ΤΙΣ ΒΑΣΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΤΟΥ νομοσχεδίου για τη διαχείριση και την προστασία των δασών, το οποίο θα μπει σε δημόσια διαβούλευση το επόμενο διάστημα, παρουσίασε ο Θόδωρος Σκυλακάκης, υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας. Παράλληλα, παρουσιάστηκε και το σχέδιο αντιπυρικής προστασίας, το οποίο υλοποιείται για τη φετινή αντιπυρική περίοδο.
Η βάση πάνω στην οποία θα πατήσουν όλες οι αλλαγές που θα φέρει η «δασική μεταρρύθμιση», όπως την έχει ονομάσει το υπουργείο Περιβάλλοντος, είναι η εκπόνηση διαχειριστικών μελετών για τα δάση.
Βασικό εργαλείο
Το βασικό εργαλείο για να υπάρξει ολοκληρωμένη διαχείριση των δασικών οικοσυστημάτων είναι να προηγηθεί η εκπόνηση διαχειριστικών μελετών. Οι μελέτες αυτές υπαγορεύουν τι παρεμβάσεις πρέπει να γίνουν σε κάθε δάσος όσον αφορά το αντιπυρικό σχέδιο και τις δράσεις πρόληψης. Και όχι μόνο.
Μέσω της εκπόνησης των μελετών αυτών επιτυγχάνεται ο διπλός στόχος της ορθής διαχείρισης των δασών, που είναι η μείωση της βιομάζας ως μέτρο αντιπυρικής πρόληψης αλλά και η διατήρηση της παραγωγικότητας και της ικανότητας αναγέννησης των δασών. Και, εν συνεχεία, η ορθή οικονομική διαχείριση ενός δάσους, που μπορεί να επιτευχθεί με την υλοτόμηση και την αξιοποίηση της βιομάζας.
Σήμερα το μεγαλύτερο ποσοστό των δασών, άνω του 50%, είναι χωρίς διαχείριση. Για το πότε και αν θα υπάρξουν διαχειριστικές μελέτες με επικαιροποιημένες τεχνικές προδιαγραφές για το σύνολο των δασικών οικοσυστημάτων απάντηση προς ώρας δεν υπάρχει. Αλλά η στόχευση είναι «σιγά σιγά να συμπληρώνεται το παζλ».
Σήμερα το μεγαλύτερο ποσοστό των δασών στην Ελλάδα, κατά παραδοχή του αρμόδιου υπουργείου, είναι χωρίς διαχείριση, και το μοντέλο μιας ολιστικής αντιμετώπισης, ήτοι προστασίας και παράλληλης ορθής οικονομικής εκμετάλλευσης των δασών, είναι η μεγάλη πρόκληση με την οποία έρχεται να αναμετρηθεί το νέο νομοσχέδιο.
Ο πιλότος των νέων διαχειριστικών μελετών
Το υπουργείο Περιβάλλοντος, «ξεκινώντας την ολοκληρωμένη διαχείριση των δασικών οικοσυστημάτων», προχωράει στην εκπόνηση μελετών διαχείρισης δασών, με επικαιροποιημένες τεχνικές προδιαγραφές, κάτι που, όπως αναφέρθηκε κατά την παρουσίαση, γίνεται για πρώτη φορά στην Ελλάδα. Οι διαγωνιστικές διαδικασίες για την ανάθεση αυτών των μελετών θα γίνει μέσα στον Μάρτιο.
Αυτές οι πρώτες, πιλοτικές διαχειριστικές μελέτες αφορούν δάση που βρίσκονται σε τέσσερις περιφέρειες της χώρας, την Αττική, τη Στερεά Ελλάδα, την Πελοπόννησο και τη Δυτική Ελλάδα. Πρόκειται για οκτώ συμβάσεις, για 19 διαχειριστικές μελέτες ισάριθμων δασών και δασικών συμπλεγμάτων, συνολικής επιφάνειας 1.395.258,99 στρεμμάτων, εκτιμώμενης αξίας 2.411.422,84 ευρώ. Οι πόροι θα αντληθούν από κονδύλια του ΕΣΠΑ. Μεταξύ των δασών που θα αποκτήσουν διαχειριστικές μελέτες είναι ο ορεινός όγκος του Υμηττού, το ελατόδασος του Κιθαιρώνα Βιλίων, το δάσος Παρνασσού και τα δασικά συμπλέγματα του δυτικού και ανατολικού Μαινάλου.
