— Άκουσα το υπέροχο τραγούδι σου. Πολύ δυνατό, πολύ μπιτάτο. Την ίδια στιγμή προσπαθούσα να καταλάβω πώς το 'φτιαξε ένας άνθρωπος που ζει μάλλον ήσυχα.
Μέσα μου δεν ζω καθόλου ήσυχα. Αντιλαμβάνομαι καταστάσεις εσωτερικές και εξωτερικές με πολλή ένταση.
— Είναι θυμός αυτή η ένταση;
Είναι πολλαπλά συναισθήματα. Ενίοτε θυμός - για πράγματα που συμβαίνουν στην πόλη μου, στο χώρο μου και διεθνώς.
— Είναι σαν τη θάλασσα που στην επιφάνεια είναι πολύ ταραγμένη, αλλά στο βάθος υπάρχουν τα ήσυχα ρεύματα. Ή το αντίθετο;
Στο βάθος της θάλασσας γίνεται της κακομοίρας.
— Όχι στην επιφάνεια από τους ανέμους;
Στο βάθος της θάλασσας είναι που υπάρχει αυτή η ατελείωτη, ανεξερεύνητη ζωή. Στο βάθος της θάλασσας τρώει το μεγάλο ψάρι το μικρό - και όχι στην επιφάνεια.
— Αισθάνεσαι κάποιο είδος απειλής;
Ναι, έχω ζήσει με τον εαυτό μου δύσκολες καταστάσεις. Έχω παλέψει με τον εαυτό μου. Με έχει προδώσει μερικές φορές.
— Κάτι συνηθισμένο μου φαίνεται αυτό με τους ανθρώπους.
Δεν το είπα σαν ασυνήθιστο. Εν πάση περιπτώσει, έχω ομολογήσει ότι ο μεγαλύτερος εχθρός μου επί Γης έχει υπάρξει ο εαυτός μου. Δεν φοβάμαι δηλαδή τους ανθρώπους, όπως φοβάμαι την εσωτερική φωνή.
— Και προσπαθεί κανείς να συνθηκολογήσει μ' αυτό; Να συνομιλήσει;
Ναι. Να συνομιλήσει, να αγαπήσει όσο πιο πολύ μπορεί τον εαυτό του και τελικά να συνθηκολογήσει μ' αυτή την αέναη πάλη η οποία είναι ενδογενής, ψυχοπαθολογική δηλαδή. Πότε τα καταφέρνει κανείς, πότε όχι, πότε χρειάζονται φάρμακα. Σε καταθλίψεις ας πούμε, έχω πάρει και φάρμακα.
— Υπάρχει κάτι άλλο που να σε θεραπεύει εκτός από τη χημεία;
Η αγάπη. Η αποδοχή. Και ο έρωτας. Και η τέχνη.
Πιστεύω ότι ο άνθρωπος από τη φύση του είναι και κάπως καταναλωτής. Αλλά η υπερκατανάλωση είναι η αρρώστια που μας έχει επιβάλει ο καπιταλισμός. Μας την έχει επιβάλει με τον τρόπο των οσίων παρθένων, όπως σου είχα πει και πριν, δεν το αισθανόμαστε καταπελτικά να πέφτει επάνω μας.
— Με ποια σειρά;
Έτσι όπως σου τα διέταξα. Αρκεί μπροστά να υπάρχει η αλήθεια.
— Υπάρχουν δηλαδή στιγμές που η τέχνη σου σε στηρίζει σε αυτό που μπορούμε να πούμε «σκοτεινά διαλείμματα»;
Πολύ, πολύ.
— Τι κάνεις τότε;
Κάνω τέχνη. Φτιάχνω ένα ποίημα, ένα τραγούδι, ή ακούω. Ακούω ατέλειωτες ώρες, τραγούδια και μουσική. Και το βράδυ που κοιμάμαι.
— Αισθάνεσαι ένα είδος πληρότητας εκείνη τη στιγμή ή ένα είδος λήθης;
Πληρότητας. Λήθης ποτέ. Λήθη αισθάνομαι με την τηλεόραση.
