Zanele Muholi: Μια δυνατή φωνή της τέχνης για την queer κοινότητα της Αφρικής Facebook Twitter
Hompi and Charles Januaric, KwaThema, Springs, 2007

Zanele Muholi: Μια δυνατή φωνή της τέχνης για την queer κοινότητα της Αφρικής

0

Οι afro rave συνθέσεις της Toya Delazy συνοδεύουν την έκθεση του εικαστικού και ακτιβιστή Zanele Muholi σε μια εντυπωσιακή περιοδική έκθεση στην Tate Modern, που θα διαρκέσει μέχρι τον Ιανουάριο του 2025.

Πάνω από 300 φωτογραφίες αφηγούνται τις ιστορίες μαύρων λεσβιών, γκέι, αμφιφυλόφιλων, τρανς, queer και ίντερσεξ ατόμων στη Νότια Αφρική και παρουσιάζουν το εύρος της καλλιτεχνικής πρακτικής του μέχρι σήμερα. Αυτό που αντιλαμβάνεται αμέσως ο επισκέπτης είναι ότι οι εικόνες αμφισβητούν την κυρίαρχη ιδεολογία και παρουσιάζουν τα πρόσωπα στις φωτογραφίες ως άτομα γενναία και γεμάτα δύναμη, που αντιμετωπίζουν θαρραλέα, σχεδόν προκλητικά, την προκατάληψη, τη μισαλλοδοξία και συχνά τη βία.

Ειδικά τα μετωπικά πορτρέτα της έκθεσης, τα οποία αναδεικνύουν τον πολυσύνθετο χαρακτήρα των προσώπων που ποζάρουν, είναι τόσο υποβλητικά που δεν σου επιτρέπουν να αποστρέψεις το βλέμμα, να αγνοήσεις ή να απορρίψεις μια ολόκληρη κοινότητα ιστορικά περιθωριοποιημένη, που διεκδικεί αποδοχή και ίση μεταχείριση.

Στην πρώιμη σειρά φωτογραφιών του Muholi με τίτλο «Only Half the Picture» αποτυπώνεται η πολυπλοκότητα του φάσματος του φύλου και της σεξουαλικότητας για την queer κοινότητα, μέσα από στιγμές αγάπης και οικειότητας αλλά και εικόνες που παραπέμπουν σε τραυματικά γεγονότα από τη ζωή των συμμετεχόντων.

Η έκθεση, η πρώτη του Muholi στο Ηνωμένο Βασίλειο, η οποία είχε ανοίξει στην Tate Modern το 2020 αλλά διεκόπη λόγω του lockdown, παρουσιάζεται αναθεωρημένη. Το Muholi είναι non-binary και εξηγεί την ταυτότητά του λέγοντας «είμαι απλώς ένας άνθρωπος».

Zanele Muholi: Μια δυνατή φωνή της τέχνης για την queer κοινότητα της Αφρικής Facebook Twitter
Zanele Muholi, Vredehock, Cape Town, 2011
Zanele Muholi: Μια δυνατή φωνή της τέχνης για την queer κοινότητα της Αφρικής Facebook Twitter
Bester I, Mayotte, 2015

Γεννήθηκε στο Ντέρμπαν της Νότιας Αφρικής το 1972. Φωτογραφίζει και κινηματογραφεί πορτρέτα ατόμων από τη ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα, ενώ παράλληλα   διερευνά το χάσμα που χωρίζει τη Νότια Αφρική μετά το απαρτχάιντ από τις αντιλήψεις περί ισότητας που προωθεί το Σύνταγμα του 1996, καθώς και τα συνεχιζόμενα περιστατικά βίας εναντίον της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας.

Τη δεκαετία του 1990 η Νότια Αφρική υπέστη σημαντικές κοινωνικές και πολιτικές αλλαγές. Ενώ το νοτιοαφρικανικό Σύνταγμα του 1996 ήταν το πρώτο στον κόσμο που απαγόρευσε τις διακρίσεις λόγω σεξουαλικού προσανατολισμού, η ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα της χώρας παραμένει στόχος βίας και προκαταλήψεων μέχρι σήμερα.

