Από πού να ξεκινήσω και ποιόν πρωταγωνιστή, ή σινεφίλ αναφορά να πρωτοπιάσω, στο πιό μεγαλόπνοο και ογκώδες φιλμ των Κοέν από την αρχή της καριέρας τους... Το Χαίρε Καίσαρ δεν διαφέρει στην καρδιά και το DNA από την ουσία των προηγούμενων έργων τους, αλλά ας πούμε, πως βρίσκεται κοντύτερα στο Ένας Σοβαρός Άνθρωπος και το Μπάρτον Φινκ, αλλά σε μεγέθυνση, με μια δόση από τις απαγωγές του Μεγάλου Λεμπόφσκι και του Αριζόνα Τζούνιορ. Εξακολουθώντας να είναι αλλεργικοί σε οποιοδήποτε στρογγύλεμα, ή μήνυμα μέσα στα φιλμ τους, εδώ επιχειρούν έναν κωμικό και φιλοσοφικό φόρο τιμής στο αμερικανικό σινεμά και τους ανθρώπους που το έφτιαξαν, το υπηρέτησαν, το συντήρησαν, ή το διέβαλλαν.
Η έννοια του Χόλιγουντ για τον Μάνιξ, είναι πολλά παραπάνω από το θέαμα και τον αστραφτερό συνωστισμό: είναι η μεγάλη ιδέα της Αμερικής, η πανίσχυρη προπαγάνδα του καπιταλιστικού ιδεώδους, εν μέσω ψυχρού πολέμου, ένας μηχανισμός επιδραστικότερος από τα λόγια αγάπης, τις βουτιές, τους πυροβολισμούς και τα χοροπηδήματα.
Παρακολουθούμε πολλές ταινίες να γυρίζονται μέσα στην ταινία, με επίκεντρο το ομώνυμο Χαίρε Καίσαρα, ένα σανδαλόσπαθο έπος που μοιάζει φτυστά στο Μπεν Χουρ, ακόμη και στον υπότιτλο- A Tale Of Christ. Ανάμεσα στις υπόλοιπες, ένα μιούζικαλ με τον Τσάνινγκ Τέϊτουμ, σαν και το On The Town με τον Τζιν Κέλι. Μια υγρή εξτραβαγκάντζα με την Τζοχάνσον, ακριβώς σαν το Million Dollar Mermaid με την Έστερ Γουίλιαμς. Κι ένα δράμα περιωπής, με τίτλο Merrily We Dance, σκηνοθέτη τον σνομπ, αλά Τζορτζ Κιούκορ, Λόρενς Λορέντς (Ρέϊφ Φάϊνς, απολαυστικός) και δύσμοιρο πρωταγωνιστή, τον Χόμπι Ντόϊλ (αποκάλυψη ο Όλντεν Έρενραϊχ που είχαμε δει στο Τέτρο και το Beautiful Creatures), που προέρχεται από γουέστερν της σειράς και δεν μπορεί να μιλήσει καλά-καλά, πόσω μάλλον να ανταπεξέλθει σε σοφιστικέ καταστάσεις.
Αυτό το αφελές και πρόθυμο βλαχάκι πιάνει στο φιλότιμο, όταν τα πράγματα σκουραίνουν και χρειάζεται μιά λίγο καουμπόϊκη επέμβαση, ο διευθυντής του στούντιο Κάπιτολ (το ίδιο, αν θυμάστε, από το Μπάρτον Φινκ, με τον Μάϊκλ Λέρνερ αφεντικό), εδώ ο Τζος Μπρόλιν, προσπαθεί με την ψυχή στο στόμα να κρατήσει σε σταθερή πορεία τις παραγωγές που τρέχουν, και σε νηφάλια συμπεριφορά τα κακομαθημένα παιδιά του, τους σταρ/πρωταγωνιστές, που συνέχεια αποζητούν ειδική μεταχείριση. Όπως για παράδειγμα, την ΝτιΆνα, την Σκάρλετ Τζοχάνσον δηλαδή, με το εξώγαμο που απειλεί να τινάξει στον αέρα την καριέρα της, όπως κάποτε σώθηκε από τα τσακάλια των δημοσίων σχέσεων η Λορέτα Γιάνγκ, επειδή αποσιωπήθηκε έντεχνα η ανεπιθύμητη μητρότητα της.
