Ο Φερνάντο Αραμπούρου θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους Ισπανούς πεζογράφους. Γεννήθηκε στο Σαν Σεµπαστιάν το 1959, σπούδασε Ισπανική Φιλολογία στο Πανεπιστήμιο της Σαραγόσα, ενώ από το 1985 ζει στη Γερμανία. Μεταξύ άλλων, έχει τιμηθεί με τα βραβεία Mario Vargas Llosa και Dulce Chacόn, ενώ για τα Χρόνια της Βραδύτητας έχει λάβει το βραβείο Tusquets και το βραβείο Βιβλιοπωλών της Μαδρίτης.
Το 2016 κυκλοφόρησε το μυθιστόρημά του Patria (Πατρίδα, Πατάκη), βιβλίο που θεωρείται ήδη ένα από τα σπουδαιότερα ισπανόφωνα βιβλία της εποχής µας και έχει μεταφραστεί σε περισσότερες από 35 γλώσσες. «Έχω πολύ καιρό να διαβάσω ένα βιβλίο τόσο πειστικό και συγκινητικό, τόσο ιδιοφυώς σχεδιασµένο» δήλωσε γι' αυτό ο νομπελίστας συγγραφέας Μάριο Βάργκας Λιόσα. Την ίδια στιγμή, η σειρά «Patria», βασισμένη στο μυθιστόρημα, προβάλλεται στο σημαντικότερο τηλεοπτικό δίκτυο του κόσμου, το αμερικανικό ΗΒΟ, σε σενάριο και σκηνοθεσία του Aitor Gabilondo, γνωρίζοντας τεράστια επιτυχία σε όλη την Ευρώπη.
Στο τελευταίο του βιβλίο που μεταφράστηκε στα ελληνικά, τα «Χρόνια της Βραδύτητας», η υπόθεση εξελίσσεται στα τέλη της δεκαετίας του '60, όταν ο οκτάχρονος Τσίκι πηγαίνει να ζήσει µε τους θείους του στο Σαν Σεµπαστιάν. Μέσα από τα αθώα µάτια του παρακολουθούμε πώς κυλούν οι μέρες στην οικογένεια και στη γειτονιά. Ο θείος του, ο Βιθέντε, άνθρωπος αδύναμου χαρακτήρα, μοιράζει τη ζωή του ανάμεσα στο εργοστάσιο και στο µπαρ και στην πραγματικότητα τα ηνία της οικογένειας έχει η θεία του, η Μαριπούι, γυναίκα µε έντονη προσωπικότητα, αλλά προσκολλημένη στις κοινωνικές και θρησκευτικές συμβάσεις της εποχής. Η ξαδέρφη του, Μάρι Νιέβες, ζει έχοντας συνεχώς το μυαλό της στα αγόρια, ενώ ο δύστροπος και λιγοµίλητος ξάδερφός του Χουλέν, επηρεασμένος από τη συστηματική κατήχηση του ιερέα της ενορίας, προσχωρεί στην ΕΤΑ (βασκική αυτονομιστική οργάνωση), που διανύει τα πρώτα στάδια της ζωής της. Η μοίρα όλων αυτών των ανθρώπων –κοινή µε τόσων άλλων κομπάρσων της Ιστορίας, στριμωγμένων ανάμεσα στην ανάγκη και στην άγνοια– θα υποστεί, χρόνια αργότερα, µια δραματική αλλαγή.
Παρατηρώ με ανησυχία την απώλεια εμπιστοσύνης στη δημοκρατία, ενώ πολλαπλασιάζεται η ρητορική του μίσους, δικαιολογούνται οι διακρίσεις ή επιχειρείται να λυθούν προβλήματα τεράστιας πολυπλοκότητας με μέτρα γρήγορα, απλά και ολοκληρωτικά.
Στα «Χρόνια της Βραδύτητας», ο διακεκριμένος συγγραφέας, εναλλάσσοντας τις αναμνήσεις του πρωταγωνιστή µε τις δικές του σημειώσεις, προσφέρει µια έξοχη απεικόνιση του πώς η ζωή διυλίζεται για να μετατραπεί σε μυθιστόρημα, πώς η συναισθηματική ανάμνηση μεταμορφώνεται σε συλλογική μνήμη, ενώ η διαυγής γραφή αφήνει να διαφανεί το ζοφερό υπόβαθρο ενοχής πίσω από την πρόσφατη ιστορία της Χώρας των Βάσκων. Τα θέματα που τον απασχολούν σχετίζονται πάντοτε με την ανθρώπινη πολυπλοκότητα, τη σύνθετη πραγματικότητα, τον φανατισμό, τη συγχώρεση, τη μνήμη, το παρελθόν αλλά και με το αποτύπωμα που έχουν αφήσει στο παρόν.