— Τη λήθη δεν την αναφέρω με την κακή έννοια. Το λέω σαν αυτό το αίσθημα που διαλύεσαι μέσα σε μια άλλη ζωή, σε έναν άλλο κόσμο.
Μα είναι κόσμος δικός μου η τέχνη. Σβήνω μες στον κόσμο μου, θα μπορούσες να πεις. Είναι μια αυτοπαραδοχή - το σβήσιμο μέσα σε μένα την ίδια. Μέσα σε αυτό που διαθέτω, το οποίο είναι τέχνη, πάλι. Δεν είναι μόνο μουσική και ποίηση, είναι και ζωγραφική. Συχνά ζωγραφίζω.
— Δεν τα έχω δει ποτέ. Τα κρατάς για σένα;
Μου συνέβη κάτι πολύ δυσάρεστο. Με κλέψανε. Ένας άνθρωπος δικός μου. Και με αυτά τα πράγματα που χαθήκανε, χάθηκαν και οι ζωγραφικές που έκανα εδώ και τριάντα πέντε χρόνια. Μου έχουν μείνει δυο τρεις πίνακες και ένα μπλοκ ζωγραφικής.
— Προηγουμένως είπες για τη λήθη της τηλεόρασης.
Έχω μια περίεργη σχέση με την τηλεόραση. Γουστάρω τις εκπομπές τηλεπώλησης έργων τέχνης.
— Γιατί;
Εκεί έρχομαι σε επαφή με το πιο σκληρό προσωπείο της κοινωνίας μας, που είναι το να πουλάς ή να είσαι καταναλωτής.
— Ανέκαθεν δεν συνέβαινε αυτό;
Δεν φαίνεται πάντα.
— Δεν φαίνεται έτσι ξεδιάντροπα εννοείς...
Αυτή η σχέση, μου είναι τελείως ξεδιάντροπη. Κατά καιρούς, όταν έχω πιο πολλά χρήματα, ενδίδω. Αλλά ενδίδω συνειδητά, και λέω πως τώρα είμαι ένας απαίσιος καταναλωτής. Το πρόσωπό τους βέβαια είναι ενάρετων παρθένων.
— Βλέπεις και αυτά τα δάχτυλα με τα δαχτυλίδια ζουμαρισμένα επί δύο ώρες;
Βέβαια! Από κει πήρα στο τραγούδι «Σ' αγάπησα» την εκφωνήτρια που λέει «Λίγα κομμάτια σε κίτρινο χρυσό έχουν μείνει. Τώρα μπορείτε να τ' αποκτήσετε, σε αυτή την τιμή».
— Έχεις σκεφτεί πως το μεγάλο πλήθος παρηγοριέται από αυτά τα χρυσά δαχτυλίδια, όπως εσύ παρηγοριέσαι από την τέχνη;
Η κατανάλωση έχει γίνει μια παρηγοριά. Πιστεύω ότι ο άνθρωπος από τη φύση του είναι και κάπως καταναλωτής. Αλλά η υπερκατανάλωση είναι η αρρώστια που μας έχει επιβάλει ο καπιταλισμός. Μας την έχει επιβάλει με τον τρόπο των οσίων παρθένων, όπως σου είχα πει και πριν, δεν το αισθανόμαστε καταπελτικά να πέφτει επάνω μας. Αν και εγώ το έχω παρουσιάσει σε ένα κομμάτι μου από το Μη μου τους κύκλους τάραττε, στην «Υπεραγορά νο. 1 και νο. 2»: Εκεί έκανα μια διαδρομή σε ένα σουπερμάρκετ (πολύ σκληρή διαδρομή) όπου έβγαζα το χαρτί μου χωρίς να είναι γραμμένα τα προϊόντα που έχω γράψει εγώ σπίτι μου. Εκεί μέσα στους διαδρόμους έχανα πια τον προσανατολισμό μου και ξέφευγα από την ανάγκη μου. Και οι ανάγκες μου άρχιζαν πια να συμπλέουν με τις ανάγκες του εμπόρου.
— Αν ο νέος δίσκος σου κατεβαζόταν παράνομα στο ίντερνετ πώς θα σου φαινότανε;
Δεν θα μου φαινόταν και τόσο άσχημα. Έρχομαι σε επαφή με το ίντερνετ λόγω του Myspace.