Ο μεγάλος πονοκέφαλος λέγεται Μπερντ Γουίτλοκ: είναι ο Καίσαρας, τα φέρνει στα ταμεία, αλλά ανεξήγητα, ή όχι και τόσο ανεξήγητα, αφού η εμπορική του απήχηση ίσως είναι ο λόγος της εξαφάνισης του, απήχθη από μια ομάδα κομμουνιστών, για να κρατηθεί όμηρος σε μια σπιταρώνα στο Μάλιμπου, και μόλις συνέλθει, να συζητήσουν όλοι μαζί κάποια ζητήματα αρχής, που με την επιρροή του, ελπίζουν πως θα περάσουν στη μάζα, στο πόπολο που βλέπει σινεμά και τότε, στα 50ς, πίστευε ευλαβικά ότι ξεστόμιζαν οι Θεοί του. Τον Γουίτλοκ υοπδύεται μοναδικά ο Τζορτζ Κλούνι, με την απορία ζωγραφισμένη στο πρόσωπό του, ιδανικός Κοενικός "ηλίθιος", που διαθέτει δύναμη ανεξάρτητα από τη θέληση του, και θέληση πέρα από τις δυνάμεις του. Κοντολογίς, ένας σταρ παλαιάς κοπής, που του φέρονταν σαν να είναι παιδί, και πάντα ήθελε να ξεφύγει από τα γκέμια της επιτήρησης, χωρίς να παίρνει το ρίσκο εύκολα- σε κατηγορία, όπου ξεχώριζαν, εκτός από τους τελείως ανένταχτους, εκείνοι, όπως ο Χόμφρεϊ Μπόγκαρτ, για παράδειγμα, που από ένα σημείο κι έπειτα, συνήλθαν και επικοινώνησαν εκ νέου με το μυαλό και τις επιθυμίες τους.
Ο Μπρόλιν λοιπόν, που στην ταινία των Κοέν λέγεται Έντι Μάνιξ, όπως κάποτε ο πραγματικός αντιπρόεδρος της MGM, που μαζί με τον αρχηγό των δημοσίων σχέσεων του ίδιου στούντιο, Χάουαρντ Στρίκλινγκ, αποτέλεσαν το μοντέλο για τον χαρακτήρα, είναι ο μεγάλος ισορροπιστής, ο αθόρυβος κυματοθραύστης, ο σκουπιδοτενεκές των ανώριμων και των κακόπιστων, ντετέκτιβ και ψυχολόγος ταυτόχρονα, ένας σκληρός με σύζυγο γεμάτη κατανόηση, άνδρας της οικογένειας και της τιμής του, όσο γίνεται, θρήσκος και βασανισμένος, έτοιμος να υποκύψει σε μια δελεαστική προσφορά για μια καλύτερη θέση, έξω από τη βιομηχανία του κινηματογράφου.
Έχοντας σπουδάσει σινεμά και φιλοσοφία, οι Τζόελ και Ίθαν Κοέν φροντίζουν να χωρέσουν τη σκέψη μέσα στην τεχνική, και αυτόν τον συνδυασμό κατ' εξοχήν εφαρμόζουν χορταστικά σε μια ταινία όπως το Χαίρε Κάισαρα, όπου το θέμα της πίστης εξετάζεται στη νιοστή: το σενάριο-σεμινάριο ανοίγει του κόσμου τα παράθυρα, πάντα μέσα στο κλειστό σύστημα, σαν την παλιά καλή MGM που εκτός από την πανδαισία και το παραμύθι, έκρυβε μυστικές ιστορίες, και κυρίως, ανθρώπους, αδυναμίες και προβλήματα.
Ο Μάνιξ και ο Γουίτλοκ είναι οι δύο βιβλιοστάτες αυτού του σινεματζίδικου κουβαριού. Ο πρώτος βλέπει την πίστη του να δοκιμάζεται και δεν είναι μόνο οι αμαρτίες των άλλων που καλείται να τακτοποιήσει και να πάρει στον ώμο του, αλλά και το ίδιο του το μέλλον με τον επαγγελματικό πειρασμό που προκύπτει. Η έννοια του Χόλιγουντ για τον Μάνιξ, είναι πολλά παραπάνω από το θέαμα και τον αστραφτερό συνωστισμό: είναι η μεγάλη ιδέα της Αμερικής, η πανίσχυρη προπαγάνδα του καπιταλιστικού ιδεώδους, εν μέσω ψυχρού πολέμου, ένας μηχανισμός επιδραστικότερος από τα λόγια αγάπης, τις βουτιές, τους πυροβολισμούς και τα χοροπηδήματα. Το αφήνεις για μια άλλη δουλειά, όσο υποσχόμενη και να είναι; Δύσκολα, γιατί το να διευθύνεις ένα στούντιο δεν είναι απλώς μια ακόμη δουλειά, αλλά ένα οιονεί λειτούργημα.
