Οι Socrates Drank the Conium ή απλώς Socrates υπήρξαν ένα από τα πιο ιστορικά συγκροτήματα του ελληνικού ροκ, με δράση σε τέσσερις δεκαετίες (εκείνες του ’70, του ’80, του ’90 και του 2000).
Παρότι είχαν ξεκινήσει να ηχογραφούν με ελληνικό στίχο (λέμε για το πρώτο δισκάκι τους με τα τραγούδια «Κλεισ’ τα μάτια σου και άκου / Έλα κοντά μου» από το 1970), πολύ γρήγορα θα έστριβαν προς τον αγγλικό, για να γίνουν με τα χρόνια ίσως το πιο σημαντικό αγγλόφωνο ροκ συγκρότημα, που εμφανίστηκε ποτέ στη χώρα.
Το ύφος των Socrates ήταν βασικά το hard rock (με αναφορές στο ηλεκτρικό blues, στον Jimi Hendrix και τους Cream), ενώ στην μοναδική συνεργασία τους με τον Vangelis, στο “Phos” του ’76, θα έτειναν και προς το progressive rock. Αν και ηχογράφησαν ωραίους δίσκους οι Socrates (όλα τα άλμπουμ τους είχαν πάντα μια ποιότητα), εκείνο που θα έπλεκε το θρύλο τους δεν θα ήταν τα άλμπουμ, μα οι συναυλίες τους.
Δεν θα ήταν λάθος αν έλεγα πως η έννοια του «ροκά» στην Ελλάδα ευνοήθηκε τα μάλα από την ύπαρξη των Socrates, ενός γκρουπ που τα έδινε «όλα» πάνω στη σκηνή, δημιουργώντας κάπως... υστερικές καταστάσεις στον κόσμο, που βρισκόταν από κάτω και «χτυπιόταν» ανελέητα. Εν ολίγοις κανένα ελληνικό ροκ γκρουπ δεν μπόρεσε να δράσει τόσο εκτονωτικά προς τα πλήθη όσο οι Socrates.
Η συνέντευξη έχει ενδιαφέρον για πολλούς και διαφόρους λόγους. Και γιατί οι Socrates τοποθετούν τους εαυτούς τους μέσα στην τότε ροκ σκηνή, και γιατί, ανάμεσα σε άλλα, εκφράζουν τις απόψεις τους όχι μόνο για τα άλλα γκρουπ της περιόδου, αλλά και για τραγουδοποιούς, όπως ο Διονύσης Σαββόπουλος και συνθέτες, όπως ο Μάνος Χατζιδάκις.
Frontman των Socrates ήταν βασικά ο μπασίστας και τραγουδιστής Αντώνης Τουρκογιώργης (γενν. 1951). Ήταν αυτός που με την αγριωπή εμφάνισή του, τις κινήσεις του, και το τραγούδισμά του ενεργοποιούσε τα... ροκ αντανακλαστικά του κόσμου, με τον Γιάννη Σπάθα (1950-2019) να πυροδοτεί με τα κιθαριστικά σόλι του την έκρηξη (παρότι ο ίδιος, ως παρουσία στη σκηνή, ήταν χαμηλών τόνων και περνούσε, ως εικόνα, μάλλον απαρατήρητος). Φυσικά, τρανό ρόλο στην εικόνα των Socrates θα έπαιζαν και οι ντράμερ, ο Ηλίας Μπουκουβάλας, ο Γιώργος Τρανταλίδης και ο Νίκος Αντύπας (1954-2022) (ας μείνω σ’ αυτούς τους τρεις), καθώς τα ντραμς, σαν όργανο, έφτιαχναν όλο τον παλμό, κινητοποιώντας αυθωρεί τους ροκάδες.
Πριν από λίγο καιρό εμφανίστηκε στα καταστήματα το τελευταίο άλμπουμ των Socrates Drank the Conium, το “Last for Ever” [MINOS-EMI / Universal, 2023], με τις ηχογραφήσεις να προέρχονται από το 2009-2010, έχοντας στη σύνθεσή τους πάντα τους Γιάννη Σπάθα-Αντώνη Τουρκογιώργη και σαν ντράμερ τον νεότερο Μάκη Γιούλη (γιος του παλιού κιθαρίστα των Idols Αντώνη Γιούλη).
Με αφορμή λοιπόν αυτό το άλμπουμ, που είναι οπωσδήποτε συμβατό με την ιστορία των Socrates, θα πάμε πίσω στο χρόνο για να θυμηθούμε μια παλιά συνέντευξη του γκρουπ από το 1973, που θα δινόταν στην Όλγα Μπακομάρου για το περιοδικό «Φαντάζιο» (τεύχος #235, Τρίτη 28 Αυγούστου 1973).