— Πόσους φίλους έχεις εκεί;
Τρεις χιλιάδες!
— Να τις εκατοστίσεις.
Ευχαριστώ.
— Δεν θα σε πείραζε λοιπόν πολύ;
Μα εγώ δεν έχω βγάλει πολλά λεφτά από τη μουσική. Από εκπομπές στο ραδιόφωνο, παραγωγές, από τέτοιες δουλειές έχω βγάλει λεφτά.
— Αισθάνεσαι ότι σε εκμεταλλεύτηκαν;
Ναι, το πιστεύω αυτό.
— Και τι νιώθεις;
Θυμό. Θυμό νιώθω. Ένα θυμό τον οποίο προς το παρόν δεν τον έχω καναλιζάρει όπου θα 'πρεπε, γιατί είναι πάρα πολύ δύσκολο να μπεις μέσα στις εταιρείες και να εξετάσεις τα διπλά τους βιβλία.
— Ούτως ή άλλως οι εταιρείες ψοφάνε εξαιτίας της απληστίας τους.
Ε, υπάρχει η Θεία πρόνοια φαίνεται.
— Μεγαλώνοντας, έχεις δει κάτι που σε εξέπληξε όταν το είδες να γίνεται;
Με έχει εκπλήξει, οδυνηρά, το πώς είναι δυνατόν ένας άνθρωπος (που είμαστε όλοι πολυπρόσωποι και τουλάχιστον διττοί) να μπορεί να καταστρέψει τον εαυτό του, μόνος του.
— Από επιλογή;
Από επιλογή. Ξέρω αρκετούς ανθρώπους που παλεύουν άγρια. Αυτό είναι το μόνο που με έχει εκπλήξει. Τίποτε άλλο. Όλες οι ανακαλύψεις οι τεχνολογικές, οι ενδοσκοπήσεις των ψυχολόγων, οι στατιστικές, όλα αυτά είναι σαν να τα περίμενα. Καμιά φορά η φαντασία μου οργιάζει κιόλας και τολμώ να πω ότι έχει προλάβει.
— Απέναντι στην αποχαλίνωση του καπιταλισμού και το ξεδιάντροπο στυλάκι της εποχής μας, τι πιστεύεις ότι κάνει την καλύτερη άμυνα;
Μόνο η τέχνη. Αλλά η τέχνη αντιστέκεται και σε άλλα. Σε αναπάντητα υπαρξιακά ερωτήματα, φερ' ειπείν, πάλι η τέχνη έρχεται να απαντήσει... Ακόμα και η εφαρμοσμένη τέχνη.
— Τι εννοείς;
Η τέχνη που υπηρετεί τον καπιταλισμό. Που τον υπηρετεί ξεκάθαρα.
— Εσύ θα είχες πρόβλημα να κάνεις ένα έργο κατά παραγγελίαν μιας μεγάλης εταιρείας που φτιάχνει κουάκερ;
Όχι. Δεν θα είχα. Πιο μικρή θα είχα αντιρρήσεις, τώρα πια όχι. Για το λόγο ακριβώς που σου είπα πριν. Η ύπαρξη και μόνο της τέχνης είναι μια αντίσταση - ακόμα και αν είναι ανακατεμένη με τον καπιταλισμό. Εγώ λογιάζω την τέχνη πιο δυνατή από τον καπιταλισμό. Είναι θρησκεία η τέχνη.
— Ανέκαθεν είχες αυτή την πεποίθηση;
Ανέκαθεν. Και το 'χω δει αυτό όχι μόνο πάνω στον εαυτό μου, αλλά και πάνω στους ανθρώπους. Είναι καταλυτική η δύναμη της τέχνης.
— Με τι ανθρώπους σου αρέσει να κάνεις παρέα; Με αυτούς που σκέφτονται σαν και σένα ή με ανθρώπους απλούς, αφελείς;
Και τα δύο. Έχω κάνει παρέα με πολύ αγνούς ανθρώπους. (Ακούγεται το κελάηδισμα ενός πουλιού...) Αχ, ένα πουλάκι, ήρθε σαν απάντηση σε αυτό που με ρώτησες.
