Παρότι εξαίρεται συχνά ως το αρχαιότερο επάγγελμα, αλλά και ως εξέχον κοινωνικό λειτούργημα, η εργασία στο σεξ ήταν και παραμένει από τις πιο συκοφαντημένες, δαιμονοποιημένες, στιγματισμένες κι επισφαλείς απασχολήσεις. Επιπλέον, κάθε αναφορά στα εκδιδόμενα πρόσωπα συνδέεται κατά κανόνα με τον ηθικό πανικό, τα κυκλώματα εκμετάλλευσης, την καταναγκαστική πορνεία και το τράφικινγκ, παραβλέποντας εντελώς την αυτόβουλη και συνειδητή απόφαση μιας όχι ευκαταφρόνητης μερίδας αυτών – γυναικών, τρανς, ανδρών - να προσφέρουν αμειβόμενες ερωτικές υπηρεσίες.
Γιατί φυσικά υπάρχουν και τέτοιοι εργάτες του σεξ, όπως είναι ο ορθός όρος για τα εκδιδόμενα πρόσωπα που, εξεγειρόμενα κατά νόμων άδικων και καταπιεστικών κοινωνικών προκαταλήψεων, βρίσκουν ότι δεν έχουν να χάσουν παρά τις «αλυσίδες» τους. Διεκδικούν οπότε αναγνώριση, ασφάλεια, νομική προστασία, σεβασμό κι αξιοπρέπεια όχι μόνο για τους ίδιους και τους συναδέλφους τους, ειδικά τους λιγότερο προνομιούχους, αλλά και για τους πελάτες τους, για το κοινωνικό σύνολο εν κατακλείδει. Το ζήτημα του κατά πόσο ένας άνθρωπος δικαιούται να διαθέτει ελεύθερα το κορμί του κατά βούληση και το κατά πόσο είναι «ηθικό» ή «πολιτικά ορθό» να αναγνωρίζεται αυτό ως επάγγελμα - αν όχι κανονικό κοινωνικό λειτούργημα σε κάποιες περιπτώσεις - έχει εξάλλου αποτελέσει έντονο πεδίο αντιπαράθεσης ακόμα και με κομμάτι του φεμινιστικού κινήματος.
Υπάρχουν και τέτοιοι εργάτες του σεξ, όπως είναι ο ορθός όρος για τα εκδιδόμενα πρόσωπα που, διεκδικούν αναγνώριση, ασφάλεια, νομική προστασία, σεβασμό κι αξιοπρέπεια όχι μόνο για τους ίδιους και τους συναδέλφους τους, ειδικά τους λιγότερο προνομιούχους, αλλά και για τους πελάτες τους.
Ο Thierry Schaffauser, πορνοστάρ, κοινωνικός ακτιβιστής, μέλος της International Committee on the Rights of Sex Workers in Europe και ιδρυτής του συνδικάτου STRASS και η Yvette Luhrs, φεμινίστρια πορνογράφος, περφόρμερ και πρόεδρος του αντίστοιχου ολλανδικού συνδικάτου PROUD ήταν από τους κύριους ομιλητές στην ημερίδα «Η Εργασία στο Σεξ στην Ελλάδα – Η πραγματικότητα και οι προοπτικές» που διεξήχθη την Πέμπτη 25/5 στο Εμπορικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο. Ήταν η πρώτη μεγάλη δημόσια συζήτηση που έγινε στη χώρα σχετικά με αυτό το θέμα-ταμπού και έκανε αίσθηση. Συμμετείχαν πολιτικοί, ειδικοί επιστήμονες, ακτιβιστές, εκπρόσωποι της κυβέρνησης, του δήμου Αθηναίων και κομμάτων (διοργάνωση Σύλλογος Οροθετικών Ελλάδας & AIDS Healthcare Foundation Europe). «Είναι πια διαπιστωμένο ότι η σιωπή, η άγνοια, η παρανομία, οι διακρίσεις αυξάνουν τα ρίσκα υγείας αλλά και ασφάλειας για επαγγελματίες και πελάτες, ενισχύοντας ταυτόχρονα τα κυκλώματα εκμετάλλευσης», συμφωνούν οι γοητευτικοί, σέξι αλλά και κοινωνικά ευαίσθητοι συνομιλητές μου. Έχουν κι αυτοί πολλές ενστάσεις με τα παράδοξα του ελληνικού νομικού πλαισίου για την πορνεία – ανάμεσά τους το προαπαιτούμενο - μάλλον μοναδικό διεθνώς - να μην είναι παντρεμένη η/ο σεξεργάτης, η υπερβολική απαίτηση να εξετάζονται για αφροδίσια κάθε 15 μέρες οι επαγγελματίες του σεξ («γιατί δεν ζητούν το ίδιο από γιατρούς και νοσηλευτές π.