Σήμερα το μεγαλύτερο ποσοστό των δασών, άνω του 50%, είναι χωρίς διαχείριση. Για το πότε και αν θα υπάρξουν διαχειριστικές μελέτες με επικαιροποιημένες τεχνικές προδιαγραφές για το σύνολο των δασικών οικοσυστημάτων απάντηση προς ώρας δεν υπάρχει. Αλλά η στόχευση είναι «σιγά σιγά να συμπληρώνεται το παζλ», όπως αναφέρθηκε.
Το νέο μοντέλο καθαρισμού και οικονομικής εκμετάλλευσης δασών
Στο νέο μοντέλο για τη διαχείριση των δασών που προκρίνει το υπουργείο, δικαίωμα συμμετοχής εκτός από τους δασικούς συνεταιρισμούς θα έχουν και επιχειρήσεις. Αυτοί που θα μπαίνουν στα δάση θα αναλαμβάνουν την απόληψη και την αξιοποίηση της βιομάζας και θα υλοποιούν όλες τις εργασίες με βάση τις διαχειριστικές μελέτες που θα εκπονηθούν. Θα αποκτούν αυτό το δικαίωμα μετά από διαγωνισμό και στις διατάξεις του νομοσχεδίου που παρουσιάστηκε καταγράφονται αναλυτικά οι όροι και οι προϋποθέσεις συμμετοχής στους διαγωνισμούς που θα προκηρυχθούν για την ανάθεση αυτών των εργασιών.
Με τον νέο νόμο, εφόσον ψηφιστεί, μόνο οι συνεταιρισμοί που πληρούν συγκεκριμένες προϋποθέσεις θα μπορούν να αναλάβουν τη διαχείριση και την εκμετάλλευση ενός δάσους, ενώ θα μπορούν να συμπράττουν και με επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στη μεταποίηση ξυλείας και την αξιοποίηση της δασικής βιομάζας για παραγωγή ενέργειας.
Στις συμπράξεις που θα προκύψουν μεταξύ δασικών συνεταιρισμών και επιχειρήσεων, τα Υβριδικά Συνεργατικά Σχήματα, όπως θα ονομάζονται, το κάθε μέρος θα συμμετέχει με ποσοστό 50%. Το υπουργείο θα συστήσει μητρώο πιστοποιημένων ελεγκτών που θα βεβαιώνουν τις ποσότητες βιομάζας που θα παράγονται από κάθε ανάδοχο.
Η επιδότηση
Τα Υβριδικά Συνεργατικά Σχήματα και οι δασικοί συνεταιρισμοί που θα αναλαμβάνουν τη διαχείριση και την εκμετάλλευση δασών ή διαχειριστικών μονάδων θα λαμβάνουν ετήσια επιδότηση με βάση τα έσοδα από τους πλειστηριασμούς δικαιωμάτων εκπομπής ρύπων ή από άλλους δημόσιους πόρους. Το ποσό της επιδότησης θα υπολογίζεται ως ποσοστό των εσόδων πώλησης της βιομάζας που θα βγαίνει από τα δάση, πολλαπλασιαζόμενο με τον συντελεστή που ορίζεται ανά είδος βιομάζας, σε συνδυασμό με τον συντελεστή δυσκολίας διαχείρισης των δασών που θα αναλαμβάνουν. Το ύψος της επιδότησης δεν θα μεταβάλλεται μέχρι τη λήξη της διάρκειας της ανάθεσης.
