ζωή τη μητέρα του μέσα από τα βιβλία του. Δεν τα κατάφερε. Σταμάτησε να τρέχει μακριά της κι έγραψε αυτό το αυτοβιογραφικό μυθιστόρημα.
Τα «Σκοτάδια μου» είναι η ιστορία της Τζην και του Τζέημς Ελλρόυ – από το 1958, πίσω στο παρελθόν και μέχρι το σήμερα. Είναι η ιστορία ενός παιδιού που περνάει μια επώδυνη εφηβεία και ενηλικιώνεται ως συγγραφέας στοιχειωμένος από το έγκλημα. Είναι η ιστορία ενός καταπληκτικού ντετέκτιβ του Τμήματος των Ανθρωποκτονιών και της έρευνας που αυτός και ο Τζέημς Ελλρόυ ξεκίνησαν για να βρουν τον δολοφόνο της Τζην Ελλρόυ. Τα «Σκοτάδια μου» είναι μια αυτοβιογραφία χωρίς φόβο, ένα εν εξελίξει ρεπορτάζ. Είναι, αν μη τι άλλο, μια πραγματεία για τα τριάντα οκτώ χρόνια αμερικανικού εγκλήματος, για τις κατά συρροή, ασταμάτητες δολοφονίες γυναικών. Είναι η διαδρομή του ίδιου του Ελλρόυ στις πιο τρομακτικές αναμνήσεις του. Το βιβλίο βραβεύτηκε ως το «Βιβλίο της Χρονιάς» από τους «Times» της Νέας Υόρκης.
Ορχάν Παμούκ, Κάτι παράξενο στο νου μου, Ωκεανίδα
«Το Κάτι παράξενο στον νου μου δεν γράφτηκε με κάποια νοσταλγική ή μελαγχολική διάθεση. Είναι η ρεαλιστική ιστορία ενός πλανόδιου μικροπωλητή που έρχεται στην Πόλη το '70, την ίδια εποχή που τελειώνει το αυτοβιογραφικό μου βιβλίο Ιστανμπούλ. Σαράντα χρόνια μετά, τόσο ο κεντρικός χαρακτήρας όσο και η εικόνα της πόλης διαφέρουν αισθητά. Τώρα την περιηγούμαι με τα μάτια του Μεβλούτ, ενός ήρωα κατώτερης κοινωνικής τάξης από τη δική μου και για να τα το καταφέρω αυτό, πήρα πολλές συνεντεύξεις από σύγχρονους πλανόδιους πωλητές, που ίσως κάποτε αποτελέσουν ξεχωριστό βιβλίο.
Το έχω ξαναπεί: τo Κάτι παράξενο είναι το πρώτο μου φεμινιστικό μυθιστόρημα. Έχω τρεις αδερφές στο βιβλίο – η μητέρα μου, ξέρετε, είχε επίσης δύο αδελφές. Συνήθιζαν να μαζεύονται οι τρεις τους και να συγκρίνουν τους συζύγους τους, κάνοντας χαριτωμένα πειράγματα κι αστεία. Οι τρεις αδελφές του βιβλίου είναι γυναίκες ζωντανές, γεμάτες ενέργεια κι οργή, έχουν να φροντίσουν τον άντρα τους, τα παιδιά, τον παππού, μαγείρεμα, συγύρισμα, ψώνια, μπουγάδα, αναλαμβάνουν να κατευνάσουν μέχρι και τις εντάσεις ανάμεσα στα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας, αλλά δεν τους επιτρέπεται καν να αγγίξουν το τηλεκοντρόλ...»
(Από συνέντευξή του στην LIFO και τον Θοδωρή Αντωνόπουλο)
Χαρουκι Μουρακάμι, Ο Κάφκα στην Ακτή, Ψυχογιός
Ένα νεαρό αγόρι, ο Κάφκα Ταμούρα, το σκάει από το σπίτι του και για να ξεφύγει από την εκπλήρωση μιας τραγικής οιδιπόδειας προφητείας και για να αναζητήσει τη μητέρα του και την αδελφή του που έχουν εξαφανιστεί από χρόνια.
Ένας αφελής και όχι ιδιαίτερα έξυπνος γέρος, ο Νακάτα, που δεν κατάφερε ποτέ να ξεπεράσει το σοκ που υπέστη στα παιδικά του χρόνια, αναζητά τον χαμένο εαυτό του. Η αναζήτησή του εν μέρει συμπληρώνει και εν μέρει εξηγεί τη φυγή του Κάφκα.
Καθώς οι δρόμοι τους έρχονται ολοένα και πιο κοντά, και γίνεται σταδιακά ξεκάθαρο το γιατί, ο Χαρούκι Μουρακάμι βυθίζει τους αναγνώστες του σ' έναν κόσμο όπου οι γάτες μιλούν, τα ψάρια πέφτουν απ' τον ουρανό και τα πνεύματα γλιστρούν έξω από τα σώματα για να κάνουν έρωτα ή να διαπράξουν φόνο.