χ. που έρχονται καθημερινά σε επαφή με ασθενείς, τραυματίες, σύριγγες κ.λπ.,;», αναρωτιέται η Υβέτ), να έχουν τα «σπίτια» απόσταση άνω των 200 μέτρων ακτινωτά από ναούς, σχολεία, νηπιαγωγεία, φροντιστήρια, παιδικούς σταθμούς, νοσηλευτικά ιδρύματα, κέντρα νεότητας, αθλητικά κέντρα, οικοτροφεία, βιβλιοθήκες, ακόμα και γηροκομεία(!), οι ηλικιακοί περιορισμοί για το προσωπικό των οίκων ανοχής αλλά και η απαγόρευση να νοικιάζονται προς τέτοια χρήση νεοκλασικά ή διατηρητέα -, η κατά συνέπεια αδειοδότηση μόνο 10 από τους 525 συνολικά τέτοιους χώρους, το διαρκές κυνήγι από την αστυνομία και η βιομηχανία προστίμων για «άγρα πελατών» (κάθε αυτόφωρο συνεπάγεται πρόστιμο 300 Ευρώ συν τα δικαστικά έξοδα και μπορεί να είναι πάνω από ένα ακόμα και αυθημερόν ή και να ζητηθούν «ανταλλάγματα»), «μια τακτική εξοντωτική και βέβαια υποκριτική εφόσον δεν μπορείς αφενός να κατατρέχεις τις γυναίκες και τρανς εργάτριες του σεξ, αφετέρου να απαιτείς μερίδιο από τα κέρδη τους!», τονίζουν - όροι που είχαν καταγγελθεί ως αντισυνταγματικοί από το Σωματείο Εκδιδόμενων Προσώπων Ελλάδας σε προσφυγή του στο ΣτΕ. Υπόψιν κιόλας ότι ο ίδιος τόσο σχολαστικός -όσον αφορά τα «μη»- νόμος, δεν ορίζει ως υποχρεωτική τη χρήση προφυλακτικού από τον πελάτη, καθιστώντας ουσιαστικά υπεύθυνα τα εκδιδόμενα άτομα για τη χρήση του ή μη – κάπως έτσι είχαν συλληφθεί και διαπομπευθεί δεκάδες οροθετικές εκδιδόμενες στην Αθήνα τον Μάιο του '12, ένα συμβάν που είχε κάνει και στους συνομιλητές μου αλγεινή εντύπωση. Βέβαια, το να στοχοποιούνται για τη μετάδοση του HIV και των ΣΜΝ τα εκδιδόμενα πρόσωπα και όχι οι συνθήκες που αυτά υποχρεώνονται να εργάζονται καθώς και οι πελάτες ή/και οι σωματέμποροι που εκβιάζουν ποικιλοτρόπως για απροφύλακτο σεξ δεν είναι μόνο ελληνικό φαινόμενο αλλά κάτι ουσιαστικά σύμφυτο με την πατριαρχική κουλτούρα.
Όλα τα παραπάνω συν η μη παροχή άδειας εργασίας σε ανεξάρτητους επαγγελματίες – ένα ζήτημα που απασχολεί τα εκδιδόμενα άτομα σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, μεταξύ τους η Γαλλία και η Ολλανδία – συντελούν στην εκμετάλλευση, τη στοχοποίηση και βέβαια την ανέχεια, μου λένε. Ευνοούνται επιπλέον έτσι οι σχέσεις εξάρτησης με προαγωγούς ή ιδιοκτήτες σπιτιών καθώς και οι πιθανότητες να υποκύψουν σε πιέσεις για πρακτικές μη ασφαλούς σεξ, πράγμα που βέβαια ευνοεί την μετάδοση HIV, ηπατίτιδας και ΣΜΝ «καθιστώντας τους σεξεργάτες και τις σεξεργάτριες μέρος του προβλήματος ενώ θα μπορούσαν να είναι μέρος της λύσης όσο αφορά ζητήματα υγείας και ασφάλειας». Τα πράγματα δυσκολεύουν πολύ εάν τα οικειοθελώς εκδιδόμενα άτομα είναι άπορα, τοξικοεξαρτημένα ή μετανάστριες-ες χωρίς χαρτιά, εφόσον δίχως κάποιο «δίκτυ προστασίας» πέφτουν πολύ ευκολότερα θύματα βίας και εκμετάλλευσης – διαφωνούν, εντούτοις, με τη «μη ρεαλιστική και μάλλον πουριτανική» άποψη ότι η εργασία στο σεξ συνδέεται απαραίτητα με τον εξαναγκασμό, την χρησιμοποίηση ή την ενοχή. «Είναι πολλοί οι μύθοι και οι παρεξηγήσεις που έχουν συνδεθεί με το επάγγελμά μας... με ρωτούν επιπλέον συχνά αν μου αρέσει αυτό που κάνω, αν θα άλλαζα απασχόληση. Μα φυσικά και θα άλλαζα αν έβρισκα κάτι καλύτερο, όχι όμως επειδή η τωρινή δουλειά μου είναι κατακριτέα, ανήθικη κ.