Στην πρώιμη σειρά φωτογραφιών του Muholi με τίτλο «Only Half the Picture» αποτυπώνεται η πολυπλοκότητα του φάσματος του φύλου και της σεξουαλικότητας για την queer κοινότητα, μέσα από στιγμές αγάπης και οικειότητας αλλά και εικόνες που παραπέμπουν σε τραυματικά γεγονότα από τη ζωή των συμμετεχόντων. Παρουσιάζονται φωτογραφίες επιζώντων από εγκλήματα μίσους και βιασμούς, ενώ το φύλο των ατόμων που εμφανίζονται δεν αποκαλύπτεται. Οι άνθρωποι στις φωτογραφίες παραμένουν ανώνυμοι. Αν και η νομοθεσία  της Νότιας Αφρικής προστατεύει την ομοφυλοφιλία, πολλά άτομα δεν ασκούν δημόσια τα νόμιμα δικαιώματά τους φοβούμενα βίαιες αντιδράσεις. Υπάρχει επίσης μια απροθυμία να αναφερθούν περιπτώσεις εγκλημάτων μίσους, καθώς οι κρατικοί υπάλληλοι συχνά γελοιοποιούν το θύμα και προσπαθούν να το αποθαρρύνουν.

Zanele Muholi: Μια δυνατή φωνή της τέχνης για την queer κοινότητα της Αφρικής Facebook Twitter
LiZa I, 2009
Zanele Muholi: Μια δυνατή φωνή της τέχνης για την queer κοινότητα της Αφρικής Facebook Twitter
Aftermath, 2004

Το οπτικό αρχείο πορτρέτων «Faces and Phases», που καταλαμβάνει μια μεγάλη αίθουσα της Tate, τιμά τη μνήμη των μαύρων λεσβιών, των τρανς ατόμων και των ατόμων που δεν συμμορφώνονται με τα έμφυλα πρότυπα. Είναι ένα ζωντανό αρχείο αυτής της κοινότητας στη Νότια Αφρική και όχι μόνο. Το πρότζεκτ ξεκίνησε το 2006 όταν η φίλη του, Busi Sigasa, προσβλήθηκε από τον ιό HIV μετά από «διορθωτικό» βιασμό.

Η ανησυχία του Muholi για την ασφάλεια των συμμετεχόντων υπαγόρευε όλα τα εικονιζόμενα άτομα να είναι ενήλικα και εντελώς out. Υποστηρίζει ότι υπάρχει αυξημένη ορατότητα στη Δύση, αλλά δεν δίνεται προσοχή στα δεινά και τη συστηματική καταπίεση που αντιμετωπίζουν αυτά τα άτομα στη Νότια Αφρική μετά το απαρτχάιντ.

Η σειρά «Brave Beauties» εξυμνεί τα μη δυαδικά άτομα και τις τρανς γυναίκες και η σειρά «Being» περιλαμβάνει τρυφερές εικόνες ζευγαριών που αμφισβητούν τα στερεότυπα και τα ταμπού της λευκής υπεροχής και της ετεροκανονικότητας. Μέσα από αυτές τις εικόνες αφηγείται συλλογικές αλλά και ατομικές ιστορίες. Αμφισβητεί τις αντιλήψεις περί παρέκκλισης και θυματοποίησης, ενθαρρύνοντας τους θεατές να αναγνωρίσουν τις δικές τους λανθασμένες αντιλήψεις και δημιουργώντας μια κοινή αίσθηση κατανόησης και αλληλεγγύης. Όταν η σειρά πορτρέτων «Brave Beauties» εκτέθηκε στην γκαλερί Stevenson στο Κέιπ Τάουν, οι επισκέπτες ενθαρρύνονταν να γράψουν απευθείας στους τοίχους της γκαλερί για τις εμπειρίες, τις ιστορίες και το όραμά τους, καθώς επιθυμία του Muholi ήταν να ενδυναμώσει με το έργο του τόσο τους συμμετέχοντες όσο και τους θεατές.

Zanele Muholi: Μια δυνατή φωνή της τέχνης για την queer κοινότητα της Αφρικής Facebook Twitter
Ordeal, 2003

Ένα εξαιρετικά εντυπωσιακό μέρος της έκθεσης είναι η σειρά  αυτοπροσωπογραφιών με τίτλο «Somnyama Ngonyama» («Χαίρε, σκοτεινή λιονταρίνα»). Στρέφει την κάμερα στον εαυτό του για να εξετάσει ζητήματα φυλής και εκπροσώπησης. Τα καθημερινά υλικά και ο οικιακός εξοπλισμός, μανταλάκια, τσατσάρες, γάντια λάτεξ, χαρτιά υγείας, καλώδια, μετατρέπονται σε πολιτικά φορτισμένες αναφορές. Οι εικόνες που προκύπτουν εξερευνούν θέματα εργασίας, ρατσισμού, ευρωκεντρισμού και σεξουαλικής πολιτικής, σχολιάζοντας συχνά γεγονότα από την ιστορία της Νότιας Αφρικής αλλά και τις εμπειρίες του Muholi ως μαύρου queer ατόμου που ταξιδεύει στο εξωτερικό.

