Η Holly Waddington διάβασε το μυθιστόρημα Poor Things (Χαμένα Κορμιά, μτφρ. Δημήτρης Βαρδουλάκης, εκδ. Ελληνικά Γράμματα) του Άλασντερ Γκρέι και τη σεναριακή διασκευή του Τόνι Μακναμάρα παράλληλα μέσα σε ένα Σαββατοκύριακο. Είχε παραλάβει το σενάριο το απόγευμα μιας Παρασκευής και είχε συνάντηση με τον Γιώργο Λάνθιμο το πρωί της Δευτέρας. Μου λέει πως ήξερε ότι ο σχεδιασμός των κοστουμιών γι’ αυτή την ταινία θα ήταν δώρο για όποιον τον αναλάμβανε, οπότε ήταν προετοιμασμένη να δουλέψει σκληρά για να πάρει τη δουλειά. Ξεκίνησε να διαβάζει το σενάριο, την επόμενη μέρα πήγε στο βιβλιοπωλείο για να πάρει και το βιβλίο και μέσα στο Σαββατοκύριακο είχε έτοιμες τις πρώτες ιδέες για τον Λάνθιμο. Στο βιβλίο οι διαφορετικές ιστορίες εξελίσσονται ταυτόχρονα και είναι όντως δύσκολο να τις «χωνέψεις» τόσο γρήγορα, οπότε χρειάστηκε να το ξαναδιαβάσει μετά τη συνάντησή τους σε πιο αργό ρυθμό, ώστε να το αντιληφθεί καλύτερα.
Η συνέχεια είναι γνωστή. Η δουλειά της Βρετανής ενδυματολόγου ήταν ένα θαύμα ιδεών, πρωτοτυπίας και εκτέλεσης – στην ουσία έπλασε έναν ολόκληρο νέο ενδυματολογικό κώδικα με σαφείς επιρροές μεν από τη βικτοριανή εποχή όπου διαδραματίζεται η ιστορία της Μπέλα Μπάξτερ, προσδίδοντας όμως εντελώς νεωτεριστικές, σε σημεία ακόμα και φουτουριστικές, θα μπορούσε να πει κανείς, πινελιές, από τον τρόπο που ήταν σχεδιασμένα και ραμμένα τα κοστούμια μέχρι τα υλικά και τα υφάσματα που χρησιμοποιήθηκαν (ποιος θα μπορούσε να φανταστεί δαντέλα και βινύλ μαζί!) – ακριβώς όπως και η ίδια η ταινία του Λάνθιμου ήταν ένα χωνευτήρι αναφορών και επιρροών σε κάθε επίπεδο.
Η δουλειά της απέσπασε πλήθος βραβείων, ανάμεσά τους το φετινό Όσκαρ και το BAFTA Κοστουμιών, σε μια χρονιά ιδιαιτέρως ανταγωνιστική στη συγκεκριμένη κατηγορία, με πολλές εξαιρετικές και αξιομνημόνευτες δουλειές και στο ενδυματολογικό κομμάτι (Barbie, Oppenheimer, Killers of the Flower Moon κ.ά.). Όμως, πραγματικά, η ανώτερη κινηματογραφική διάκριση δεν θα μπορούσε να μην πάει στη Waddington ακριβώς γιατί τα κοστούμια του Poor Things έλεγαν τη δική τους ιστορία παράλληλα (και απόλυτα συντονισμένα) με την εξωφρενική ιστορία της Μπέλα Μπάξτερ, ενός μωρού σε σώμα ενηλίκου που μαθαίνει εκ νέου τον κόσμο.
Ήταν πολύ περίπλοκο να ραφτεί το συγκεκριμένο κοστούμι, ήταν εφιάλτης για τους κατασκευαστές· είχε το ύφασμα που χρησιμοποιείται στα καπέλα, είχε δαντέλα, οργάντζα, βαμβάκι… Λειτουργούσε και ως μεταφορά για το σεξ, όπου πρέπει να είμαστε ευάλωτοι και να έχουμε αυτοπεποίθηση ταυτόχρονα – δηλαδή αυτό ακριβώς που είναι και το φόρεμα.
Ήταν, λοιπόν, μάλλον αναμενόμενο τα κοστούμια να εκτεθούν σε κάποιο ίδρυμα για να μπορεί να τα θαυμάσει από κοντά το ευρύ κοινό. Αυτό συνέβη πριν από λίγους μήνες στο Barbican του Λονδίνου και θα συμβεί σύντομα και στην Ελλάδα, στο Μουσείο Μπενάκη. Με αυτή την αφορμή η Holly Waddington ξεκινά να μου εξιστορεί στο zoom call μας πώς έχτισε αυτό τον ενδυματολογικό κώδικα.