λπ. αλλά διότι το ίδιο θα έκανε κάθε εργαζόμενος που θα του προσφερόταν μια καλύτερη προοπτική – από κει και πέρα, φυσικά και κάθε μισθωτή εργασία στο καπιταλιστικό σύστημα συνεπάγεται εκμετάλλευση και φυσικά αν μπορούσα να μη δούλευα καν, θα το έκανα ευχαρίστως!», θα πει ο Τιερί. «Όπως γράφω και στο μπλογκ μου, ΟΚ εμείς είμαστε οι πουτάνες, εσείς (οι πελάτες μας) τι είστε τελικά; Μιλάμε έπειτα για το trafficking σαν να συνδέεται αποκλειστικά με την εργασία στο σεξ. Αυτή όμως η πρακτική συμβαίνει και σε άλλους εργασιακούς χώρους, σε σπίτια, εργοστάσια, αγροκτήματα... σπάνια εντούτοις βλέπουμε τέτοιες περιπτώσεις εκμετάλλευσης μεταναστών, κατά κανόνα, εργατών να λαμβάνουν την ίδια δημοσιότητα ή να προσελκύουν εξίσου το ενδιαφέρον αρχών και φορέων – εμείς αντίθετα αγωνιζόμαστε κατά της παράνομης διακίνησης ανθρώπων και είναι αυτό κομμάτι των βασικών μας διεκδικήσεων», μου λέει η Υβέτ. Με την ευκαιρία, μάλιστα, επαινούν την (πράγματι αξιόλογη) παρουσία και δουλειά που έχει κάνει ως τώρα ο πρώτος ελληνικός πρωτοβάθμιος φορέας πρόληψης και ενδυνάμωσης εργαζόμενων στο σεξ, η αθηναϊκή Red Umbrella, μέλος του Διεθνούς Δικτύου Μελετών για την Εργασία στο Σεξ (NSWP) όπου επίσης δραστηριοποιούνται - πολύ καλές εντυπώσεις είχαν, λένε, και από την επίσκεψή τους στο Athens Check Point.
«Θα χαρακτηριζόσουν άραγε οπότε "ευτυχισμένη πόρνη";», ρωτώ την Υβέτ, παραπέμποντας στο βιβλίο-ορόσημο της ονομαστής συμπατριώτισσάς της Ξαβιέρα Χολάντερ (εκδ. 1971). «Αυτό ήταν μια επαναστατική δήλωση ενάντια στον συντηρητισμό μιας εποχής... Όμως η θετική ενέργεια από μόνη της δεν αρκεί, ούτε καν η απλή νομιμοποίηση της δουλειάς μας. Πραγματικά ευτυχισμένη "πόρνη" θα ήταν κάποια που θα είχε ένα ελεύθερο και πλήρως αναγνωρισμένο επάγγελμα που η ίδια αυτοβούλως επέλεξε να ασκήσει, κατοχυρωμένα εργασιακά δικαιώματα, ασφάλιση, πρόνοια, όλα αυτά!», αποκρίνεται. Μου λέει ακόμα ότι, με όλη τη φιλελεύθερη κουλτούρα τους, οι Ολλανδοί δεν είναι πάντα τόσο ανεκτικοί όσο δείχνουν – υπάρχουν ακόμα προκαταλήψεις, υπάρχει βία κατά των γυναικών και βία ενδοοικογενειακή που αφορά στατιστικά πάνω από ένα στα δύο ανδρόγυνα. Ο ισχύων νόμος για την εργασία στο σεξ είναι ένα χάος, κάθε δήμος βάζει δικούς του κανόνες για τη χορήγηση αδειών και κανείς δεν μπορεί να εργαστεί ανεξάρτητα. Υπάρχει ένα μονοπώλιο των ιδιοκτητών οίκων ανοχής και έλλειψη αρκετών νόμιμων χώρων εργασίας. Μπορεί να θεωρούμαι προνομιούχα ως Ευρωπαία, λευκή και μορφωμένη, αυτό όμως δεν σημαίνει ότι πρέπει να στερούμαι βασικά ανθρώπινα και εργασιακά δικαιώματα! Με τους πελάτες συνήθως δεν έχουμε προβλήματα, είναι συνήθως συνεπείς και ευγενικοί αλλά η αποδοχή των εκδιδόμενων ατόμων είναι συχνά επιφανειακή, δεν συνοδεύεται δηλαδή από ουσιαστική κατανόηση και