Τέμενος 2016: Ίσως η πιο σημαντική κινηματογραφική ανάμνηση του περασμένου θέρους

Τέμενος 2016: Ίσως η πιο σημαντική κινηματογραφική ανάμνηση του περασμένου θέρους Facebook Twitter
Στη βεράντα του ξενοδοχείου Ηραία (δεν έχει άλλο στα Λουτρά Ηραίας), στα τραπεζάκια του οποίου στεγάζονταν τα κεντρικά αρχηγεία της διοργάνωσης, ο ντροπαλός, ευγενής, θερμός Ρόμπερτ Μπίβερς έλυσε απορίες, στην παραδοσιακή, όπως μου είπαν, μάζωξη των φεστιβαλιστών, απαντώντας σε ερωτήσεις γύρω από τις προθέσεις του Μαρκόπουλος, τις επιδιώξεις και τους στόχους του, κάνοντας μνεία στον ευλογημένο τόπο, στην Αρκαδία και την επιρροή που είχε στο έργο του.
0

Το είχα πάντα στο μυαλό μου, αλλά δεν το μεθόδευσα ποτέ. Το Τέμενος, η εκδήλωση με προβολές από το έργο του Γκρέγκορι Μαρκόπουλος, γίνεται κάθε 4 χρόνια, κάθε δίσεκτο έτος δηλαδή, και συνειδητοποιούσα απλά ότι, δυστυχώς, και πάλι είχα χάσει την ευκαιρία, λίγες ημέρες μετά το τέλος. Αυτή τη φορά ο φίλος, κριτικός και Κρητικός Νίκος Τσαγκαράκης, που συνεχίζει ακάθεκτος το διδακτορικό του στο ελληνικό πειραματικό σινεμά, ήταν το ξυπνητήρι μου. Με τα απανωτά memo του, δεν θα μου ξέφευγε φέτος. Τελευταίο σαββατοκύριακο του Ιουνίου, εξοπλισμένος με το σκονισμένο sleeping bag των εφηβικών διακοπών, για τη βραδινή υγρασία του δάσους, ξεκίνησα για τα Λουτρά Ηραίας- κατά σύμπτωση, τόπο καταγωγής του Κώστα Γαβρά. Τα καταλύματα λιγοστά, τα δωμάτια ταπεινά, η πρόθεση γενναία, και η διάθεση ακμαία.


Ανάμεσα στις καθημερινές προβολές των ταινιών της τρέχουσας επικαιρότητας και τα διαμάντια του παγκόσμιου σινεμά που αποκαλύπτονται, όλο και σπανιότερα, στα μεγάλα φεστιβάλ του εξωτερικού, την αστική συνήθεια της Αθήνας και την συνηθισμένη διαφυγή στα νησιά των καλοκαιριών μας, την αποτίμηση των Ελλήνων σκηνοθετών και την θέση τους στον διεθνή αφηγηματικό κινηματογράφο, ορθώνεται ο Γκρέγκορι Μαρκόπουλος, ψηλά στην πατρογονική Λυσσαρέα, μιας Αρκαδίας που δεν έχασε ποτέ πραγματικά αλλά βρήκε μια για πάντα μετά τον θάνατό του- μοναχική και μοναδική περίπτωση αυτού που γενικά ονομάζουμε avant-garde cinema, σε ένα τριήμερο που έμοιαζε κάτι ανάμεσα σε κοντινές διακοπές, εκπαιδευτική διαδρομή και επίσκεψη σε υπαίθρια, pop-up εκκλησία.

Οι κλεφτές μου ματιές στο έργο του Μπράκατζ, του Γουόρχολ ή των Μέκας, δεν συγκρίνονται με αυτήν την ολοκληρωμένη εμπειρία, ακόμη κι αν το αδιαπέραστο στιλ της αφήγησης του Μαρκόπουλος δεν επιτρέπει κοφτές κρίσεις, το κομφόρ της γρήγορης αφομοίωσης και το μαξιλαράκι του οικείου σινεμά.