«Εστίασα στη γλώσσα της Μπέλα, τη γλώσσα ενός ενήλικου σώματος με παιδική όμως σωματικότητα και συμπεριφορά. Η δική μου δουλειά περιγράφει τις αλλαγές που βιώνει η ηρωίδα στην ταινία. Η Μπέλα δεν έχει υποστεί κάποιου είδους πλύση εγκεφάλου, δεν έχει ζήσει τριάντα χρόνια μέσα σε μια κοινωνία για να μάθει πώς γίνονται τα πράγματα, πώς ντυνόμαστε, πώς συμπεριφερόμαστε. Είναι φρέσκια σε όλα. Όλες μου οι επιλογές ήταν υποστηρικτικές προς αυτή την κατεύθυνση. Ήθελα να δώσω στην Έμα Στόουν όσο περισσότερα εφόδια μπορούσα για να παίξει».
Ένα από τα πιο χαρακτηριστικά, τα πιο αξιομνημόνευτα στοιχεία στα ρούχα της Μπέλα Μπάξτερ είναι αυτή η έντονη αντίθεση μεταξύ του άνω μέρους του σώματος, με τους μεγάλους όγκους, τους υπερμεγέθεις ώμους, και του κάτω, με τα ακάλυπτα πόδια και τα κομμάτια που μοιάζουν με φαρδιά, κοντά εσώρουχα. Έμπνευση για να δημιουργήσει αυτό το παράδοξο σχήμα –που βέβαια φέρει, εκτός των άλλων, πολλαπλούς συμβολισμούς– έδωσαν στη Holly τα δυο μικρά παιδιά της, αλλά και ένας δικός της εφιάλτη, όπως μου εξομολογείται.
«Εκείνη την περίοδο τα παιδιά μου ήταν μωρά, το ένα εννιά μηνών και το άλλο κοντά τριών ετών. Αυτό που είχα παρατηρήσει, λοιπόν, ήταν πως όταν έπαιζαν στο σπίτι είχαν την τάση να βγάζουν ή να χάνουν τα ρούχα τους, τους έβγαινε φυσικά να μη θέλουν να είναι ντυμένα. Αν ντύσεις ένα πολύ μικρό παιδί για έναν γάμο ή μια άλλη τέτοια περίσταση δεν πρόκειται να μείνει έτσι για πολλή ώρα. Και παρατηρούσα ότι πολύ συχνά φεύγουν πρώτα τα παντελόνια. Η τάση για ξεγύμνωμα ξεκινά από κάτω. Για έναν ενήλικα από την άλλη, όπως εγώ, κάτι τέτοιο μπορεί να φαντάζει εφιαλτικό. Αν έπρεπε να σκεφτώ μια τρομερά αγχωτική εικόνα, αυτή θα ήταν εγώ να περπατώ στο κεντρικό Λονδίνο, πηγαίνοντας σε μια συνέντευξη για δουλειά, χωρίς να φοράω τίποτα από τη μέση και κάτω και κανονικά ντυμένη από τη μέση και πάνω. Προσπάθησα να παίξω με αυτή την ιδέα και λειτουργούσε τέλεια. Δοκιμάσαμε πολλά διαφορετικά looks στην Έμα. Τεράστια πάνω κομμάτια που δεν μπορείς να τα αφαιρέσεις εύκολα και μετά αυτά τα μικροσκοπικά κοντά παντελόνια, που δεν είναι φούστες, είναι σαν κιλότες».