Ένας από τους μεγαλύτερους παραμυθάδες παγκοσμίως στην καλύτερη στιγμή του. (Από την περιγραφή του βιβλίου)
Gaston Leroux, Το μυστήριο του κίτρινου Δωματίου, Διόπτρα
Μετά από μία κοπιαστική ημέρα σημαντικών επιστημονικών πειραμάτων, η δεσποινίς Στάνγκερσον είχε μόλις αποσυρθεί στο υπνοδωμάτιό της. Ξαφνικά, άρχισαν να ακούγονται από μέσα ήχοι πάλης, αγωνιώδεις κραυγές, εκκλήσεις για βοήθεια και πυροβολισμοί. Όταν η κλειδωμένη της πόρτα υποχωρεί στα χτυπήματα του πατέρα της και ενός υπηρέτη, η Ματίλντ βρίσκεται πεσμένη στο πάτωμα, σοβαρά τραυματισμένη και γεμάτη αίματα. Κανείς άλλος δεν βρίσκεται στο δωμάτιο. Δεν υπάρχει απολύτως καμία άλλη έξοδος, και το μοναδικό παράθυρο του Κίτρινου Δωματίου είναι ασφαλισμένο από μέσα. Πώς είναι δυνατόν να απέδρασε από εκεί ο δράστης;
Μία γεμάτη ερωτηματικά και γρίφους υπόθεση και ένας ευρηματικός ντετέκτιβ συνθέτουν μία υπέροχη, νοσταλγική και ατμοσφαιρική ιστορία φόνου, απάτης, προδοσίας και πάθους, που, σχεδόν έναν αιώνα μετά από την πρώτη δημοσίευσή της, παραμένει ορόσημο της κλασικής αστυνομικής λογοτεχνίας και δεν σταματά να διαβάζεται, να αγαπιέται και να αποκτά νέους φανατικούς θαυμαστές μέσα στον 21ο αιώνα. Το Μυστήριο του Κίτρινου Δωματίου είναι μία από τις πιο εμβληματικές ιστορίες της λογοτεχνίας μυστηρίου, γραμμένη από το συγγραφέα που μας χάρισε το αθάνατο Φάντασμα της Όπερας.
«Το καλύτερο βιβλίο της κατηγορίας κλειδωμένου δωματίου που έχει γραφτεί ποτέ».
Τζον Ντίκσον Καρ, συγγραφέας του Ασώματου ανθρώπου.
Γκαρθ Ρισκ Χάλμπεργκ, Πόλη στις Φλόγες, Κέδρος
«Αν, πάντως, ένα βιβλίο κατάφερε να ξεσηκώσει σύσσωμη την Αμερική, αυτό είναι η Πόλη στις Φλόγες, με τις διθυραμβικές κριτικές να έχουν αναδείξει ήδη τον πρωτοεμφανιζόμενο Γκαρθ Ρισκ Χάλμπεργκ σε πρόσωπο της χρονιάς» (Από το άρθρο της Τίνας Μανδηλαρά).
Η πλοκή του βιβλίου με δυο λόγια:
Νέα Υόρκη, παραμονή πρωτοχρονιάς του 1977.
Σε μια πόλη που βρίσκεται στα πρόθυρα νευρικής κρίσης, καθώς πλησιάζουν μεσάνυχτα και τα πυροτεχνήματα φωτίζουν τον ουρανό, δύο απανωτοί πυροβολισμοί στο Σέντραλ Παρκ διαλύουν τη γιορταστική ατμόσφαιρα.
Ο Αφροαμερικανός καθηγητής Μέρσερ Γκούντμαν βρίσκει αιμόφυρτη μέσα στους θάμνους τη Σαμάνθα Τσιτσάρο, μια νεαρή γυναίκα που έχει αφιερώσει τη ζωή της στην τέχνη και στο πανκ-ροκ.
Καθώς ένας δημοσιογράφος και ένας αστυνομικός προσπαθούν να ανακαλύψουν τον ένοχο, διασταυρώνονται με ένα πλήθος χαρακτήρων, που οι ζωές τους ακολουθούν άλλοτε συγκλίνουσες και άλλοτε παράλληλες διαδρομές.
Το περίφημο μπλακ άουτ που θα βυθίσει στο σκοτάδι τη Νέα Υόρκη τον Ιούλιο του 1977 βρίσκει τους ήρωες σε αμηχανία, με τις ζωές τους να έχουν αλλάξει δραματικά...
Patti Smith, Πάτι και Ρόμπερτ, Κέδρος
Η περιγραφή της πρώτης γνωριμίας ανήκει στην Πάτι Σμιθ, στο βιβλίο που έμελλε να καταγράψει τη σχέση της με τον γνωστό καλλιτέχνη-φωτογράφο Ρόμπερτ Μέιπλθορπ αλλά και τη συναρπαστική δεκαετία του '70 στη Νέα Υόρκη, γεμάτη καλλιτεχνικά κινήματα, ζωγράφους, ποιητές – μια ατελείωτη φαντασμαγορία από ελευθεριακές ιδέες. Στη συγκλονιστική αυτοβιογραφία της, που αναμένεται να κυκλοφορήσει σε λίγες μέρες από τις εκδόσεις Κέδρος με τον τίτλο Πάτι και Ρόμπερτ, και η οποία έχει ήδη έχει αποσπάσει Κρατικό Βραβείο Δοκιμίου και διθυραμβικές κριτικές, η Πάτι Σμιθ ξεδιπλώνει όλη της τη
Patti Smith, Πάτι και Ρόμπερτ, Μτφρ.: Αλέξης Καλοφωλιάς, Εκδόσεις Πατάκη
διαδρομή και την είσοδό της στην καρδιά του καλλιτεχνικού κόσμου: το πώς βρέθηκε από το φτωχικό σπιτικό της, με μια βαλίτσα γεμάτη όνειρα, μια στολή σερβιτόρας, σελίδες του Ρεμπό και του Ζενέ, στην καρδιά της πόλης που δεν κοιμάται ποτέ. Εκείνο το καλοκαίρι του '67 γνώρισε τον Ρόμπερτ Μέιπλθορπ και υπό «το φως της Νέας Υόρκης, των ζωγράφων του αφηρημένου εξπρεσιονισμού», βάλθηκαν, χωρίς μία στην τσέπη, χωρίς καμία γνωριμία και βοήθεια, να κατακτήσουν τον κόσμο της τέχνης. (Από το άρθρο της Τίνας Μανδηλαρά)
***
σχόλια