Στη συνέντευξη που ακολουθεί ο Φερνάντο Αραμπούρου μιλά για την εποχή μας, την πανδημία, τον εκφασισμό της κοινωνίας, την τηλεοπτική μεταφορά της Πατρίδας, το νέο του βιβλίο, τη λογοτεχνία, το μίσος, τον φόβο, την ευτυχία, αλλά και για το τι θεωρεί σημαντικό στη ζωή.
— Ποια είναι η μεγαλύτερη πρόκληση της εποχής μας και γιατί;
Υπάρχουν αρκετές. Θα ξεχωρίσω, όμως, μία. Νομίζω ότι έχουμε ένα πολύ σοβαρό οικολογικό πρόβλημα, στο οποίο οι ηγέτες του κόσμου πρέπει να αφιερώσουν περισσότερη προσοχή αλλά και οικονομικούς πόρους.
— Τι θεωρείτε ότι θα αφήσει πίσω της η πανδημία;
Αυτό δεν μπορώ να το ξέρω. Δεν είμαι μάντης. Υποψιάζομαι πως, πέρα από τον αριθμό των νεκρών, αν η πανδημία διαρκέσει πάρα πολύ, η οικονομική καταστροφή, δυστυχώς, θα οδηγήσει σε κοινωνικά προβλήματα πρώτου μεγέθους.
— Ευνοείται αυτή την περίοδο ο εκφασισμός της κοινωνίας;
Διαβλέπω κάποιον κίνδυνο προς αυτή την κατεύθυνση. Παρατηρώ με ανησυχία την απώλεια εμπιστοσύνης στη δημοκρατία, ενώ πολλαπλασιάζεται η ρητορική του μίσους, δικαιολογούνται οι διακρίσεις ή επιχειρείται να λυθούν προβλήματα τεράστιας πολυπλοκότητας με μέτρα γρήγορα, απλά και ολοκληρωτικά.
— Σήμερα έχουν νόημα οι ιδεολογίες;
Δεν έχω τίποτα εναντίον των ιδεολογιών, εφόσον δεν είναι υποχρεωτικές.
— Ποια είναι η γνώμη σας για τον αποκεφαλισμό του καθηγητή στη Γαλλία; Μπορεί να αναζωπυρωθεί μια σύγκρουση πολιτισμών;
Από το φρικτό αυτό συμβάν πρέπει να αντλήσουμε εποικοδομητικά διδάγματα, με την έννοια της ενίσχυσης της εμπιστοσύνης μας στις δικές μας αξίες της δημοκρατίας, της ανεκτικότητας και του ανθρωπισμού. Δεν πρέπει να κάνουμε το λάθος να επιτρέψουμε στον εαυτό μας να παρασυρθεί από μια πρώτη εντύπωση, θεμιτή φυσικά και ανθρώπινη, και να θεωρήσουμε εκατομμύρια ανθρώπους ενόχους για μια συγκεκριμένη πράξη. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν πρέπει να είμαστε προετοιμασμένοι για μελλοντικές επιθέσεις.
— Πείτε μας λίγα λόγια για την τηλεοπτική μεταφορά της «Πατρίδας».
Είναι εξαιρετική. Αυτήν τη στιγμή μού είναι αδύνατο να σκεφτώ τους χαρακτήρες του βιβλίου μου χωρίς να τους βάζω τα πρόσωπα των ηθοποιών της σειράς. Την είδα μόνος μου, στο σπίτι, με τόση συγκίνηση, που δεν μπορούσα να παρακολουθήσω πάνω από ένα επεισόδιο την ημέρα. Είμαι πολύ ευχαριστημένος με το αποτέλεσμα, το οποίο θεωρώ ότι μένει πιστό στο μυθιστόρημά μου.
— Με τα «Χρόνια της Βραδύτητας» επιστρέφετε στα χρόνια της σύστασης της ΕΤΑ. Γιατί επιλέγετε αυτού του είδους την εξιστόρηση γυρίζοντας στο παρελθόν;
Δεν υπάρχει τίποτα το ιδιαίτερο στο να γράφει κανείς για τα μέρη όπου πέρασε σημαντικό μέρος της ζωής του και για τους ανθρώπους που γνώρισε. Στην περίπτωση των Χρόνων της Βραδύτητας, τοποθέτησα τη δράση στη γειτονιά μου στο Σαν Σεμπαστιάν, τη γενέτειρά μου. Στην πραγματικότητα, αναφέρω κάποιους γείτονες που πραγματικά υπήρξαν. Συνέλαβα το μυθιστόρημα ως υπενθύμιση της παιδικής μου ηλικίας, αλλά και ως αφιέρωμα στους ταπεινούς ανθρώπους εκείνης της εποχής, της δεκαετίας του '60 του περασμένου αιώνα.