Μιλάμε για ένα από τα πιο αξέχαστα κομμάτια της γκαρνταρόμπας της Μπέλα Μπάξτερ, το νυφικό-κλουβί που φορά στον γάμο, στον οποίο εξαναγκάζεται στο τελικό ημίωρο της ταινίας, πριν από την απελευθέρωση και την οριστική της χειραφέτηση. Η αίσθηση του εγκλωβισμού που δίνει αυτό το ρούχο είναι σχεδόν κυριολεκτική. «Ήταν μια μεταφορά για τον γάμο και την πατριαρχία, το σχεδίασα σαν να είναι μια παγίδα. Βέβαια, δεν είναι όλοι οι γάμοι παγίδες, αλλά στο σημείο αυτό της ιστορίας σκεφτόμουν κάτι τέτοιο. Ήταν όμως σημαντικό το ότι μπορούσες να δεις το σώμα της μέσα από αυτό το φόρεμα. Η Έμα το αγάπησε και πιστεύω ότι αυτό έχει να κάνει και με τον χαρακτήρα που υποδυόταν αλλά και με τον εαυτό της, που έχει την ανάγκη να νιώθει ελεύθερος. Της έδινε ελευθερία κινήσεων με αυτό τον ιδιοσυγκρασιακό τρόπο που κινούνταν. Σε όλη την ταινία βλέπουμε συνεχώς το σώμα της, δεν υπάρχει καμία ντροπή σε αυτό. Οπότε το νυφικό ήθελα να είναι ένα τεράστιο κλουβί με αυτό το μεγάλο κρινολίνο, αλλά ταυτόχρονα να χρησιμοποιήσω τα υφάσματα που θα επέτρεπαν στο σώμα της να είναι ορατό. Ήταν πολύ περίπλοκο να ραφτεί το συγκεκριμένο κοστούμι, ήταν εφιάλτης για τους κατασκευαστές· είχε το ύφασμα που χρησιμοποιείται στα καπέλα, είχε δαντέλα, οργάντζα, βαμβάκι… Λειτουργούσε και ως μεταφορά για το σεξ, όπου πρέπει να είμαστε ευάλωτοι και να έχουμε αυτοπεποίθηση ταυτόχρονα – δηλαδή αυτό ακριβώς που είναι και το φόρεμα».
Με μεγάλη προϋπηρεσία στο βρετανικό θέατρο, η Holly Waddington έχει συνηθίσει όλα να βγάζουν νόημα στη ζωή των ηρώων και στην ιστορία τους, και τους σκηνοθέτες να ακολουθούν τη λογική. Ξαφνικά βρέθηκε στο παράλογο σύμπαν του Γιώργου Λάνθιμου. «Ο Γιώργος δεν ενδιαφέρεται για τη λογική. Ήταν πολύ ωραίο να δουλεύω με κάποιον που δεν έχει χρόνο για τη λογική. Αυτές τις κιλότες τώρα, μετά κιλότες της δεκαετίας του ’30, δεν έχει σημασία, δεν τον ενδιαφέρουν αυτά τα πράγματα».
Της λέω πως την προηγούμενη μέρα, καθώς έβλεπα τη Furiosa του Τζορτζ Μίλερ στο σινεμά, σκεφτόμουν ότι εκεί, για παράδειγμα, η δουλειά της Τζένι Μπέβαν στα κοστούμια είναι απόλυτα φουτουριστική, με σαφείς επιρροές από την S&M και τη leather κουλτούρα. Πόσο δύσκολο ήταν για εκείνη να συνδυάσει την αισθητική του παρελθόντος και της βικτοριανής εποχής με τόσο ετερόκλητα, σύγχρονα στοιχεία; «Νομίζω πως αυτό μου αρέσει περισσότερο στη δουλειά μου, να μπερδεύω τα πράγματα. Είναι τρομερά απελευθερωτικό για μένα. Για παράδειγμα, οι μπότες της Μπέλα είναι εμπνευσμένες από τις εντελώς διαστημικές μπότες που σχεδίασε στα ’60s ο André Courrèges, και τις συνδύασα με τις βικτοριανές. Ή η κάπα που φοράει είναι βικτοριανή, αλλά με λάτεξ. Όλα τα ρούχα έχουν πλαστικές λεπτομέρειες. Μου αρέσει να επιλέγω στοιχεία από διαφορετικές εποχές, να ανακατεύω υλικά, ποιότητες, υφές. Γι’ αυτό δουλεύω τόσο πολύ και στο θέατρο, που τα πράγματα δεν χρειάζεται να είναι τόσο κυριολεκτικά. Ο Γιώργος είναι σαν υφαντής, του πρότεινα πράγματα, του έδινα εικόνες και ιδέες και είναι πολύ καλός στο να σε κατευθύνει προς τα κάπου. Eνστερνίστηκε όλο αυτό που είχα στο μυαλό μου».