Στο τελευταίο μέρος της έκθεσης, που επικεντρώνεται στη συλλογικότητα, βρίσκουμε φωτογραφίες από διαμαρτυρίες, από το Pride και από γεγονότα που αλλάζουν τη ζωή πολλών ανθρώπων.

Θεωρεί ότι αποστολή του είναι «να ξαναγράψει μια μαύρη queer και τρανς οπτική ιστορία της Νότιας Αφρικής για να μάθει ο κόσμος την αντίσταση και την ύπαρξή μας, στο αποκορύφωμα των εγκλημάτων μίσους στη χώρα και πέρα ​​από αυτήν». Μέσω αυτής της θετικής εικόνας, ελπίζει να αντισταθμίσει το στίγμα και την αρνητικότητα που συνδέεται με την queer ταυτότητα στη νοτιοαφρικανική κοινωνία, ώστε να υπάρξει μια πιο ισορροπημένη και αντιπροσωπευτική ιστορία της ομοφυλοφιλίας της Νότιας Αφρικής.

Zanele Muholi: Μια δυνατή φωνή της τέχνης για την queer κοινότητα της Αφρικής Facebook Twitter
Eva Mofokeng, Braamfontein, Johannesburg, 2018
Zanele Muholi: Μια δυνατή φωνή της τέχνης για την queer κοινότητα της Αφρικής Facebook Twitter
Qiniso, The Sails, Durban, 2019

Στις 20 Απριλίου 2012 έγινε μια ληστεία στο διαμέρισμά του στο Vredehoek, στην οποία κλάπηκαν πάνω από είκοσι εξωτερικοί σκληροί δίσκοι που περιείχαν φωτογραφίες και βίντεο πέντε ετών. Ανάμεσα στις φωτογραφίες που περιέχονταν σε αυτούς ήταν και εικόνες από κηδείες μαύρων Νοτιοαφρικανών λεσβιών οι οποίες δολοφονήθηκαν σε εγκλήματα μίσους. Τίποτα άλλο δεν κλάπηκε, δημιουργώντας υποψίες ότι ο στόχος ήταν το αρχείο του Muholi για τη ζωή των μαύρων λεσβιών. Η ληστεία σχεδόν έσβησε τα προηγούμενα πέντε χρόνια της δουλειάς του.

Πιστεύει ότι δεν μπορεί να χαλαρώσει και να επικεντρωθεί μόνο στην καλλιτεχνική πλευρά του έργου του. «Έχουμε περάσει τόσα πολλά ως άνθρωποι, και αυτό έχει αναγκάσει τόσο πολλούς από εμάς να γίνουμε ακτιβιστές – αυτούς που έχουν επιβιώσει από τον ρατσισμό, που έχουν επιβιώσει από εγκλήματα μίσους, που έχουν επιβιώσει από πολλών ειδών εκτοπισμό. Δεν μπορείς απλώς να υπάρχεις, αγνοώντας τις ευθύνες σου», λέει. 

Zanele Muholi: Μια δυνατή φωνή της τέχνης για την queer κοινότητα της Αφρικής Facebook Twitter
Bona, Charlottesville, 2015
Zanele Muholi: Μια δυνατή φωνή της τέχνης για την queer κοινότητα της Αφρικής Facebook Twitter
Candice Nikosi, Tsakane, Johannesburg, 2013
Εικαστικά
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Στην Tate Modern και Tate Britain, στα έργα της δωρεάς Δ. Δασκαλόπουλου

Εικαστικά / «Η τέχνη έχει νόημα μόνο όταν βρίσκεται σε συνδιαλλαγή»: Η Tate υποδέχεται τα έργα της δωρεάς Δασκαλόπουλου

Έργα των Louise Bourgeois, Βλάση Κανιάρη, Martin Kippenberger, Damien Hirst και πολλών ακόμα μεγάλων ονομάτων της σύγχρονης τέχνης περιλαμβάνονται στη δωρεά του Δημήτρη Δασκαλόπουλου και φιλοξενούνται πλέον σε νέες εκθέσεις στην Tate Modern και στην Tate Britain.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Anna Boghiguian: Μια ακάματη ταξιδεύτρια επιστρέφει με νέα έκθεση στην Ελλάδα