Τα βιογραφικά στοιχεία του είναι λίγο-πολύ γνωστά. Κανείς ωστόσο δε μπορεί να έχει άποψη του έργου του αν δεν αποκτήσει την επιτόπια εμπειρία που βιώνεται κάθε 4 χρόνια, σε ένα ξέφωτο, διακριτικά ξεχορταριασμένο και ευτυχώς «ξεφιδιασμένο» για το τριήμερο, μισή ώρα ποδαρόδρομο από το χωριό. Το έργο του δεν απαντάται στο internet, προβάλλεται αυστηρά σε φιλμ και αποκλειστικά στη Λυσσαρέα, μπροστά σε προσκυνητές- επισκέπτες κυριολεκτικά από όλον τον κόσμο, φοιτητές κινηματογραφικών σχολών, λίγους, πολύ λίγους φιλομαθείς περίοικους, τον αθηναϊκό αγέλαστο κόσμο της πρωτοπορίας, που λέει χαριτολογώντας ο Τζούμας, με μεσήλικες που κοιτάζουν βλοσυρά κι ελαφρώς επιτιμητικά, αλλά και αυθεντικούς σινεφίλ, που μάλιστα συζητούσαν πίσω μου για την πρεμιέρα του Athens Open Air, που θα προλάβαιναν στο τσακ αμέσως μετά το τριήμερο, ως σύγχρονοι σινε-περιηγητές. Κάθε φορά που διάβαζα για το Τέμενος (η εκδήλωση με προβολές από το ολοκληρωμένο έργο του Μαρκόπουλος, που ονομάζεται Ενιαίος), είχε μόλις τελειώσει και έπρεπε να περιμένω άλλα 4 χρόνια για το επόμενο δίσεκτο έτος, που, παρεμπιπτόντως, δεν έχει καμιά συμβολική σηματοδότηση, πέρα από την δυσκολία εξεύρεσης πόρων, που επιβάλλει την αραιή συχνότητα, αν και δεν είναι τυχαίος ο συσχετισμός της γεωγραφικής τοποθέτησης με την ουτοπική Αρκαδία που ύμνησαν οι παστοραλιστές της χρυσής εποχής- το ορεινό κρησφύγετο των άγριων ευγενών και της άπιαστης αρμονίας.

Τέμενος 2016: Ίσως η πιο σημαντική κινηματογραφική ανάμνηση του περασμένου θέρους Facebook Twitter
Τα βιογραφικά στοιχεία του είναι λίγο-πολύ γνωστά. Κανείς ωστόσο δε μπορεί να έχει άποψη του έργου του αν δεν αποκτήσει την επιτόπια εμπειρία που βιώνεται κάθε 4 χρόνια, σε ένα ξέφωτο, διακριτικά ξεχορταριασμένο και ευτυχώς «ξεφιδιασμένο» για το τριήμερο, μισή ώρα ποδαρόδρομο από το χωριό.