— Και ποιους ερωτεύεσαι - τους μεν ή τους δε;
Έχω ερωτευτεί και τους δύο, αλλά τους έχω ερωτευτεί πολύ δυνατά. Ίσως γιατί και μέσα μου έχω αυτά τα επίπεδα.
— Υπάρχει κάτι που σου λείπει από τα παλιά;
Η ανεμελιά μου. Η ανεμελιά μου, βρε παιδί μου, και τα γέλια που κάναμε με το παραμικρό. Οι αρλούμπες που κάναμε και ο σουρεαλισμός της ζωής όπως τον αντιλαμβανόμασταν. Βγαίναμε και καμιά φορά στο δρόμο και πηγαίναμε να ψωνίσουμε ντυμένοι έτσι, τελείως σουρεαλιστικά... Ήταν τότε και άλλα χρόνια. Ήταν ο χιπισμός που το ευνοούσε.
— Τουλάχιστον το χόρτασες;
Αν το χόρτασα λέει! Είχαμε φτάσει σε επίπεδα εξωφρενικά. Μιλούσαμε ανάποδα. Αρχίζαμε από το θαυμαστικό και όλα αυτά τα μουσικοποιούσαμε.
— Κάτι από αυτό το κλίμα υπάρχει στο «Σαμποτάζ».
Κάτι απ' αυτή την τρέλα υπάρχει στο «Σαμποτάζ». Και στις «Μάσκες Ηλίου» υπάρχει. Μετά θέλησα επίτηδες να γράψω λίγο πιο απλά γιατί τις «Μάσκες Ηλίου» τις είχα φοβηθεί λίγο.
— Παραξέφυγαν;
Παραξέφυγαν. Αλλά είχα πει, θα κάνω τη βουτιά στα βαθιά νερά. Και την έκανα. Και οι ακροατές μου λιγόστεψαν. Οι πωλήσεις λιγόστεψαν. Μετά λοιπόν, αποφάσισα στο «Γκάλοπ», χωρίς να βάλω πολύ νερό στο κρασί μου, να απλοποιήσω κάπως το στίχο μου. Στη μουσική δεν έκανα και τόσες παραχωρήσεις. Και δεν μου βγήκε σε κακό. Το «Γκάλοπ» είναι ένας δίσκος που έχει αγαπηθεί πάρα πολύ και ακόμα αγαπιέται.
— Και μετά, σαν μια αλλαγή απότομη, ήταν ο «Καρυωτάκης»;
Όχι, δεν ήταν καθόλου απότομη. Τον Καρυωτάκη τον εμπεριέχω. Έχω μια ροπή προς την κατάθλιψη και από αυτή την άποψη, σε σχέση πάντα με τον αυτοσαρκασμό του, που τον λατρεύω, και σε σχέση με την ποιητική του διάσταση που την έχω βαθμολογήσει με υπεράριστα, η προσωπικότητά του η καταθλιπτική άγγιξε τον έναν πόλο της προσωπικότητάς μου.
— Θυμάμαι τον Χατζιδάκι που παραληρούσε όταν πρωτοπαρουσίαζε το έργο.
Θυμάσαι; Τον καημένο, παραληρούσε...
— Το άξιζες - είναι αριστούργημα.
Το αγαπώ πάρα πολύ... Και δεν το βαριέμαι ποτέ. Δεν μπορείς να καταλάβεις, Στάθη... Έτυχε και μέρα που έφτιαξα πέντε τραγούδια, το ένα μετά το άλλο και τα έβαλα όλα μετά στο δίσκο... Πίστευα και πιστεύω, έτσι, μέσα σε μια ελαστική αντίληψη των μεταφυσικών πραγμάτων, ότι εάν υπήρχε η ψυχή του Καρυωτάκη, είχε συντονισμό με τη δικιά μου εκείνη την περίοδο.
— Πιστεύεις και σε πράγματα που δεν βλέπουμε;
Ναι, πιστεύω - και η κβαντική φυσική ευτυχώς έρχεται και με σιγοντάρει. Προχθές διάβαζα σε ένα περιοδικό ότι υπάρχουν τουλάχιστον έντεκα διαστάσεις ύπαρξης.