Η συνέντευξη έχει ενδιαφέρον για πολλούς και διαφόρους λόγους. Και γιατί οι Socrates τοποθετούν τους εαυτούς τους μέσα στην τότε ροκ σκηνή, και γιατί, ανάμεσα σε άλλα, εκφράζουν τις απόψεις τους όχι μόνο για τα άλλα γκρουπ της περιόδου, αλλά και για τραγουδοποιούς, όπως ο Διονύσης Σαββόπουλος και συνθέτες, όπως ο Μάνος Χατζιδάκις.
Το «αφιέρωμα», ας το πω έτσι, στους Socrates Drank the Conium (στο «Φαντάζιο») ξεκινά με την παρουσίαση των τεσσάρων μελών (στις παρενθέσεις η ηλικία τους), για να ακολουθήσει, αμέσως μετά η συνέντευξη.
Τα μέλη των Socrates Drank the Conium το 1973
Αντώνης Τουρκογιώργης (22)
Από μικρός αγαπούσα τη μουσική, μετά έμπλεξα με τον Σπάθα και έγινε η μοίρα μου. Ο Jimi Hendrix ήταν ο πρώτος καλλιτέχνης που μ’ εντυπωσίασε. Μετά ήρθαν οι Cream. Σαν άνθρωπος είμαι γελαστός και αισιόδοξος και λατρεύω τη μουσική και τα Μίκυ-Μάους. Μουσικά φαντάζομαι τον εαυτό μου μέλος κάποιου γκρουπ, και για πολύ ακόμα των Socrates. Σπουδάζω αγγλική φιλολογία, αλλά στην ουσία τα έχω εγκαταλείψει. Πιστεύω ότι ακόμη και γέρος θα κάνω μουσική...
Γιάννης Σπάθας (23)
Κόλλησα κι εγώ από το σπίτι μου την... αρρώστια της μουσικής, που εδώ και πολλά χρόνια είναι η ζωή μου. Πηγαίνω στην Ανωτάτη Εμπορική, αλλά είμαι ένας φοιτητής σαν τον φίλο μου τον Τουρκογιώργη... περίπου. Με εντυπωσίασε ο Jimi Hendrix, με άγγιξε βαθιά το blues και γενικά με ενδιαφέρουν όλα τα είδη της μουσικής. Βλέπω το μέλλον μου μαζί με τους Socrates και ονειρεύομαι μια μουσική καταπληκτική. Σαν τύπος είμαι λίγο... γκρινιάρης και έχω ένα χόμπι: τη μουσική...
Γιώργος Τρανταλίδης (21)
Κάποτε έπαιζα κιθάρα με τους Gross. Τώρα παίζω ντραμς με τους Socrates και είμαι πολύ ευχαριστημένος γι’ αυτό. Παράλληλα σπουδάζω ηλεκτρονικός. Μ’ αρέσουν ο Max Roach, ο Gene Krupa και μερικοί ντράμερ ακόμα. Μ’ αρέσουν επίσης πολύ τ’ αστεία, και τη φλέβα του χιούμορ που έχω την κεντρίζει πολύ εύκολα ο Κώστας Δουκάκης. Γελώ κιόλας πολύ μαζί του!
Κώστας Δουκάκης (19)
Ασχολούμαι με τη μουσική εδώ και τέσσερα χρόνια (1969) και λατρεύω τους Cream. Το μόνο που ξέρω να κάνω είναι μουσική. Η παραμονή μου στον Εξαδάκτυλο με γέμισε εμπειρίες. Κατάλαβα ότι πολλοί στον χώρο της σόου-μπίζνες κάνουν ότι ξέρουν τα πάντα, ενώ στην πραγματικότητα δεν έχουν ιδέα από τίποτα. Χαίρομαι που είμαι με τους Socrates και πιστεύω ότι θα κάνουμε πολλές επιτυχίες. Μ’ αρέσει να κάνω αστεία με την παρέα μου, και μπορώ να πω ότι η ζωή μου είναι μια ζωή όλο γέλιο. Το χιούμορ είναι το μεγαλύτερο αγαθό του Θεού και το βρίσκω άφθονο στους Socrates. Ιδιαίτερα στον Τρανταλίδη. Γελάω τρελά μαζί του.