Ο τρόπος που έχει μονταριστεί ο Ενιαίος, από τον ίδιο τον Μαρκόπουλο, ο οποίος δεν έζησε για το δει να προβάλλεται σύμφωνα με τις επιθυμίες του, και τον συνεργάτη και σύντροφο, Robert Beavers, χαρακτηρίζεται αμετάκλητα από την αποκλειστική χρήση, συνήθως μονών, σπανίως μερικών (διάρκειας το πολύ πέντε δευτερολέπτων) καρέ με κινηματογραφημένο περιεχόμενο και την παρεμβολή λευκών και μαύρων καρέ, που διακόπτουν την συνεχή ροή των εικόνων. Παλιότερα φιλμ του Μαρκόπουλος, τιτλοφορημένα και συνεχούς ροής, αν και πάντα πειραματικά, επαναπροσδιορίστηκαν από την τεχνική αυτή, η θεωρία της οποίας παρουσιάζεται αναλυτικά από τον ίδιο τον δημιουργό στο βιβλίο του «Βουστροφηδόν» (Εκδόσεις Άγρα). Πίσω από τη διανοητική αυτή, μονταζιακή κατασκευή, επιδιώκεται η συμμετοχή του θεατή, μια ασυνήθιστη διάδραση που θα του επιτρέψει να σκεφτεί αυτό που μόλις είδε, ή θα του προκαλέσει μια visceral αντίδραση, υποσυνείδητα, με την μικρή ή μεγάλη απόσταση του χρόνου. Σε μένα έπιασε το τρικ: τα λαμπερά ή μελανά διαλείμματα κυμαινόμενης διάρκειας, ποτέ τυχαία τοποθετημένα (αν και αδύνατον, ή μάλλον μάταιο από κάποιον που δεν είναι γνώστης και αναλυτής αυτού του magnum opus, να εντοπίσει πάντα την πρόθεση πίσω από τη συγκεκριμένη θέση τους), βάθυναν, επέτειναν, ζάλισαν, υπέβαλαν, ως και κοίμισαν, ποτέ ωστόσο δεν γλίστρησαν στην αδιαφορία. Στα πορτρέτα καλλιτεχνών, ή ανθρώπων που απλώς ενδιέφεραν τον Μαρκόπουλο, όπως η χήρα του Καντίνσκι, η τεχνική αυτή λειτούργησε ιδιαιτέρως πολυδιάστατα: για παράδειγμα, ο Γιάννης Τσαρούχης, χαλαρά καθισμένος σε μια καρέκλα, και μόνο σε αυτήν την πόζα, στοιχήθηκε με τα έργα του. Χωρίς να ακούμε την χαρακτηριστική του φωνή, που από ένα σημείο κι έπειτα, και ο ίδιος πρότεινε ως εξεζητημένο όχημα της επικοινωνιακής τακτικής του, βλέπαμε λεπτομέρειες, χέρια, λαιμό, ρούχα, σε μια εναλλακτική πρόταση αυτοπροσωπογραφίας, που δεν ατενίζει τον νοητό καθρέφτη του καλλιτέχνη, αλλά ερευνά τον χαρακτήρα, συλλαμβάνοντας την στιγμή. Ο τρόπος έκφρασης του αναθεωρημένου έργου του Μαρκόπουλος είναι καλειδοσκοπικός, παραισθητικός, με τις λευκές παρεμβολές να προκαλούν ένα στροβοσκοπικό παροξυσμό και να μετατρέπουν τις εικόνες σε στοιχειωτικό σταυρόλεξο για δυνατούς λύτες.

 
Πήγα όσο έπρεπε απροετοίμαστος, ταπεινός κι απαίδευτος στο σύμπαν του πειραματικού κινηματογράφου. Οι κλεφτές μου ματιές στο έργο του Μπράκατζ, του Γουόρχολ ή των Μέκας, δεν συγκρίνονται με αυτήν την ολοκληρωμένη εμπειρία, ακόμη κι αν το αδιαπέραστο στιλ της αφήγησης του Μαρκόπουλος δεν επιτρέπει κοφτές κρίσεις, το κομφόρ της γρήγορης αφομοίωσης και το μαξιλαράκι του οικείου σινεμά. Έφυγα με την αίσθηση μιας ένεσης, την επήρεια της οποίας δεν μπορώ να υπολογίσω ακόμη. Ανάμεσα στις νυχτερινές προβολές στο αυτοσχέδιο τέμενος, πρόλαβα να κάνω μπάνιο στον Αλφειό ποταμό, να τρυπώσω στο απότομο φαράγγι της Νέδας για να τσαλαβουτήσω στους ολόδροσους καταρράκτες της, και κυρίως να εκπληρώσω ένα απωθημένο ετών, ν' ανέβω στον, σκεπασμένο πλέον λόγω συντήρησης που δεν λέει να τελειώσει, ναό του Επικούρειου Απόλλωνα, που είχα κινηματογραφικά θαυμάσει κάποτε στη Ρόδο, στο φεστιβάλ της Λουκίας Ρικάκη, στο 8λεπτο ντοκιμαντέρ του Ζαν Ντανιέλ Πολέ, Bassai (1964), με τη στιβαρή αφήγηση του Αλεξάντρ Αστρύκ. Δέος και τιμή. Φύση και Τέχνη. Ιστορία και πολιτισμός. Θρησκεία και μυθοπλασία, τόσο κοντά. Όπως είχε γράψει κι ο Όσκαρ Ουάϊλντ στο The Critic as an Artist, «ναι, ονειρεύομαι, γιατί ονειροπόλος είναι αυτός που βρίσκει το δρόμο του στο φως του φεγγαριού και η μόνη τιμωρία του είναι ότι βλέπει την αυγή πριν τους υπόλοιπους».