Καυσόξυλα με χαμηλό τίμημα
Ένα ποσοστό των καυσόξυλων που θα παράγονται από τη διαχείριση του δάσους από τους αναδόχους της παραπάνω διαδικασίας, το οποίο θα καθορίζεται στους όρους της πρόσκλησης του διαγωνισμού, θα διατίθεται με χαμηλό τίμημα στους μόνιμους κατοίκους των τοπικών κοινοτήτων που βρίσκονται κοντά στα δάση τα οποία θα τεθούν υπό διαχείριση και εκμετάλλευση. Προτεραιότητα στα ανταποδοτικά αυτά οφέλη που θα προκύψουν για τις τοπικές κοινωνίες θα έχουν ευπαθείς κοινωνικές ομάδες.
Μείωση δημοτικών τελών από τη διαχείριση των δασών
Ποσό που αντιστοιχεί σε ποσοστό 2% επί των εσόδων (προ του φόρου προστιθέμενης αξίας) ενός Υβριδικού Συνεργατικού Σχήματος ή ενός δασικού συνεταιρισμού από τη διαχείριση των δασών θα διατίθεται στους δήμους που βρίσκονται εντός ή κοντά στις δασικές περιοχές διαχείρισης και εκμετάλλευσης. Οι δήμοι που θα καρπώνονται αυτά τα έσοδα θα οφείλουν με τη σειρά τους να προχωρήσουν σε αντίστοιχη μείωση των δημοτικών τελών που επιβάλλουν στους μόνιμους κατοίκους των τοπικών κοινοτήτων.
Με το «Antinero ΙΙΙ» και φέτος η αντιπυρική προστασία
Για την ώρα και μέχρι η δασική αυτή μεταρρύθμιση να γίνει νόμος του κράτους και να ξεκινήσει η υλοποίησή της, η αντιπυρική θωράκιση των δημόσιων δασικών οικοσυστημάτων θα τρέξει από το πρόγραμμα «Antinero III», το οποίο χρηματοδοτείται με πόρους από το Ταμείο Ανάκαμψης και τον τακτικό προϋπολογισμό.
Μέσω του προγράμματος αυτού τα δύο προηγούμενα χρόνια πραγματοποιήθηκαν προληπτικοί καθαρισμοί στα δάση, δηλαδή αφαιρέθηκε η καύσιμη ύλη και η συσσωρευμένη βιομάζα.
Η τρίτη εκδοχή αυτού του προγράμματος για το 2024 τρέχει με τριπλάσια σχεδόν χρηματοδότηση από την προηγούμενη. Θα διατεθούν δηλαδή πόροι ύψους 256 εκατ. ευρώ έναντι 86,8 εκατ. ευρώ που διατέθηκαν στο πρόγραμμα «Antinero II» και 72 εκατ. ευρώ στο πρώτο «Antinero Ι». Το πρόγραμμα, όπως είπε ο Θ. Σκυλακάκης, «βρίσκεται σε εξέλιξη και αφορά σε καθαρισμούς δασών 71.058 στρεμμάτων, στη βελτίωση και στη συντήρηση δασικού οδικού δικτύου 103.741 στρεμμάτων, όπως επίσης στη βελτίωση και στη συντήρηση αντιπυρικών ζωνών 21.197 χλμ. αλλά και στη δημιουργία μεικτών αντιπυρικών ζωνών 65.357 στρεμμάτων».
Σύμφωνα με τα στοιχεία που παρουσιάστηκαν, ένα από τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του προγράμματος αυτού είναι η δημιουργία μεικτών ζωνών αντιπυρικής προστασίας. Αυτές οι μεικτές ζώνες, όπως αναφέρθηκε, έχουν πολλαπλά πλεονεκτήματα, όπως η μείωση του κινδύνου μετάδοσης και εξάπλωσης όλων των ειδών των πυρκαγιών (εδάφους, επιφανείας και κόμης) και η μείωση της ταχύτητας εξάπλωσης πυρκαγιών, της έντασης των πυρκαγιών και του κινδύνου δημιουργίας mega fire, σε συνδυασμό με τη διευκόλυνση της προσέγγισης των δασοπυροσβεστών στην περιοχή με ασφάλεια, όπως και της μετακίνησης των πυροσβεστικών οχημάτων. Με το πρόγραμμα δημιουργούνται ζώνες αμιγούς ή μεικτής βλάστησης με πλατύφυλλα είδη, τα οποία χαρακτηρίζονται από πιο αργή και ελεγχόμενη εξάπλωση της πυρκαγιάς. Προτεραιότητα στις φυτεύσεις τέτοιων ειδών θα δοθεί σε θέσεις δασών ή δασικών εκτάσεων που βρίσκονται πολύ κοντά σε οικιστικές περιοχές.