αλληλεγγύη, το ίδιο το σωματείο όπου προεδρεύει χρειάστηκε να προσπαθήσει αρκετά ώστε να το πάρουν σοβαρά τα ΜΜΕ, η Πολιτεία και η κοινή γνώμη. Ακόμα και σήμερα, εξάλλου, οι αρχές εκεί δεν αδειοδοτούν ανεξάρτητους επαγγελματίες, υποχρεώνοντάς τους να εξαρτούν οικονομικά τις ζωές τους από τρίτους. Τα προβλήματα είναι περισσότερα στη Γαλλία, μου λέει ο Τιερί, όπου τον τελευταίο χρόνο ακολουθείται το λεγόμενο σουηδικό μοντέλο που ναι μεν δεν διώκει τα εκδιδόμενα πρόσωπα, ποινικοποιεί ωστόσο τον πελάτη δημιουργώντας έναν νέο φαύλο κύκλο: όντας πια παράνομος, ο υποψήφιος πελάτης περιθωριοποείται αλλά και ενθαρρύνεται να εκβιάσει χρηματικά το εκδιδόμενο άτομο, γνωρίζοντας ότι πλέον βρίσκεται σε μεγαλύτερη χρεία με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Αρνητικά εξάλλου επηρεάζονται τα ποσοστά επί των κερδών αν η/ο εργαζόμενη-ος στο σεξ συνεργάζεται με κάποιο «σπίτι». Αυτό επιβαρύνει επιπλέον τις αλλοδαπές-ούς εργαζόμενες-ους στο σεξ έξω, στο δρόμο αφού αποφεύγουν πια για το φόβο της αστυνομίας να συνεννοούνται απευθείας με τους ενδιαφερόμενους πελάτες – πράγμα για το οποίο θα αρκούσε η «γλώσσα του σώματος» - αλλά είναι πια υποχρεωμένες-οι να το κάνουν μέσω τρίτων, κάτι σίγουρα επισφαλές.
«Και με τη βιομηχανία του πορνό τι γίνεται;», ρωτώ γνωρίζοντας ότι ο μεν Τιερί είναι γνωστός πορνοστάρ, η δε Υβέτ έχει εργαστεί για χρόνια ως πορνογράφος, περφόρμερ και webcam model. Συμφωνούν ότι αν τη δούμε χωρίς τους παραμορφωτικούς φακούς της σεμνοτυφίας είναι μια «βιομηχανία» όπως όλες οι άλλες, με όλα τα συν και τα πλην που μπορεί να έχουν και ότι τα περιθώρια ανάπτυξής της είναι απεριόριστα όπως και η ανθρώπινη φαντασία όσο αφορά τη σεξουαλικότητα, άλλωστε το πορνό με τον κατάλληλο χειρισμό έχει επίσης αποδεδειγμένα εκπαιδευτικό (από την εξερεύνηση νέων ερωτικών πρακτικών μέχρι θέματα σεξουαλικής υγείας), ακόμα και απελευθερωτικό χαρακτήρα. «Προσωπικά προβάλλω συχνά γυναικεία ζητήματα μέσα από τη δουλειά μου, παραδίδω κανονικά φεμινιστικά σεμινάρια!», μου λέει η Υβέτ, διευκρινίζοντας – όπως κι ο Τιερί – ότι ο δικός τους απελευθερωμένος φεμινισμός δεν σχετίζεται με εκείνον που πουριτανικά δαιμονοποιεί de facto την πορνεία. Οι περισσότεροι μάλιστα πελάτες «χαίρονται όταν διαπιστώνουν ότι έχουν απέναντί τους έναν μορφωμένο και συνειδητοποιημένο επαγγελματία με τον οποίο μπορούν να μιλήσουν όχι μόνο για σεξ αλλά και για πολιτική, ακτιβισμό, τέχνη, κουλτούρα κ.λπ., που προθυμοποιούνται αυτόβουλα να εξυπηρετήσουν ακόμα και άτομα με ειδικές ανάγκες», θα πει ο Τιερί, συμπληρώνοντας ότι τέτοιοι «φωτισμένοι» σεξεργάτες υπήρχαν «ήδη από την εποχή της Ασπασίας, της διάσημης εταίρας της κλασικής Αθήνας και ερωμένης του Περικλή. Στην Ασπασία, λέει, καθώς και σε άλλες διάσημες εταίρες της αρχαιότητας όπως η Λαϊδα οφείλεται μεγαλύτερη υπόληψη – εκείνες ήταν που, προσπαθώντας να μορφωθούν οι ίδιες, να ανελιχθούν κοινωνικά, να απολαμβάνουν σεβασμό και έχουν δημόσια παρουσία έθεσαν τις βάσεις για κάποια πρώτα θεμελιώδη γυναικεία δικαιώματα!».
Info:
σχόλια