Τέμενος 2016: Ίσως η πιο σημαντική κινηματογραφική ανάμνηση του περασμένου θέρους Facebook Twitter
Ο P. Adams Sitney, ιστορικός κινηματογράφου, συνιδρυτής του Anthology Film Archives, αυτόπτης μάρτυρας του αβάν γκαρντ κινήματος, «εφευρέτης» του όρου structural film και συγγραφέας του εμβληματικού Visionary Film το 1974, ήταν παρών στις προβολές και τις συζητήσεις, κρατώντας σημειώσεις και μιλώντας απνευστί με τους καλεσμένους, περισσότερο σε μορφή χαλαρής διάλεξης (καθηγητής γαρ), παρά σε ελεύθερο διάλογο. Ανάμεσα στις νόστιμες παραδοξολογίες που μου είπε με χαμογελαστό στόμφο, κρατώ τα εξής: «Ηθοποιοί σαν τη Σούζαν Σαράντον και τον Τζορτζ Κλούνι είναι εγκληματικά ανόητοι, που νομίζουν πως με τις φιλανθρωπίες βοηθούν κάποιον άλλον πέρα από τη φήμη τους». Η Μέριλ Στριπ είναι σαν κι αυτούς, πιθηκίζει όλους τους ρόλους της, είναι άθλια, με μοναδική εξαίρεση το Ο Διάβολος Φοράει Πράντα, όπου αντέγραψε μια καταρτισμένη, κακιά κριτικό τέχνης, την Ανέτ Μάϊκελσον κι όχι αυτήν που νομίζετε». «Πηγαίνω πάντα στο σινεμά, και μάλιστα κάθομαι μπροστά, για να κρατώ επαφή με το μέσο, αλλά βρίσκω όλες τις ταινίες φριχτές». «Η μόνη που μου άρεσε από τις πρόσφατες είναι το Barbershop…». «…Και παλιότερα ο Ηλίθιος και ο Πανηλίθιος». Με χαιρέτισε για να κηρύξει στο διπλανό τραπέζι, λέγοντας μου πως είναι φανερό πως διαφωνούμε ριζικά. Δεν είχα προλάβει να σταυρώσω κουβέντα…
Οθόνες
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

«Στα εννιά μου προσπαθούσα να καταλάβω τι σχέση είχε το λεωφορείο με την Μπλανς Ντιμπουά» / «Το Λεωφορείο ο πόθος ήταν η πρώτη μου ακατάλληλη ταινία»: Oι 10 αγαπημένες ταινίες του Γιάννη Ξανθούλη

Μυθολογίες / «Το Λεωφορείο ο πόθος ήταν η πρώτη μου ακατάλληλη ταινία»: Oι 10 αγαπημένες ταινίες του Γιάννη Ξανθούλη

Η κινηματογραφική λίστα του Έλληνα συγγραφέα είναι συγκινησιακά φορτισμένη και γεμάτη παιδικές αναμνήσεις όπως και τα βιβλία του.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΝΙΝΕΤΤΑ ΓΙΑΚΙΝΤΖΗ
«I love Lucy»: Οργή, αλκοόλ, χρήμα, ξύλο και απιστίες πίσω από το πιο διάσημο οικογενειακό σόου του κόσμου

Σαν σήμερα / Λουσίλ Μπολ: Η πιο αξιολάτρευτη νοικοκυρά της Αμερικής ήταν μια απάτη