Η συνέντευξη των Socrates Drank the Conium στην Όλγα Μπακομάρου
Λίγα εισαγωγικά δικά μου για αρχή. Οι Socrates μπορεί να εκφράζονται υπερφίαλα, στη συνέντευξη που ακολουθεί και κάπου ασεβώς, για πρόσωπα και καταστάσεις, αλλά αυτό είναι που προσδίδει ενδιαφέρον σε όσα λένε. Το ότι δεν «μάσαγαν», ως νέοι άνθρωποι, και αμφισβητούσαν εκείνα, που στην εποχή τους, θεωρούνταν τρανά και απαραβίαστα. Είχαν πίστη στις δυνάμεις τους και στις ικανότητές τους (ήταν πραγματικά πολύ καλοί) και δεν υπολείπονταν, σώνει και καλά, των άλλων μεγάλων ροκ γκρουπ της εποχής.
Αλλού ήταν το πρόβλημα. Πως βρίσκονταν στην Ελλάδα, και όχι στη Γαλλία ας πούμε, όπως οι Aphrodite’s Child το 1968, και πως το 1973-74 ήταν πια αργά για διεθνή καριέρα στο ροκ, ακόμη και αν κατάφερναν να εγκατασταθούν στο εξωτερικό, πείθοντας τους fans των Led Zeppelin, των Thin Lizzy, των U.F.O., των Budgie και των Judas Priest πως αν δεν ήταν καλύτεροι απ’ όλους αυτούς ήταν τουλάχιστον ισάξιοι. Μένοντας, όμως, εδώ θα ήταν παντελώς αδύνατον να το πράξουν. Πάμε, όμως, και στη συνέντευξη...
— Το όνομά σας είναι πολύ πρωτότυπο και ασφαλώς εντυπωσιακό. Πώς το εμπνευστήκατε;
Ήταν να το δώσουμε σε κάποιο τραγούδι μας, αλλά τελικά το δώσαμε στο γκρουπ. Πάντως είναι ένα όνομα που σημαίνει πολλά.
— Δηλαδή;
Τι να πούμε εμείς; Όποιος μπορεί να σκεφθεί θα καταλάβει...
— Ξέρετε ότι τα ελληνικά συγκροτήματα περνούν κρίση. Δεν σας προβλημάτισε το γεγονός αυτό, πριν να ξεκινήσετε τους Socrates;
Όχι, γιατί δεν μας ενδιαφέρουν τα λεφτά ή η δημοσιότητα. Θέλουμε να παίζουμε τη μουσική που νοιώθουμε.
—Δηλαδή παίζετε μόνο για τον εαυτό σας;
Δεν θέλουμε να πούμε ότι αδιαφορούμε τελείως για το χρήμα, γιατί δεν είμαστε πλούσιοι, ούτε αδιαφορούμε για την απήχηση που θα έχουμε στον κόσμο. Επιδίωξή μας είναι να κάνουμε τον κόσμο να θέλει καλύτερη μουσική.
— Το σόου σας είναι πολύ εντυπωσιακό. Τι επιδιώκετε;
Είναι αλήθεια πως δίνουμε στο σόου μας μεγάλη σημασία, θέλουμε να κάνουμε τον θεατή να τρελαθεί. Όμως ανάλογη σημασία δίνουμε και στους δίσκους μας.
— Για ποιο λόγο χρησιμοποιείτε ξένο στίχο στα τραγούδια σας;
Ας μην κρυβόμαστε πίσω από το δάχτυλό μας. Η μουσική που παίζουμε δεν δένει με τη γλώσσα μας.
— Καλά, και τόσα ελληνικά γκρουπ, που έγραψαν ελληνικό στίχο; Οι Poll, οι Νοστράδαμος;
Αυτοί δεν παίζουν το είδος της μουσικής, που παίζουμε εμείς.
—Τι παίζουν;
Ούτε εμείς ξέρουμε. Η μουσική τους πλησιάζει το ελαφρό τραγούδι.
— Ποιο συγκρότημα νομίζετε ότι αντιπροσωπεύει κάτι σημαντικό;
Κανένα.
– Οι Πελόμα Μποκιού έπαιξαν «σκληρή» μουσική...
Οι Πελόμα Μποκιού προσπάθησαν να βρουν το δρόμο τους, αλλά έμειναν στη μέση. Πάντως είναι καλά παιδιά.
— Μήπως είσαστε υπερβολικοί;
Όχι. Πιστεύουμε ότι αυτά τα γκρουπ είναι παρέες παιδιών, που μαζεύονται, γελάνε, κάνουν το κέφι τους και τραγουδάνε. Δεν υπάρχει καμιά μουσική βάση σ’ αυτά τα σχήματα. Απόδειξη ότι διαλύονται γρήγορα.