— Έχεις και θρησκευτικό αίσθημα;
Έχω. Πιστεύω ότι υπάρχει κάποια δύναμη τεράστια, ένα υπερπολλαπλάσιό μας, που μέσα του κινούμαστε κι εμείς. Και είμαστε λίγο Θεοί - δεν είμαστε;
— Μερικές φορές το νιώθω.
Μα αυτό που νιώθουμε έχει σημασία. Έχει σημασία πολλή και αυτό που θα θέλαμε επίσης.
— Και πώς στεκόμαστε απέναντι σε αυτό που λες τεράστια δύναμη; Η μία στάση είναι να πέσεις και να προσευχηθείς.
Η μία στάση είναι να προσευχηθείς, ξεκινώντας από τον βαθύ σου εαυτό και πηγαίνοντας προς τα πάνω.
— Εμένα δεν μου βγαίνει να προσεύχομαι. Θέλω με αυτήν τη μεγάλη δύναμη να συνδιαλλαγώ.
Είναι γιατί δεν έχεις αφεθεί συναισθηματικά στο ανώτερό σου πράγμα. Συναισθηματικά είσαι κομπλαρισμένος. Αντιστέκεσαι. Λες «μα είναι δυνατόν τώρα να υπάρχει κάτι τόσο τεράστιο, ένας πατέρας, μια μάνα, μια αδερφή, ένας γιος;». Βάζω τα τυποποιημένα πρότυπα της ζωής μας εσκεμμένα, για να γίνω πιο αντιληπτή συναισθηματικά.
— Μιλάς με παραβολές. Συναισθηματικά, σαν να είσαι κανένα μικρό παιδάκι.
Το χρειάζομαι.
— Το χρειάζεσαι;
Ε, όλοι το χρειάζονται.
— Εσύ προσεύχεσαι;
Ναι.
— Και ζητάς κάτι;
Έχω ζητήσει και μου έχει δοθεί. Αλλά όχι προσευχή «Θεέ μου, σε παρακαλώ, δώσε μου...». Μιλάμε προσευχή που να αφορά όλα τα κύτταρα του οργανισμού. Βέβαια, τόσο μεγάλο ήταν και αυτό που ήθελα να μου δοθεί. Εκεί αποφάσισα να απευθυνθώ με όλο μου το είναι. Και μου δόθηκε, και το άκουσα κιόλας το πρωί που ξύπνησα. Άκουσα μια φωνή μέσα μου να λέει πως γι' αυτό που προσευχήθηκες θα σου δοθεί. Εγώ πιστεύω και στα θαύματα. Ο άνθρωπος μπορεί να καταφέρει εκπληκτικά πράγματα.
— Με τη μητέρα σου είχες καλή σχέση;
Με τη μητέρα μου είχα μπουρδουκλωμένη σχέση. Ανταγωνιστική. Ανταγωνιζόταν τους εραστές μου. Την καημένη! Εγώ δεν την ανταγωνιζόμουνα, ρε γαμώτο. Γιατί μου τα 'κανες αυτά, βρε μανούλα; Όταν βρεθήκαμε μόνες μας, μετά το θάνατο του μπαμπά, η σχέση άλλαξε άρδην. Και ειδικά όταν εκείνη αρρώστησε, δύο μήνες μετά το θάνατο του πατέρα, έπαθε εγκεφαλικό και η ζωή της πια κρεμότανε από μια κλωστή και έπαθε κι άλλες αρρώστιες συμπληρωματικές, ε, τότε πια η σχέση μας άλλαξε, έγινε συμφιλιωτική και κάθισα μαζί της και καλλιέργησα αυτό το κομμάτι του εαυτού μου πάρα πολύ, και έμεινα μαζί με τη μανούλα, που ήταν πια μια μανούλα... Τα είχα πολύ ανάγκη αυτά να τα πάρω από τη μαμά μου. Γι' αυτό και χάθηκα. Με έκλεψε η μάνα μου.
— Σ' έχει απασχολήσει πολύ το θέμα.