Σαν σήμερα το 1989 πεθαίνει η Αμερικανίδα ηθοποιός Λουσίλ Μπολ, πρωταγωνίστρια της διάσημης τηλεοπτικής σειράς «I love Lucy». Αν και λατρεύτηκε από εκατομμύρια τηλεθεατές, η πραγματικότητα πίσω από το «Καλύτερο τηλεοπτικό σόου όλων των εποχών» ήταν γεμάτη βία, αλκοόλ και απιστίες.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Η «Εκδίκηση των Σιθ» έγινε 20 χρονών και επιστρέφει στους κινηματογράφους

Οθόνες / Η «Εκδίκηση των Σιθ» έγινε 20 χρονών και επιστρέφει στους κινηματογράφους

Το κλείσιμο μιας τριλογίας «Star Wars» που λοιδορήθηκε, για να επανεκτιμηθεί μερικώς όταν η νεότερη έπεσε θύμα των γενικευμένων culture wars και των ελάχιστων φιλοδοξιών της, επανεμφανίζεται στα σινεμά με αφορμή την επέτειο 20 χρόνων από την κυκλοφορία της.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ
Your Friends & Neighbors: Και ο πλούσιος λευκός πενηντάρης έχει ψυχή

Daily / Your Friends & Neighbors: Και ο πλούσιος λευκός πενηντάρης έχει ψυχή

Ο Τζον Χαμ υποδύεται τον επιτυχημένο επενδυτή που χάνει ξαφνικά το έδαφος κάτω από τα πόδια του σ΄αυτή την εκλεκτικά διασκεδαστική, κατά τόπους δραματική και συχνά διεισδυτική σάτιρα ηθών της πλουτοκρατικής ελίτ.
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΟΛΙΤΑΚΗΣ
Οι 10+1 αγαπημένες ταινίες του Σπύρου Στάβερη

Μυθολογίες / «Μου αρέσουν οι ιστορίες εκδίκησης στο σινεμά»: Οι 10+1 αγαπημένες ταινίες του Σπύρου Στάβερη

Από το φιλιππινέζικο σινεμά και τον Ζακ Τατί, μέχρι μια ταινία με μαχητές kung-fu που εξεγείρονται ενάντια στη γραφειοκρατία -και μία που τον ώθησε να ζητήσει από τη Marthe Keller να τον κάνει φίλο στο Facebook- η λίστα του φωτογράφου είναι γεμάτη εκπλήξεις.
ΣΠΥΡΟΣ ΣΤΑΒΕΡΗΣ
Κωστής Χαραμουντάνης: «Για να κάνω σινεμά μένω ακόμα στο πατρικό μου»

Κωστής Χαραμουντάνης / Κωστής Χαραμουντάνης: «Για να κάνω σινεμά μένω ακόμα στο πατρικό μου»

Ο 31χρονος σκηνοθέτης νιώθει πως ενηλικιώθηκε μαζί με την πρώτη του βραβευμένη ταινία, «Κιούκα: Πριν το τέλος του καλοκαιριού», κινηματογραφεί τις αναμνήσεις του και είναι μία από τις πιο μεγάλες ελπίδες του ελληνικού κινηματογράφου.
M. HULOT
«Το γυναικείο σώμα είναι το πρώτο που προσπαθεί να ελέγξει κάθε εξουσία»

Thalia Mavros / «Το γυναικείο σώμα είναι το πρώτο που προσπαθεί να ελέγξει κάθε εξουσία»

Η διεθνώς βραβευμένη παραγωγός και σκηνοθέτις Thalia Mavros μιλά στη LIFO για τη νέα πραγματικότητα που διαμορφώνει η «αυτοκρατορία» του Τραμπ, καθώς και για τη θέση της γυναίκας σε έναν κόσμο που αλλάζει - και όχι προς το καλύτερο.
M. HULOT
«The last of us» - S02 : Να δεις τι σου 'χω για μετά