— Και όμως είχαν μεγάλες επιτυχίες...
Η μουσική τους απευθύνεται στα μικρά παιδιά, που την παίζουν και την χορεύουν στις εκδρομές, τα παρτάκια κ.λπ. Φυσικό είναι να έχουν θαυμαστές.
— Ενώ η δική σας μουσική, που απευθύνεται;
Απευθύνεται και στα δεκαπεντάχρονα παιδιά, και προσπαθεί να τα κάνουν να καταλάβουν την πραγματικότητα. Κυρίως, όμως, απευθύνεται στα ζωηρά παιδιά, που ξέρουν να τη βρίσκουν!
— Ποια είναι η σκοπιμότητα της μουσικής;
Να ψυχαγωγήσει, αλλά και να προβληματίσει.
— Η δική σας προβληματίζει;
Βεβαίως. Κάνει τους ανθρώπους να νοιώσουν τη ζωή. Να ξυπνήσουν και να δουν την αλήθεια. Πρέπει να καταλάβουμε ότι η ζωή είναι μία και πρέπει να τη ζήσουμε. Να ξεπεράσουμε ορισμένα «απαγορεύεται». Να αντιληφθούμε ότι δεν ζούμε με λουλούδια και αγάπες, αλλά μέσα σ’ ένα κόσμο σκληρό και βίαιο. Και να πιστέψουμε ότι οι νέοι μπορούν να τον κάνουν καλύτερο αυτό τον κόσμο. Ο ακροατής πρέπει να ανακαλύψει στο συγκρότημα ένα κομμάτι του εαυτού του. Να εκτονωθεί. Γι’ αυτό και το γκρουπ θα πρέπει να εκφράζεται με ειλικρίνεια. Εμείς ό,τι κάνουμε στη σκηνή το νοιώθουμε. Ο κόσμος καταλαβαίνει ότι είμαστε ειλικρινείς. Κι αυτός είναι ο λόγος που οι οπαδοί των Socrates είναι φανατικοί.
— Ποιες είναι οι κυριότερες δυσκολίες που συναντάτε στην πορεία της καριέρας σας;
Τις δυσκολίες μάς τις δημιουργούν αυτοί που μπλέκονται στα πόδια μας. Οι διάφοροι άσχετοι, που ονομάζουν τους εαυτούς τους μουσικολόγους, μάνατζερ και διάφορα άλλα βαρύγδουπα. Και ξεχνούν ότι για να ονομαστεί κάποιος μουσικολόγος δεν αρκεί ν’ ακούει μόνο δίσκους, αλλά να έχει βγάλει πανεπιστήμιο. Τελικά αυτοί οι άνθρωποι έχουν φέρει τόση σύγχυση στη μουσική, ώστε να την οδηγούν σε αδιέξοδο.
— Εσείς μάνατζερ έχετε;
Μπορείτε να μας βρείτε κανέναν;
— Ποια προσόντα θα πρέπει να έχει ένας μάνατζερ;
Λεφτά, και να μην είναι καραγκιόζης.
— Μα αυτός θα θέλει να βγάλει λεφτά από εσάς...
Θα τα πάρει πίσω τα λεφτά του, πολλαπλασιασμένα, αν πιστέψει σ’ εμάς.
— Πολλοί λένε ότι τα συγκροτήματα δεν μπορούν να επιβιώσουν στην Ελλάδα, γιατί η μουσική τους δεν βρίσκει απήχηση στην ψυχή του Έλληνα. Τελευταία, μάλιστα, και ο Μάνος Χατζιδάκις είχε εκφραστεί αρνητικά...
Ο Χατζιδάκις έχει το κόμπλεξ του γεροντότερου.
— Ο Χατζιδάκις είναι μεγάλο κεφάλαιο στη μουσική μας και δεν πρέπει να μιλάτε έτσι...
Εμείς τη βρίσκουμε φτηνή τη μουσική του Μάνου Χατζιδάκι (σ.σ. στη δεκαετία του ’80 Σπάθας και Τουρκογιώργης ήταν βασικοί συνεργάτες του Χατζιδάκι σε live και ηχογραφήσεις). Είναι μια μουσική σε καλούπια, που δεν φέρνει τίποτα το καινούριο, ούτε έχει εξυπνάδες (σ.σ. εννοούν εκπλήξεις). Το κάθε τραγούδι που ακούμε ακόμα κι αν δεν το ξέρουμε καταλαβαίνουμε τι θα πει παρακάτω.
— Κανείς λοιπόν δεν σας αρέσει;
Κανείς.