Στην άλλη άκρη, ο Γουίτλοκ είναι το τέλειο εργαλείο, γιατί ο καλός ηθοποιός είναι καλός αγωγός του ψέματος, και ο ντρεσαρισμένος σταρ, ακόμη καλύτερος. Ο Γουίτλοκ ψάχνει πάντα το ελάχιστο κίνητρο, μιά αφορμή για να πιαστεί και να καταλάβει τα λόγια που του δίνουν να πει. Κι όταν του συμβεί, τα πιστεύει κι ο ίδιος, χάφτει το παραμύθι που σπέρνει στο φιλοθεάμον κοινό, κι έτσι επικοινωνεί ξανά με τον έξω κόσμο, νομίζοντας πως είναι ένας από αυτούς, το ενδεχομένως λαϊκό παιδί που ξέχασε μετά από τόση καλοπέραση. Στο μεταξύ, ο Κλούνι περιφέρεται με τη στολή του εκατόνταρχου, αστείος ως γελοίος, που θεωρεί τα πάντα σοβαρή υπόθεση, καθώς βρίσκεται εκτός τόπου αλλά χωρίς ενοχές. Η μήπως, ο τόπος, το ευρύτερο Χόλιγουντ, από τα πλατό μέχρι τον ωκεανό, έχει ούτως ή άλλως, ως επίσημο ένδυμα του κοστούμι του ρόλου- η Μέρι Ζόφρις έχει κάνει, ως συνήθως, φοβερή δουλειά στα ρούχα.
Ξεκινώντας από τον Μάνιξ και περνώντας από τύπους και καταστάσεις, οι αδελφοί Κοέν γλεντάνε το Χόλιγουντ που γνωρίζουν πολύ καλά, σε μια ενδοσκόπηση του ποιό μπορεί να ήταν το περιεχόμενο της MGM, κάνοντας την υπόθεση πως το στούντιο είναι ζωντανός οργανισμός, γιατί έτσι το έβλεπε ο κόσμος, κι έτσι το μεταχειρίζονταν οι εργαζόμενοι σε αυτό. Διασχίζουν τα κινηματογραφικά είδη, χωρίς να επιμείνουν σε κάποιο από αυτά, για να καταλήξουν (βαριά κουβέντα για φιλμ των Κοέν) σε κάτι ακόμη πιο εσωστρεφές: την κρυφή πολιτική πίσω από το κατευθυνόμενο σύστημα των στούντιο. Ως δημιουργοί που σέβονται το παρελθόν τους, οι Κοέν επιφυλάσσουν τις ιλαρότερες σεκάνς τους στα πιο σοβαροφανή σημεία, την διάσκεψη των θρησκευτικών παραγόντων υπό τον Μάνιξ, για να δώσουν την ευχή ή να εκφράσουν τις αντιρρήσεις τους για το Χαίρε Καίσαρ, και το ινστρουχτορικό καλόπιασμα των αγχωμένων κομμουνιστών στον ανίδεο Γουίτλοκ, με φόντο τα κύματα που παφλάζουν, στην ονειρική επιτομή της οικιστικής πολυτέλειας.
Το αριστερό σεμινάριο έχει κατάληξη που ταιριάζει στο βωβό σινεμά που προηγήθηκε της εποχής. Η σύναξη του παπά, του ιερέα, του πάστορα και του ραβίνου, όλοι κολακευμένοι που κάνουν τους δύσκολους, εκτυλίσσεται με πολλή, κυκλική, σπαρταριστή, εντελώς κοενική κουβέντα, και μια ωραιότατη μείξη του ανάλγητου δόγματος με την ελαστική ηθική μπροστά στο εκτόπισμα ενός...ηθοποιού. Ακόμη κι ένας εκπρόσωπος του Θεού επί της Γης, επιθυμεί διακαώς να διαφημιστεί από τον δημοφιλέστερο, σε μια κινηματογραφική εταιρεία που έχει καπαρώσει την αθανασία, όπως η MGM που καυχιόταν στις δόξες της, πως συμπεριλάμβανε στο δυναμικό της, περισσότερα αστέρια κι από τον ουρανό.
σχόλια