Αυτή την ελευθερία στη συνεργασία της με τον Λάνθιμο τη μνημόνευσε, μεταξύ άλλων, και στον ευχαριστήριο λόγο της όταν κέρδισε το Όσκαρ. Στην τελετή απονομής φορούσε μια δημιουργία με παρόμοιους υπερμεγέθεις όγκους στα μανίκια. «Τόσοι οίκοι μού πρότειναν να φορέσω όλα αυτά τα πανέμορφα ρούχα που είναι καλύτερα απ’ ό,τι θα μπορέσω να σχεδιάσω ποτέ, αλλά ένιωθα ότι τίποτε από αυτά δεν είχε αρκετά μεγάλα μανίκια. Οπότε έπρεπε να το κάνω μόνη μου, να σχεδιάσω κάτι για τον εαυτό μου». Νιώθει πως αυτή η νίκη που ήρθε τόσο νωρίς στην καριέρα της έχει θέσει τον πήχη ψηλά για την ίδια; «Το Όσκαρ ήρθε όντως νωρίς στη σχεδιαστική μου καριέρα, αλλά δουλεύω πολλά χρόνια, από πολύ μικρή, στα κοστούμια. Θέλω να δω αν θα μου δοθούν περισσότερες ευκαιρίες. Θέλω να κάνω ενδιαφέρουσες δουλειές με ωραίους ανθρώπους».
Tην ελευθερία στη συνεργασία της με τον Λάνθιμο τη μνημόνευσε, μεταξύ άλλων, και στον ευχαριστήριο λόγο της όταν κέρδισε το Όσκαρ.
Εκτός από τα ρούχα της Μπέλα Μπάξτερ, στην έκθεση στο Μπενάκη θα δούμε και κοστούμια από τους υπόλοιπους ήρωες της ταινίας. Ζητώ από τη Holly να μου σχολιάσει τους δύο κεντρικούς άρρενες χαρακτήρες, τον δόκτορα Γκάντουιν Μπάξτερ του Γουίλεμ Νταφόε και τον Ντάνκαν του Μαρκ Ράφαλο. «Ο Μαρκ έπαιζε έναν στερεοτυπικό Βρετανό αριστοκράτη που πιστεύει ότι ο κόσμος τού ανήκει. Δεν τον έβλεπα σέξι, όμως ο Ντάνκαν το πιστεύει για τον εαυτό του. Έψαξα σε αυτά τα σατιρικά καρτούν που δημοσιεύονταν στο περιοδικό “Punch” της εποχής. Εκεί οι άνδρες είχαν τεράστιο κεφάλι και εντελώς παραμορφωμένο σωματότυπο, πράγμα που υποδείκνυε τον εγωκεντρισμό τους. Αυτές τις εικόνες είχα στο μυαλό μου για τον Μαρκ και ξεκινήσαμε να τις αποδομούμε με κορσέ, ενισχύσεις… Ο χαρακτήρας του Νταφόε είναι το αντίθετο, φεμινιστής, ριζοσπάστης, προοδευτικός, χορτοφάγος. Αυτό βγαίνει ακόμα περισσότερο στο βιβλίο, όπου φοράει ολόσωμες φόρμες εργασίας που δεν τις βλέπουμε στην ταινία, με τσέπες για τα εργαλεία του, αλλά όταν πηγαίνει να διδάξει στην Ιατρική Σχολή ντύνεται σαν Βικτοριανός αριστοκράτης, αλλά μονίμως με αυτό το βαθυκόκκινο μονότονο χρώμα. Όταν αρχίσαμε να δουλεύουμε στην ταινία δεν ξέραμε ότι ο Γιώργος θα γύριζε το πρώτο μέρος σε ασπρόμαυρο και όταν το μάθαμε πάθαμε σοκ γιατί είχα σχεδιάσει τα κοστούμια του Νταφόε σε διαφορετικές αποχρώσεις του ίδιου χρώματος. Στην ασπρόμαυρη κινηματογράφηση όμως αυτό είναι απλώς πολύ γκρι, οπότε έπρεπε να κάνω μερικές τροποποιήσεις της τελευταίας στιγμής».
Σε αυτό το σημείο της κουβέντας μας της λέω πως είναι η πρώτη φορά που ακούω από πολύ κόσμο ότι θα ήθελαν να μπορούν να φορέσουν τα ρούχα μιας ταινίας εποχής, ότι αν πωλούνταν, θα τα αγόραζαν. Εικάζω μάλιστα ότι οι επόμενες συλλογές μεγάλων οίκων μόδας θα μπορούσαν να αντλήσουν επιρροές. «Για να δούμε», μου απαντά χαμογελώντας. «Ογκώδη μανίκια με μικροσκοπικά shorts φοριούνται ήδη, βλέπω κορίτσια στο London Fields, όπου μένω, ντυμένα έτσι. Νομίζω πως πλέον στη μόδα όλα γίνονται».