Εικαστικά / Το εκπληκτικό ταξίδι της Anna Boghiguian καταλήγει στην Αθήνα ― μια συνέντευξη

Με αφορμή τη νέα της έκθεση στον Πειραιά, η σπουδαία καλλιτέχνις, που παρουσιάζει παράλληλα μια εκπληκτική εγκατάσταση στην Tate Modern, μας μίλησε για τις εμπειρίες μιας ζωής και για όσα τη συνδέουν με τον Καβάφη.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

H εκρηκτική συνάντηση του Francis Bacon με τον Peter Beard

Σαν σήμερα / Φράνσις Μπέικον: «Σιχαίνομαι εννιά στις δέκα ζωγραφιές που βλέπω, ανάμεσά τους και τις δικές μου»

Σαν σήμερα το 1992 πεθαίνει ο σπουδαίος αιρετικός Βρετανός ζωγράφος και ανατόμος της ανθρώπινης υπαρξιακής αγωνίας. Ο Βασίλης Κιμούλης είχε μεταφράσει αποκλειστικά για τη LIFO αποσπάσματα από τις εκρηκτικές συνομιλίες του Μπέικον με τον φωτογράφο Peter Beard.
ΒΑΣΙΛΗΣ ΚΙΜΟΥΛΗΣ
Η Κιμώνα τα μεσάνυχτα γίνεται γάτα

Εικαστικά / Όταν η Κιμώνα ήταν μικρή έκλεβε τους μαγνήτες του παππού της, του γλύπτη Takis

Η τοσοδούλα γκαλερί Red Carpet, με το τέλειο γκράφιτι στον τοίχο, ξεχωρίζει από μακριά στην οδό Σολωμού. Κόρη της εικαστικού Λυδίας Βενιέρη και εγγονή του γλύπτη Takis, η ιδιοκτήτριά της, η Κιμώνα, φιλοξενεί 7 καλλιτέχνες σε 15 τετραγωνικά. Όταν της μιλούν για τα Eξάρχεια τα μάτια της βγάζουν καρδούλες.
ΤΖΟΥΛΗ ΑΓΟΡΑΚΗ
Άγγελος Μεργές: Οff season παραθεριστές με χρώματα που εκπέμπουν ηλεκτρισμένη ενέργεια

Εικαστικά / Παραθεριστές ή πρόσφυγες; Οι αινιγματικές φιγούρες του Άγγελου Μεργέ

Ο 36χρονος Έλληνας ζωγράφος, με έδρα τη Ζυρίχη, εκθέτει στην γκαλερί Καλφαγιάν έργα του με διφορούμενες –έντονα χρωματισμένες και ηλεκτρισμένες– ανθρώπινες φιγούρες σε off season παραλίες, που θυμίζουν ήρωες του Αντονιόνι.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Leigh Bowery: ακόρεστη όρεξη για έρωτα και υψηλή τέχνη από την καλτ φιγούρα που σημάδεψε μια εποχή

Nothing Days / Leigh Bowery: Ακόρεστη όρεξη για έρωτα και υψηλή τέχνη από την καλτ φιγούρα που σημάδεψε μια εποχή

Ο εκκεντρικός καλλιτέχνης που ο Boy George είχε χαρακτηρίσει ως «μοντέρνα τέχνη με πόδια» έζησε μια περιπετειώδη ζωή με εκατοντάδες συνευρέσεις στις τουαλέτες του Λονδίνου, δημιουργώντας ταυτόχρονα τέχνη με τα μοναδικά καλτ κοστούμια του που σημάδεψαν μια γενιά σχεδιαστών και εξακολουθούν να εμπνέουν.
M. HULOT
Project Mycelium: Η διάβρωση, η αναγέννηση και τα μανιτάρια που φυτρώνουν σε μια φανταστική τουαλέτα της Κάλλας

Εικαστικά / Μια πρωτοποριακή συνάντηση τέχνης, επιστήμης, ιστορίας και οικολογίας

Στο Project Mycelium, τρία εντυπωσιακά κοστούμια, που θα μπορούσαν να φοράνε η Μαρία Κάλλας, η βασίλισσα Αμαλία και ο Ιωάννης Καποδίστριας, καταβροχθίζονται από ζωντανούς μύκητες.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
Οι αόρατες δυνάμεις στο έργο της Καλλιόπης Παυλίδη