Η διαδικασία, οι όροι και οι προϋποθέσεις για τη διαχείριση και την εκμετάλλευση των δασών
Λεπτομερής αναφορά έγινε κατά την παρουσίαση στους όρους και τις προϋποθέσεις υπό τους οποίους οι ενδιαφερόμενοι θα μπορούν να αναλαμβάνουν τη διαχείριση και την εκμετάλλευση δημοσίων δασών ή διαχειριστικών μονάδων. Η διαδικασία θα γίνεται με δημόσια πρόσκληση του υπουργού Περιβάλλοντος. Με την πρόσκληση θα προκηρύσσεται η ανάθεση της υλοποίησης της διαχείρισης και της εκμετάλλευσης ενός ή περισσότερων δασών ή μιας ή περισσοτέρων διαχειριστικών μονάδων κατά μόνας ή από κοινού.
Στην πρόσκληση θα ορίζονται, μεταξύ άλλων, τα εξής: Οι ποσότητες και τα είδη βιομάζας που επιτρέπεται κατ’ ανώτατο όριο να αποληφθούν, σύμφωνα με τις εγκεκριμένες διαχειριστικές μελέτες. Οι εργασίες καθαρισμού δασών, τα είδη και οι ποσότητες βιομάζας που θα αποληφθούν με αυτές, καθώς και ο χρονικός προγραμματισμός υλοποίησης αυτών των εργασιών. Το ύψος της επιδότησης της βιομάζας που μαζεύεται ανά είδος και κατά περίπτωση, και το ελάχιστο ποσοστό της αξίας των τιμολογίων πώλησης της αποληπτόμενης βιομάζας, το οποίο θα αποδοθεί στο Δημόσιο κ.ά. Το ύψος της εγγύησης συμμετοχής ορίζεται στην πρόσκληση και θα προσδιορίζεται στο 4% της προϋπολογιζόμενης αξίας της σύμβασης.
Η ανάθεση γίνεται με απόφαση του υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας ύστερα από εισήγηση της επιτροπής διενέργειας του διαγωνισμού με κριτήριο την πλέον συμφέρουσα προσφορά, με βάση τα παρακάτω κριτήρια:
α) το ποσοστό βιομάζας που θα αποληφθεί σε σχέση με το προβλεπόμενο στη διαχειριστική μελέτη και τη μελέτη αντιπυρικής προστασίας (συντελεστής 40%),
β) το χρονικό διάστημα υλοποίησης των δασοκομικών εργασιών συντήρησης και βελτίωσης του δάσους που αποβλέπουν στον καθαρισμό αυτού, σε σχέση με το απώτατο σχετικό όριο που θέτει η εγκεκριμένη διαχειριστική-αντιπυρική μελέτη (συντελεστής 40%),
γ) το ποσοστό της αξίας των τιμολογίων πώλησης της αποληπτόμενης βιομάζας, το οποίο θα αποδοθεί στο Δημόσιο (συντελεστής 20%). Δικαίωμα συμμετοχής στη διαδικασία ανάθεσης της υλοποίησης της διαχείρισης και εκμετάλλευσης δημοσίων δασών ή διαχειριστικών μονάδων έχουν οι Δασικοί Συνεταιρισμοί Εργασίας (ΔΑΣΕ) που πληρούν συγκεκριμένες προϋποθέσεις.