Άρα, αν έπρεπε να χαρακτηρίσει αυτήν τη στιγμή με μια φράση την παγκόσμια βιομηχανία της μόδας, αυτή θα ήταν το «anything goes»; «Ναι, με το σωστό attitude. Υπάρχουν, βέβαια, περιστάσεις που απαιτούν να είμαστε ντυμένοι με έναν τρόπο, αλλά επιστρέφω, για παράδειγμα, στην Τζένι Μπέβαν που έπαιξε με αυτόν τον περιορισμό στη δική της εμφάνιση στα Όσκαρ, φορώντας ένα δερμάτινο τζάκετ. Οι γυναίκες της βικτοριανής εποχής δεν έδειχναν τους αστραγάλους τους, το στήθος τους, έπρεπε να ντύνονται διαφορετικά για το δείπνο, είχαν όλους αυτούς τους περιορισμούς. Νομίζω πως κάποιος που κυκλοφορεί στην Αθήνα ή στο Λονδίνο με γυμνά πόδια, ένα σορτσάκι και ένα ογκώδες τζάκετ δεν θα τραβήξει πλέον τα βλέμματα».
Τη ρωτώ αν θεωρεί πως στην εποχή μας ο τρόπος που ντυνόμαστε αποτελεί, περισσότερο από ό,τι στο παρελθόν, πολιτική θέση. «Έχουμε την επιλογή να το κάνουμε. Αυτήν τη στιγμή είμαι στο σπίτι της μαμάς μου στο Lancashire, απ’ όπου κατάγομαι. Επισκεφθήκαμε τους τεράστιους μύλους βαμβακιού της περιοχής. Δεν μπορώ να φανταστώ μια υφάντρα σε έναν τέτοιο μύλο να έχει επιλογή στην ενδυμασία της, είναι απλώς μια φούστα και μια μπλούζα. Επίσης, πλέον είναι πιο οικονομικό γενικά το να ντυθείς. Ωστόσο, και στο παρελθόν με τους μπίτνικ και τα άλλα κινήματα των ’60s η μόδα δεχόταν επιρροές από την πολιτική ή τη διαμαρτυρία. Αλλά νομίζω ότι έχεις δίκιο. Πλέον ό,τι επιλέγουμε να ξοδέψουμε χρήματα αποτελεί πολιτική θέση».
Η Holly Waddington αυτή την περίοδο δουλεύει για μια όπερα που θα ανέβει στη Met και για ένα μπαλέτο. Παράλληλα, διαβάζει πολλά κινηματογραφικά σενάρια. Δηλώνει ενθουσιασμένη που η δουλειά της θα εκτεθεί στη χώρα του Yorgos. Της εξηγώ πως ο Λάνθιμος είναι σαν ήρωας εδώ και ότι το ευρύτερο ελληνικό κοινό αγάπησε το Poor Things, παρότι στις πρώτες ταινίες του Γιώργου οι αντιδράσεις ήταν πιο διχασμένες. «Έχω μερικούς Έλληνες φίλους στην Αθήνα που ενθουσιάστηκαν με την ταινία. Νομίζω πως όλοι οι Έλληνες είναι πολύ περήφανοι για τον Γιώργο. Και ο ίδιος είναι πολύ περήφανος για την πόλη του. Νιώθω πως ένα από τα μεγαλύτερα προτερήματα των Ελλήνων είναι η ευθύτητα. Το ξέρω πως είναι γενικότητα αυτό που λέω, αλλά τους φίλους μου τους χαρακτηρίζουν η ανοιχτότητα, η ευθύτητα και η ειλικρίνεια – έτσι είναι και ο Γιώργος. Στο Μουσείο Μπενάκη δεν έχω πάει γιατί έχω έρθει στην Αθήνα μόνο μία φορά για το fitting των κοστουμιών του Poor Things. Έμενα τότε σε ένα ξενοδοχείο που έβλεπε στον Παρθενώνα και δεν το πίστευα. Έχω κάνει κλασικές σπουδές, έχω διαβάσει Ηρόδοτο, αρχαίο δράμα, φιλοσοφία, έχω σχετικές γνώσεις, αλλά τίποτα δεν μπορεί να σε προετοιμάσει γι’ αυτό που βλέπεις».
ΔΕΙΤΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΚΘΕΣΗ «POOR THINGS: ΤΑ ΚΟΥΣΤΟΥΜΙΑ» ΕΔΩ
Συνομιλώντας με την ενδυματολόγο Holly Waddington
Μουσείο Μπενάκη – Πειραιώς 138
12/6, 20:00
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO.
Το νέο τεύχος της LiFO δωρεάν στην πόρτα σας με ένα κλικ.