Εικαστικά / Οι αόρατες δυνάμεις στο έργο της Καλλιόπης Παυλίδη

Η 27χρονη εικαστικός μιλά για τη διαδρομή της από την Αθήνα στο Λος Άντζελες, για το πώς το ερωτικό πάθος μεταμόρφωσε την τέχνη της, καθώς και για τη μυστικιστική διάσταση στα έργα της. Για τη γνωριμία της με τη Lana Del Rey απέφυγε να μιλήσει.
ΙΩΝΑΣ ΚΑΛΛΙΜΑΝΗΣ
«Η εμμονή του βλέμματος»: Μας αφορά η τέχνη του Τέτση σήμερα;

The Review / Μας αφορά η τέχνη του Τέτση σήμερα;

Ποιο είναι το αποκαλούμενο «εθνικό αφήγημα» που υπηρετεί η Εθνική Πινακοθήκη; Ο Χρήστος Παρίδης συζητά με τον δημοσιογράφο και επιμελητή εκθέσεων Δημήτρη Τρίκα για τη νέα επετειακή έκθεση στη μνήμη του Παναγιώτη Τέτση, η οποία μόλις εγκαινιάστηκε στην Εθνική Πινακοθήκη.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Το εξαίσιο ελληνικό φως του Περικλή Βυζάντιου / Περικλής Βυζάντιος: από το Παρίσι της Μπελ Επόκ στο φως της Ύδρας 

Εικαστικά / Το εξαίσιο ελληνικό φως του Περικλή Βυζάντιου

Μια ανασκόπηση της ζωής και του έργου του ζωγράφου, που ήταν γνωστός για τα ελληνικά τοπία και την Ύδρα, με αφορμή την αναδρομική έκθεση του Περικλή και του Ντίκου Βυζάντιου στο Ίδρυμα Θεοχαράκη.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
 Μαρία Ελένα Βιέρα ντα Σίλβα: Η Συλλογή Guggenheim επανασυστήνει στο κοινό μια σημαντική ζωγράφο

Εικαστικά / Μαρία Ελένα Βιέρα ντα Σίλβα: Η Συλλογή Guggenheim επανασυστήνει στο κοινό μια σημαντική ζωγράφο

Με αφορμή την αναδρομική έκθεση στη Συλλογή Peggy Guggenheim στη Βενετία, έφτασε η στιγμή να ανακαλύψουμε τη ζωγράφο που θεωρείται εθνικός θησαυρός για την Πορτογαλία.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ματίς και Μαργκερίτ: Βλέποντας τον ζωγράφο μέσα από τα μάτια της κόρης του

Εικαστικά / Ματίς και Μαργκερίτ: Βλέποντας τον ζωγράφο μέσα από τα μάτια της κόρης του

Μια νέα έκθεση στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης στο Παρίσι με πορτρέτα της κόρης του Ανρί Ματίς, Μαργκερίτ, προσφέρει μια νέα οπτική στο έργο του μεγάλου Γάλλου καλλιτέχνη.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Μια άνοιξη γεμάτη τέχνη: 15 σημαντικές εκθέσεις που ξεκινούν τον Απρίλιο

Εικαστικά / Μια άνοιξη γεμάτη τέχνη: 15 σημαντικές εκθέσεις που αξίζει να δείτε

Αφρικανική τέχνη, κριτική στην αποικιοκρατία, έργα για τα δικαιώματα των ζώων και εμπνευσμένα από διαστημικά ταξίδια, νέοι καλλιτέχνες και αναδρομικές εκθέσεις σε μουσεία και γκαλερί της Αθήνας.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Τέσσερις σημαντικοί διεθνείς καλλιτέχνες αποτελούν τον προπομπό της μεγάλης έκθεσης που έρχεται τον Μάιο στο ΕΜΣΤ

Εικαστικά / ΕΜΣΤ: Τέσσερις διεθνείς καλλιτέχνες και μία θεματική έκθεση για τα ζώα που δεν έχει ξαναγίνει ποτέ

Δύο ατομικές εκθέσεις και δύο μεγάλης κλίμακας in situ εγκαταστάσεις φωτίζουν τη σχέση μας με τα ζώα και τις οικολογικές συνέπειες της αποικιοκρατίας ενώ αποτελούν προπομπό μιας μεγάλης έκθεσης που έρχεται τον Μάιο στο ΕΜΣΤ.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