Ο σκηνοθέτης Γουές Άντερσον βρέθηκε το βράδυ της Δευτέρας στη μεγάλη αίθουσα του Μουσείου Ιστορίας της Τέχνης της Βιέννης, μπροστά σε εκατοντάδες Αυστριακούς, αλλά και σε φίλους και συνεργάτες του, όπως οι ηθοποιοί Τίλντα Σουίντον και Τζέισον Σουόρτσμαν, φορώντας ένα κοτλέ κοστούμι.
«Νομίζαμε ότι θα ήταν εύκολο. Φυσικά κάναμε λάθος. Αλλά δεν περιμέναμε να είμαστε τόσο λάθος για τόσο μεγάλο διάστημα» παραδέχεται ο Άντερσον, μιλώντας για το ντεμπούτο του στον κόσμο των εικαστικών, που πραγματοποίησε μαζί με τη σύζυγό του, τη σχεδιάστρια και συγγραφέα Τζουμάν Μαλούφ.
Βέβαια, η πρώτη έκθεση που επιμελήθηκε το ζευγάρι ήταν πρόκληση όχι μόνο για εκείνους αλλά και για το ίδιο το μουσείο. Με το όνομα «Η μούμια μιας μυγαλής σε φέρετρο και άλλοι θησαυροί» (Spitzmaus Mummy in a Coffin and Other Treasures), η έκθεση εγκαινιάστηκε στις 5 Νοεμβρίου και είναι η μεγαλύτερη που έχει παρουσιάσει ποτέ το συγκεκριμένο ίδρυμα. Στην ουσία είναι ακόμα μεγαλύτερη και από την τρομερά φιλόδοξη έκθεση με έργα του Πίτερ Μπρέγκελ που έχει ήδη ξεκινήσει στη γειτονική πτέρυγα.
Ίσως η αναζήτηση των δύο επιμελητών για τα παράδοξα του μουσείου να εκπορεύεται από τη γνώση τους ότι βρέθηκαν ως outsiders ανάμεσα σε μια επιφανή ομάδα έμπειρων ιστορικών της τέχνης, επιμελητών και συντηρητών. Ένας εξ αυτών δήλωσε ότι κάποια από τα μέλη του προσωπικού του μουσείου αντιμετώπισαν αρχικά με σκεπτικισμό το πρότζεκτ. «Λαμβάναμε μέιλ από τον Γουές όπου μας ρωτούσε "έχετε λίστα με πράσινα αντικείμενα;", "μπορείτε να μας στείλετε μια λίστα με οτιδήποτε κίτρινο έχετε στη συλλογή;"».
Οι δύο επιμελητές άντλησαν υλικό από τις 14 τεράστιες συλλογές του μουσείου που περιλαμβάνουν συνολικά πάνω από 4,5 εκατομμύρια εκθέματα και καλύπτουν μια χρονική περίοδο 5.000 ετών. Από εκείνα κατέληξαν σε 430 κομμάτια, σχεδόν τα μισά από τα οποία εκτίθενται για πρώτη φορά, αφού παρέμεναν κρυμμένα στις σκοτεινές γωνίες του κτιρίου του 19ου αιώνα. Η έκθεση πρόκειται να μετακομίσει στο Fondazione Prada του Μιλάνου την άνοιξη.
Η carte blanche που δόθηκε στο ζευγάρι προέκυψε έπειτα από μία τυχαία συνάντηση, μέσω κοινού τους φίλου, με τον Τζέισον Σαρπ, επιμελητή του μουσείου για το τμήμα της μοντέρνας τέχνης.
Το πρότζεκτ είναι το τελευταίο σε μια σειρά από εκθέσεις που επιμελούνται διάφοροι καλλιτέχνες στο κομψό ίδρυμα. Οι Ed Ruscha και Edmund de Waal ήταν οι δύο πρώτοι καλλιτέχνες που κλήθηκαν να βάλουν τη δική τους πινελιά στην παρουσία των κειμηλίων του μουσείου. Καθώς το ίδρυμα δεν ανανεώνει πλέον τη συλλογή του, το συγκεκριμένο πρότζεκτ είναι ένα πείραμα για νέους τρόπους παρουσίασης των παγκοσμίως γνωστών θησαυρών του.
