ΣΕ ΜΙΑ ΠΑΡΑΞΕΝΗ και επίμονα «μεταβατική» εποχή, τόσο για τον κινηματογράφο όπως τον ξέραμε όσο και για την κριτική (την κινηματογραφική, αλλά και γενικότερα) όπως την ξέραμε από τα παραδοσιακά μέσα, διοργανώνεται αυτές τις μέρες (από την προσεχή Πέμπτη ως το Σάββατο) στο Πάντειο Πανεπιστήμιο το πρώτο συνέδριο που θέτει στο επίκεντρο τον κριτικό λόγο για τον κινηματογράφο στην Ελλάδα ως αυτόνομο πεδίο μελέτης, φιλοδοξώντας να διερευνήσει την εξελικτική του πορεία από τις αρχές του 20ού αιώνα μέχρι τη σημερινή ψηφιακή εποχή.
Η κινηματογραφική βιομηχανία ζορίζεται και οι πλατφόρμες streaming έχουν συμπυκνώσει και υποβιβάσει την κινηματογραφική εμπειρία στο επίπεδο ενός βίντεο στο YouTube ή στο TikTok, ενώ τα στούντιο και οι εταιρείες διανομής διοργανώνουν avant premieres ταινιών αποκλειστικά για influencers, προτού δοθεί καν η ευκαιρία να τις παρακολουθήσουν οι (εναπομείναντες) κριτικοί.
Δεν έχει όμως υποτιμηθεί μόνο η κινηματογραφική εμπειρία μέσα σ’ ένα πλαίσιο υπερπροσφοράς αλλά και η κινηματογραφική κριτική. Ο ισοπεδωτικός «εκδημοκρατισμός» της άποψης στο διαδίκτυο έχει οδηγήσει σ’ έναν ευτελισμό της πάλαι πότε ευγενούς και διανοουμενίστικης ιδιότητας του κινηματογραφικού κριτικού.
Οι σύγχρονες μεταμορφώσεις της κινηματογραφικής κριτικής στο ψηφιακό περιβάλλον με την υποχώρηση των παραδοσιακών έντυπων μέσων και την αντικατάστασή τους με ιστολόγια, podcasts, ομάδες και αναρτήσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είναι μόνο μια πτυχή της ευρύτατης θεματολογίας του συνεδρίου.
Σε μια περσινή συνέντευξή του στο Sight & Sound, ο διαπρεπής σκηνοθέτης, σεναριογράφος αλλά και κριτικός κάποτε, Πολ Σρέιντερ, έλεγε ότι «η κρίση δεν περιορίζεται στην κινηματογραφική κριτική. Πρόκειται για μια κρίση της κουλτούρας του σινεμά, η οποία συμπεριλαμβάνει καλλιτέχνες, κριτικούς, χρηματοδότες και κοινό. Η κριτική άνθιζε κάποτε επειδή το κοινό ήθελε καλύτερες ταινίες. Δεν έλεγε πλέον ο κόσμος "πάμε σινεμά" γενικώς, αλλά "πάμε να δούμε την τάδε ταινία"».
Οι σύγχρονες μεταμορφώσεις της κινηματογραφικής κριτικής στο ψηφιακό περιβάλλον με την υποχώρηση των παραδοσιακών έντυπων μέσων και την αντικατάστασή τους με ιστολόγια, podcasts, ομάδες και αναρτήσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είναι μόνο μια πτυχή της ευρύτατης θεματολογίας του συνεδρίου με τίτλο «Η κινηματογραφική κριτική στην Ελλάδα: Ιστορικές και μεθοδολογικές προσεγγίσεις» (21-23/11) που συνδιοργανώνουν το Τμήμα Επικοινωνίας, Μέσων & Πολιτισμού του Παντείου Πανεπιστημίου, το Τμήμα Τεχνών Ήχου & Εικόνας του Ιονίου Πανεπιστημίου και το Τμήμα Arts du Spectacle του Πανεπιστημίου de Poitiers στη Γαλλία.