Οθόνες / «The last of us» - S02 : Να δεις τι σου 'χω για μετά

Το πρώτο επεισόδιο της δεύτερης σεζόν της αγαπημένης σειράς του HBO λειτουργεί ως εισαγωγή, συστήνοντας νέους χαρακτήρες, το περιβάλλον της δράσης, τη σχέση των παλιών χαρακτήρων με αυτό αλλά και μεταξύ τους.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ
«Κρίστοφερ Νόλαν, σε εκλιπαρώ, μην κάνεις την Οδύσσεια ‘σύγχρονη’»

Οθόνες / «Κρίστοφερ Νόλαν, σε εκλιπαρώ, μην κάνεις την Οδύσσεια σύγχρονη»

Ο επιφανής μελετητής του Ομήρου και διευθυντής του New York Times Review of Books, Ντάνιελ Μέντελσον, περιγράφει στην εφημερίδα Telegraph τους τρεις βασικούς κανόνες που ελπίζει να τηρηθούν κατά τη μεταφορά της «Οδύσσειας» στη μεγάλη οθόνη.
THE LIFO TEAM
Movies

Οθόνες / Μια ταινία για τον Bloody Hawκ και άλλοι 8 λόγοι για να πάτε σινεμά

Αυτή την εβδομάδα έχουν την τιμητική τους τα κατασκοπικά θρίλερ, παίζει η επανέκδοση του Delicatessen και ένα ντοκιμαντέρ για τον δημοφιλή ράπερ που δεν απευθύνεται μόνο στο fan base του — όχι άλλο Minecraft.
THE LIFO TEAM
«Οι περισσότεροι κινηματογράφοι στην Αργεντινή έχουν μετατραπεί σε εκκλησίες ευαγγελιστών»

Οθόνες / «Οι περισσότεροι κινηματογράφοι στην Αργεντινή έχουν μετατραπεί σε εκκλησίες ευαγγελιστών»

Με το βραβευμένο ντοκιμαντέρ Μουσείο της Νύχτας, ο Φερμίν Ελόι Ακόστα αναδεικνύει ένα πολύτιμο φωτογραφικό αρχείο για τη Νέα Υόρκη των δεκαετιών του ’70 και του ’80, ενώ μιλά στη LiFO για την αβεβαιότητα του μέλλοντος του κινηματογράφου στην Αργεντινή και τις πολιτικές αναταράξεις στη χώρα του.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
JASON MOMOA

Οπτική Γωνία / Το σινεμά ως τοποθέτηση προϊόντος: Το «Minecraft» σπάει ταμεία

Η τεράστια επιτυχία της κινηματογραφικής διασκευής του δημοφιλούς παιχνιδιού θεμελιώνει μια νέα εποχή στο στουντιακό σινεμά που καθιστά την ταύτιση θεατή και καταναλωτή εντονότερη από ποτέ.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ
Οι 10 αγαπημένες ταινίες του Γιώργου Γάλλου

Μυθολογίες / «Ο Βέγγος είναι το αγχολυτικό μου»: Οι 10 αγαπημένες ταινίες του Γιώργου Γάλλου

Από τον Κουροσάβα και τον Μπέργκμαν, από τις ταινίες της Pixar μέχρι τα Batman του Nόλαν, ο ηθοποιός φτιάχνει μια ετερόκλητη και ειλικρινή λίστα και πιστεύει ότι «σινεμά είναι να βλέπεις άλλες πλευρές του κόσμου».
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΝΙΝΕΤΤΑ ΓΙΑΚΙΝΤΖΗ
Εβελίνα Παπούλια: «Δεν μου χαρίστηκε τίποτα»

Oι Αθηναίοι / Εβελίνα Παπούλια: «Δεν μου χαρίστηκε τίποτα»

«Μην παίξεις ποτέ κωμωδία», της είχαν πει, αλλά τελικά το ευρύ κοινό τη λάτρεψε ως Μαρίνα Κουντουράτου. Όταν αποφάσισε να ερμηνεύσει τον ρόλο μιας τρανς γυναίκας, της είπαν «θα καταστραφείς». Ήταν πάντα τολμηρή και άφοβη. Και είναι η Αθηναία της εβδομάδας.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