Επιτρέπεται η σύσταση ενώσεων προσώπων με νομική προσωπικότητα (Υβριδικά Συνεργατικά Σχήματα), στις οποίες μετέχουν ως μέρη ΔΑΣΕ με συνολικό ποσοστό 50% και λοιπά φυσικά ή νομικά πρόσωπα του ιδιωτικού τομέα με συνολικό ποσοστό 50%, με σκοπό τη διαχείριση των δασών.
Στα Υβριδικά Συνεργατικά Σχήματα μπορούν να συμμετέχουν ΔΑΣΕ που:
α) έχουν συσταθεί και λειτουργούν σύμφωνα με τις ρυθμίσεις του ν. 4423/2016,
β) είναι εγγεγραμμένες στο Μητρώο Δασικών Συνεταιριστικών Οργανώσεων και Δασεργατών («ΜΗΔΑΣΟ») και δεν έχουν διαγραφεί οριστικά ή προσωρινά και
γ) δεν συμμετέχουν σε άλλα Υβριδικά Συνεργατικά Σχήματα.
Τα φυσικά ή νομικά πρόσωπα, εξαιρουμένων των ΔΑΣΕ, που συμμετέχουν στα Υβριδικά Συνεργατικά Σχήματα πρέπει να πληρούν τις ακόλουθες προϋποθέσεις:
α) έχουν ως κύριο αντικείμενο δραστηριότητας τη μεταποίηση ξυλείας και προϊόντων αυτής,
β) έχουν συσταθεί τουλάχιστον πέντε έτη πριν τη δημοσίευση της πρόσκλησης,
γ) ο κύκλος εργασιών τους κατά τα τρία τελευταία πλήρη οικονομικά έτη πριν τη δημοσίευση της πρόσκλησης είναι αθροιστικά ίσος ή μεγαλύτερος των 5.000.000 ευρώ, ο δε ειδικός κύκλος εργασιών που αφορά τη μεταποίηση ξυλείας και προϊόντων αυτής είναι αθροιστικά ίσος ή μεγαλύτερος των 3.000.000 ευρώ και
δ) δεν συμμετέχουν σε άλλα Υβριδικά Συνεργατικά Σχήματα.
Μπορούν να συμμετέχουν στα Υβριδικά Συνεργατικά Σχήματα και νομικά πρόσωπα με οικονομικές δραστηριότητες που επιτρέπουν την αξιοποίηση της δασικής βιομάζας ως εξής:
α) για παραγωγή θερμικής, ηλεκτρικής ενέργειας ή ανανεώσιμων αερίων από βιομάζα (βιοενέργεια) είτε με σκοπό την ιδιοκατανάλωση είτε την πώληση της ενέργειας αυτής σε τρίτους,
β) για παραγωγή θερμικής ενέργειας με σκοπό τη διάθεση σε δίκτυα τηλεθέρμανσης,
γ) για παραγωγή θερμικής ενέργειας με σκοπό τη διάθεση σε εφαρμογές του αγροβιομηχανικού-αγροδιατροφικού κλάδου (θερμοκήπια, ξηραντήρια κ.λπ.). Το εταιρικό κεφάλαιο των παραπάνω προσώπων για να αποκτήσουν και να διατηρήσουν την ιδιότητά τους ως μέλη στα Υβριδικά Συνεργατικά Σχήματα ορίζεται σε 3.000.000 ευρώ.
Ο Θ. Σκυλακάκης κατά την παρουσίαση των νέων διατάξεων σχολίασε ότι: «Η προσαρμογή στην κλιματική κρίση απαιτεί πρωτίστως εγρήγορση –καθώς ο χρόνος δεν είναι με το μέρος μας– και οργανωμένο σχέδιο με έμφαση στα έργα πρόληψης». Υποστήριξε ότι «η δασική μεταρρύθμιση, η οποία συμπεριλαμβάνεται σε προωθούμενο νομοσχέδιο», το οποίο θα τεθεί το προσεχές διάστημα στη διαβούλευση, «θα συμβάλει δραστικά στη μείωση των κινδύνων πυρκαγιάς».
Μένει να φανεί αν πράγματι το σχέδιο, όταν θα γίνει νόμος του κράτους, θα εξυπηρετήσει αυτούς τους στόχους.