— Μέσα από τη συγγραφή μάθατε πράγματα για τον εαυτό σας που δεν γνωρίζατε;
Θα έλεγα ναι, κυρίως επειδή το γράψιμο συνεπάγεται μια ενδοσκοπική ματιά. Όταν γράφεις, βάζεις σε τάξη τις σκέψεις σου, θέτεις ερωτήματα, αναζητάς απαντήσεις και δεν είναι αδύνατο, κατά τη διαδικασία μεταφοράς βιωμάτων και ιδεών σε λογοτεχνικά κείμενα, να παρατηρείς λεπτομέρειες της δικής σου ζωής, των οποίων δεν είχες συνείδηση μέχρι τότε. Ωστόσο, το μεγαλύτερο κίνητρό μου όταν γράφω δεν είναι ακριβώς η αυτογνωσία αλλά το να προσφέρω λόγια που να έχουν νόημα και ίσως να συγκινούν όσους κάνουν τον κόπο να διαβάσουν τα βιβλία μου.
— Ποια είναι η σημασία της λογοτεχνίας στη ζωή μας;
Μπορώ να μιλήσω μόνο για τον εαυτό μου. Η λογοτεχνία είναι η μορφή που εγώ έχω δώσει στη ζωή μου. Θέλω να πω ότι έχω δομήσει τον εαυτό μου με τη βοήθεια της λογοτεχνίας, της δικής μου και των άλλων. Παραδέχομαι, ωστόσο, ότι αυτό δεν ισχύει για όλους.
— Τι σημαίνει για σας η λέξη «πατρίδα»;
Ως πατρίδα αντιλαμβάνομαι έναν χώρο συναισθημάτων και αξιών. Δεν χρειάζεται να συμπίπτει με τις γεωγραφικές διαστάσεις μιας χώρας. Τη βλέπω ως ένα σύνολο από μέρη διασκορπισμένα σε όλο τον κόσμο, όπου νιώθω άνετα και από τα οποία αντλώ στοιχεία πολύτιμα για την ταυτότητά μου. Όπου βρίσκω έναν φίλο, εκεί είναι η πατρίδα μου. Και αυτό το λέει ένας πολίτης που ζει πάνω από τριάντα χρόνια ως ξένος σε μια χώρα που δεν είναι η δική του.
— Ποιοι λόγοι οδηγούν τους ανθρώπους στο μίσος;
Η επιστήμη της Ψυχολογίας διδάσκει ότι το μίσος μπορεί να έχει διάφορες ρίζες. Μερικές φορές γεννιέται στην ιδιωτική σφαίρα και έχει συνέπειες που δεν υπερβαίνουν έναν περιορισμένο χώρο συμβίωσης. Άλλες φορές το μίσος βρίσκεται σε κάποια λόγια, αποκτά ή μπορεί να αποκτήσει τεράστιες διαστάσεις, να δικαιολογήσει εγκληματικές ιδεολογίες και να οδηγήσει σε τεράστιες κοινωνικές καταστροφές.
— Τι είναι αυτό που σας γοητεύει στις ιστορίες των ανθρώπων;
Οι άνθρωποι, ως πλήθος, δεν με ενδιαφέρουν πάρα πολύ. Αυτό που με συναρπάζει και είναι η αφετηρία των μυθιστορημάτων μου είναι το να φέρνω τον μεγεθυντικό φακό πιο κοντά σε όσο περισσότερα άτομα μπορώ, να τα παρατηρώ προσεκτικά, να μελετώ τις συμπεριφορές τους, τα σωματικά και ψυχολογικά χαρακτηριστικά τους, τις προτιμήσεις και τις πεποιθήσεις τους, και να τα βάζω να συμβιώνουν με τέτοιον τρόπο ώστε να δημιουργούν ιστορίες. Δηλαδή, το επίκεντρο της γραφής μου είναι η ανθρώπινη κατάσταση.
— Υπάρχει μια βαθιά πληγή που σας ακολουθεί ακόμη;
Έζησα πολλά χρόνια σε μια χώρα όπου η βία κυριαρχούσε συστηματικά. Έχω δει και ακούσει πράγματα θλιβερά και δυσάρεστα, και αυτό, θες δεν θες, αφήνει παντοτινά ίχνη.
— Ποιος είναι ο μεγαλύτερος φόβος σας;
Έχω οικογένεια και θα έχανα τον ύπνο μου αν σε κάποιο από τα αγαπημένα μου πρόσωπα συνέβαινε κάτι κακό.
— Ποια είναι η δική σας άποψη για την ευτυχία;
Είμαι της άποψης ότι πρέπει να την αναζητούμε και να την καλλιεργούμε στις πιο ταπεινές και καθημερινές μορφές της: ένα καλό κρασί, ένα εξαιρετικό βιβλίο, μια αγκαλιά, ένα άρωμα...
— Τι θεωρείτε σημαντικό στη ζωή;
Να τα έχεις καλά με τον εαυτό σου.
Ευχαριστούμε θερμά τη μεταφράστρια του βιβλίου Τιτίνα Σπερελάκη για την πολύτιμη συμβολή και βοήθειά της στην επίτευξη της συγκεκριμένης συνέντευξης.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO.
σχόλια