Μια έκθεση για όσα δεν προσέχουμε στα μουσεία
Πώς είναι λοιπόν μια έκθεση που διοργάνωσε ο Γουές Άντερσον; Πιστή στο μοναδικό του στυλ, είναι προφανώς αφιερωμένη σε ό,τι θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως outsider. Όλο το στήσιμο έχει γίνει με τρόπο που καταρρίπτει τους κανόνες της ιστορίας της τέχνης, με το αποτέλεσμα να δείχνει σαν φόρος τιμής σε όλα τα παραγνωρισμένα αντικείμενα των μουσείων και παράλληλα ένας καινοτόμος τρόπος επιμέλειας που δεν εκπλήσσει, αν γνωρίζεις την αισθητική του σκηνοθέτη.
Στην πρώτη τους συνάντηση στο μουσείο, ο Σαρπ θυμάται πώς το ζευγάρι ξεγλιστρούσε ανάμεσα στα μπαρόκ αριστουργήματα της μόνιμης συλλογής και την προσοχή τους τράβηξαν αμέσως όλα τα παράξενα αντικείμενα αιώνων που είχαν στην κατοχή τους Αυστριακοί μονάρχες.
Τα αντικείμενα που επέλεξαν δεν είναι απαραιτήτως εντυπωσιακά. Το παλιότερο είναι ένα κομμάτι απολιθωμένου ξύλου εκατοντάδων χιλιάδων ετών. Υπάρχουν επίσης τρία σκουροπράσινα αυγά που γέννησε ένα εμού ειδικά για την έκθεση, έξι εβδομάδες πριν από τα εγκαίνια. Είναι τοποθετημένα σε μια βιτρίνα που μοιάζει με εκκολαπτήριο, απέναντι από τη μούμια μυγαλής που δίνει στην έκθεση το όνομά της.
Αυτός ο τάφος του μικροσκοπικού θηλαστικού από τον 4ο αιώνα π.Χ. που έχει το μέγεθος ενός μεγάλου κουτιού παπουτσιών βρίσκεται στο κέντρο της έκθεσης. Το μικρό φέρετρο βρισκόταν αθέατο σε μια σειρά άλλων τάφων στην αιγυπτιακή πτέρυγα. Ο Σαρπ υπολογίζει ότι μόνο ένας στους 5.000 επισκέπτες θα πρόσεχε αυτό το έκθεμα, πριν οι δύο καλλιτέχνες το φέρουν στο φως.
Τα πάντα λοιπόν ακολουθούν αυτό το μοτίβο. Υπάρχει μια σειρά από τρία μεγάλα πορτρέτα του Petrus Gonsalvus και της οικογένειάς του από τον 16ο αιώνα, όπου όλοι τους είχαν προσβληθεί από υπερτρίχωση και είναι εντελώς καλυμμένοι με τρίχες από την κορυφή ως τα νύχια. Σε μια άλλη αίθουσα βρίσκεται μόνο η βαλίτσα για τη ρόμπα ενός Κορεάτη πρίγκιπα. Κοντά της, ένα ποτήρι που ανήκε στον Ναπολέοντα μέσα στη θήκη του. Παράλληλα, μια σειρά από 22 προτομές τοποθετημένες όχι κατά χρονολογική ή άλλη αξιολογική σειρά αλλά κατά μέγεθος. Θραύσματα από άγνωστα αγάλματα βρίσκονται μέσα σε δικές τους βιτρίνες, μαζί με ένα δάχτυλο από ένα άγνωστο άγαλμα της πρώιμης ρωμαϊκής περιόδου.
Δύο outsiders επιμελήθηκαν έργα άλλων outsiders
Ίσως η αναζήτηση των δύο επιμελητών για τα παράδοξα του μουσείου να εκπορεύεται από τη γνώση τους ότι βρέθηκαν ως outsiders ανάμεσα σε μια επιφανή ομάδα έμπειρων ιστορικών της τέχνης, επιμελητών και συντηρητών.