— Ο Σαββόπουλος;
Όχι. Η μουσική του είναι όπως οι ελληνικές μουσικές. Προσπαθεί, βέβαια, ο άνθρωπος, αλλά η δουλειά του μας είναι αδιάφορη.
— Και το λαϊκό;
Ούτε θέλουμε να το ξέρουμε. Βιομηχανοποιημένο πράγμα...
— Ποια είναι η τελευταία παρουσία σας στη δισκογραφία;
Ένας μεγάλος δίσκος, που κυκλοφορεί αυτές τις μέρες, με τίτλο “On the Wings”. Είναι ο καλύτερος δίσκος, που έχει κυκλοφορήσει ποτέ στην Ελλάδα και η αρχή των καινούργιων Socrates. Άγρια μουσική, με πολύ αίσθημα και γλυκύτητα. Ο τρόπος με τον οποίο δένουν οι δύο κιθάρες είναι αριστουργηματικός. Μ’ αυτό το LP ξεκινάμε την αναρχία μας στη μουσική (σ.σ. είχε αρχίσει να «φοριέται» τότε η λέξη «αναρχία»).
— Τελευταία είχατε πάει στην Ολλανδία, αλλά γυρίσατε πίσω. Γιατί;
Γυρίσαμε για λόγους άσχετους και όχι γιατί δεν τα καταφέραμε. Φεύγουμε, εξάλλου, σύντομα και πάλι για έξω και θ’ αργήσουμε πολύ να γυρίσουμε...
— Με ποιο σκοπό;
Θέλουμε να γίνουμε γνωστοί σε όλο τον κόσμο και πιστεύουμε ότι θα τα καταφέρουμε. Είδαμε πολλά συγκροτήματα να παίζουν έξω και διαπιστώσαμε ότι «τους ρίχνουμε» όλους. Εξάλλου έχουμε να παρουσιάσουμε κάτι εντελώς καινούργιο.
— Μήπως φιλοδοξείτε μια επανάσταση στο χώρο της ποπ μουσικής;
Μπορεί να φέρουμε κι επανάσταση!
Η συναυλία των Socrates Drank the Conium στην πλαζ του Αγίου Κοσμά, τον Σεπτέμβριο του ’73, που θα την έδειχνε μαγνητοσκοπημένη και η τηλεόραση
Η συνέντευξη στο «Φαντάζιο», όπως είναι φανερό, είχε δοθεί την εποχή όπου οι Socrates Drank the Conium είχαν μετατραπεί σε κουαρτέτο, αφού στην κλασική τριπλέτα Σπάθας-Τουρκογιώργης-Τρανταλίδης θα ερχόταν να προστεθεί και ο κιθαρίστας Κώστας Δουκάκης (πριν στον Εξαδάκτυλο – δεν ζει πια), δημιουργώντας μια νέα κιθαριστική βάση για το γκρουπ, που θα αποτυπωνόταν τότε (το γκρουπ), σε δισκογραφία και συναυλίες, στην πιο σκληροτράχηλη εκδοχή του.
Είναι η εποχή όπου οι Socrates κυκλοφορούν τον τρίτο μεγάλο δίσκο τους, το σκληρό και θορυβώδες “on the Wings” [International Polydor Production, 1973], δίνοντας ανεπανάληπτες συναυλίες όπως εκείνη στην πλαζ του Αγίου Κοσμά (διοργάνωση Τόνυ Πέρις και «Φαντάζιο»), όταν είχαν εμφανισθεί στο 1ον Ποπ Φεστιβάλ, το Σάββατο 15 Σεπτεμβρίου 1973 (δύο μήνες πριν από τα γεγονότα στο Πολυτεχνείο – για να έχουμε κατά νου και το κοινωνικοπολιτικό πλαίσιο), με headliners τους Σκοτσέζους Middle of the Road.
Μάλιστα εκείνη η συναυλία είχε μαγνητοσκοπηθεί και απόσπασμά της είχε προβληθεί στην εκπομπή «Στο Ρυθμό της Ποπ», που μεταδιδόταν κάθε Πέμπτη (19:05-19:55) από την Υ.ΕΝ.Ε.Δ., με παρουσιαστή τον Ντάνο Λυγίζο. Στον Τύπο της εποχής, δε, το live εκείνο θα παρουσιαζόταν ως το «τελευταίο» των Socrates, αφού, όπως λεγόταν τότε, το γκρουπ θα έφευγε αμέσως μετά για την Αγγλία...
Socrates Drank The Conium 1973, Live στον Άγιο Κοσμά