Πολιτική, ιδεολογία, ιστορία, η κινηματογραφική γλώσσα και φόρμα, ο ελληνικός κινηματογράφος, καλλιτεχνικές και δημοφιλείς ταινίες, το έργο συγκεκριμένων σκηνοθετών/τριών, τα κινηματογραφικά είδη, ο ήχος και η μουσική, η γυναικεία και η queer ματιά, τα κινηματογραφικά περιοδικά, ο περιοδικός τύπος, οι κριτικοί ως διακριτές φωνές παραγωγής λόγου, η τηλεόραση, τα κινηματογραφικά φεστιβάλ, ζητήματα θεωρίας, η κρατική παρέμβαση και η λογοκρισία, η λογοτεχνία και το θέατρο είναι μερικές από τις επιμέρους οπτικές γωνίες μέσα από τις οποίες θα συζητηθεί ο κριτικός λόγος για τον κινηματογράφο στην Ελλάδα.
Παραθέτουμε ενδεικτικά κάποιους τίτλους των εισηγήσεων του συνεδρίου:
• Ταινίες στο Netflix: Αναπαραστάσεις της ελληνικότητας στον διεθνή κριτικό Τύπο
• Ο/η «επίμονα» αμήχανος/η κριτικός κινηματογράφου ανάμεσα στο Streaming Cinema, το Transmedia Storytelling και το Metaverse.
• «Οδυνηρός υμέναιος»: Ο κριτικός λόγος γύρω από τη σχέση λογοτεχνίας και κινηματογράφου στη μακρά μεταπολιτευτική περίοδο
• «Ρίξε κάτι επάνω σου, θα κρυώσεις». Η αμηχανία του αθηναϊκού Τύπου στις κινηματογραφικές αποτυπώσεις της Τρούμπας, τις δεκαετίες 1950-1960
• Το περιοδικό «ΦΙΛΜ» ως περίπτωση συντεταγμένης ενστάλαξης επιστημονικού και φιλοσοφικού λόγου στην κριτική θεώρηση του κινηματογραφικού φαινομένου.
• «Γκραν γκινιόλ» και «βρυκόλακες του Διχασμού»: Τρόμος, κινηματογραφική κριτική και ποπ κουλτούρα στην Ελλάδα.
Ενδιαφέρον παρουσιάζουν επίσης τα τρία στρογγυλά τραπέζια του συνεδρίου. Η Μαρία Κατσουνάκη θα συζητήσει με εκπροσώπους εμβληματικών κινηματογραφικών περιοδικών (Αλέξης Γρίβας, Άντα Κλαμπατσέα, Δημήτρης Κολιοδήμος, Χρήστος Μήτσης, Θανάσης Ρεντζής, Τέλης Σαμαντάς και Ηλίας Φραγκούλης) για την επιρροή τους στο αναγνωστικό κοινό και τη διαμόρφωση της σινεφιλίας στην Ελλάδα.
Η Ρέα Βαλντέν με την Αντουανέττα Αγγελίδη, τον Θανάση Βασιλείου, τον Φιλ Ιερόπουλο και τον Αρμάντο Σάκο θα εξετάσουν την κινηματογραφική κριτική ως λόγο και πράξη για να μιλήσουν για τον «κινηματογράφο αλλιώς», ενώ ο Χρήστος Δερμεντζόπουλος και οι συνομιλητές του Βαγγέλης Βίτσικας, Ιωσηφίνα Γριβέα, Κώστας Κωστάκος (Old Boy), Αλέξανδρος Παπαγεωργίου (Αλεκσάντερ Πλατς) και Πόλυ Λυκούργου (Flix.gr) θα αναμετρηθούν με τις προκλήσεις της κινηματογραφικής κριτικής στην εποχή των ΜΚΔ και των ψηφιακών πλατφορμών.