Ένας εξ αυτών δήλωσε ότι κάποια από τα μέλη του προσωπικού του μουσείου αντιμετώπισαν αρχικά με σκεπτικισμό το πρότζεκτ. «Λαμβάναμε μέιλ από τον Γουές όπου μας ρωτούσε "έχετε λίστα με πράσινα αντικείμενα;", "μπορείτε να μας στείλετε μια λίστα με οτιδήποτε κίτρινο έχετε στη συλλογή;". Η βάση δεδομένων μας δεν έχει τέτοιες κατηγορίες».
Γι' αυτό οι επιμελητές και οι συντηρητές έπρεπε να ψάξουν «χειροκίνητα» τη συλλογή, μια δύσκολη διαδικασία λόγω των συνθηκών συντήρησης που έπρεπε να τηρηθούν, και που φυσικά οι δύο καλλιτέχνες δεν γνώριζαν.
Η παρουσίαση της έκθεσης είναι επίσης άμεση, χωρίς τίτλους και επεξηγηματικά πάνελ. Υπάρχει μόνο ένα φυλλάδιο, παρόλο που είναι κάπως ασυγχρόνιστο αφού ακόμα και την παραμονή των εγκαινίων οι δύο επιμελητές μετακινούσαν πράγματα.
Ένα δωμάτιο αφιερωμένο στην πανίδα φέρνει στον νου την ταινία του 2009 Ο Φανταστικός Κύριος Φοξ και το φετινό Νησί των Σκύλων. Εκεί βρίσκεται η «Γάτα», ένας γερμανικός πίνακας άγνωστου καλλιτέχνη του 18ου αιώνα που θα μπορούσε να είχε φιλοτεχνηθεί φέτος. Κάπου κοντά και το «Δύσμορφο Ελάφι», ένας πίνακας του 1663 που θα μπορούσε να βρίσκεται σε ένα από τα δωμάτια του Ξενοδοχείου Grand Budapest.
Σε άλλη αίθουσα υπάρχουν περίεργοι πίνακες με καλοαναθρεμμένα παιδιά αριστοκρατών (ένας επιμελητής επεσήμανε πως ο τρόπος που τοποθετήθηκαν τα χαλιά έκανε την αίθουσα να φαίνεται πιο ήσυχη, σαν νοσοκομειακή), ενώ αλλού έχουν τοποθετηθεί πράσινοι πολύτιμοι λίθοι, μινιατούρες και ένα πράσινο μεταξωτό φόρεμα που ανήκε σε διάσημη Βιεννέζα ηθοποιό από τα '70s.
Ο Άντερσον αναγνωρίζει τον σκεπτικισμό του μουσείου για τη δουλειά του: «Ένας από τους βασικούς επιμελητές στην αρχή δεν μπορούσε να εντοπίσει κάποιες από αυτές που εμείς θεωρούσαμε ότι είναι οι πιο κραυγαλέες συνδέσεις. Ακόμα και αφού τις επισημάναμε, η επιμελητική τους εγκυρότητα αμφισβητείται».
Σε ένα «ξύλινο» δωμάτιο, ένα αριστουργηματικά φιλοτεχνημένο άγαλμα του Ιησού στέκεται δίπλα σε ένα ξύλινο αγαλματίδιο ιθαγενή από το γειτονικό World Museum. Δεν έχουν καμία σχέση αλλά στέκονται στην ίδια στάση. «Και τα δύο τους τους είναι μαγικά» αναφέρει ο Σαρπ. «Μαζί η μαγεία είναι μεγαλύτερη. Οι δύο καλλιτέχνες μας βοήθησαν να τη δούμε».
Info
Spitzmaus Mummy in a Coffin and other Treasures
6/11/2018-28/4/2019
Μουσείο Ιστορίας της Τέχνης
Βιέννη, Αυστρία
σχόλια