Πολύ! Η Μέλανι Κλάιν, μια σπουδαία ψυχαναλύτρια, είχε κάνει παρατηρήσεις ψυχοκοινωνιολογικές, πάνω σε εθνότητες ανθρώπων και είχε συμβολίσει τη γη με τη μάνα. Και έλεγε για τους Ολλανδούς, φερ' ειπείν, ότι προκειμένου να κατακτήσουν τη μάνα τους -τη μάνα γη- και να μη φύγουν από κει να πάνε κάπου αλλού, προκειμένου να λύσουν αυτήν τη σχέση την ανταγωνιστική με τα εδάφη που δεν τους έδιναν ασφάλεια, έκατσαν εκεί και κατανάλωσαν τόση ενέργεια για να φτιάξουν τα φράγματα που όλο σπάγανε και αυτοί τα ξαναφτιάχνανε - ξανά και ξανά. Η Μέλανι Κλάιν έλεγε ότι αυτή είναι η προσπάθεια συμφιλίωσης και κατάκτησης της αγάπης τελικά.
— Και της αποδοχής της μάνας.
Ε, κάτι τέτοιο μου συνέβη και μένα όλα αυτά τα χρόνια και χάθηκα από τον κόσμο ως συνθέτρια. Δεν είχα και πολλή όρεξη να συνθέσω.
— Γιατί;
Δεν ξέρω. Υπήρχε και κάτι άλλο: Ο θάνατος του πατέρα έπεσε πάνω και στις δυο μας πολύ σκληρά. Εγώ με τον πατέρα μου είχα μια σχέση ιδανική. Έχασα το φιλαράκο μου. Το φίλο της ζωής μου. Τον έλεγα αδελφό τον μπαμπά μου. Η μαμά πάλι έχασε έναν άνθρωπο που είχε αγαπήσει πάρα πολύ - είχαν παντρευτεί από έρωτα, και ερωτευμένοι είχαν μείνει μέχρι τα γεράματά τους. Από αυτή την άποψη, είχα τουλάχιστον ένα ζευγάρι δίπλα μου που με έκανε να πιστεύω ότι ο μπορεί ο γάμος ή ο δεσμός της αγάπης, αν το θες, να διατηρηθεί μέχρι μια ηλικία.
— Σε έκανε να πιστεύεις ότι κάποια στιγμή θα κάνεις κι εσύ ένα παιδί;
Εγώ είχα ατυχία. Δεν είχα κάτι το οργανικό. Κάποια στιγμή ήθελα να κάνω παιδί, συνέβη κάτι, και μετά έχασα το τρένο.
— Σου λείπει σήμερα;
Εγώ την έχω την κόρη μου μέσα μου. Και η κόρη μου γράφει τη μουσική μου. Δεν τη γράφω εγώ. Εγώ έρχομαι σε επαφή με παιδιά δεκαοχτώ χρονών και μιλάμε σαν να 'μαστε συνομήλικοι στο ΜySpace. Η κόρη μου γράφει τη μουσική μου. Το παιδί που έχω μέσα μου. Έχω ενσωματωθεί με αυτό το πλάσμα.
— Κατάφερες τουλάχιστον μεγαλώνοντας να κάνεις ευκολότερα ορισμένα πράγματα στη ζωή;
Ναι. Για μερικά το κατάφερα.
— Όπως;
Δεν θέλω να υπεισέλθω σε λεπτομέρειες, αλλά κατά κάποιο τρόπο έλυσα το οικονομικό μου πρόβλημα. Όχι πως είμαι καμιά πλούσια, αλλά δεν έχω το άγχος.
— Και στις εσωτερικές διεργασίες;
Έχω καταφέρει να αγαπήσω πιο πολύ τον εαυτό μου. Να συμβιβαστώ με το χαρακτήρα μου. Με αυτό που με σέρνει από την κατάθλιψη στην επίθεση. Και να βρω κατά κάποιο τρόπο τη μέση οδό.
— Την ισορροπία.
Ή και όταν τα παθαίνω αυτά τα πράγματα, να είμαι πιο προστατευτική απέναντι στον αδύναμο εαυτό μου που τα παθαίνει αυτά.
— Αισθάνεσαι άτυχη;
Ναι, είναι ένα βάρος το οποίο έχω κουβαλήσει και το οποίο, δόξα σοι ο Θεός, παρ' ότι το κουβαλάω ακόμα, δεν το 'χω βγάλει στην τέχνη μου.
— Εν σπέρματι δεν υπάρχει στον Καρυωτάκη αυτή η άγρια μελαγχολία;
Υπάρχει. Αλλά κι εκεί ακόμα δεν του 'βγαλα τη νόσο.
— Υπάρχει η απειλή από πίσω.
Πιστεύω ότι στην τέχνη μου είμαι αρκετά νηφάλια. Έχω βγάλει βέβαια μια ψυχολογική κατάσταση πιο εσωτερική που δεν έχουν βγάλει άλλοι καλλιτέχνες και εκεί επάνω ακουμπούν οι ακροατές μου και γι' αυτό έχω φανατικούς ακροατές.
— Είσαι ειλικρινής, γι' αυτό.
Είμαι πολύ ειλικρινής. Αυτό επιθυμώ και δι' εσάς!
— Υπάρχει και μια ηδονή στον πόνο καμιά φορά;
Υπάρχει. Και πολύ μάλιστα.
— Γι' αυτό λέμε «με μεθάει ο πόνος».
Γι' αυτό. Και ειδικά στον Καρυωτάκη.
— Ήταν θανατόληπτος. Φχαριστιόταν το σκοτάδι. Αισθανόταν την ανακούφιση που νιώθεις όταν αφήνεις τον εαυτό σου να πέσει.
Αυτό το έχω νιώσει κι εγώ. Είναι μεγάλη ανακούφιση. Η παραδοχή του μεγάλου πόνου. Που πιο κάτω «ας είναι ο θάνατος!» λες. Ε, ας έρθει λοιπόν. Και τον περιμένεις. «Καλώς τον!» λες. Και σηκώνεις το κεφάλι ψηλά.
— Γενικά υπάρχει ένα πολύ μεγάλο κομμάτι της τέχνης που διαπραγματεύεται αυτό το πράγμα. Ακόμα και στις καινούργιες μουσικές. Αλλά ας τα αφήσουμε αυτά. Εσένα τι σου δίνει χαρά σήμερα, τώρα;
Μου δίνει χαρά η αγάπη - το να δίνω από τον εαυτό μου σε έναν άλλο άνθρωπο. Και το να δίνει ένας άνθρωπος λίγο από τον εαυτό του σε μένα.
— Άλλο;
Να πάω μια μικρή βολτίτσα στον Χολαργό. Και να έρθω σε επαφή με το πράσινο. Να ακούσω τα πουλιά. Να δω τη θάλασσα. Έχω γράψει και ένα κομμάτι για τη θάλασσα στον καινούργιο μου δίσκο. Που είχα να τη δω δεκατέσσερα χρόνια. Έγραψα αυτό το ποίημα: «Τη θάλασσα δεκατέσσερα χρόνια είχα να τη δω / υποθέτω πως έτσι ξαναγεννιέται κανείς / ανοίγοντας τον εαυτό του σε μιαν ανείπωτη αγκαλιά / μοιρογνωμόνιο του ορίζοντα στη μητέρα του κόσμου / τη θάλασσα». Σ' αρέσει;
— Πολύ.
Αυτό έχει και ωραία μουσική.
— Ποια θάλασσα είδες;
Τη θάλασσα του Κορινθιακού Κόλπου. Στο Λουτράκι πήγαμε.
— Ποιους ανθρώπους αισθάνεσαι πιο κοντά σου αυτή την εποχή;
Αυτούς που κάνουν γκράφιτι στους τοίχους, ομάδες που κάνουνε ακτιβισμό, τους φτωχούς, αυτούς που ζούνε σε τρώγλες - έχω μια συμπάθεια γι' αυτούς.
— Αισθάνεσαι και συγγένεια;
Συγγένεια όχι. Καθόλου. Εμένα μ' αρέσει η πολυτέλεια.
— Ποια είναι η μεγαλύτερη πολυτέλεια που επιτρέπεις στον εαυτό σου;
Να πάω ακριβές διακοπές. Βλέπω κάτι εκπομπές της ΕΤ3 με νησιά του Ειρηνικού. Σκεφτόμουνα μήπως θα μπορούσα να βρω τα λεφτά να πάω σε κανένα νησάκι για καμιά βδομάδα, που να 'χει και σπα μέσα και να σου κάνουνε μασάζ, ξέρεις, όλα τα καλά. Από μικρή ήθελα διακοπές λουξ.
— Πεντάστερες!
Και εξάστερες. Και εξάσφαιρες!
— Για τον ακτιβισμό που λέγαμε πριν, πιστεύεις ότι χρειάζεται να συμμετέχεις ενεργά ή φτάνει και περισσεύει η μουσική σου;
Το θεωρώ πλεονασμό για μένα. Φτάνει και περισσεύει η μουσική μου. Οι άνθρωποι αυτοί είναι φτιαγμένοι από τα σπίτια τους, από την κοινωνία τους, από τον Θεό πιθανώς, για να είναι ακτιβιστές. Εγώ φτιάχτηκα καλλιτέχνις. Και κάνω ό,τι μπορώ, Στάθη μου. Πραγματικά σου λέω, κάνω ό,τι μπορώ. Θέλω να βγάζω τον καλύτερό μου εαυτό. Και προπαντός θέλω να είμαι ειλικρινής. Αγαπάω την αλήθεια.
— Περισσότερο κι απ' τη χαρά;
Ναι, περισσότερο. Με απελευθερώνει η αλήθεια. Αυτή μου δίνει χαρά! Και οι αληθινοί άνθρωποι, αυτοί που φωταγωγούν το γύρω τους με την αλήθεια τους, που εκπέμπεται από τα μάτια τους, από το μέτωπό τους, αυτοί μου δίνουν απέραντη χαρά και πίστη στη ζωή.
— Καλλιτεχνικά υπάρχουν τέτοιοι άνθρωποι για σένα στην Ελλάδα σήμερα;
Ο Θανάσης Παπακωνσταντίνου μου αρέσει σαν ποιητής και πιστεύω ότι λέει την αλήθεια. Νταραβερίζεται πολύ με το θάνατο...
— Το θεωρείς αρετή αυτό;
Ναι, γιατί ο θάνατος είναι κοντόφθαλμος - η μόνη βεβαιότητα. Και θέλει να 'σαι γερό καρύδι για να νταραβερίζεσαι ανοιχτά μαζί του. Αληθινά όμως, χωρίς τζιριτζάντζουλες. Χωρίς ναρκισσισμούς πεισιθανάτιους... Όπως οι gothic ή οι emo...
— Άλλος που αισθάνεσαι συνοδοιπόρο;
Συνοδοιπόρους δεν αισθάνομαι πολλούς, για να είμαι ειλικρινής. Αισθάνομαι αρκετά μοναχούλα... Ο Σαββόπουλος μ' αρέσει πολύ - τον αγαπώ πάρα πολύ τον Σαββόπουλο.
— Ως καλλιτέχνη ή ως άνθρωπο;
Ως καλλιτέχνη. Ως άνθρωπο δεν τον ξέρω - δεν φανερώνεται πολύ εύκολα. Εμένα μου έχει φερθεί εξαιρετικά.
— Τι χαρακτηρίζει τη μουσική του κατά τη γνώμη σου;
Η χαρά. Σου φαίνεται περίεργο;
— Ναι, ποτέ δεν το είχα σκεφτεί.
Χαρά και αλήθεια. Του αρέσει να ξεστομίζει την αλήθεια. Στην προσωπική του ζωή δεν ξέρω πώς είναι - και δεν με νοιάζει και καθόλου. Αυτό που ακτινοβολεί σε εμάς είναι κάτι αληθινό - πολύ αληθινό. Και μ' αρέσει και πάνω στη σκηνή - κινητικός...
— Εσύ δεν θες να ξαναβγείς στη σκηνή;
Θα βγω στο Ηρώδειο, το καλοκαίρι... Θα κάνω μια αναδρομή σε όλο μου το έργο που έχω γράψει τους στίχους.
— Χαίρομαι!
Έχω τρακ βέβαια!
— Άντε καλέ!
Γράφ' το αυτό το «άντε καλέ», να το δω γραμμένο και να πάρω κουράγιο...
